Hiện nay, đất nước ta đang trong giai đoạn tiến hành đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tiến hành hội nhập sâu rộng trên trường quốc tế. Bên cạnh những thành quả đáng khích lệ, đất nước còn đứng trước nhiều khó khăn, thử thách. Vì vậy, việc tiếp tục tuyên truyền, giáo dục, giữ vững nền tảng tư tưởng, chính trị, chủ quyền dân tộc là việc làm cần thiết để tạo nên sức mạnh đoàn kết thực sự, đưa đất nước vững vàng tiến lên. Và, trong 67 năm qua, tư tưởng thi đua ái quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn đang phát huy vai trò to lớn động viên, khích lệ cán bộ, đảng viên và nhân dân trong lao động sản xuất, phát triển kinh tế cũng như trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ vững chắc Tổ quốc.
Sinh thời, Người thường nói:“Thi đua là một cách yêu nước thiết thực và tích cực. Các chiến sĩ thi đua đều tăng năng suất từ gấp rưỡi trở lên. Nếu ta cứ tính đổ đồng mỗi chiến sĩ đều tăng năng suất gấp đôi, nếu tất cả những người lao động nước ta - bộ đội, công, nông, lao động trí óc - đều thi đua và đều tăng năng suất gấp đôi, thì kết quả sẽ thế nào? Kết quả là lực lượng của ta về mọi mặt đều tăng gấp đôi. Ta sẽ diệt giặc gấp đôi, thắng lợi gấp đôi. Kết quả là kháng chiến sẽ thắng lợi gấp đôi, kiến quốc sẽ thành công gấp đôi. Kết quả là dân giàu nước mạnh”. Và trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Người đã để lại những kinh nghiệm phong phú, quý báu về công tác lãnh đạo, tổ chức, vận động phong trào thi đua. Bản thân Người là một tấm gương sáng mẫu mực để toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta thi đua học tập, noi theo. Đó là:
Một là, thi đua là yêu nước.
Người đã đưa ra một quan điểm mới về thi đua: “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua. Và những người thi đua là những người yêu nước nhất”. Đây là một quan điểm thể hiện sự sáng tạo độc đáo trong tư tưởng về thi đua, thể hiện cách nhìn sâu rộng và là một sự phát triển mới về thi đua. Theo Người, thi đua không chỉ là hoạt động sáng tạo, tích cực trong lao động, trong công việc hàng ngày mà nó trở thành hoạt động tư tưởng và tinh thần, là biểu hiện của lòng yêu nước, là biểu hiện của tinh thần đấu tranh cách mạng, hy sinh phấn đấu vì độc lập dân tộc, vì hạnh phúc nhân dân và tinh thần quốc tế cao cả. Bác đã đặt tên cho phong trào thi đua của nhân dân ta là “Phong trào thi đua yêu nước”, biến thi đua thành sức mạnh của dân tộc trong lao động sản xuất và trong chiến đấu. Quan niệm thi đua là yêu nước được thể hiện ở việc lấy thi đua làm động lực phát huy tinh thần yêu nước, động lực đó được thể hiện bằng hành động thực tế; ngược lại lấy lòng yêu nước để thúc đẩy và nâng cao hiệu quả thi đua. Ngay từ khi phát động phong trào thi đua Bác nói: “Thi đua yêu nước để lợi ích cho mình, lợi ích cho gia đình mình và lợi cho làng, cho nước”. Nhiệm vụ của thi đua yêu nước phải gắn liền tư tưởng, tinh thần với hành động cụ thể.
Hai là, thi đua phải có sự tham gia rộng rãi của mọi tầng lớp nhân dân.
Tư tưởng lấy dân làm gốc được thể hiện rõ trong thực hiện phong trào thi đua của Người. Theo Người, thi đua là công việc của mọi người, mọi ngành, mọi cấp không phân biệt già trẻ gái trai, không phân biệt tầng lớp giàu, nghèo, không phân biệt ngành nghề,... Quan điểm đó được thể hiện trong rất nhiều bài viết, bài nói chuyện của Người. Ngay trong Lời kêu gọi thi đua ái quốc ngày 11/6/1948, Người đã động viên tất cả mọi người, từ các cụ phụ lão, các cháu nhi đồng; từ các bà và chị em phụ nữ đến các cháu thanh niên; từ bộ đội dân quân đến nhân viên Chính phủ; từ giáo viên đến học sinh; từ sĩ, nông, công, thương binh đến kiều bào ở nước ngoài và đồng bào trong vùng bị tạm chiếm;… hãy ra sức thi đua tham gia kháng chiến và kiến quốc.
