Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa kiệt xuất, người thầy vĩ đại của cách mạng Việt Nam. Cuộc đời và sự nghiệp của Người đã để lại cho toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta một di sản tư tưởng cao cả và tấm gương đạo đức cách mạng trong sáng: “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung”. Tấm gương đạo đức cách mạng của người là chuẩn mực tiêu biểu về đạo đức của con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn hiện nay. Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là niềm tin, lý tưởng cách mạng và trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta; đặc biệt có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc đối với việc giáo dục, rèn luyện, bồi dưỡng cán bộ, sĩ quan Quân đội phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới, góp phần quan trọng hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ của Đảng và nhân dân giao cho.
Quân đội nhân dân Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. Trong quá trình xây dựng Quân đội, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng yếu tố lòng trung thành, có trí tuệ, đạo đức để đáp ứng yêu cầu khắc nghiệt của đấu tranh và mọi thử thách của cách mạng. Người nói: “Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”, “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”.
Theo người, cán bộ, sĩ quan trong Quân đội phải có các phẩm chất: “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung”.
“Trí”: Là trí tuệ, người cán bộ không ngừng trau dồi tri thức, nâng cao trí tuệ mới hoàn thành nhiệm vụ. Người cán bộ phải có giác ngộ chính trị hơn quần chúng. Hồ Chí Minh giải thích người có tài năng trước hết phải có "Trí" là phải có óc sáng suốt để nhìn mọi việc, để suy xét địch cho đúng1 Biết người biết việc, làm việc có lợi, tránh việc có hại cho Đảng, vì Đảng mà cất nhắc người tốt, đề phòng người gian.
“Dũng”: Là dũng cảm, gan góc, gặp việc phải có gan làm, thấy khuyết điểm có gan sửa chữa, cực khổ khó khăn có gan chịu đựng, có gan chống lại vinh hoa phú quý không chính đáng. Khi cần thì có gan hy sinh cả tính mệnh cho Đảng, cho Tổ quốc và nhân dân. Người cách mạng phải có lòng dũng cảm. Đây là yêu cầu cao của phẩm chất đạo đức cách mạng đối với người cán bộ, sĩ quan quân đội, đồng thời cũng là yêu cầu cao của tài năng quân sự, vượt qua khó khăn thử thách, sẵn sàng hy sinh bản thân mình vì cách mạng.
“Nhân”: Là thật thà thương yêu, hết lòng giúp đỡ đồng chí và đồng bào, “là phải thương yêu cấp dưới, đồng cam cộng khổ với họ. Đối với quân địch hàng, ta phải khoan dung”2. Người cách mạng phải hy sinh phấn đấu quên mình vì Đảng, vì nhân dân, đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân lên trên lợi ích cá nhân mình, không ham giàu sang, không sợ khổ cực, không sợ oai quyền, không sợ phê bình và phê bình người khác phải đúng đắn. Trong đơn vị, người cán bộ, sĩ quan Quân đội phát huy phẩm chất “Nhân”là thể hiện ở tình thương yêu đồng chí, đồng đội, chăm lo cho tập thể đơn vị, đồng thời còn nhân đạo với kẻ thù, với tù hàng binh trong chiến tranh.
“Tín”: Là sự tin tưởng, tín nhiệm, trước hết là sự tin tưởng của Đảng, Nhà nước, của Quân đội và nhân dân đối với người cán bộ, sĩ quan. Người cán bộ, sĩ quan có uy tín sẽ được nhân dân yêu mến, quý trọng và hết lòng giúp đỡ. Do đó, họ làm việc gì cũng thuận lợi, thành công. Uy tín của người cán bộ, sĩ quan còn là lòng tin của quần chúng đối với phẩm chất, năng lực và các giá trị xã hội của nhân cách người cán bộ, sĩ quan đó. Người cán bộ, sĩ quan có uy tín là người nói phải đi đôi với làm, biết giữ lời hứa, nói tốt phải làm tốt.
“Liêm”: Là luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân, sống trong sạch, không tham lam, không tham địa vị, không tham tiền tài, không tham sung sướng, không tham người tâng bốc mình. Người cán bộ, sĩ quan có phẩm chất “Liêm”, là người có lòng nhiệt tình, trách nhiệm trong công việc, sống vì tập thể, gương mẫu trong lời nói và việc làm, đem hết tinh thần trách nhiệm vào công việc chung của đơn vị. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Đem hết nhiệt tình, tài năng của tuổi trẻ công hiến thật nhiều cho sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước”3.
