Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn thể hiện phong cách ứng xử giản dị, gần gũi, cởi mở, tế nhị và chu đáo với tất cả mọi người. Có thể nói, trên thế giới hiếm có nhà lãnh đạo nào có được phong cách ứng xử giàu giá trị văn hóa như Hồ Chí Minh.
Theo Người: “Đối với tất cả mọi người trong các tầng lớp dân chúng, ta phải có một thái độ mềm dẻo khôn khéo, biết nhân nhượng, biết trọng nhân cách người ta”1. Và thực tiễn trong phong cách ứng xử đối với mọi người, dù là cán bộ, đảng viên hay quần chúng nhân dân, dù với tướng lĩnh hay những đội viên nhỏ tuổi, chúng ta luôn cảm nhận được ở Người phong thái vừa ân cần, niềm nở, vừa thân ái, yêu thương gần gũi. Dù ở cương vị nào, người đồng chí, đồng đội, người cha, người bác, người anh hay người đứng đầu Chính phủ, phong cách ứng xử Hồ Chí Minh bao giờ cũng chứa đựng nét văn hóa, tôn trọng, gần gũi, cởi mở và chu đáo với mọi người. Như Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã viết: “Chủ tịch Hồ Chí Minh cao mà không xa, mới mà không lạ, to lớn mà không làm ra vĩ đại, sáng chói mà không gây choáng ngợp, gặp lần đầu mà như thân thuộc từ lâu”2. Chính phong cách ứng xử văn hóa hết sức giản dị, gần gũi, cởi mở, tế nhị đó đã làm cho tất cả mọi người, dù khác nhau về địa vị, thành phần xuất thân, mục đích, điều kiện hoàn cảnh, nhưng khi được tiếp xúc với Người, đều có chung cảm nhận về sự nể trọng, tôn kính, bởi sức cảm hóa to lớn xuất phát từ đạo đức, nhân cách và phong cách ứng xử văn hóa của Người.
Phong cách ứng xử Hồ Chí Minh là những nền nếp có tính hệ thống, ổn định tạo thành đặc trưng riêng của Người trong giao tiếp và xử lý các mối quan hệ đối với bản thân mình, đối với công việc và đối với người khác nhằm hiện thực hóa mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam và trở thành một giá trị quan trọng của di sản Hồ Chí Minh.
Chính trị viên là người chủ trì về chính trị, có vai trò đặc biệt quan trọng đối với xây dựng bồi dưỡng cán bộ, chiến sĩ thành những con người mới, có tinh thần yêu nước, có ý thức tổ chức kỷ luật, dân chủ và đoàn kết. Mỗi lời nói và hành động của chính trị viên có tác dụng cổ vũ mạnh mẽ đối với toàn đơn vị, ảnh hưởng sâu sắc đến tư cách, lối sống của cán bộ, chiến sĩ.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Vô luận ở cấp bậc nào, chính trị viên có ba nhiệm vụ chính: Đối với bộ đội, đối với nhân dân, đối với địch. Đối với bộ đội, chính trị viên phải thân thiết như một người chị, công bình như một người anh, hiểu biết như một người bạn. Đối với nhân dân, chính trị viên phải làm cho dân tin, dân phục, dân yêu bộ đội... Đối với địch, chính trị viên phải biết tuyên truyền khôn khéo, thiết thực, để giác ngộ họ, lôi kéo họ về phía ta”.
Qua thực tiễn thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII, cho thấy việc đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh của chính trị viên ở đơn vị cơ sở trong quân đội đã đạt hiệu quả nhất định, nhân cách chính trị viên không ngừng tỏa sáng, kiểu mẫu trong mọi việc, thật sự mẫu mực về phong cách, tác phong công tác, thực sự tiêu biểu về những phẩm chất cao đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ”.
Tuy nhiên, so với yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng quân đội hiện nay, phong cách ứng xử của đội ngũ chính trị viên vẫn còn có mặt hạn chế như có một số chính trị viên giao tiếp có lúc chưa thật sự hài hòa, linh hoạt, mềm dẻo dẫn đến đôi khi tạo không khí căng thẳng, thiếu hiểu biết lẫn nhau… Điều này dễ gây mất đoàn kết trong nội bộ, thiếu niềm tin của cấp dưới, dễ dẫn tới nguy cơ "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ; còn là cơ hội cho các thế lực thù địch lợi dụng để tuyên truyền xuyên tạc, phủ nhận phẩm chất tốt đẹp "Bộ đội Cụ Hồ" trong tình hình hiện nay.
Từ thực tiễn phong cách ứng xử của chính trị viên ở đơn vị cơ sở, để tiếp tục phát huy vai trò của chính trị viên đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ hiện nay, cần thực hiện tốt một số vấn đề sau:
Một là, tăng cường giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm và ý thức rèn luyện phong cách ứng xử của chính trị viên ở đơn vị cơ sở.
