Những Khu Di tích về Chủ tịch Hồ Chí Minh là nơi Bác Hồ đã sống và hoạt động cách mạng luôn được trân trọng giữ gìn ở nhiều địa phương trên đất nước ta và cả ở nước ngoài. Đó chính là thể hiện tình cảm đời đời biết ơn và sự ngưỡng mộ, thành kính của đồng bào ta và bạn bè quốc tế đối với Bác Hồ muôn vàn kính yêu. Tại những Khu Di tích đó, khi được trực tiếp tiếp xúc với những bằng chứng sát thực, nhất là thông qua cảnh quan, môi trường và những hiện vật lịch sử, mọi người càng hiểu biết đầy đủ hơn về cuộc đời giản dị và sự nghiệp vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Với tấm lòng thành kính, biết ơn sâu sắc Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiệm vụ giữ gìn và tôn tạo kiến trúc, cảnh quan, môi trườngKhu Di tích K9 (Đá Chông, Ba Vì, Hà Nội)luôn khang trang, sạch đẹp, ấn tượng là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Hai hàng râm bụt trên con đường sỏi đi từ “Nhà sàn” xuống bờ sông
Khu Di tích K9 nằm ở nơi bắt nguồn, nơi tiếp nối của mạch nguồn lịch sử - văn hóa, bắt đầu từ thời đại Hùng Vương. Đứng trên đỉnh núi Ba Vì ta có thể thấy Đền Thượng, Đền Trung, Đền Hạ, phóng xa tầm mắt về phía Bắc là miền trung du đất tổ Vua Hùng, phía Đông Nam là đồng bằng Bắc Bộ, Thủ đô Hà Nội ngàn năm văn hiến. Trên vùng đất địa linh nhân kiệt này có biết bao huyền thoại, tồn tại rất nhiều di chỉ khảo cổ, di tích lịch sử - văn hóa. Vùng đất này chứa đựng những trầm tích lịch sử - văn hóa đặc biệt; với khu rừng thông xanh thẫm, xen kẽ với các loài cây gỗ lớn phủ kín những ngọn đồi cao thấp lô nhô, có đồi cao hơn 145 mét so với mặt nước biển; có những “mũi đá chông” nhiều hình, nhô cao lên khỏi mặt đất, được nhân dân địa phương thường gọi là khu vực đá chông; là nơi sơn thủy hữu tình, dòng sông Đà uốn khúc, cảnh vật tươi đẹp, xa đường quốc lộ, rất yên tĩnh, giữ được bí mật, trên đỉnh đồi có một khu đất bằng phẳng máy bay trực thăng lên xuống được, rất thuận lợi cho đi lại bằng đường bộ, đường thủy và đường không. Một linh cảm đặc biệt, với tầm nhìn của nhà chiến lược thiên tài, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát hiện ra và chọn nơi đây làm khu căn cứ của Trung ương Đảng.
Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại K9
Bác Hồ chọn khu vực Đá Chông, từ tâm thức của Người đã có ý nguyện tạo ra một nơi sống và làm việc cho mọi người và bản thân mình, nơi có cảnh quan đẹp hài hoà, hữu ích, đã trở thành một nơi mang dấu ấn văn hóa của Người đã tạo ra nó. Khi nhắm hướng, duyệt thiết kế và cho xây dựng ngôi nhà 2 tầng ở Đá Chông là Bác quyết định xây nhà cho Trung ương hội họp và nghỉ ngơi. Khi ta gọi một cách thân thuộc là nhà của Bác Hồ thì đã hiểu đó là nhà dành cho Trung ương Đảng. Ngôi nhà hai tầng mái ngói đỏ gọi là "Nhà sàn" vì nó mang dáng dấp của những ngôi nhà sàn nhỏ của Bác ở chiến khu Việt Bắc; những hàng cột xung quanh đã nâng đỡ ngôi nhà, tạo ra không gian thoáng rộng cho tầng dưới và dáng vẻ vững chắc của những hàng cột lại gợi cho ta liên tưởng đến những hàng cột tròn chạy xung quanh trông gần giống như ngôi Nhà sàn trong Phủ Chủ tịch.
