Năm mươi năm trước đây, để Bác Hồ có một nơi ở và làm việc vừa phù hợp với lối sống giản dị, thanh bạch và đúng ý nguyện của Bác, Đảng và nhà nước ta đã làm cho Bác một ngôi Nhà sàn bằng gỗ lợp ngói giống những ngôi Nhà sàn của đồng bào các dân tộc phía Bắc. Ngôi nhà đã trở thành di tích lịch sử gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, là biểu tượng về đạo đức cách mạng: Cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư và sự khiêm tốn, giản dị của của Bác Hồ kính yêu.
Biết bao thế hệ người Việt Nam đã về hội tụ bên ngôi Nhà sàn, để thể hiện lòng biết ơn đối với Bác, đã đưa lại cho chúng ta cuộc sống tự do, ấm no hạnh phúc hôm nay. Bạn bè quốc tế hội tụ về đây để bày tỏ tấm lòng quý trọng của mình đối với Việt Nam, đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Qua đó tăng cường và thắt chặt thêm tình đoàn kết hữu nghị, hợp tác với Việt Nam để cùng nhau làm được điều mong muốn của Người - giữ gìn hoà bình thế giới lâu dài. Tấm lòng đó được thể hiện bằng những bài viết, bài nghiên cứu của nhiều tác giả trong và ngoài nước về ngôi Nhà sàn của Bác cũng như viết về cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Tuy nhiên, một số vấn đề quanh sự kiện xây dựng ngôi Nhà sàn của Bác cho đến nay chưa có sự thống nhất, một số nguồn tư liệu và các bài viết còn chung chung, chưa cụ thể về Ngày khởi công và Ngày Bác chuyển sang ở Nhà sàn.
1- Ngày khởi công Nhà sàn
- Trong câu chuyện Tấm thẻ cử tri và Nhà sàn của Bác trong cuốn sách Thư ký Bác Hồ kể chuyện, Nxb. Chính trị Quốc gia, H, 2005, trang 315
Tác giả Vũ Kỳ viết: “…Ngày 15-4-1958, chính thức khởi công ngôi nhà, anh em thi đua một tháng làm xong để chúc thọ Bác 68 tuổi, ngày 15-5-1958 ngôi nhà hoàn thành... Cũng trong ngày khánh thành ngôi Nhà sàn (15-5-1958), Bác có chụp ảnh chung với anh em trong đơn vị Công binh đã trực tiếp làm ngôi Nhà sàn cho Bác”.
- Còn trong cuốn sách Ngôi nhà của cha, Nxb Văn hoá Thông tin, H.2007, trang 118.
Tác giả Nguyễn Trường Thanh viết: “…Ngày Bác lên đường đi công tác cũng là ngày chúng tôi khởi công công trình? Công trình hoàn thành trước 3 ngày Bác về nước”
- Theo bài viết ngôi Nhà sàn của Bác trong cuốn sách Chúng ta có Bác Hồ, Nxb Lao Động, H.1990, trang 115.
Tác giả kiến trúc sư Nguyễn Văn Ninh viết: “…Trong Thời gian Bác đi công tác vắng, Tôi và đơn vị thi công làm gấp mọi việc - Cái nghề xây dựng nhà cửa bao giờ cũng gây ra nhiều tiếng ồn ào và bụi bặm, sợ ảnh hưởng đến chỗ làm việc của Bác, nếu Bác ở nhà. Không ai nói ra mà chúng tôi đều có chung một ý nghĩ. Bằng mọi cách, ngôi nhà phải được cất xong trước ngày Bác đi công tác xa về. Chúng tôi thi đua nhau làm. Một đợt thi đua không cần phát động. Quả nhiên, trước hôm Bác về, mọi việc đều đã đâu vào đấy…?”