“Trung”: Là trung thành tuyệt đối với Tổ quốc với nhân dân, với sự nghiệp cách mạng, với Đảng. Là “trung với nước, hiếu với dân”, hơn nữa phải là “tận trung, tận hiếu” thì mới xứng đáng vừa là người lãnh đạo, vừa là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh mong muốn mỗi người cán bộ, sĩ quan Quân đội phải: Trung với nước, hiếu với dân, suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng.
Như vậy, “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” là sự hội tụ đầy đủ các phẩm chất cần thiết của người cán bộ, sĩ quan Quân đội, mỗi phẩm chất có nội dung cốt cách riêng, song có mối quan hệ chặt chẽ, tác động hỗ trợ lẫn nhau tạo nên phẩm chất đạo đức, lối sống trong sạch, trí tuệ sáng tạo, trung dũng kiên cường của người cán bộ, sĩ quan quân đội. Nếu thiếu một trong các phẩm chất trên thì người cán bộ, sĩ quan chưa đủ phẩm chất, năng lực toàn diện.
Trong giai đoạn hiện nay, trước yêu cầu thực hiện Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới và chống “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”... đòi hỏi sự cần thiết tiếp tục học tập, rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” của người cán bộ, sĩ quan Quân đội theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Từ thực trạng đạo đức, lối sống của một số cán bộ, sĩ quan còn chưa tự giác học tập rèn luyện; có đồng chí còn vi phạm pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội, điều đó đã ảnh hưởng đến hiệu quả công tác tuyên truyền học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Do đó, việc giáo dục, rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” theo tư tưởng Hồ Chí Minh cho người cán bộ, sĩ quan quân đội hiện nay là rất quan trọng và cấp thiết, góp phần nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân, hoàn thiện những phẩm chất cần thiết của người cán bộ, sĩ quan Quân đội trong giai đoạn cách mạng mới.
Nhận thức được ý nghĩa quan trọng, sự cần thiết của việc nâng cao ý thức trách nhiệm, hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Người cán bộ, sĩ quan Quân đội cần thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp tiếp tục học tập, rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” theo tư tưởng Hồ Chí Minh của người cán bộ, sĩ quan quân đội.
Một là, tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo Chỉ thị số 05 của Bộ Chính trị, Chỉ thị số 87 của Thường vụ Quân ủy Trung ương về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Chỉ thị số 855 của Thường vụ Quân ủy Trung ương về đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới
Quán triệt sâu sắc và tổ chức thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả các nội dung trong Chỉ thị số 05 của Bộ Chính trị, Chỉ thị số 87 của Thường vụ Quân ủy Trung ương, Chỉ thị số 855 của Thường vụ Quân ủy Trung ương. Tạo sự chuyển biến tiến bộ về đạo đức, lối sống của cán bộ, sĩ quan gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khoá XII) “về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”, Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các tổ chức đảng; cơ quan, đơn vị có chất lượng tổng hợp và khả năng sẵn sàng chiến đấu cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trong tình hình mới; đi sâu chỉ đạo khắc phục khâu yếu, mặt yếu; nhân rộng cách làm hay, thiết thực, hiệu quả gắn với việc hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ chính trị trung tâm của cơ quan, đơn vị và chức trách của mỗi cá nhân.
Hai là, thường xuyên tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người cán bộ, sĩ quan về việc học tập, rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Thường xuyên tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” của người cán bộ, sĩ quan Quân đội theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Coi đây là tiêu chuẩn để phân loại chất lượng cán bộ, sĩ quan hằng năm. Chỉ có thông qua tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho ngưòi cán bộ, sĩ quan phát triển toàn diện về phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” mới có khả năng kịp thời phản kháng, miễn dịch những tác động tiêu cực, yếu tố bất ngờ có hại cho bản thân và đơn vị, đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Ba là, phát huy vai trò, trách nhiệm cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp trong quản lý, giáo dục, rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” của người cán bộ, sĩ quan.