Nâng cao nhận thức trách nhiệm cho các tổ chức, các lực lượng về rèn luyện phong cách ứng xử Hồ Chí Minh là giải pháp rất quan trọng, thể hiện tính chủ động để tạo ra sự thống nhất về nhận thức và hành động của các tổ chức, các lực lượng, tạo ra sức mạnh tổng hợp bảo đảm cho việc rèn luyện phong cách ứng xử của chính trị viên tiến hành tự giác, tích cực, chủ động và có chất lượng tốt; khắc phục thói ỷ lại; đơn giản, ngại học, ngại rèn, không thường xuyên trong quá trình học tập và công tác tại đơn vị. Vì vậy phải phát huy tốt vai trò cấp ủy đảng, chỉ huy, đội ngũ tuyên truyền viên, báo cáo viên các cấp ở đơn vị cơ sở trong công tác tuyên truyền giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho mọi cán bộ, đảng viên, chính trị viên.
Nội dung tuyên truyền, giáo dục về vị trí, ý nghĩa và vai trò quan trọng trong việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với thực hiện Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” trong quân đội ta hiện nay. Theo đó, học tập và rèn luyện theo phong cách ứng xử của Hồ Chí Minh, không chỉ là vấn đề mang tính lý luận, mà còn là vấn đề có ý nghĩa thực tiễn hết sức quan trọng nhằm bồi dưỡng, rèn luyện phẩm chất, năng lực, phương pháp, tác phong công tác cho cán bộ, đảng viên và quần chúng trong quân đội.
Coi trọng và tổ chức tốt học tập lý luận chính trị, nhất là học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Cần tổ chức các buổi trao đổi, tọa đàm, nghiên cứu các chuyên đề bổ trợ, những kiến thức cần thiết, những vấn đề thực tiễn về phong cách ứng xử, giao tiếp của quân nhân, của cán bộ, đảng viên hiện nay. Thực hiện nghiêm túc quy định học tập lý luận chính trị tại cơ quan, đơn vị. Mọi cán bộ, chiến sĩ đều được học tập, có kiểm tra, thu hoạch và đánh giá kết quả; lấy kết quả học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là một trong những tiêu chí quan trọng trong bình xét khen thưởng, đánh giá, phân tích chất lượng tổ chức đảng, đảng viên, nhận xét cán bộ hằng năm.
Hai là, xây dựng kế hoạch, xác định mục tiêu cụ thể, thiết thực, gắn với chức trách, nhiệm vụ để rèn luyện phong cách ứng xử Hồ Chí Minh của chính trị viên ở đơn vị cơ sở.
Chủ thể xây dựng kế hoạch rèn luyện phong cách ứng xử Hồ Chí Minh là cấp ủy, chỉ huy đơn vị và bản thân chính trị viên. Xây dựng kế hoạch phấn đấu, rèn luyện phải cụ thể, thiết thực bao gồm: mục tiêu đạt được, nội dung, phương pháp rèn luyện và thời gian hoàn thành. Mục tiêu đề ra phải sát thực, có cơ sở khoa học, chỉ tiêu phấn đấu rõ ràng, nội dung rèn luyện phải toàn diện nhưng có trọng tâm, trọng điểm. Căn cứ đặc điểm và khả năng của bản thân, điều kiện công tác, yêu cầu nhiệm vụ, không để chi phối bởi các công việc khác; tập trung vào những nội dung chủ yếu như: thái độ ân cần, niềm nở, vừa thân ái vừa nhiệt tình, thể hiện tấm lòng độ lượng, khoan dung và phải có thái độ khiêm nhường, phải rất tế nhị đối với nhân dân, bạn bè, đồng chí, anh em,… Chính trị viên phải thực sự tiêu biểu cho những đức tính tốt đẹp của người quân nhân cách mạng, của “Bộ đội cụ Hồ”.
Trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng đặt lợi ích của Đảng, của Tổ quốc lên trên hết, được cán bộ, chiến sĩ tôn trọng, quý mến; chính trị viên làm việc phải có kế hoạch, sâu sát, cụ thể tỷ mỷ, lý luận kết hợp với thực tiễn, chú trọng vào những nội dung còn thiếu và yếu nhất. Việc xác định thời gian hoàn thành cũng phải phù hợp không kéo dài quá lâu nhưng cũng không quá nóng vội. Tránh tình trạng xây dựng kế hoạch một cách chung chung mang tính hình thức. Sau khi kế hoạch đã được phê duyệt, chính trị viên phải nghiêm túc thực hiện và thật sự nghiêm khắc với bản thân. Biết tự điều khiển ý thức và hành vi của mình để thực hiện kế hoạch đã đề ra, luôn bổ sung hoàn chỉnh kế hoạch rèn luyện của bản thân. Thường xuyên tự kiểm tra về quá trình rèn luyện, có thái độ khách quan, trung thực, nghiêm túc trong đánh giá ưu điểm và khuyết điểm, tự giác điều chỉnh hành vi cho phù hợp với phong cách ứng xử và yêu cầu nhiệm vụ.
