Ngày 23/5/2021 cả nước sẽ tiến hành bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) các cấp nhiệm kỳ 2021-2026. Sau đây là những điều cơ bản mà mọi cử tri cần biết về bầu cử đại biểu Quốc hội, HĐND sắp tới.
1. Những mốc thời gian quan trọng về bầu cử đại biểu Quốc hội, HĐND nhiệm kỳ 2021-2026
- Ngày 23/5/2021: Bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026.
- Chậm nhất là ngày 02/6/2021 (10 ngày sau ngày bầu cử): Công bố kết quả bầu cử và danh sách những người trúng cử đại biểu HĐND cấp tỉnh, huyện, xã.
- Chậm nhất là ngày 12/6/2021 (20 ngày sau ngày bầu cử): Công bố kết quả bầu cử và danh sách những người trúng cử đại biểu Quốc hội.
2. Thời gian bỏ phiếu
Theo Điều 71, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2015, việc bỏ phiếu bắt đầu từ bảy giờ sáng đến bảy giờ tối cùng ngày. Tùy tình hình địa phương, Tổ bầu cử có thể quyết định cho bắt đầu việc bỏ phiếu sớm hơn nhưng không được trước năm giờ sáng hoặc kết thúc muộn hơn nhưng không được quá chín giờ tối cùng ngày.
3. Địa điểm bỏ phiếu
Tùy theo điều kiện cơ sở vật chất ở địa phương, địa điểm bỏ phiếu là: nhà văn hóa, hội trường, trường học,... và căn cứ mật độ phân bổ dân cư ở khu vực bỏ phiếu.
4. Khi bầu cử phải xuất trình thẻ cử tri
Các cử tri khi đi bầu cử phải nhớ mang theo thẻ cử tri và khi bầu cử phải xuất trình thẻ cử tri.
Đồng thời, mọi người phải tuân theo nội quy phòng bỏ phiếu.
5. Cử tri phải tự mình, đi bầu cử, không được nhờ người khác bầu cử thay
Theo Điều 69 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2015 nêu rõ nguyên tắc bỏ phiếu như sau: Công dân phải tự mình, đi bầu cử, không được nhờ người khác bầu cử thay, trừ trường hợp quy định...
Như vậy, công dân không thể nhờ người khác bỏ phiếu hộ. Việc bầu cử hộ là vi phạm pháp luật và làm sai lệch kết quả bầu cử.
Bên cạnh đó, cử tri không thể tự viết được phiếu bầu thì nhờ người khác viết hộ, nhưng phải tự mình bỏ phiếu; người viết hộ phải bảo đảm bí mật phiếu bầu của cử tri. Trường hợp cử tri vì khuyết tật không tự bỏ phiếu được thì nhờ người khác bỏ phiếu vào hòm phiếu.
Trong trường hợp cử tri ốm đau, già yếu, khuyết tật không thể đến phòng bỏ phiếu được thì Tổ bầu cử mang hòm phiếu phụ và phiếu bầu đến chỗ ở, chỗ điều trị của cử tri để cử tri nhận phiếu bầu và thực hiện việc bầu cử. Đối với cử tri là người đang bị tạm giam, người đang chấp hành biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc mà trại tạm giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc không tổ chức khu vực bỏ phiếu riêng hoặc cử tri là người đang bị tạm giữ tại nhà tạm giữ thì Tổ bầu cử mang hòm phiếu phụ và phiếu bầu đến trại tạm giam, nhà tạm giữ, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc để cử tri nhận phiếu bầu và thực hiện việc bầu cử.
6. Công dân đủ 18 tuổi trở lên có quyền bầu cử
Theo Điều 27, Hiến pháp 2013, công dân đủ mười tám tuổi trở lên có quyền bầu cử và đủ hai mươi mốt tuổi trở lên có quyền ứng cử vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân. Việc thực hiện các quyền này do luật định.
Theo Điều 2, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2015 cũng quy định: Tính đến ngày bầu cử được công bố, công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đủ mười tám tuổi trở lên có quyền bầu cử và đủ hai mươi mốt tuổi trở lên có quyền ứng cử vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp theo quy định của Luật này.
Như vậy, căn cứ các quy định trên, công dân đủ mười tám tuổi trở lên thì có quyền bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp.