Lãnh đạo, chỉ đạo việc quản lý, giáo dục, rèn luyện phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ, sĩ quan ở các cấp trong Quân đội là trách nhiệm của cấp ủy, chỉ huy các cấp, trong đó, vai trò lãnh đạo, tổ chức thực hiện của các tổ chức đảng, tổ chức chỉ huy là rất quan trọng, có ý nghĩa chính trị sâu sắc trong việc xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, đáp ứng yêu cầu thực hiện chức năng, nhiệm vụ của quân đội trong giai đoạn cách mạng mới.
Đối với cấp ủy, tổ chức đảng: Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, thống nhất; coi đây là một nội dung trọng tâm trong công tác lãnh đạo; chủ động đánh giá, rút kinh nghiệm về kết quả lãnh đạo, chỉ đạo công tác quản lý, giáo dục, rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” của cán bộ, sĩ quan trong đơn vị mình. Trên cơ sở đó, lãnh đạo, chỉ đạo tiếp tục nâng cao chất lượng xây dựng đội ngũ cán bộ, sĩ quan; kiên quyết khắc phục những biểu hiện tư tưởng “trung bình chủ nghĩa”, hoàn thành nhiệm vụ thấp hoặc vi phạm pháp luật của Nhà nước và kỷ luật của Quân đội. Coi trọng việc phân công nhiệm vụ, tạo môi trường thuận lợi để cán bộ, sĩ quan chủ động, tự giác học tập, rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung”, gắn với thực hiện có chất lượng quy định, chế độ, nền nếp sinh hoạt tự phê bình và phê bình về việc tu dưỡng, học tập, rèn luyện của mỗi cán bộ, sĩ quan. Cấp ủy chủ động đánh giá, phát hiện những đơn vị và cá nhân cán bộ, sĩ quan có kết quả học tập rèn luyện tốt, để kịp thời tuyên truyền, nhân rộng, tạo thành phong trào thi đua sâu rộng trong các cơ quan, đơn vị.
Chính ủy, chính trị viên, cơ quan chính trị phải: Là người gương mẫu tiên phong rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung”, đồng thời tích cực, chủ động giáo dục, bồi dưỡng, định hướng và theo dõi quá trình phấn đấu rèn luyện của đội ngũ cán bộ, sĩ quan trong cơ quan, đơn vị. Phát huy vai trò cơ quan chính trị trong tham mưu, đề xuất nội dung, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo những nội dung, phẩm chất đạo đức cần thiết cho người cán bộ, sĩ quan.
Đối với tổ chức chỉ huy: Thường xuyên nâng cao trách nhiệm trong quản lý, giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ cán bộ, sĩ quan thuộc quyền. Người chỉ huy phải thường xuyên cùng với bí thư cấp ủy quản lý, điều hành và đánh giá đúng kết quả học tập, rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung”; chỉ đạo, định hướng những phẩm chất này gắn với tiêu chí, chuẩn mực về học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và thực hiện Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới của cán bộ, sĩ quan thuộc quyền trong đơn vị. Phát hiện xử lý nghiêm túc các trường hợp có biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống, tham ô, lãng phí, vi phạm kỷ luật, ảnh hưởng xấu đến bản chất truyền thống quân đội.
Bốn là, phát huy vai trò tự học, tự rèn nâng cao phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” của người cán bộ, sĩ quan theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới.
Các cấp ủy đảng và người chỉ huy thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, đảm bảo việc xác định mục đích, xây dựng động cơ, thái độ, ý thức trách nhiệm phong trào tự học, tự rèn (nhất là phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung”) của người sĩ quan quân đội. Thường xuyên kiểm tra, rút kinh nghiệm, sơ kết, tổng kết, đánh giá việc tự học tập, rèn luyện của người cán bộ, sĩ quan quân đội. Coi đây là một trong những tiêu chuẩn cần thiết để xem xét đánh giá, bổ nhiệm, đề bạt họ trên các cương vị tiếp theo.
Năm là, đảm bảo cơ chế chính sách, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, xây dựng môi trường thuận lợi cho việc học tập, rèn luyện phẩm chất “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” của người cán bộ, sĩ quan theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới.