Ba là, phong trào thi đua phải được thực hiện thường xuyên, liên tục.
Thi đua không phải chỉ một giai đoạn, một thời kỳ mà phải thường xuyên, liên tục, kết thúc đợt này chuyển ngay sang đợt khác cao hơn, chất lượng hơn nhằm thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ của cách mạng. Với quan điểm trên, Bác đã kêu gọi động viên, thu hút mọi tầng lớp nhân dân tham gia phong trào thi đua yêu nước tạo nên sức mạnh đoàn kết của dân tộc trong lao động sản xuất và trong chiến đấu. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, bất kỳ công việc gì ích nước, lợi nhà đều có thể và cần phải thi đua. Thi đua ở mọi công việc, mọi lĩnh vực, trong lao động sản xuất cũng như trong đời sống xã hội và được tổ chức thành các phong trào thường xuyên, liên tục.
Bốn là, thi đua phải có mục đích, mục tiêu, kế hoạch cụ thể.
Thi đua phải có mục đích rõ ràng, khoa học, toàn diện và cụ thể. Có mục đích cho cả nước, cho từng vùng miền, từng ngành, từng giới, từng lứa tuổi đồng thời phải có mục đích thi đua lâu dài và trước mắt. Mục đích trước mắt tạo điều kiện tiến tới thực hiện mục đích lâu dài. Trong từng thời gian có mục tiêu đột xuất giải quyết khâu quan trọng, then chốt, thúc đẩy các khâu khác phát triển. Mục đích thi đua phải gắn liền với các nhiệm vụ kinh tế, văn hoá, quân sự, kháng chiến cứu nước, xây dựng đất nước, phù hợp với khả năng thực tế trong từng thời kỳ để nâng cao từng bước một cách tích cực.
Sau khi đã xác định mục đích thi đua, bất kỳ phong trào thi đua nào cũng phải xác định mục tiêu, kế hoạch phấn đấu một cách cụ thể, khoa học, gắn liền với nhiệm vụ sản xuất, chiến đấu và đời sống của nhân dân. Kế hoạch đề ra phải căn cứ vào điều kiện kinh tế, khả năng có thể đạt được để động viên mọi người phấn đấu vươn lên. Kế hoạch thi đua phải được quần chúng tham gia xây dựng đóng góp ý kiến một cách dân chủ, có biện pháp thiết thực, tích cực, tránh “đại khái”. Bác phê bình việc lập kế hoạch thi đua không sát với thực tiễn, ban đầu thì ồ ạt rồi yếu sức đi không tiếp tục thi đua được. Tránh tình trạng kế hoạch thiếu sự thống nhất dẫn đến việc “Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”; nhân dân không biết theo kế hoạch nào để thực hiện. Các biện pháp đề ra phải đồng bộ, tạo nên sức mạnh tổng hợp của các lực lượng tham gia phong trào thi đua.
Năm là, thi đua xây dựng con người mới, thi đua phát huy sáng kiến, phổ biến rộng rãi điển hình, sáng kiến kinh nghiệm tiên tiến.
Theo Bác muốn thi đua phát triển rộng rãi phải dựa vào lực lượng và tinh thần của nhân dân, phải giáo dục bồi dưỡng, lấy thi đua làm trường học xây dựng con người mới. Chính những con người được tôi luyện, trưởng thành trong các phong trào thi đua yêu nước là hạt nhân thúc đẩy phong trào thi đua phát triển. Để phong trào thi đua đạt được hiệu quả cao cần đẩy mạnh việc phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật để nâng cao năng suất chất lượng, hạ giá thành, làm cho sản xuất đạt hiệu quả, kinh tế - xã hội phát triển toàn diện và vững chắc. Bác rất coi trọng sáng kiến kinh nghiệm. Tại Đại hội các chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu toàn quốc (tháng 5/1952), Bác nói: “Sáng kiến và kinh nghiệm là của quý cho cả dân tộc. Chúng ta phải ra sức làm cho nó dồi dào thêm và lan rộng mãi. Đầu thì lan khắp một đơn vị, một nhà máy, một làng,… Dần dần lan khắp cả quân đội, cả ngành công nghệ, cả nước. Sáng kiến và kinh nghiệm cũng như những con suối nhỏ chảy vào sông to, những con sông to chảy vào biển cả. Không biết quý trọng sáng kiến và phổ biến kinh nghiệm là lãng phí của dân tộc”.