Khu Di tích là một di tích lịch sử còn ở dạng nguyên khai. Những hiện vật ở đây đều là hiện vật gốc, được giữ gìn hầu như nguyên vẹn như khi Bác Hồ còn sống và làm việc tại đây. Trước sân “Nhà sàn” là cả một không gian cảnh quan rộng lớn, hồ bán nguyệt ở giữa có hòn non bộ tự nhiên như hòn đá chông, khi xây hồ này Bác còn chỉ đạo cho phù hợp với từng chi tiết của hồ; tiếp nối con đường đi xuống bờ sông, từng bậc thang được trải đầy sỏi cuội. Theo lời kể của Thủ tướng Phạm Văn Đồng: "Người thích đi bộ, tắm sông và thỉnh thoáng uống một ly rượu thuốc trong bữa ăn, tránh ăn no, không ngủ trưa và hoạt động thân thể, buổi sáng thể dục, buổi chiều làm vườn". Khi thi công con đường này, công nhân xây dựng muốn lát gạch hoặc láng bê tông cho bằng phẳng, nhưng Bác đã yêu cầu đổ sỏi cuội cho mát và để khi đi bộ bàn chân sẽ tiếp xúc với sỏi cuội cho "chân cứng đá mềm", tăng thêm sức khỏe bền bỉ, dẻo dai. Bảo tồn nguyên vẹn Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại K9 chính là bảo tồn một không gian thiêng liêng, thể hiện tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Nơi đây đã trở thành di tích văn hóa, lịch sử vô giá, được nhân dân ngưỡng mộ, thành kính tưởng niệm, tham quan học tập.
Nhà làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Khu Di tích K9
Bác Hồ ứng xử với thiên nhiên, tôn trọng, yêu quý thiên nhiên rất đặc biệt, khi xây dựng các ngôi nhà, làm đường sá Bác đã yêu cầu giữ lại tất cả các cây xanh trong khu vực. Các ngôi nhà, đường sá đều được làm trên những khoảng trống không có cây xanh. Bác còn tạo những mảnh vườn nhỏ để trồng các loại cây ăn quả, trồng rau xanh và trồng hoa. Đặc biệt hai loại cây được Bác Hồ trồng ở những nơi thường xuyên có thể nhìn thấy được đó là cây vú sữa của miền Nam thân yêu và cây hoa râm bụt để gợi nhớ quê hương Làng Sen, Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An. Cây vú sữa được trồng ngay trước cửa sổ bàn làm việc phía Đông của ngôi “Nhà sàn” trong khuôn viên của vườn trồng rau và trồng hoa; cây hoa râm bụt trồng ở con đường bậc thang phía trước ngôi “Nhà sàn” ngày ngày Bác vẫn đi dạo rèn luyện sức khỏe. Có thể nói, với tư cách là chủ thể, Bác Hồ đã không chỉ giữ gìn vẻ đẹp tự nhiên nguyên sơ mà còn cải tạo, điểm tô cho thiên nhiên, mang thiên nhiên trở lại phục vụ con người, biến thiên nhiên trở thành cái đẹp dành cho con người thưởng thức, thụ hưởng thiên nhiên ban tặng.
Thực hiện Đề án 2341 của Thủ tướng Chính phủ và Nghị quyết 122 của Thường vụ Quân ủy Trung ương;Đảng ủy Đoàn 969, Lãnh đạo Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, trực tiếp là đồng chí Thiếu tướng Nguyễn Văn Cương, Trưởng ban Ban Quản lý Lăng kiêm Tư lệnh Bộ Tư lệnh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tích cực chủ động tham mưu đề xuất, báo cáo Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngànhđểxây dựng Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là công trình mang ý nghĩa lịch sử, chính trị to lớn, là nơi để nhân dân và khách quốc tế đến tham quan, tưởng niệm, học tập, góp phần quan trọng giữ gìn truyền bá nâng cao giá trị đạo đức, phong cách, phát triển nền tảng tư tưởng Hồ Chí Minh. Đồng thời đề xuất tiến hành mở rộng tham quan Khu Di tích K9,góp phần phát huy ý nghĩa chính trị, văn hóa trong giai đoạn mới. Tiến hành bảo tồn, tôn tạo nâng cấp hệ thống đường sá, cây xanh cho phù hợp với cảnh quan, môi trường xung quanh.
Trước Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh là cả một không gian cảnh quan rộng lớn, nổi bật hai cây đại cổ thụ, là loại cây sống bền bỉ hàng thế kỷ, tượng trưng cho sự thanh khiết, thiêng liêng, là hình tượng của sự trường tồn vĩnh cửu. Cây có dáng đẹp cả lúc non và khi trở thành đại thụ, cao năm đến bảy mét. Mùa hè nắng chói gắt, cũng là thời điểm cây ra nhiều lá xanh, hoa trắng thơm ngát, nở từ trước ngày sinh nhật của Bác Hồ đến sau ngày Bác đi xa. Đặc biệt trước sân Nhà tưởng niệm là hai Văn bia được khắc trên hai khối đáquý Corindon do Đảng bộ và nhân dân tỉnh Nghệ An dâng tặng, là loại đá do thiên nhiên tích tụ hàng triệu triệu năm trong lòng đất, có độ cứng và độ bền cao, tỷ trọng nặng, trường tồn mãi mãi với thời gian; không bị ăn mòn bởi nước, axít, không bị ôxi hóa; có màu xanh lam, đỏ và phớt tím, có khả năng thấu quang và chiết quang, chứa nhiều khoáng vật quý, có thể gọi loại đá này là “Đại Lam Ngọc”. Hàng trăm cây quý của các tỉnh thành, địa phương, doanh nghiệp mang đến trồng, tiêu biểu có cây thị cổ thụ của Đảng bộ, nhân dân tỉnh Hải Dương trồng trong khuôn viên của Khu Di tích; tiếp nối trước Nhà tưởng niệm là hồ khu B, bốn mùa nước trong xanh, sơn thủy hữu tình, xung quanh hồ là đường ra vào của Khu Di tích được trồng các loại cây xanh tỏa bóng mát cho du khách; đặc biệt trên bốn bến nhìn ra hồ được trồng 08 cây dừa được lựa chọn từ Khu Di tích Nguyễn Sinh Sắc, làng Hòa An, Cao Lãnh, Đồng Tháp,nơi Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng sinh sống, hoạt động, dạy học, bốc thuốc giúp nhân dân trong vùng, đưa ra trồng tại Khu Di tích K9.