Bảo đảm cơ chế, chính sách phù hợp với chức trách nhiệm vụ công tác cho người cán bộ, sĩ quan Quân đội. Bố trí, sử dụng đáp ứng đòi hỏi của nhiệm vụ xây dựng Quân đội hiện tại và tương lai, lấy hiệu quả công việc làm căn cứ chủ yếu, “vì việc” mà xếp người, xem xét kết quả công việc của người cán bộ, sĩ quan để xét đề bạt, sử dụng. Bám sát yêu cầu nhiệm vụ, đặc điểm hoạt động quân sự, quán triệt và thực hiện tốt các chế độ, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với cán bộ, sĩ quan, đề xuất giải quyết, sửa đổi, bổ sung chế độ, chính sách ưu đãi đối với những cán bộ, sĩ quan công tác ở vùng sâu, vùng xa, có chế độ ưu tiên, ưu đãi hợp lý về tiền lương, thu nhập. Đẩy mạnh cuộc đấu tranh ngăn chặn, khắc phục những biểu hiện suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống trong đội ngũ cán bộ, sĩ quan, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý, chỉ huy các cấp nhằm kiên quyết loại bở những con “sâu mọt” ra khởi cơ quan, đơn vị, làm trong sạch các tổ chức đảng, tô chức chỉ huy, không để chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch có “mảnh đất màu mỡ” để thúc đẩy “tự diễn biến”, "tự chuyển hóa".
Sáu là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát xử lý nghiêm các hiện tượng vi phạm kỷ luật Quân đội, pháp luật Nhà nước ở cơ quan, đơn vị
Đây là giải pháp cơ bản nhằm bảo đảm tính nghiêm túc, chất lượng, hiệu quả của công tác kiêm tra, giám sát; phòng ngừa ngăn chặn, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm minh, chính xác các vụ việc vi phạm kỷ luật Đảng, kỷ luật Quân đội. Thực hiện giải pháp này, đòi hỏi cấp ủy thường xuyên kết hợp chặt chẽ công tác kiểm tra, giám sát của chi bộ với duy trì chấp hành nghiêm kỷ luật Đảng, kỷ luật Quân đội, bảo đảm cho đường lối, chủ trương, nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng được chấp hành triệt để và phòng ngừa, ngăn chặn cán bộ, sĩ quan vi phạm kỷ luật Đảng, kỷ luật Quân đội, không những làm cho mọi hoạt động sinh hoạt, học tập, công tác, nghiên cứu khoa học của đội ngũ cán bộ, sĩ quan đươc quản lý chặt chẽ, có chất lượng, hiệu quả mà còn tạo ra môi trường thuận lợi để cán bộ, sĩ quan rèn luyện lễ tiết tác phong chính quy, thói quen làm việc có kế hoạch và có ý thức tổ chức kỷ luật cao.
Thường xuyên giáo dục quán triệt cho đội ngũ cán bộ, sĩ quan thực hiện tốt các chế độ quy định, nền nếp chính quy, đồng thời giúp họ “tự soi, tự sửa”, tự phát hiện những ưu điểm, hạn chế, khuyết điểm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Kịp thời định hướng, uốn nắn những nhận thức, hành vi chưa đúng của họ theo những tiêu chuẩn phẩm chất đạo đức đã xác định, chuẩn mực được thể hiện trong Điều lệ Đảng, Điều lệnh, Điều lệ của quân đội, bảo đảm cho nghị quyết của chi bộ và các nghị quyết, chỉ thị, quy định của cấp trên được họ chấp hành một cách chính xác và triệt để nhất.
Tóm lại, tư tưởng Hồ Chí Minh về “Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung” là nét đặc sắc của đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh. Việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh hiện nay là một tất yếu và hết sức cần thiết đối với mọi cán bộ, sĩ quan. Chính từ việc trau dồi, rèn luyện đạo đức cách mạng mà bao thế hệ cán bộ, sĩ quan Quân đội đã trở thành những người tiền phong gương mẫu của Đảng, Quân đội được chiến sĩ, cấp dưới tin tưởng, yêu mến, quý trọng. Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cần phải thực hiện một cách đồng bộ hệ thống các nội dung, biện pháp đã xác định, trở thành nền nếp, thường xuyên, nghiêm túc của mỗi cán bộ, sĩ quan có hiệu quả những chỉ dẫn của Người, làm cho những phẩm chất đạo đức cách mạng của người được nhân lên trong cán bộ, sĩ quan đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện nay./.
Thiếu tá, ThS. Nguyễn Khắc Tùng
Phòng Chính trị - Trường Sĩ quan Pháo binh
Chú thích:
1. Hồ Chi Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2000, tr. 479
2. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2000, tr. 479.
3. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2000, tr. 435
Tài liệu tham khảo:
1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2000.
2. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2000.
3. Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, XII.
