Dự thảo sửa đổi Hiến Pháp tiếp tục khẳng định “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý” là phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế, xã hội của nước ta, với thực tiễn vận hành các quan hệ đất đai trong thời gian qua và trong điều kiện hiện nay.
Sở hữu đất đai là nội dung có tầm quan trọng đặc biệt, không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề chính trị, có tác động trực tiếp đối với sự phát triển của xã hội, sự tồn tại của thể chế chính trị.
Chế độ sở hữu đất đai ở nước ta đã được khẳng định trong các văn kiện Đại hội Đảng, trong các bản Hiến pháp. Chế độ sở hữu toàn dân về đất đai được xác lập từ Hiến pháp năm 1980 và ngày càng được nghiên cứu, hoàn thiện.
Quyền sử dụng đất có xu hướng phân ly với quyền sở hữu
Nghị quyết Đại hội Đảng trong các kỳ đại hội gần đây đã xác định nước ta phát triển nền kinh tế theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trong nền kinh tế theo cơ chế thị trường, mọi của cải nhàn rỗi ở bất kỳ hình thái nào cũng đều ở trạng thái sẵn sàng trở thành các nguồn lực và được thu hút vào bộ máy kinh tế, để tăng nguồn vốn đầu tư cho phát triển kinh tế và đất đai cũng không phải là một ngoại lệ.
Quyền sử dụng đất có xu hướng phân ly với quyền sở hữu đất đai để trở thành hàng hóa, tham gia các giao dịch hàng hóa.
Trong giao dịch, hàng hóa – quyền sử dụng đất chỉ bán trong một thời gian (kể cả trường hợp được sử dụng đất ổn định lâu dài thì cũng không phải là vĩnh viễn). Vì vậy, giao dịch này không thay đổi quyền sở hữu, mà chỉ thay đổi sự chiếm hữu, tức là sự di chuyển quyền sử dụng mà thôi.
Trong quan hệ mua bán (chuyển nhượng) này, chủ sở hữu nhận được giá cả quyền sử dụng, còn người mua (nhận chuyển nhượng) quyền sử dụng nhận được quyền chiếm hữu, hay quyền sử dụng hàng hoá – quyền sử dụng đất.
Quyền năng cơ bản của chủ sở hữu đất đai
Quyền sở hữu đất đai bao gồm các quyền năng cơ bản: Quyền chiếm hữu đất đai, quyền sử dụng đất đai và quyền định đoạt đất đai.
Với chế độ sở hữu toàn dân về đất đai và Nhà nước là đại diện chủ sở hữu ở nước ta thì quyền chủ sở hữu đất đai có những đặc điểm như sau:
Quyền chiếm hữu đất đai của Nhà nước: Nhà nước các cấp tự nắm giữ tổng tài sản/tài nguyên đất đai thuộc phạm vi lãnh thổ của mình, sự nắm giữ này là tuyệt đối và không điều kiện, không thời hạn.
Để tổ chức việc sử dụng đất, Nhà nước quyết định giao một phần quyền chiếm hữu của mình cho người sử dụng trên những khu đất, thửa đất cụ thể với thời gian hạn chế, có thể là lâu dài nhưng không phải là vĩnh viễn.
Người sử dụng đất đai tuy cũng có quyền chiếm hữu nhưng là chiếm hữu để sử dụng theo quy định của Nhà nước.
Quyền sử dụng đất đai của Nhà nước: Nhà nước thực hiện quyền sở hữu đất đai về mặt kinh tế bằng cách khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản, tài nguyên đất đai.
Tuy nhiên, Nhà nước không tự mình trực tiếp sử dụng toàn bộ đất đai mà tổ chức cho toàn xã hội sử dụng đất vào mọi mục đích. Quyền sử dụng đất được giao cho người sử dụng (tổ chức, hộ gia đình, cá nhân) trên những thửa đất cụ thể.
Quyền sử dụng đất đai của Nhà nước và quyền sử dụng đất cụ thể của người sử dụng đất tuy có ý nghĩa khác nhau về quy mô nhưng đều phải thống nhất trên từng thửa đất về mục đích sử dụng và mức độ hưởng lợi
Ở đây, quyền sử dụng đất được tổ chức để việc sử dụng đem lại hiệu quả kinh tế xã hội cao nhất.
Quyền định đoạt đất đai của Nhà nước: Là cơ bản và tuyệt đối thể hiện các hoạt động cụ thể khi giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Quyền định đoạt này gắn liền với quyền quản lý về đất đai làm tăng thêm vai trò của Nhà nước trong việc tổ chức sử dụng đất đai và nâng cao hiệu quả của việc sử dụng này.
Những quyền năng của người sử dụng đất liên quan đến việc định đoạt số phận pháp lý của từng thửa đất cụ thể được thể hiện qua việc chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế, thế chấp hoặc góp vốn bằng quyền sử dụng đất theo những quy định cụ thể của pháp luật. Những quyền năng này là hạn chế theo từng mục đích sử dụng, phương thức nhận đất và đối tượng nhận đất… mà pháp luật cần quy định cụ thể.
Quyền sử dụng đất của người sử dụng là loại hàng hoá đặc biệt
Quyền sử dụng đất của người sử dụng đất được xác định là loại hàng hoá đặc biệt, được giao dịch trong khuôn khổ các quy định của pháp luật.
Các giao dịch về quyền sử dụng như chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại, thừa kế, tặng cho quyền sử dụng đất, quyền thế chấp, bảo lãnh, góp vốn bằng quyền sử dụng đất từng bước được mở rộng và ngày càng hoàn thiện. Người sử dụng đất được Nhà nước bảo đảm việc thực hiện các quyền này, đồng thời có trách nhiệm thực hiện đúng các nghĩa vụ theo quy định của pháp luật về đất đai.
Việc thực hiện sở hữu toàn dân về đất đai do Nhà nước là đại diện chủ sở hữu ở nước ta đã bảo đảm cho Nhà nước chủ động trong khai thác, sử dụng tài nguyên đất đai phục vụ các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, cho các mục đích chung của cộng đồng như xây dựng các công trình giao thông, công viên, nơi vui chơi giải trí…
Điều này lại càng có ý nghĩa đặc biệt khi nước ta đang tiến hành công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước với mục tiêu đến năm 2020 cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại.
Dự thảo sửa đổi Hiến pháp tiếp tục khẳng định “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý” là phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế, xã hội của nước ta, phù hợp với thực tiễn vận hành các quan hệ đất đai trong thời gian qua và trong điều kiện hiện nay, đồng thời cũng phù hợp với Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 6 (Khóa XI).
Vấn đề đặt ra là cần tiếp tục làm rõ vai trò của Nhà nước vừa với tư cách là đại diện chủ sở hữu vừa với tư cách là người quản lý đối với đất đai; làm rõ quyền của người sử dụng đất, theo từng loại đất, từng loại đối tượng sử dụng trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).
ThS. Đào Trung Chính
Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Quản lý đất đai
Bộ Tài nguyên và Môi trường
Theo http://baodientu.chinhphu.vn
Huyền Trang (st)