Qua các nguồn tư liệu trên, chúng tôi thấy cùng một sự kiện và cùng một câu chuyện làm Nhà sàn, nhưng mỗi tác giả lại kể và viết lại các nội dung không đồng thuận với nhau, thiếu sự chính xác như: Tác giả Nguyễn Trường Thanh không viết cụ thể ngày khởi công, cũng như ngày hoàn thành. Ví dụ: Chờ Bác đi công tác dài ngày thì đơn vị thi công… công trình hoàn thành trước 3 ngày Bác về? Vậy, ngày khởi công Nhà sàn (tức là ngày Bác đi công tác) là ngày nào? Và ngày khánh thành (tức là ngày Bác về nước) là ngày nào? Còn theo cuốn sách Chúng ta có Bác Hồ của Nguyễn Văn Ninh: Thời gian Bác đi công tác vắng, Tôi và đơn vị thi công dựng Nhà sàn?…Vậy ngày khởi công Bác đi vắng là đi đâu? Trong nước, hay nước ngoài? Để biết rõ thêm xem Bác có đi nước ngoài hay không trong thời điểm đó chúng tôi đã tra cuốn sách Hồ Chí Minh Biên niên tiểu sử thì thấy, từ ngày 15-4 (là ngày khởi công Nhà sàn), đến ngày 19-5-1958, Bác không đi công tác nước ngoài mà Bác chỉ đi các cơ sở ở trong nước. Ví dụ:
- Ngày 15-4-1958, buổi sáng tại Phủ Chủ tịch, Bác tiếp và nói chuyện thân mật với đoàn đại biểu các nhà hoạt động văn hoá Liên Xô.
- Ngày 16-4-1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh tham dự kỳ họp thứ 8 của Quốc hội khoá 1 (họp từ ngày 16 đến ngày 29-4-1958).
- Ngày 10-5-1958, buổi sáng Chủ tịch Hồ Chí Minh đi Hà Đông thăm Khu Điều dưỡng của các cụ miền Nam và Khu An dưỡng của các cụ miền Nam tập kết.
- Ngày 14-5-1958, Bác thăm Hội nghị chiến sĩ thi đua lao động chân tay và lao động trí óc toàn quốc lần thứ 3.
- Ngày 19-5-1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm chùa Hương, một danh lam thắng cảnh của cả nước. Người ngồi thuyền theo Suối Yến vào chùa và ghé thăm chùa Thiên Trù, lên động Tiên Sơn, sau đó Người vào thăm chùa chính (động Hương Tích) rồi nghỉ trưa ở đền Cửa Võng. Ra về, Người ca ngợi cảnh đẹp của chùa Hương và căn dặn cán bộ, nhân dân địa phương phải trồng nhiều cây dọc hai bờ suối Yến, bảo vệ và xây dựng thắng cảnh đẹp hơn để càng có nhiều khách du lịch trong và ngoài nước tới thăm.
Còn theo tài liệu của đồng chí Vũ Kỳ trong cuốn Thư ký Bác Hồ kể chuyện, Nxb. Chính trị Quốc gia, H, 2005, tr.315: “Vì chỗ làm việc không rộng, phải bảo vệ cây xung quanh và cố giữ yên lặng để không ảnh hưởng đến Bác làm việc, anh em thu xếp ngày nào cần bao nhiêu người làm thì vào đủ số người, không thừa tránh lãng phí nhân công và tránh bớt tiếng ồn. Bác rất vui, thỉnh thoảng Bác qua thăm anh em làm việc…”
Như vậy về những ý kiến cho rằng đợi Bác đi công tác dài ngày, hoặc đi công tác vắng, thì khởi công ngôi nhà là không chính xác, nói chung chung, không cụ thể, nên chưa đáp ứng được nhu cầu tìm hiểu của những ai quan tâm đến ngôi Nhà sàn, và những nhà nghiên cứu khoa học. Mà trong khoảng thời gian khởi công ngôi Nhà sàn, Bác có đi công tác, nhưng Bác chỉ đi các cơ sở ở trong nước mà thôi, chứ không đi công tác nước ngoài dài ngày. Và cũng theo tài liệu của đồng chí Vũ Kỳ, trong cuốn Thư ký Bác Hồ kể chuyện thì trong thời gian làm Nhà sàn, Bác rất vui, thỉnh thoảng Bác qua thăm chỗ anh em làm việc, và góp ý một số chi tiết thi công như làm cầu thang, công tắc điện...
2. Ngày Bác chuyển sang ở Nhà sàn:
Theo cuốn Ngôi nhà của cha, Nxb Văn hoá thông tin, H.2007, tại trang 118, có ghi: “Ngày 18-5-1958, Bác chuyển sang ở Nhà sàn”.