Những cây sen hồng Kim Liên được lựa chọn từ hồ sen ở quê nội và quê ngoại của Bác Hồ đưa ra trồng ở hồ bán nguyệt giữa hồ khu B, tựa như vầng trăng soi bóng lên mặt hồ, hứa hẹn sẽ nở những bông hoa tuyệt đẹp vào mỗi mùa sen tới. Như có một sự trùng hợp ngẫu nhiên đặc biệt, gắn kết các Khu Di tích về Chủ tịch Hồ Chí Minh khi sen hồng cùng tỏa hương sắc ở cả ba miền Tổ quốc: Ở quê hương Bác Hồ tại Làng Sen, Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An với Khu Di tích Nguyễn Sinh Sắc ở Cao Lãnh, Đồng Tháp và Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nhà Tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Khu Di tích K9. Dường như có một sợi dây tâm linh thiêng liêng được gửi gắm trong hương sắc của sen để kết nối những không gian thiêng liêng này. Để rồi cứ mỗi độ sen nở hoa, tất cả những người con đất Việt cùng thành kính dâng lên bậc sinh thành của Người và Bác Hồ kính yêu những bông hoa thơm ngát nhất. Tin tưởng rằng, vào những mùa sen tới, Khu Di tích K9 mãi mãi trở thành nơi hội tụ tình yêu, lòng thành kính và biết ơn vô hạn đối với Bác Hồ - người anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa kiệt xuất đã dành cả cuộc đời cho tự do, ấm no, hạnh phúc của nhân dân như Khu Di tích Kim Liên và Khu Di tích Nguyễn Sinh Sắcở tỉnh Đồng tháp.
Từ ngàn xưa hoa sen đã được trồng tại Làng Sen, Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An. Đặc biệt ở quê nội và quê ngoại của Bác Hồ có những hồ sen rất lớn, được nhân dân địa phương chăm bón và trân trọng. Cứ mỗi độ tháng Năm về, Làng Sen luôn thơm ngát mùi hoa sen. Mùi sen thơm thoang thoảng trong gió như khiến lòng du khách dịu lại, nhẹ nhàng, thanh thoát hơn. Sen hồng Kim Liên hội tụ đầy đủ những đặc trưng như các loài sen khác và có những nét riêng đặc sắc như nở hoa đúng vào dịp ngày 19 tháng 5.Với mỗi người dân Việt Nam, có lẽ hoa sen đẹp nhất khi được ví với hình tượng Bác Hồ kính yêu của chúng ta, quả thật là một sự so sánh tuyệt vời:
“Tháp Mười đẹp nhất bông sen
Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”
Bác Hồ của chúng ta đã sinh ra và lớn lên từ Làng Sen trong những năm đen tối của người dân mất nước, Bác ra đi tìm đường cứu nước cũng xuất phát từ chính Làng Sen, để hôm nay dân tộc Việt Nam ta “Rũ bùn đứng dậy sáng lòa…”, tắm mình trong những mùa Xuân đổi mới của đất nước. Hoa sen và Bác, Bác và hoa sen tuy hai mà một, tuy một mà hai. Đó không phải là sự ngẫu nhiên mà có sự lựa chọn, chắt lọc tinh túy của tấm lòng người dân Việt Nam đối với Bác Hồ kính yêu.
Khi đến Khu Di tích K9, khách tham quan có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh thân quen của hàngrâm bụt được lấy giống từ vườn nhà Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, Làng Sen, Kim Liên vừa mới được trồng trên tuyến đường đi vào Khu Di tích tiếp nối với hành râm bụt phía trước “Nhà sàn” khi Bác Hồ sống và làm việc tại nơi đây làm cho không gian cảnh quanthêm hấp dẫn, gần gũi. Những hàng râm bụt nơi đây như hình bóng thân yêu của quê hương xứ Nghệ, của tuổi thơ êm đềm, vẫn bên BácHồ trong giấc ngủ ngàn thu.