Sáu là,vấn đề văn hóa thi đua
Văn hóa thi đua là một nội dung quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước. Nó thể hiện chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh, không chỉ ở xác định mục đích thi đua, cách tổ chức, quan hệ, thái độ trong thi đua yêu nước mà còn ở việc rèn luyện phẩm chất, đạo đức của mỗi người, đơn vị tham gia thi đua. Người chỉ rõ: “thi đua chứ không phải ganh đua” nên phải thân ái, đoàn kết, giúp đỡ nhau để đạt được thành tích cao, “giúp đỡ những người và những nhóm còn kém theo kịp mức cao hiện nay”. Vì vậy, theo tư tưởng của Hồ chí Minh: Thi đua là đoàn kết; thi đua để tăng cường đoàn kết, có đoàn kết mới đẩy mạnh thi đua. Đoàn kết ấy là đoàn kết thật sự và rất chặt chẽ. Chiến sĩ thi đua là những người mới, những người luôn cố gắng thực hành cần, kiệm, liêm, chính, là những người tôi trung của nhân dân, con hiếu của Tổ quốc.
Từ những quan điểm cơ bản của Chủ tịch Hồ Chí Minh và của Đảng ta về thi đua, khen thưởng; xuất phát từ tình hình thực tiễn và trước yêu cầu của công cuộc đổi mới, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng; phát huy truyền thống thi đua ái quốc theo tư tưởng Hồ Chí Minh, công tác thi đua, khen thưởng trong thời gian tới cần triển khai theo định hướng: Tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí và tầm quan trọng của thi đua, khen thưởng theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Càng khó khăn thì càng phải thi đua”; thi đua phải được tạo dựng từ phong trào của quần chúng và được quần chúng tích cực hưởng ứng, tham gia, tổ chức phong trào thi đua yêu nước phải thiết thực, hiệu quả, tránh hình thức; các cấp ủy từ trung ương đến cơ sở có trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo tập trung thống nhất, chặt chẽ, toàn diện công tác tổ chức các phong trào thi đua yêu nước, gắn với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của từng địa phương, cơ quan, đơn vị; thống nhất quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng theo pháp luật trong cả hệ thống chính trị và phạm vi toàn xã hội; mở rộng phân cấp trong công tác thi đua, khen thưởng.
Có thể nói rằng, trong quan niệm của Người,“công việc hàng ngày chính là nền tảng của thi đua”, là gốc rễ của thi đua, “thi đua hàng ngày, thường xuyên, liên tục” và “Thi đua là yêu nước”. Chính quan niệm “thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua” đã làm cho phong trào thi đua của nhân dân ta có sức mạnh tinh thần lớn lao, tồn tại lâu bền, không ngừng phát triển gắn liền với sự phát triển đi lên của đất nước, của dân tộc. Việc gắn thi đua với yêu nước, yêu nước với thi đua đã làm cho phong trào thi đua của nhân dân ta mang bản sắc riêng - bản sắc Việt Nam với tinh thần dân tộc cao cả, ý thức tự lập, tự cường, năng động, sáng tạo trong đấu tranh xây dựng non sông đất nước; tinh thần dũng cảm, kiên trung, bất khuất đức hy sinh tận tụy, quên mình, xả thân vì nghĩa lớn trong đấu tranh bảo vệ Tổ quốc; tình nghĩa thuỷ chung, khoan dung, nhân hậu, mực thước, cao thượng trong quan hệ bạn bè; tinh thần lạc quan, luôn tin tưởng vào chính nghĩa và chính bản thân dân tộc mình trên con đường phát triển mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn. Việc nghiên cứu và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước trong tình hình hiện nay chính là làm cho công tác thi đua, khen thưởng vừa kế thừa, vừa phát triển mạnh mẽ lên tầm cao mới, tạo nên được sức mạnh đoàn kết tổng hợp của các lực lượng, các tầng lớp nhân dân nhằm xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh./.
Tâm Trang (Tổng hợp)