Mặt khác theo cuốn Những hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch (1954-1969), Nxb Chính trị Quốc gia, H.1996, tập 1, trang 182 viết: “Ngày 19-5-1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh chuyển đến ở và làm việc tại Nhà sàn”.
Nhưng theo cuốn: Hồ Chí Minh Biên niên tiểu sử, Nxb. Chính Trị Quốc gia, H.1995, Tập 7, trang 104 lại viết: “Ngày 17-5-1958, Chủ tịch Hồ chí Minh chuyển sang ở và làm việc tại Nhà sàn trong khu vườn Phủ Chủ tịch”.
Như vậy, theo những cuốn sách nêu trên, ngày Bác chuyển sang ở Nhà sàn đã không thống nhất với nhau. Mỗi cuốn sách ghi một ngày khác nhau, đó là ngày 17, 18 và 19. Theo chúng tôi, mốc thời gian Bác chuyển sang Nhà sàn ngày 18 và 19-5-1958, là chưa chính xác và còn thiếu căn cứ khoa học. Vì cả ngày 19-5-1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm chùa Hương, ở Hà Tây, một danh lam thắng cảnh của cả nước.
Để chính thức hoá các mốc thời gian (ngay khởi công, hoàn thành và ngày Bác chuyển sang ở Nhà sàn), chúng tôi đã dựa trên các nguyên tắc bảo tàng học, và các nguồn tư liệu đáng tin cậy như cuốn: Hồ Chí Minh Biên niên tiểu sử, Hồ Chí minh toàn tập của Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. Những cuốn sách này đều là sách dùng để tra cứu về Chủ tịch Hồ Chí Minh và có độ tin cậy cao. Hơn nữa thời gian Bác chuyển sang Nhà sàn trong những cuốn sách này ghi rất cụ thể là ngày 17-5-1958, trùng với thời gian ghi trong cuốn sách Thư ký Bác Hồ kể chuyện của đồng chí Vũ Kỳ.
Mặt khác, chúng tôi căn cứ vào lời kể trực tiếp của đồng chí Vũ Kỳ là người được Đảng và Nhà nước giao cho nhiệm vụ phục vụ Chủ tịch Hồ chí Minh, nên tất cả những sự kiện có liên quan đến Người, đồng chí đều có ghi chép rất đầy đủ, và đây là những khứ liệu đáng tin cậy nhất. Đồng chí có ghi ngày khởi công Nhà sàn là 15-4-1958, ngày hoàn thành là 15-5-1958 và ngày chuyển sang Nhà sàn là ngày 17-5-1957, đồng chí còn khẳng định, ngày 17-5-1958, Bác chuyển sang Nhà sàn, và Bác còn góp ý với anh em phục vụ khắc ngày 17-5-1958 vào miếng đá trắng rồi gắn vào trước ban công Nhà sàn hướng ra ao thả cá, để kỷ niệm ngày Bác chuyển sang ở và làm việc tại ngôi Nhà sàn gỗ. Hiện nay tấm đá lịch sử này vẫn còn đang được gắn trước cửa ngôi Nhà sàn như sinh thời Bác, sẽ là vật chứng chính xác nhất để khẳng định ngày Bác chuyển sang Nhà sàn là ngày 17-5-1958.
Từ trước đến nay, nhiều bài nghiên cứu, và nhiều sách đã ghi rất chung chung ngày khởi công cũng như ngày khánh thành, và cho rằng trong khoảng thời gian làm Nhà sàn, Bác đi công tác nước ngoài, ngày Bác chuyển sang Nhà sàn là ngày 18 hoặc ngày 19 tháng 5 năm 1958, đều là những tư liệu thiếu chính xác. Hy vọng qua bài viết này, chúng tôi muốn làm rõ hơn mốc thời gian khởi công Nhà sàn là ngày 15-4-1958, ngày hoàn thành là ngày 15-5-1958 và ngày Bác chuyển sang ở chính thức ngôi Nhà sàn là ngày 17-5-1958, để việc nghiên cứu, tuyền truyền về ngôi Nhà sàn của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch ngày càng khoa học hơn.
Nguyễn Thị Bình, Phòng Sưu tầm-Kiểm kê-Tư liệu
Theo ditichhochiminhphuchutich.gov.vn
Anh Thư(st)
