“A lô! Khu F thông báo”
“A lô! Dưới đây là bản thông báo đầu tiên trong đợt đồng khởi ở trại I Côn Đảo, phát thanh ngày 2 lần, sáng 5 giờ 30 phút, tối 9 giờ, phòng 7, trại I, chúng tôi xin thông báo”.
“A lô! Dưới đây là bài phát biểu mang tính chất bình luận được phát thanh trong đợt đấu tranh mừng hòa bình, từ 6 giờ sáng 29-1-1973 đến 9 giờ tối 31-1-1973”.
Chuồng cọp Côn Đảo cũng là nơi ra đời của nhiều bài “báo miệng”.
Ảnh: Xuân Sơn
...
Đó là chương trình phát thanh độc đáo, hiếm hoi trong nhà tù Mỹ- ngụy giai đoạn 1954-1975. Những người tù chính trị gọi hình thức đấu tranh này là “phát thanh thông báo” nhưng theo nhà báo Nguyễn Thành trong cuốn “Lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam” thì tác giả khẳng định: “Đây là hình thức báo miệng”.
Theo những gì người cựu tù Côn Đảo mang tên Nguyễn Phú Thọ thuật lại trong một bản chép tay với tiêu đề “Tiếng kêu của tù nhân Côn Đảo” (hiện đang được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III) thì: “Hình thức thông báo phát thanh sau khi ký hiệp định trở thành hình thức phổ biến”, ông cho biết: Tù nhân đấu tranh trường kỳ, nói lên nguyện vọng của mình rộng rãi, đạt nhiều kết quả, tranh thủ hàng ngũ địch để thêm bạn bớt thù, làm giảm khó khăn cho tù nhân, giác ngộ họ trở về với nhân dân, hình thức phát thanh thông báo có tác dụng rất nhiều”.
Cũng theo cựu tù Nguyễn Phú Thọ, người thông báo được anh em chọn là người có tiếng nói to nhất, rõ nhất, giàu nghị lực và can đảm, dùng hai tay đưa trước miệng để làm loa hướng về mục tiêu thông báo. Địch thường xuyên tìm cách phá hoại bằng cách gây ồn ào, xúi giục trật tự ném đá, dùng cây đâm, có nơi dùng nước sôi tạt vào phòng. Người thông báo được một số anh em khỏe mạnh đứng trước để che chở.
Trong bản tự thuật “Tiếng kêu của tù nhân Côn Đảo”, người cựu tù Nguyễn Phú Thọ còn ghi lại những bài “phát thanh thông báo” sau ngày hòa bình được ký kết. Những bài này hầu hết đều do các anh em tù mang về sau ngày giải phóng. Dưới đây là một số trong những bài “báo miệng” đó:
“Dưới đây là bản thông báo đầu tiên có hình thức thông báo phát thanh, trong đợt đồng khởi ở trại I Côn Đảo, phát thanh ngày 2 lần, sáng 5 giờ 30 phút, tối 9 giờ, phòng 7, trại I, chúng tôi xin thông báo. Chúng tôi là những người đấu tranh cho hòa bình, độc lập, thống nhất đất nước, bị nhà cầm quyền bắt giam giữ trên dưới 15 năm. Hầu hết là những người không án và mãn án, chịu mọi cực hình đầy đọa trong những năm qua, bị tra tấn, đổ nước, đánh đập, gông xiềng, nhốt chuồng cọp, chuồng bò, bỏ đói, bỏ khát, tạo cớ đàn áp, đối xử vô cùng khắc nghiệt. Dưới chế độ giam giữ đó, trên 500 anh em chúng tôi đã chết trong những năm qua. Chúng tôi là những người tù lại hầu hết là những người bệnh tật tàn phế mắc vào những bệnh nan y, không thể chữa trị. Trước thảm trạng đó, nhiều lần chúng tôi trình bày cùng ban quản đốc để giải quyết nhưng chưa được giải quyết, thời gian gần đây, nhà cầm quyền xúi giục trật tự Côn Đảo khiêu khích, chửi bới, xúc phạm tư tưởng tù nhân, ném đá và giội nước sôi vào phòng để tạo cớ đàn áp tù nhân. Tình trạng ăn đói vẫn kéo dài, thức ăn xấu lại không đủ bữa. Giết dần tù nhân bằng cách cho uống nước bẩn, bệnh kiết lỵ, thương hàn diễn ra không thuốc chữa trị, tình trạng sức khỏe tù nhân ngày càng kiệt quệ.