Ba là, phát huy vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, chỉ huy trong việc quản lý, tổ chức, kiểm tra, giám sát việc rèn luyện phong cách ứng xử Hồ Chí Minh của chính trị viên.
Tính tích cực tự giác của mỗi cá nhân là vấn đề hết sức quan trọng nhưng cũng không thể tách khỏi sự quản lý của tổ chức. Công tác cán bộ luôn là một trong những công tác quan trọng của các tổ chức đảng, là trách nhiệm của các cấp ủy Đảng trong phạm vi quyền hạn được phân công, phân cấp. Mọi thành tựu hay khuyết điểm của công tác cán bộ nói chung và rèn luyện đội ngũ cán bộ nói riêng đều gắn liền với vai trò, trách nhiệm của các cấp ủy Đảng.
Để rèn luyện phong cách ứng xử Hồ Chí Minh của đội ngũ chính trị viên ở đơn vị cơ sở đạt chất lượng hiệu quả cao cần phải tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, sự hướng dẫn giúp đỡ của cơ quan chức năng, sự tham gia tích cực của đội ngũ cán bộ, đảng viên và quần chúng. Cấp ủy, tổ chức đảng cần xác định đầy đủ vai trò, trách nhiệm của mình trong việc lãnh đạo các đảng viên trong chi bộ học tập phong cách ứng xử Hồ Chí Minh; xây dựng kế hoạch cụ thể, xác định rõ các nội dung học tập, gắn với nhiệm vụ cụ thể.
Cấp ủy, chỉ huy đơn vị phải thường xuyên đặt ra yêu cầu cao đối với việc rèn luyện phong cách ứng xử Hồ Chí Minh ở đơn vị mình; phải quy định thành chế độ, nền nếp, đồng thời hướng dẫn và tổ chức cho đội ngũ chính trị viên thực hiện việc rèn luyện một cách chặt chẽ, nghiêm túc và khoa học. Phải tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện và kết quả rèn luyện. Việc vận dụng các phương pháp, hình thức cần linh hoạt, sáng tạo theo hướng vừa đẩy mạnh việc tuyên truyền, giáo dục, giúp các đảng viên nắm vững phong cách ứng xử Hồ Chí Minh, vừa gắn với các phong trào thi đua của đơn vị và các cuộc vận động. Lấy đó là một căn cứ quan trọng để xem xét, đánh giá, xếp loại thi đua - khen thưởng, phân tích, nhận xét, đánh giá chất lượng cán bộ, đảng viên và trong điều động, bổ nhiệm cán bộ hằng năm, biết trọng nhân tài, sử dụng cán bộ đúng với khả năng và trình độ của họ cùng với những chính sách động viên thỏa đáng, kịp thời cả về vật chất, tinh thần, tạo đòn bẩy kích thích mạnh mẽ tính tích cực, tự giác học tập, rèn luyện không ngừng phấn đấu vươn lên của chính trị viên đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, chức trách được đảm nhiệm.
Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của chính trị viên trong rèn luyện phong cách ứng xử Hồ Chí Minh.
Chính trị viên ở đơn vị cơ sở vừa là đối tượng của quá trình bồi dưỡng, vừa là chủ thể trong quá trình tự bồi dưỡng, rèn luyện nâng cao năng lực công tác. Phong cách ứng xử của chính trị viên chỉ có thể đạt được hiệu quả khi người chính trị viên có động cơ, nhu cầu tiếp nhận đúng đắn, thể hiện ở tính tích cực, chủ động trong quá trình bồi dưỡng, rèn luyện.
Chính trị viên phải tự xác định đúng trách nhiệm chính trị, thái độ, động cơ, xây dựng cho được tình cảm trong sáng; nghiêm khắc trong việc tự phê bình, phê bình, đánh giá đúng bản thân, nhận rõ ưu điểm, thấy hết hạn chế, chủ động, tích cực xây dựng kế hoạch, xác định nội dung, chương trình tự rèn luyện; chủ động thu thập thông tin, sưu tầm tài liệu và các điều kiện thực hiện kế hoạch tự học tập. Chính trị viên không chỉ là đối tượng mà phải thực sự là chủ thể năng động, sáng tạo trong quá trình tự bồi dưỡng vốn tri thức ứng xử, tình cảm hiểu biết về hệ thống ứng xử, điều lệnh, điều lệ, quy định đơn vị, hoạt động, hành vi ứng xử đúng pháp luật nhà nước, điều lệnh điều lệ của quân đội, các chế độ quy đinh của đơn vị phù hợp với chuẩn mực, khuôn mẫu ứng xử. Đây là một quá trình tự đấu tranh giải quyết các mâu thuẫn nội tại trong bản thân mỗi con người giữa các yếu tố: Khả năng, nhu cầu, tiếp thu cái tốt, loại bỏ cái tiêu cực. Thường xuyên rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, trình độ năng lực tốt đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng không được “lệch chuẩn”.