7. Cách gạch phiếu bầu đúng luật khi đi bầu cử
Khi tiến hành ghi phiếu bầu, cần lưu ý một số nội dung sau đây:
- Cử tri đọc kĩ tên những người ứng cử trên phiếu bầu. Nếu cử tri không tín nhiệm người ứng cử nào thì gạch ngang cả họ và tên người ứng cử đó (gạch đè lên hàng chữa họ và tên người ứng cử); không khoanh tròn; không được đánh dấu trên phiếu bầu; không được viết thêm, không được ghi tên người ngoài danh sách ứng cử vào phiếu bầu; không để nguyên phiếu bầu đối với phiếu bầu có số dư người ứng cử (không gạch tên người ứng cử nào) hoặc gạch tất cả người ứng cử trong phiếu bầu.
- Khi cử tri gạch phiếu bầu, không ai được xem, kể cả các thành viên Tổ bầu cử. Nếu cử tri gạch nhầm hoặc bị hư hỏng, cử tri có quyền đổi phiếu bầu khác.
- Cử tri không thể tự gạch phiếu bầu thì nhờ người khác gạch phiếu hộ nhưng phải tự mình bỏ phiếu. Người gạch phiếu phải đọc đầy đủ họ và tên những người ứng cử trên phiếu bầu để cử tri tự mình quyết định.
Người gạch hộ phiếu bầu phải ghi trung thực ý muốn của cử tri nhờ viết hộ và bảo đảm bí mật phiếu bầu. Khi viết hộ phiếu bầu xong phải giao lại phiếu bầu cho cử tri để cử tri tự mình bỏ phiếu vào hòm phiếu. Người khuyết tật không thể bỏ phiếu được thì nhờ người khác bỏ phiếu vào hòm phiếu.
8. Bỏ phiếu ở nơi khác
Từ khi niêm yết danh sách cử tri cho đến ngày bầu cử, nếu cử tri nào vì đi nơi khác, không thể tham gia bỏ phiếu ở nơi đã được ghi tên vào danh sách cử tri thì có quyền xin giấy chứng nhận của Ủy ban nhân dân cấp xã nơi mình, đã có tên trong danh sách cử tri để được bổ sung tên vào danh sách cử tri và tham gia bỏ phiếu bầu đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh ở nơi mình có thể tham gia bỏ phiếu. Khi cấp giấy chứng nhận, Ủy ban nhân dân cấp xã phải ghi ngay vào danh sách cử tri tại khu vực bỏ phiếu thuộc địa phương mình bên cạnh tên cử tri cụm từ “Bỏ phiếu ở nơi khác”.
9. Quy trình bầu cử 6Đ
Để thực hiện việc bỏ phiếu, Hội đồng bầu cử Quốc gia hướng dẫn cử tri cần nắm rõ các bước được tóm tắt thông qua quy trình 6Đ dưới đây.
- Bước 1: Đến khu vực bỏ phiếu
- Bước 2: Đọc bảng danh sách tiểu sử người ứng cử
- Bước 3: Đưa thẻ cử tri để nhận phiếu bầu cử
- Bước 4: Điền phiếu: đủ và đúng
- Bước 5: Đích thân bỏ phiếu vào Hòm phiếu
- Bước 6: Đóng dấu "Đã bỏ phiếu"
Quy trình bầu cử 6Đ
Bước đầu tiên, cử tri sẽ Đến khu vực bỏ phiếu trong khoảng thời gian từ 7h00- 19h00 Chủ nhật, ngày 23/5/2021 để tham gia bầu cử.
Bước 2, cử tri tới bảng danh sách tiểu sử người ứng cử được niêm yết trong khu vực bỏ phiếu để tìm hiểu kỹ thông tin về các ứng cử viên.
Tiếp theo, cử tri di chuyển đến “Bàn hướng dẫn” để được Tổ bầu cử hướng dẫn quy trình bỏ phiếu. Sau đó, tại “Bàn phát phiếu” hãy Đưa thẻ cử tri để nhân phiếu bầu cử. Cử tri được nhận 01 phiếu bầu cử đại biểu Quốc hội và 03 phiếu bầu cử đại biểu HĐND các cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã.
Đến với bước quan trọng nhất trong quy trình 6Đ, cử tri cần Điền phiếu: Đủ và Đúng. Khi không tín nhiệm người ứng cử nào thì cử tri gạch ngang giữa cả họ và tên người ứng cử đó.
Trong quá trình viết phiếu, cử tri cần lưu ý một số quy định sau:
- Khi cử tri viết phiếu bầu, không ai được xem kể cả thành viên tổ bầu cử.
- Không được khoanh tròn, gạch chéo, gạch dưới, gạch trên hàng họ và tên người ứng cử.
- Không được đánh dấu những kí tự đặc biệt trên phiếu bầu.
- Không được viết thêm, ghi tên người ngoài danh sách ứng cử vào phiếu bầu.