Chúng tôi cực lực phản đối chủ trương của nhà cầm quyền Sài Gòn cố tình sát hại tù nhân. Chúng tôi thiết tha kêu gọi những người vì lòng nhân đạo, công bằng, bác ái sớm can thiệp với nhà cầm quyền Sài Gòn giải quyết những yêu cầu cấp bách chính đáng của tù nhân: 1. Trả tự do cho những người không án và mãn án; 2. Chấm dứt tình trạng đánh đập gông xiềng, tra tấn xúc phạm tự do tư tưởng tù nhân, xóa bỏ chế độ cầm cố, xà lim; 3. Gấp rút giải quyết đời sống: Cơm ăn đủ no, thức ăn tốt, đủ bữa, có chất tươi, bảo đảm dinh dưỡng nuôi cơ thể tù nhân; 4. Cấp phát quần áo chiếu đệm; 5. Bệnh nhân có thuốc men chữa trị đúng mức; 6. Được bầu đại diện và tổng đại diện; 7. Để chúng tôi tự nấu ăn để cải thiện đời sống. Côn Sơn ngày 15-11-1970”.
Bản thông báo được phát thanh từ ngày 1-1-1972 đến 15-1-1972 sau vụ đàn áp đẫm máu ngày 1-1-1972 tại khu F chuồng cọp: “Khu F thông báo: Đói khổ đã chồng chất lên đói khổ, chẳng những không cải thiện, nhà cầm quyền Sài Gòn ở Côn Đảo còn tăng cường bóp siết đời sống, giam hãm hà khắc tù chính trị trong chuồng cọp tối, mệnh danh là trại 7, tiếp tục duy trì chủ trương đàn áp khủng bố tù nhân. Ngày 1-1-1972, nhà cầm quyền Côn Đảo chủ trương cho một số người cầm gậy gộc dao găm ngang nhiên xông vào khu F, chuồng cọp 7, cứ từ 3 đến 5 người đàn áp 1 người bệnh làm cho 20 người bị thương, trong đó có 8 người trọng thương: Ra máu phổi, cổ, đầu... Đây là một chủ trương ném đá giấu tay của nhà cầm quyền Sài Gòn, duy trì đánh đập tù rồi đổ lỗi cho tù nhân nhằm mục đích sát hại tù chính trị.
Chúng tôi, toàn thể tù chính trị khu F đồng thanh phản đối kịch liệt và tố cáo hành động nói trên của nhà cầm quyền Côn Đảo trước dư luận. Chính quyền Sài Gòn phải chịu trách nhiệm về vụ đàn áp này cũng như chịu trách nhiệm về sinh mạng của những người bị đánh trọng thương. Nhà cầm quyền Sài Gòn phải đảm bảo an toàn tất cả đời sống tù nhân. Nhà cầm quyền Sài Gòn phải chấm dứt vĩnh viễn chủ trương đàn áp, khủng bố tù chính trị. Ban quản đốc Côn Đảo phải trực tiếp giải quyết thỏa đáng vụ đàn áp xảy ra tại trại khu F. Khu F Chuồng cọp 7, Côn Đảo 1-1-1972”.
