Chủ tịch Hồ Chí Minh đã mãi mãi đi xa nhưng những lời dạy và hệ thống tư tưởng của Bác sẽ mãi là kim chỉ nam cho mọi hành động của toàn Đảng, toàn dân tộc ta. Sinh thời, Người đã dạy: “Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền, toàn thể cán bộ và nhân dân sống, học tập và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật”. Đồng thời, Người cũng chỉ rõ “Việc công bố đạo luật chưa phải đã xong mà còn phải tuyên truyền, giáo dục lâu dài đến mọi người dân thì mới thực hiện tốt được”. Như vậy, sống và làm việc theo pháp luật là một trong những yêu cầu quan trọng của việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Muốn xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thành công thì bên cạnh điều kiện cần là ban hành một hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, phù hợp với điều kiện thực tế của xã hội nước ta, còn phải có điều kiện đủ là đưa hệ thống pháp luật vào cuộc sống, làm cho mọi thành viên trong xã hội đều nhận thức được các quy định của luật pháp, xây dựng được lòng tin và ý thức tự giác tham gia vào các lĩnh vực đời sống pháp luật.
Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong thời gian qua, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật được xem là một bộ phận quan trọng của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, là nhiệm vụ trọng tâm cần được tiến hành thường xuyên, liên tục của Đảng bộ Quân đội. Việc quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục văn hoá pháp luật, kỷ luật của Quân đội có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao trình độ văn hoá pháp luật của quân nhân nói chung và với đối tượng hạ sĩ quan, binh sĩ (HSQ - BS) nói riêng.
Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau mà tình hình vi phạm pháp luật của bộ đội vẫn còn rất phức tạp. Công tác giáo dục pháp luật chưa đạt được những bước đột phá cần thiết trong nhận thức và tư tưởng. Đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế, chính trị trong nước và quốc tế hiện nay, các thế lực thù địch lợi dụng chủ trương đổi mới và mở rộng quan hệ quốc tế của ta để đẩy mạnh chiến lược "diễn biến hòa bình", kích động quần chúng gây bạo loạn, lật đổ chống lại chính quyền Nhà nước với những âm mưu thủ đoạn ngày càng tinh vi xảo quyệt hơn. Việc tranh chấp chủ quyền biển đảo, vùng đặc quyền kinh tế trên Biển Đông giữa các quốc gia đang diễn ra hết sức phức tạp.
Trong tình hình đó, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có ý nghĩa quan trọng đối với việc chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội của bộ đội; qua đó, góp phần hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ chính trị của các cơ quan, đơn vị trong toàn quân. Trước yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng Quân đội, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật phải cần được tăng cường hơn nữa để đáp ứng sự phát triển của tình hình, nhiệm vụ.
Riêng đối vớiHSQ - BS là lực lượng đông đảo nhất trong Quân đội nhân dân Việt Nam, những người trực tiếp thực hiện các nhiệm vụ mà cấp trên giao phó; có vai trò quan trọng đối với hiệu quả, mức độ hoàn thành nhiệm vụ của đơn vị. Trong chiến đấu, họ là lực lượng chủ yếu nhất và là lực lượng cuối cùng thực hiện các mệnh lệnh, nhiệm vụ của sĩ quan chỉ huy. Trong hòa bình, họ là nguồn nhân lực to lớn xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, góp phần phát triển kinh tế, xã hội, phòng chống thiên tai, địch họa và thực hiện mọi nhiệm vụ mà các sĩ quan chỉ huy đề ra.Tuy nhiên, trong những năm qua, việc bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS còn bộc lộ một số mặt hạn chế, bất cập ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng huấn luyện, rèn luyện của đơn vị như: Nhận thức, trách nhiệm, trình độ, năng lực của một số cấp ủy, cán bộ chính trị các cấp đối với việc bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS có mặt còn hạn chế; nội dung, hình thức, biện pháp tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật có lúc, có nơi chậm đổi mới, ít hấp dẫn; còn một bộ phận HSQ - BS chưa thực sự nhận thức đầy đủ và sâu sắc về chấp hành pháp luật, ý thức pháp luật chưa cao, chưa nêu cao tinh thần tự giác trong học tập, rèn luyện và chấp hành Hiến pháp, pháp luật, điều lệnh và các chế độ quy định của đơn vị.