- Không được bầu quá số đại biểu được ấn định trong phiếu bầu, hoặc bỏ phiếu bầu trắng.
- Nếu viết hỏng, cử tri có quyền được đổi phiếu bầu khác.
Sau khi hoàn thành việc viết phiếu bầu cử, cử tri phải Đích thân bỏ phiếu vào hòm phiếu.
Cuối cùng, cử tri di chuyển tới bàn của Tổ bầu cử để đóng dấu “Đã bỏ phiếu” vào Thẻ cử tri.
Sau khi thực hiện đầy đủ 6 bước theo quy trình 6Đ nêu trên, cử tri đã hoàn thành xong hoạt động bỏ phiếu của mình.
Trong suốt quá trình bầu cử, cử tri cần đảm bảo thực hiện tốt quy tắc phòng chống dịch COVID-19 theo thông điệp 5K (Khẩu trang - Khử khuẩn - Khoảng cách - Không tụ tập - Khai báo y tế) mà Bộ Y Tế đã khuyến cáo.
10. Phiếu bầu hợp lệ, phiếu bầu không hợp lệ
- Phiếu hợp lệ là phiếu bầu đủ số lượng đại biểu hoặc bầu ít hơn số lượng đại biểu được bầu theo quy định; phiếu do Tổ bầu cử phát ra.
- Phiếu không hợp lệ là những phiếu sau:
+ Phiếu không theo mẫu quy định do Tổ bầu cử phát ra.
+ Phiếu không có dấu của Tổ bầu cử.
+ Phiếu để số người được bầu nhiều hơn số lượng đại biểu được bầu đã ấn định cho đơn vị bầu cử.
+ Phiếu gạch xóa hết tên những người ứng cử.
+ Phiếu ghi thêm tên người ngoài danh sách những người ứng cử hoặc phiếu có ghi thêm nội dung khác.
11. Nghiệp vụ công tác bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 trong tình hình diễn biến phức tạp của dịch Covid-19
Ngày 13/5/2021, Bộ Nội vụ đã có Công văn số 2135/BNV-CQĐP về việc hướng dẫn nghiệp vụ công tác bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 trong tình hình diễn biến phức tạp của dịch Covid-19. Theo đó, để phòng, chống dịch bệnh Covid-19 đạt hiệu quả và công tác bầu cử diễn ra an toàn, đúng các quy định của pháp luật, những người tham gia công tác bầu cử (gồm cử tri và những người có liên quan, thành viên của các tổ chức phụ trách bầu cử) cần thực hiện nghiêm các biện pháp phòng, chống dịch theo hướng dẫn của Bộ Y tế, như sau:
- Thực hiện khai báo y tế trực tiếp hoặc khai báo y tế điện tử theo hướng dẫn chung của Bộ Y tế thông qua các ứng dụng: Vietnam Health Declaration, Bluezone, Ncovi... nếu dùng thiết bị điện thoại thông minh hoặc nơi tổ chức có hỗ trợ các ứng dụng này.
- Thực hiện nghiêm túc việc đeo khẩu trang, không tụ tập đông người, không khạc nhổ bừa bãi, phải che miệng mỗi khi ho và hắt hơi, bỏ rác thải đúng nơi quy định.
- Thực hiện việc xếp hàng để vào bầu cử, giữ khoảng cách giữa người trước và người sau tối thiểu là 2 mét, di chuyển theo hướng một chiều; thực hiện theo hướng dẫn của ban tổ chức về tiến trình bầu cử và đảm bảo y tế cho công tác bầu cử.
- Trường hợp thành viên Tổ bầu cử có tiếp xúc gần với người được xác định mắc Covid-19 (F1, F2) phải cách ly thì địa phương chủ động bổ sung, thay thế và tổ chức tập huấn nghiệp vụ bầu cử đối với thành viên mới được bổ sung.
Về tiến độ và phân bố thời gian bầu cử thực hiện như sau:
- Căn cứ vào số lượng cử tri ở từng khu vực bỏ phiếu, thời gian bầu cử theo quy định và diễn biến của tình hình phòng, chống dịch bệnh Covid-19 tại địa phương và từng khu vực bỏ phiếu, Ủy ban nhân dân cấp xã chủ động xây dựng lịch trình tiến độ bầu cử và phân chia, bố trí thời gian bỏ phiếu phù hợp theo từng thôn, tổ dân phố bảo đảm không tập trung cử tri quá đông vào cùng một thời điểm bầu cử, đồng thời không để xảy ra phân tán lực lượng phục vụ bầu cử, ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc của Tổ bầu cử trong ngày bầu cử.