Bản thông báo được phát thanh với yêu cầu chính là phối hợp với phong trào cách mạng bên ngoài làm sức ép cho địch trong việc ký Hiệp định Pa-ri, từ ngày 14-9-1972 đến 22-10-1972, mỗi ngày phát thanh 3 lần. 4 giờ sáng, 1 giờ 30 phút trưa và 9 giờ tối: “Thư ngỏ đến anh em binh sĩ công chức và giám thị Côn Đảo. Các bạn thân mến! Muốn nhắn lời cùng các bạn nhưng sao được nên chúng tôi mượn tiếng nói trong thư nhỏ này gửi đến các bạn lời thăm hỏi chân thành gia đình đoàn tụ và đủ sống, đồng thời chuyển đến các bạn những lời tâm tư chân thành trên tình thần hòa hợp, hòa giải dân tộc của chúng tôi. Các bạn! Trong lúc chúng tôi xa quê hương thân yêu, xa gia đình trìu mến thì tình cảm gần nhất là tình cảm dân tộc qua các bạn, những người hiện sống bên chúng tôi. Các bạn nghe nói, ngục tù Côn Đảo là nơi địa ngục trần gian, biết bao nhiêu tù nhân chính trị đã chết vì bị đánh đập gông xiềng, vì đói cơm khát nước, vì thiếu thuốc men chữa trị và hàng trăm người đã trở thành phế nhân, bệnh tật và đời sống chưa được bảo đảm. Các bạn có tưởng tượng được không khí ánh sáng là của thiên nhiên mà đối với chúng tôi lại rất hiếm. Mỗi ngày ngoài 2 giờ mở cửa thì chúng tôi bị giam hãm trong 4 bức tường. Trong anh em chúng tôi có người không án mà bị giam giữ 17, 18 năm trong tù. Có người đã mãn hạn tù từ lâu vẫn không được trả tự do mà lại còn bị giam nhốt cực hình nơi chuồng cọp 7 này. Tình cảm gia đình, bạn bè là nguồn an ủi lớn lao đối với chúng tôi qua thư từ, thăm nuôi, thế mà cũng bị nhà cầm quyền hạn chế. Mà như thế vẫn chưa đủ đâu các bạn. Nhà cầm quyền còn duy trì chủ trương đàn áp, khủng bố, duy trì đánh đập tù, gây nên cảnh nồi da xáo thịt trong tù. Những điều trên đây chắc các bạn khó hình dung đó là sự thật vì bởi một sự che giấu rất kín đáo của nhà cầm quyền hòng gây nên hận thù giữa các bạn với chúng tôi. Các bạn thân mến, giờ này chắc các bạn đang bôn ba, lăn lóc với cuộc sống hàng ngày hoặc các bạn lặng lẽ ngồi trên tháp canh, gió lạnh, đang hướng về quê hương yêu dấu mà trầm tư suy nghĩ một nỗi niềm riêng thì bên tai các bạn dồn dập tiếng kêu đói khổ, tiếng kêu đau ốm của tù nhân mà trong ấy có thể có người thân trong gia đình, bạn bè hoặc ít ra cũng có người đồng hương, xứ sở của các bạn. Có lúc tiếng kêu van đó cũng làm các bạn bực mình. Nhưng chúng tôi tin tưởng với tâm sự chân thành này thì các bạn sẽ hiểu rằng đó là những tù nhân vô cùng đau khổ trong đấu tranh đòi quyền sống.
Các bạn vì hòa bình độc lập tinh thần hòa hợp dân tộc và trong truyền thống thiêng liêng của tổ tiên ta là: “Nhiễu điều phủ lấy giá gương/ Người trong một nước phải thương nhau cùng” thì các bạn càng thông cảm cho chúng tôi và các bạn đã thấy trong thời gian văn minh hiện nay mà nhà cầm quyền Sài Gòn lại dựng lên 384 hầm cọp mệnh danh là trại 7 để khủng bố kìm kẹp tù nhân. Nhưng chắc chắn các bạn cũng như chúng tôi đều tin rằng: “Âm mưu tàn bạo của đế quốc Mỹ và bè lũ hiếu chiến nhất định thất bại, hòa bình, độc lập và hòa hợp dân tộc nhất định sẽ đến với chúng tôi. Chuồng cọp 14-9-1972. Chúng tôi, những người đang bị giam nhốt tại chuồng cọp Côn Đảo”.