Đặc biệt, Tập đoàn Viễn thông Quân đội đã đầu tư hệ thống wifi và các ki-ốt điện tử trên tuyến đường đi vào Khu Di tích, khu vực phục vụ nhân dân, khách quốc tế để truy cập, nghe, nhìnvà hiểu biết thêm về đất nước, con người Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng như Khu Di tích K9. Kết nối không gian khu vực K9 với thế giới, tạo nên không gian thoải mái, tiện ích cho nhân dân và khách quốc tế mỗi khi đến tham quan Khu Di tích K9.
Xuất phát từ những yêu cầu khách quan trên, trong thời gian tới, để giữ gìn cảnh quan, môi trường thiên nhiên Khu Di tích K9 ngày càng đẹp hơn, tạo sự hấp dẫn cho nhân dân và khách quốc tế mỗi khi đến tham quan, tưởng niệm Bác, cần giữ gìn và bảo vệ tốt hiện vật di tích lịch sử. Quy hoạch cảnh quan, môi trường, cây xanh, cây cảnh, cây hoa, cây ăn quả, cây thuốc nam, rau hữu cơ trong khu vực thành một chỉnh thể thống nhất, phù hợp với môi trường sinh thái của Khu Di tích, đậm đà bản sắc dân tộc và phù hợp với đức tính giản dị của Bác Hồ. Khu vực bãi để xe và trục đường du khách đi vào Khu Di tích cần trồng thêm những loại cây cổ thụ tỏa bóng mát quanh năm, kết hợp hài hòa với những loại cây hoa, lá màu có độ bền cao, bốn mùa có hoa nở màu sắc rực rỡ. Bố trí các điểm giành riêng cho người hút thuốc lá có biển chỉ dẫn, xa nơi đông người và dòng người vào tham quan; thiết kế các hốc đựng rác giống như những gốc cây thật có tính thẩm mỹ đặt ở khu vực đông người, nhằm phục vụ du khách và giáo dục ý thức bảo vệ môi trường thiên nhiên và môi trường không khí trong lành mỗi khi du khách đến tham quan Khu Di tích và tưởng niệm Bác Hồ. Đối với những cây đặc trưng, những cây có tính lịch sử trong Khu Di tích, nhất là khu A cần được quan tâm duy trì, chăm bón và bảo vệ đặc biệt. Việc trồng bổ sung, nâng cấp tôn tạo các khu vực cây xanh, cây hoa, cây ăn quả trong Khu Di tích nên lựa chọn những loại cây tạo ra sự trang nghiêm, thiêng liêng, bốn mùa tỏa hương thơm kính dâng lên Bác, đồng thời gây được ấn tượng lưu luyến của nhân dân và khách quốc tế mỗi khi đến tham quan Khu Di tích và tưởng niệm Bác Hồ. Xây dựng Khu Di tích K9 xanh, sạch, đẹp, ấn tượng, kết nối với không gian cảnh quan, môi trường Khu vực Lăng Bác trang trọng, tiêu biểu; xây dựng Khu Di tích, trước hết xây dựng Khu A “không có rác, không có khói thuốc lá”. Những con người phục vụ nơi đây phải được bố trí sử dụng đúng chuyên môn, ứng xử có văn hóa với thiên nhiên, luôn thể hiện thái độ văn minh lịch sự với mọi người; trang phục của người phục vụ, người làm dịch vụ cần thống nhất về màu sắc, ngay cả xe điện, phương tiện phục vụ du khách cũng phải có sự thống nhất về màu sắc và văn hóa giao tiếp, phục vụ du khách.
Tôn tạo hệ thống cảnh quan, môi trường Khu Di tích K9 trong một chỉnh thể kiến trúc chặt chẽ, hài hòa, thống nhất, có những ấn tượng tốt đẹp, thiêng liêng để góp phần giáo dục, tuyên truyền cho nhân dân,khách quốc tế đến dâng hương tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh, tham quan học tập tại Khu Di tích K9 về tình cảm sâu nặng đối với quê hương, đất nước của Bác Hồ cũng như tình cảm của nhân dân và khách quốc tế đối với Bác Hồ.Cán bộ, chiến sỹ, công chức, viên chức và người lao động trong Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhận thức sâu sắc niềm vinh dự, tự hào và luôn quyết tâm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ giữ gìn lâu dài, bảo vệ tuyệt đối an toàn thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh và phát huy ý nghĩa chính trị, văn hóa của Công trình Lăng và Khu Di tích K9 trong giai đoạn mới; góp phần đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh./.
Đặng Đình Bình
