Bao năm đã trôi qua, mỗi lần đến Quảng trường Ba Đình, đứng trước Lăng Bác, chúng ta lại bồi hồi trước anh linh vị lãnh tụ muôn vàn kính yêu. Lăng Bác - ngôi nhà vĩnh hằng của Người, nơi hội tụ niềm tin, tình cảm của hàng chục triệu trái tim người Việt và bạn bè quốc tế, càng in sâu trong tâm khảm mỗi người, qua sự trang nghiêm, dân tộc, cảnh quan sinh thái thanh bình, môi trường trong lành ở khu vực Lăng, Quảng trường Ba Đình.
Như chúng ta đều biết, ngay từ khi khởi công xây dựng Lăng Bác và Quảng trường Ba Đình đã có hàng trăm loại cây, từ nhiều vùng miền của đất nước được gửi về trồng. Cây và hoa của non sông gấm vóc về đây hội tụ, đâm chồi khoe sắc thay lòng người dâng niềm tôn kính thiêng liêng dành cho Bác, vị lãnh tụ muôn vàn kính yêu của dân tộc Việt Nam. Nơi đây trở thành một khu vườn đa dạng, phong phú với đủ loại cây xanh của mọi vùng quê Việt Nam. Mỗi loại cây tượng trưng cho mỗi địa phương, vùng miền của đất nước, được đưa về trồng quanh Lăng Bác có dáng thế đẹp, có hương sắc gần gũi thân quen gợi lên hình ảnh của cả nước quây quần bên Bác, nhằm nâng niu dòng suy tưởng ở mỗi người về vị lãnh tụ vĩ đại đã cống hiến trọn đời mình vì dân, vì nước.
Ngày 29/8/1975, lễ khánh thành Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh được tổ chức trọng thể trong niềm vui thống nhất non sông. Trong đó, vườn hoa, cây cảnh, cây xanh là một bộ phận không thể thiếu trong quần thể kiến trúc Lăng. Hàng trăm loài cây và hoa đã được trồng và sắp đặt ở các khu vực quanh Lăng Bác theo đúng thiết kế, với phương châm “Dân tộc - khoa học - hiện đại” mà Đảng và Nhà nước đã đề ra. Mỗi loài cây và hoa đều có ý nghĩa và nét đặc trưng riêng. Xung quanh Lăng là hệ thống vườn hoa, cây cảnh, cây xanh thảm cỏ bốn mùa xanh tươi, ngát hương thơm dâng lên Bác kính yêu.
* Giai đoạn từ 1975 đến 1985
Để duy trì, tôn tạo cảnh quan môi trường khu vực Lăng Bác xanh, sạch, đẹp phục vụ nhân dân, khách quốc tế về Lăng viếng Bác, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 323/TTg ngày 15/10/1975 về tổ chức quản lý Quảng trường Ba Đình; Ủy ban Hành chính thành phố Hà Nội (nay là Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội) đã ban hành Quyết định số 1465/QĐ-TC ngày 16/12/1975 về việc thành lập Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình.
Nhiệm vụ đặt ra đối với đơn vị là: “Chăm sóc cây, cỏ, vườn hoa và trồng cây trong Quảng trường theo thiết kế”. Mọi công việc giữ gìn, tôn tạo, bố trí hàng ngàn cây cảnh, cây thế, cây hoa ở nơi Bác Hồ yên nghỉ phải bảo đảm tính khoa học với những yêu cầu nghiêm ngặt, công phu và tỉ mỉ nhằm làm nổi bật nội dung tư tưởng của kiến trúc Lăng Bác, thể hiện tính dân tộc, hiện đại, giản dị và trang nghiêm.
Để kiện toàn tổ chức bộ máy và phục vụ cho yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị, Thành ủy và Ủy ban Hành chính thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 1698/QĐ-TC ngày 05/5/1978 về tổ chức và biên chế, đồng thời xác định Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình là một đơn vị sự nghiệp phục vụ lợi ích công cộng thuộc Ủy ban Hành chính thành phố.
Ngày đầu mới được thành lập, đội ngũ cán bộ, viên chức, người lao động được tuyển chọn ở các sở, ban ngành của Hà Nội hợp lại, trong bộn bề khó khăn về cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật và cả nguồn nhân lực, nhiệm vụ đa dạng, yêu cầu cao nhưng tất cả cán bộ, viên chức, người lao động Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình đều có chung niềm vinh dự tự hào được sống và làm việc bên Lăng Bác Hồ kính yêu, trực tiếp tô điểm thêm màu sắc, góp phần giữ gìn, nâng cao giá trị văn hóa, chính trị của Công trình Lăng, Quảng trường Ba Đình.