- Căn cứ tình hình thực tế tại địa phương, Ủy ban nhân dân cấp xã và Tổ bầu cử xây dựng kế hoạch phân chia thời gian bỏ phiếu của cử tri theo các thôn, tổ dân phố theo từng đợt đi bầu cử; thời gian trung bình mỗi đợt bầu cử cách nhau khoảng từ 01 đến 02 giờ, bảo đảm không tập trung quá đông tại phòng bỏ phiếu. Trong ngày bầu cử, Tổ bầu cử phải thông báo kế hoạch phân chia thời gian bỏ phiếu để cử tri biết.
Lưu ý:
+ Trường hợp cử tri không có điều kiện tham gia bỏ phiếu theo đợt thì phải hướng dẫn và tạo điều kiện để cử tri tham gia bỏ phiếu trong ngày bầu cử theo quy định.
+ Trường hợp số cử tri trong danh sách đi bỏ phiếu tại khu vực bỏ phiếu đạt 100% trước giờ quy định thì Tổ bầu cử không được tuyên bố kết thúc cuộc bỏ phiếu và không được kiểm phiếu trước 19 giờ ngày 23/5/2021.
- Đối với các xã, phường, thị trấn có các tình huống bầu cử mà phải mang hòm phiếu phụ:
+ Trước ngày bầu cử chậm nhất 24 giờ (chậm nhất ngày 22/5/2021), Ủy ban nhân dân cấp xã phải hoàn thành xong việc việc khảo sát, thống kê đầy đủ số lượng, phân loại danh sách cử tri và xác định địa điểm của cử tri theo từng nhóm như sau:
Cử tri ốm đau, già yếu, khuyết tật không thể đến phòng bỏ phiếu; cử tri đang là người bị tạm giam, người đang chấp hành biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc mà trại tạm giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc không tổ chức khu vực bỏ phiếu riêng hoặc cử tri đang là người bị tạm giữ tại nhà tạm giữ;
Cử tri đang thực hiện cách ly y tế tại nhà, tại các khu vực cách ly tập trung, cơ sở y tế, bệnh viện, khu vực bị phong tỏa, giãn cách xã hội.
+ Căn cứ vào kết quả khảo sát, thống kê, tiến hành xây dựng lịch trình tiến độ bầu cử, phân chia, bố trí thời gian bỏ phiếu và sử dụng hòm phiếu phụ phù hợp theo từng thôn, tổ dân phố, địa chỉ cách ly tại nhà, khu vực cách ly tập trung, cơ sở y tế, bệnh viện, khu vực bị phong tỏa, giãn cách xã hội.
+ Về lịch trình, tiến độ bầu cử:
Buổi sáng ngày bầu cử 23/5/2021, ưu tiên tập trung hướng dẫn, thông báo và tổ chức tốt công tác chuẩn bị để cử tri tham gia bỏ phiếu tại phòng bỏ phiếu. Buổi chiều trong ngày bầu cử, các Tổ bầu cử có kế hoạch phân công, bố trí hợp lý lực lượng và có lịch cụ thể để tiến hành tổ chức bỏ phiếu trong các trường hợp nêu tại điểm a trên đây.
Việc bố trí lực lượng trong tình huống sử dụng hòm phiếu phụ cần linh hoạt để vừa tập trung cho công tác bầu cử tại điểm bỏ phiếu chính, vừa bảo đảm tại địa điểm sử dụng hòm phiếu phụ. Chú ý bố trí lực lượng tham gia hợp lý để không tạo ra sự phân tán lực lượng phục vụ bầu cử.
12. Nguyên tắc xác định người trúng cử
Người trúng cử được xác định dựa trên những nguyên tắc sau:
- Kết quả bầu cử được tính, trên số phiếu bầu hợp lệ và chỉ được công nhận khi đã có quá một nửa tổng số cử tri trong danh sách cử tri tại đơn vị bầu cử tham gia bầu cử, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 80 của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2015.
- Người trúng cử phải là người ứng cử đạt số phiếu bầu quá một nửa tổng số phiếu bầu hợp lệ.
- Trường hợp số người ứng cử đạt số phiếu bầu quá một nửa tổng số phiếu bầu hợp lệ nhiều hơn số lượng đại biểu mà đơn vị bầu cử được bầu thì những người trúng cử là những người có số phiếu bầu cao hơn.
- Trường hợp cuối danh sách trúng cử có nhiều người được số phiếu bầu bằng nhau và nhiều hơn số lượng đại biểu được bầu đã ấn định cho đơn vị bầu cử thì người nhiều tuổi hơn là người trúng cử.
Thu Hiền (tổng hợp)