Xuất phát từ đặc thù của đối tượng giáo dục, của hoạt động quân sự cũng như mục đích của giáo dục pháp luật trong Quân đội mà nội dung của giáo dục pháp luật dành cho đối tượng HSQ - BS trong Quân đội cũng có những nét đặc thù riêng khác với các đối tượng khác. Đó là ngoài việc phải trang bị những kiến thức pháp luật cơ bản như: Hiến pháp, Luật Dân sự, Luật Hình sự, Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật An toàn giao thông đường bộ... thì còn phải cung cấp những nội dung cơ bản về quyền và nghĩa vụ của công dân đối với nhiệm vụ quốc phòng, đối với việc xây dựng nền quốc phòng toàn dân, đường lối chiến tranh nhân dân, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân kết hợp với thế trận an ninh nhân dân, xây dựng Quân đội cách mạng chính qui tinh nhuệ từng bước hiện đại, trách nhiệm, nghĩa vụ của công dân đối với việc bảo vệ Tổ quốc và giữ gìn an ninh quốc gia... Ngoài ra, còn phải trang bị cho HSQ - BS nắm được Điều lệnh, Điều lệ Quân đội nhân dân Việt Nam, các qui định của Bộ Quốc phòng đối với quân nhân, chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của Quân đội, các chỉ thị, mệnh lệnh của các cơ quan cấp trên, các chỉ thị, mệnh lệnh, qui định của lãnh đạo chỉ huy đối với đơn vị.
Trên cơ sở đó, để làm tốt công tác bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS cần làm tốt một số biện pháp sau:
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng đối với việc bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS.
Để nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng trong Quân đội đối với bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS hiện nay trước hết cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức chặt chẽ việc nghiên cứu, học tập, phổ biến quán triệt Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước, điều lệnh, điều lệ, quy định của Quân đội; tổ chức tốt các đợt tập huấn bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chỉ huy các cấp theo quy định của từng cấp. Thực hiện đầy đủ và có chất lượng chương trình học tập tại chức hàng năm cho đội ngũ sĩ quan, nhất là chương trình phổ biến nội dung Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước, những quy định, chỉ thị mới của Bộ Quốc phòng về kỷ luật và giáo dục pháp luật; tổ chức và duy trì thường xuyên các đợt sinh hoạt chính trị, học tập nghiên cứu các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, của Bộ Quốc phòng về xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật và các nội dung của pháp luật; duy trì chặt chẽ nền nếp và tiến hành có chất lượng chế độ giao ban, nhận xét, rút kinh nghiệm, sinh hoạt Đảng, Đoàn, đơn vị, Hội đồng quân nhân để giáo dục bồi dưỡng, nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho mọi tổ chức, mọi lực lượng đối với nhiệm vụ giáo dục, bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS.
Hai là, đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS.
Để nâng cao chất lượng bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS thì đổi mới nội dung là quan trọng, nhưng cũng phải gắn liền với đổi mới hình thức, phương pháp bồi dưỡng. Do đó, thực hiện tốt những nội dung trên đây, cần chủ động tích cực tiến hành nhiều biện pháp bồi dưỡng ngay từ ngày đầu, tuần đầu quân nhân nhập ngũ về đơn vị công tác; đồng thời tích cực đổi mới và vận dụng linh hoạt trong từng giai đoạn cho phù hợp các hình thức, phương pháp bồi dưỡng đa dạng. Hoạt động bồi dưỡng phải thường xuyên liên tục, có kế hoạch, nội dung và biện pháp cụ thể. Phải đi vào từng nhiệm vụ, hoạt động cụ thể, sát với từng loại đối tuợng quân nhân cho phù hợp với thực tiễn pháp lý, thực tiễn hoạt động huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu ở đơn vị.
Ba là, chú trọng việc xây dựng và triển khai thực hiện chặt chẽ các chương trình, kế hoạch bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS.