* Giai đoạn 1985 đến 1996
Năm 1985, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị định số 276/HĐBT ngày 07/12/1985 về nhiệm vụ của các ngành trong việc bảo đảm giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh, quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quảng trường Ba Đình (thay thế Quyết định số 145/CP của Hội đồng Chính phủ). Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình được Thành ủy, Ủy ban Hành chính thành phố Hà Nội tiếp tục giao nhiệm vụ: “Chăm sóc và tiếp tục hoàn chỉnh việc trồng cỏ, cây xanh, bảo đảm công tác vệ sinh trong khu vực Quảng trường; quản lý, vận hành trạm xử lý và cung cấp nước chuyên dùng cho Lăng và Quảng trường đủ, đúng tiêu chuẩn chất lượng”.
Trong giai đoạn này, các địa phương và nhân dân trao tặng cây cảnh, cây thế để tôn tạo Lăng Bác ngày càng nhiều hơn. Trình độ thưởng thức và việc bài trí hoa, cây cảnh trong khu vực Lăng Bác đặt ra yêu cầu cao hơn. Đồng thời, việc duy trì, chăm sóc cây trồng được trao tặng ở các vùng miền khác nhau nên nảy sinh những khó khăn phức tạp mới. Khả năng thích nghi của các loài cây từ miền Nam ra, từ vùng núi xuống cũng bộc lộ rõ dần; một số loại sinh trưởng chậm hoặc ra hoa kết trái không bình thường. Khu vực 8 vườn sau Lăng, nửa giai đoạn đầu đã phát huy được hiệu quả nhưng về sau một số cây phát triển nhanh chóng làm cho cảnh quan thiếu hài hòa, đặt ra yêu cầu phải thay đổi. Vì vậy, lãnh đạo Ban đã đề xuất đặt bổ sung thêm 6 cây thế và 24 chậu cây hoa theo mùa như: Đào, sứ, đỗ quyên, hoa giấy, trạng nguyên, mai chiếu thủy, sen, bách tán tại khu vực vườn Lăng. Khu vực sau Lăng bổ sung thêm 14 chậu cây thế, 30 chậu hoa màu. Trên hệ thống đường đi phía đối diện với cửa ra Lăng bày 35 chậu cây thế. Khu vực 8 vườn sau Lăng, trong đó vườn số 4 và 5 được giữ nguyên trạng, còn lại 6 vườn số 1, 2, 3 và 6, 7, 8 vẫn giữ lại cây ăn quả và các cây cảnh to như: Song mai, mai tứ quý, đào, mai vàng nhưng bài trí ở 6 vườn có cảnh quan khác nhau, sử dụng hỗn hợp các loại cây cảnh, cây hoa, cây ăn quả xen kẽ đá bố trí theo từng cụm, tạo ra lát cắt không bị che chắn khi quan sát từ phía trước Lăng. Ngày 12/4/1995, Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình đã hoàn thành thi công cải tạo, nâng cấp các vườn khu vực Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sau hai lần cải tạo lớn và nhiều lần điều chỉnh, vườn Lăng đã được cải tạo và nâng cấp ngày càng khang trang, sạch đẹp hơn. Trong năm, Đài tưởng niệm các Anh hùng Liệt sỹ khánh thành. Vườn hoa, cây cảnh của Đài tưởng niệm đã đạt được bài trí theo thiết kế: Đường viền vòng ngoài cùng là 3 dãy Trúc đào, Nguyệt quế và Tường vi; đường viền vòng trong là 65 cây Ban hoa tím; phía dưới Đài tưởng niệm các Anh hùng Liệt sỹ, có 5 cây xà cừ và 3 cây hoa sữa; sát bậc lên xuống là hai khóm đại và hai khóm ngâu đối xứng; dưới nền là thảm cỏ nhung; phía sau trồng 7 khóm ngọc lan; cạnh bậc lên xuống đặt hai chậu trắc bách diệp Nhật.
* Giai đoạn từ 1997 đến nay
Năm 1996, Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Quyết định số 930/TTg ngày 14/12/1996 về việc giao Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh quản lý Quảng trường Ba Đình; Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội có Quyết định số 1260/QĐ-UB về việc chuyển giao Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình sang Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngày 28/3/1997, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã bàn giao nguyên trạng Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình cho Ban Quản lý Lăng. Đồng thời, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Quyết định số 56/QĐ-TC ngày 08/4/1997 về việc chuyển giao Đảng bộ cơ sở Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình trực thuộc Quận ủy Ba Đình về sinh hoạt với Đảng bộ Đoàn 969 thuộc Đảng bộ Quân đội. Ngày 02/5/1997, Thành ủy Hà Nội đã chính thức bàn giao Đảng bộ Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình về Đảng bộ Đoàn 969.