Thư ngỏ phát thanh trong đợt đấu tranh mừng hòa bình lên sóng 6 giờ ngày 28-1-1973 đến 9 giờ tối 31-1-1973, mỗi ngày 3 lần: 4 giờ sáng, 1 giờ 30 phút trưa và 9 giờ tối: “Thư ngỏ gửi đến anh em binh sĩ công chức và giám thị Côn Đảo. Các bạn! Toàn thể nhân dân ta và nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới đang reo mừng vì thành quả Hội nghị Pa-ri, hòa bình, hòa hợp dân tộc là nguyện vọng thiết tha của toàn thể nhân dân, của gia đình và của chúng ta đã được thực hiện. Các bạn và chúng tôi trước đây có khác nhau về màu cờ sắc áo nhưng không thể khác nhau về tiếng nói, màu da. Nay trên tinh thần hòa hợp hòa giải dân tộc cùng với tinh thần truyền thống thiêng liêng của tổ tiên, càng đưa chúng ta lại gần hơn để cùng bắt tay nhau hàn gắn vết thương chiến tranh, xây dựng lại đất nước, đem ấm no hạnh phúc cho mọi người. Giờ đây trên khắp đất nước chúng ta, người người đang tưng bừng chiến đấu đón mừng hòa bình. Viễn cảnh ngày mai thật vô cùng tươi đẹp... Trước tình thế mới với tinh thần hòa hợp dân tộc cùng truyền thống thiêng liêng của tổ tiên ta là: “Nhiễu điều phủ lấy giá gương/ Người trong một nước phải thương nhau cùng”, chúng tôi kêu gọi sự đồng tình ủng hộ của các bạn mà góp phần vào việc giải quyết những yêu cầu bức thiết của chúng tôi hiện nay: 1. Trả tự do cho người bị bắt vì lý do chính trị và đồng bào bị giam giữ theo quyết định của Hội nghị Pa-ri; 2. Trong khi chờ trả tự do, nhà chức trách phải thực hiện cải thiện đời sống tù nhân; 3. Bỏ luật lệ hà khắc, giải tỏa chuồng cọp được mệnh danh là trại 7. Chuồng cọp 28-1-1973”.
Bài phát biểu mang tính chất bình luận được phát thanh trong đợt đấu tranh mừng hòa bình, từ 6 giờ sáng 29-1-1973 đến 9 giờ tối 31-1-1973: "Khu F phát biểu với nhà cầm quyền về trả tự do cho tù nhân: Hiện nay, quân đội viễn chinh xâm lược Mỹ thua rút ra khỏi miền Nam, hòa bình đã vãn hồi. Nhân dân ta đã chiến thắng thì không lý do gì nhà cầm quyền hữu trách đương kim lại tiếp tục giam giữ những người yêu nước, đấu tranh cho ủy ban độc lập thống nhất Tổ quốc. Còn tiếp tục giam giữ những người yêu nước là đi ngược lại nguyện vọng thiêng liêng của dân tộc. Còn tiếp tục cầm tù anh em là còn kéo dài sự đau khổ của nhân dân. Cần phải chấm dứt chế độ lao tù khắc nghiệt. Nhà hữu trách phải gấp rút trả tự do cho những người bị bắt vì lý do chính trị và đồng bào bị giam giữ đúng theo hiệp định. Phóng thích toàn thể quân phạm, thường phạm là nạn nhân của chiến tranh và xã hội. Chuồng cọp 29-1-1973”.
Qua nội dung các bài phát thanh thông báo theo bản tự thuật của các nhân chứng, chúng ta thấy đây thực sự là những cuộc đấu tranh với mục đích chính trị rõ ràng. Những tù nhân chính trị đã khám phá ra sức mạnh của hoạt động thông tấn và vận dụng trong cuộc tranh đấu không ngừng của mình. Và tất nhiên, cũng nằm ngoài mục đích của những “nhà báo tù” như khi họ cho ra đời các tờ báo viết tay, “báo miệng” đã góp phần tạo nên diện mạo hết sức phong phú cho báo tù nói riêng và báo chí cách mạng Việt Nam nói chung./.
HỒNG NHUNG
Theo Báo Quân đội nhân dân cuối tuần
Thanh Huyền (st)