Xây dựng và triển khai thực hiện chương trình, kế hoạch là nội dung chủ yếu trong quy trình bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS. Đây là cơ sở khoa học để chủ thể tiến hành bồi dưỡng làm căn cứ trong tiến hành tổ chức thực hiện bồi dưỡng ý thức pháp luật. Do đó kế hoạch phải được xây dựng chặt chẽ, cụ thể tỷ mỉ cho từng đối tượng khác nhau. Phải căn cứ vào chương trình giáo dục chính trị hàng năm của đơn vị, căn cứ vào tài liệu phổ biến giáo dục pháp luật để xây dựng. Khi có kế hoạch cụ thể rồi nhanh chóng tổ chức triển khai thực hiện theo nội dung chương trình và kế hoạch đã xác định trong từng tuần, tháng và theo quý. Phát huy vai trò của tổ chức và cá nhân trong đơn vị để tiến hành triển khai thực hiện bồi dưỡng có hiệu quả cao nhất.
Kế hoạch bồi dưỡng ý thức pháp luật phải được xây dựng theo một quy trình chặt chẽ khoa học, tránh hình thức máy móc, đồng thời tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ. Tiến hành giáo dục, bồi dưỡng theo quy trình từ thấp đến cao, từ dễ đến khó, bồi dưỡng theo nhóm, tập thể, theo đơn vị và tiến hành bồi dưỡng chung, bồi dưỡng riêng. Quá trình bồi dưỡng có kiểm tra đánh giá phân loại kết quả để rút kinh nghiệm kịp thời, phát hiện và nhân rộng điển hình tiên tiến có thành tích tiêu biểu trong việc chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội và quy định của đơn vị.
Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác của từng HSQ - BS trong quá trình tự bồi dưỡng ý thức pháp luật.
Thông qua tự bồi dưỡng rèn luyện ý thức pháp luật hàng ngày, từng chiến sĩ sẽ tích lũy thêm tri thức, kinh nghiệm trong quá trình giải quyết những vấn đề về pháp luật, kỷ luật, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đánh giá được nhận thức, bản lĩnh, năng lực, ý chí của họ.
HSQ - BS vừa là đối tượng của quá trình bồi dưỡng, vừa là chủ thể trong quá trình tự bồi dưỡng nâng cao ý thức pháp luật. Hoạt động bồi dưỡng ý thức pháp luật chỉ có thể đạt được kết quả khi họ có động cơ, nhu cầu tiếp nhận đúng đắn, thể hiện ở tính tích cực, chủ động trong qúa trình bồi dưỡng. Từng cá nhân phải tích cực, tự giác tu dưỡng, rèn luyện ý thức chấp hành pháp luật, biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục, tự rèn luyện nâng cao trình độ ý thức pháp luật.
Để phát huy vai trò tích cực, chủ động, tự giác trong hoạt động tự bồi dưỡng ý thức pháp luật của mỗi HSQ - BS hiện nay yêu cầu của chủ thể bồi dưỡng phải: Thường xuyên làm cho HSQ – BS có nhận thức đúng về tầm quan trọng của tự bồi dưỡng ý thức pháp luật đối với sự hình thành, phát triển phẩm chất nhân cách quân nhân. Có thể nói, tự bồi dưỡng của mỗi quân nhân là một yêu cầu tất yếu của quá trình bồi dưỡng ý thức pháp luật cho HSQ - BS.
Hồ Chí Minh đã từng nói: "Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, nhờ chính sách đúng, nhờ kỉ luật nghiêm". Trong những năm tới, bằng các biện pháp tích cực, công tác giáo dục pháp luật cũng như bồi dưỡng ý thức pháp luật cho đối tượng HSQ - BS sẽ được tổ chức thường xuyên, liên tục, mang lại hiệu quả cao, không còn tình trạng vi phạm pháp luật xảy ra, kiên định lập trường tư tưởng, xứng đáng là lực lượng tiên phong trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc./.
Đại úy Nguyễn Khắc Tùng - Đại úy Trịnh Văn Hiệp
Học viên hệ sau đại học, Trường Sĩ quan Chính trị