Từ những năm 1997 trở lại đây, cùng với sự phát triển của thành tựu khoa học, nhiều ứng dụng mới được áp dụng vào thực tiễn, công tác duy trì chăm sóc vườn hoa cây cảnh, cây xanh, thảm cỏ tại Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có nhiều đổi mới. Nhiều máy móc, trang thiết bị kỹ thuật chuyên dùng được đưa vào sử dụng như: Máy cắt cỏ, máy phun thuốc bảo vệ thực vật, hệ thống tưới phun tự động, xe ô tô tải cẩu, xe nâng hạ… đã góp phần giảm thiểu sức lao động thủ công, tăng năng suất, hiệu quả và chất lượng lao động. Các loại phân bón cao cấp, thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc sinh học thân thiện với môi trường được đưa vào trong quy trình chăm sóc vườn hoa cây cảnh đã góp phần nâng cao chất lượng cây trồng. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức người lao động được kiện toàn và ngày càng trưởng thành, cùng với sự tận tâm, tận tụy đã dần làm chủ trong các quy trình chăm sóc, cắt tỉa vườn hoa, cây cảnh. Ban luôn chú ý cải tạo đổi mới phương thức trang trí cây hoa, cây cảnh, tổ chức xén tỉa tạo dáng, tạo thế các loại cây hoa, cây cảnh, hàng rào cảnh đạt tính thẩm mỹ, kỹ thuật cao, góp phần tôn tạo khu vực Lăng Bác và Quảng trường ngày càng đẹp hơn so với trước. Đã có nhiều cố gắng nghiên cứu, đổi mới nội dung hình thức trang trí, xây dựng được các bộ cây, chậu trang trí truyền thống (bộ sứ, bộ cau) phục vụ các ngày lễ, Tết, các kỳ họp Quốc hội, Đại hội Đảng và các buổi lễ viếng của các đoàn nguyên thủ quốc gia đến thăm Việt Nam vào Lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh, tạo cảnh quan đẹp phục vụ nhân dân trong nước và khách quốc tế đến viếng Bác và tham quan khu vực. Trong đó nổi bật là việc đầu tư cải tạo lại vườn Kính Thiên, vườn chữ U sau Lăng, vườn hồng Bắc Sơn, trồng lại cỏ hai vườn luồng và trồng lại cỏ sân Quảng trường Ba Đình (năm 2000). Đồng thời, đã tiếp nhận chăm sóc duy trì tốt 157 loại cây thế, cây cảnh quý do các tập thể và cá nhân trong cả nước gửi tặng để tôn tạo cảnh quan khu vực Lăng.
Bên cạnh đó, thường xuyên quan tâm đến việc gieo trồng nhân giống các loại hoa thời vụ, cây hoa, cây cảnh và đã cơ bản tự túc được các loại cây hoa, cây cảnh trang trí khu vực Lăng và Đài tưởng niệm các Anh hùng liệt sỹ, hàng năm tiết kiệm được một phần lớn ngân sách. Ngoài việc thực hiện nhiệm vụ chính trị thường xuyên, đơn vị đã hoàn thành tốt những nhiệm vụ đột xuất. Đặc biệt đã hoàn thành với khối lượng lớn, bảo đảm chất lượng, thời gian nhiệm vụ trồng và duy trì chăm sóc các cây xanh, cây hoa, cây cảnh, thảm cỏ. Tổ chức tiếp nhận an toàn các đôn chậu và chăm sóc tốt nhiều cây hoa, cây cảnh quý hiếm của các địa phương tổ chức và cá nhân trao tặng để phục vụ tôn tạo, trang trí khu vực Lăng.
Mỗi năm nhiệm vụ tôn tạo cảnh quan môi trường ngày một đòi hỏi cao, Ban luôn chú trọng ứng dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật; phát huy sáng kiến cải tiến kỹ thuật hợp lý hóa sản xuất để giải quyết những yêu cầu thực tế đặt ra đạt hiệu quả cao; phát huy năng lực đội ngũ cán bộ, viên chức, người lao động và máy móc thiết bị được đầu tư, kết hợp mở rộng nâng cao hiệu quả hợp tác với Viện nghiên cứu bảo vệ thực vật, Viện Di truyền nông nghiệp, Trường Đại học Lâm nghiệp, Trường Đại học Nông nghiệp I Hà Nội, Trường Cao đẳng nông nghiệp và phát triển nông thôn Bắc Bộ triển khai các đề tài nghiên cứu, tổ chức hội thảo khoa học nhằm xác định cơ sở khoa học và thực tiễn cho quá trình duy trì chăm sóc cây trồng tại khu vực Lăng. Đồng thời, học tập kinh nghiệm của các nghệ nhân lâu năm vào thực tế địa hình, thổ nhưỡng của khu vực Lăng để thực hiện quy trình, phương pháp chăm sóc cho từng loại cây, hoa nhất là các loại cây hoa quý hiếm. Từng bước chủ động nghiên cứu sắp đặt, bài trí đôn chậu cảnh, cắt tỉa tạo dáng, tạo hình cây cảnh cây thế... tôn tạo cảnh quan môi trường ngày càng khang trang, sạch đẹp. Ban đã triển khai nghiên cứu 02 đề tài (01 đề tài cấp Bộ và 01 đề tài cấp cơ sở) được Hội đồng khoa học các cấp đánh giá, nghiệm thu đạt kết quả tốt. Kết quả nghiên cứu khoa học và các sáng kiến cải tiến kỹ thuật cùng với việc từng bước đầu tư mua sắm, lắp đặt các trang thiết bị kỹ thuật đã góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ chính trị và cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động.