Chính trị viên là người bạn, người chị, người anh của chiến sĩ, là cán bộ lãnh đạo, đồng thời là nhà giáo dục, vì vậy, phải có khả năng giáo dục, thuyết phục, nêu gương. Phong cách ứng xửcó tác động thẩm thấu, lan tỏa một cách nhẹ nhàng, sâu sắc đến nhận thức, tình cảm, niềm tin của bộ đội. Tuy nhiên một người anh gương mẫu không dễ và làm người bạn chân chính của bộ đội cũng không đơn giản chút nào. Vì vậy, chính trị viên phải luôn luôn tự tu dưỡng, rèn luyện để xây dựng phong cách ứng xử có văn hóa với nhân dân, bạn bè, đồng chí, anh em; xuất phát từ thái độ yêu thương, quý mến con người, trân trọng, khoan dung, khiêm nhường, độ lượng với con người, làm cho tư cách chính trị viên tỏa sáng và trở thành “lực hút” lôi cuốn, quy tụ lòng người, gắn kết cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị thành một khối thống nhất về ý chí và hành động để thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ.
Năm là, thường xuyên kết hợp rèn luyện phong cách ứng xử với tích cực đấu tranh với những nhận thức, việc làm sai trái trong học tập và làm theo phong cách ứng xử Hồ Chí Minh
Hiện nay, do ảnh hưởng của mặt trái cơ chế thị trường, mở của hội nhập, những văn hóa tiêu cực, phản động đang hàng ngày len lỏi, xâm nhập vào đời sồng văn hóa tinh thần của bộ đội. Bên cạnh đó, các thế lực thù địch đã và đang thực hiện chiến lược “diễn biến hòa bình” đối với cách mạng nước ta, thực hiện “phi chính trị hóa quân đội”, chia rẽ Đảng với quân đội, công an, nhà nước và nhân dân, làm suy thoái phẩm chất đạo đức, nếp sinh hoạt, học tập… có ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình xây dựng quân đội. Do đó rèn luyện phong cách ứng xử Hồ Chí Minh là kiên quyết không dung nạp, ảnh hưởng tiêu cực, phản văn hóa, bảo đảm cho các giá trị văn hóa, truyền thống tốt đẹp của dân tộc cũng như chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng giữ vai trò thống trị trong đời sống tinh thần của cán bộ, chiến sĩ.
Rèn luyện phong cách ứng xử của chính trị viên phải đủ sức miễn dịch các loại văn hóa xấu độc, các tiêu cực và tệ nạn xã hội; đấu tranh với những hành vi vô cảm, thờ ơ với đồng chí, đồng đội, kèn cựa địa vị, vun vén lợi ích cá nhân, ứng xử thiếu văn hóa với đồng chí, đồng đội và nhân dân. Cán bộ, đảng viên, chính trị viên phải tỉnh táo, sáng suốt để không bị các thế lực thù địch lừa mị. Đồng thời, phải nêu cao trách nhiệm, có thái độ đúng đắn đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch.
Rèn luyện phong cách ứng xử Hồ Chí Minh chính là quá trình thực hiện đúng đắn, đồng bộ điều lệnh, điều lệ, các chế độ quy định của đơn vị gắn liền các chuẩn mực giá trị xã hội, tạo ra những thói quen, hành vi, thái độ đúng đắn trong ứng xử. Thông qua việc rèn luyện phong cách ứng xử của Người, mỗi cán bộ, đảng viên, chính trị viên khắc phục những hạn chế yếu kém khi ứng xử trong công tác và cuộc sống đời thường, thực hiện có hiệu quả lời nói đi đôi với làm, không ngừng tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống giản dị trong sáng, luôn gắn bó mật thiết với nhân dân... để hoàn thành tốt nhiệm vụ được Đảng và nhân dân giao phó.
Đại úy, ThS. Hoàng Đình Tú
Trường Trung cấp kỹ thuật Tăng thiết giáp
Tài liệu tham khảo:
- Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, tập 4, tr.48.
- Phạm Văn Đồng: Hồ Chí Minh một con người, một dân tộc, một thời đại, một sự nghiệp, Nxb. Sự Thật, Hà Nội, 1990, tr.17.