Đặc biệt, triển khai thực hiện Đề án 2341 của Thủ tướng Chính phủ về “giữ gìn lâu dài, bảo vệ tuyệt đối an toàn thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh và phát huy ý nghĩa chính trị, văn hóa của Công trình Lăng trong giai đoạn mới”, nhiệm vụ chính trị của Ban đặt ra yêu cầu ngày càng cao, khối lượng công việc nhiều hơn, đòi hỏi công tác tôn tạo cảnh quan môi trường càng phải đổi mới, nâng cao chất lượng, bảo đảm kỹ, mỹ thuật. Từ năm 2013, trong công tác duy trì chăm sóc cây hoa cây cảnh đã thực hiện việc cải tạo, trồng mới 02 vườn tre bên Lăng Bác bảo đảm sinh trưởng phát triển tốt, duy trì vẻ đẹp vốn có của Lăng Bác và Quảng trường Ba Đình; thay thế trồng mới một số cây bóng mát tại Lăng, Quảng trường Ba Đình và tuyến phố đi bộ; đưa các bồn hoa, chậu hoa, ghế đá hoa cương vào trang trí… làm cho cảnh quan khu vực ngày càng xanh, sạch, đẹp hơn, tạo được ấn tượng sâu sắc đối với nhân dân và khách quốc tế đến viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh và tham quan khu vực.
Phía sau dòng người vô tận vào Lăng viếng Bác, có những người đang ngày đêm lao động hăng say, tô điểm thêm cảnh quan khu vực Lăng của Người và Quảng trường Ba Đình. Khi có số lượng khách đông, từ công tác trang trí bảo đảm cảnh quan cho đến vệ sinh môi trường có nhiều khó khăn... nhưng chính tình cảm của nhân dân đối với Bác Hồ lại là động lực, niềm tự hào với mỗi cán bộ, viên chức, người lao động Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình. Niềm tự hào đó trở thành niềm vui mỗi khi thấy sức vàng tươi của hoa mai, sắc hồng thắm của hoa đào, màu vàng bất tận của hoa cúc, màu đỏ của niềm tin và hy vọng từ những đóa senconha lộng lẫy, những rung động khi lộc non hé nụ của mỗi con người đang ngày đêm đem hương sắc về bên Bác. Phía sau những hình ảnh đó là sự nỗ lực của tập thể cán bộ, viên chức, người lao động Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình đã phát huy tinh thần đoàn kết, sáng tạo và những ngày lao động cần cù.
Với những thành tích đã làm được trong những năm qua, Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình đã vinh dự, tự hào được Đảng, Nhà nước và Chính phủ trao tặng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Lao động (hạng Nhất, hạng Nhì và hạng Ba), được tặng Cờ thi đua của Thủ tướng Chính phủ. Đặc biệt, năm 2010, Ban vinh dự được tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Ba, năm 2015 được tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ. Những phần thưởng trên đây là sự ghi nhận của Đảng, Nhà nước, Ban Quản lý Lăng đối với sự nỗ lực phấn đấu của các thế hệ cán bộ, viên chức, người lao động Ban Quảng lý Quản trường Ba Đình.
44 năm là một chặng đường dài phát triển của đơn vị. Ngày 16 tháng 12 hàng năm là Ngày truyền thống của Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình. Nhìn lại những thành tích kết quả đã đạt được, mỗi cán bộ, công chức, viên chức và người lao động Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình luôn trân trọng và tự hào. Nhiều khó khăn, thử thách nhưng với bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Bác Hồ kính yêu, Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình đã và đang quyết tâm hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng với sự tin tưởng của Đảng, Nhà nước và nhân dân giao cho./.
Nguyễn Minh Đức
Bí thư Đảng ủy Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình
