Cách đây gần 20 năm, một hôm vào lúc sắp tan tầm buổi mai, một người đàn ông tuổi trung niên, dáng nhỏ, da hơi đen, tóc muối tiêu cắt cao, ăn mặc gọn gàng, đi đứng nhẹ nhàng, nói năng lịch thiệp: “Tôi gặp cô một chút có được không?...
Tôi là Chu Trọng Huyến, làm việc nghiên cứu lịch sử, địa lý của tỉnh. Tôi muốn tặng cô quyển sách…”. Ông lần túi vải lấy ra hai quyển sách không còn mới đều viết về Bác Hồ, được dán nilon cẩn thận: Những mẩu chuyện về thời niên thiếu Bác Hồ (NXB Sự thật, năm 1980) và Chuyện kể từ làng Sen (NXB Kim Đồng, năm 1980). Tôi nghĩ vào thời điểm này sách đang quý hiếm, mới gặp lần đầu mà đã được cầm sách tặng của ông thì lòng tự hỏi mình đã làm được gì cho ông mà có sự ưu ái vậy? Như hiểu được suy nghĩ của tôi, ông nói: “Biết cô chịu khó viết và ham đọc, những cây bút viết của tỉnh mình còn ít, nên tôi tặng để cô xem cho vui chứ về vật chất có đáng gì”. Câu nói đơn giản của ông làm tôi cảm động mãi. Nghề nghiệp của mình cũng có người biết đến và quan tâm trân trọng đến thế sao?
Ông Chu Trọng Huyến và vợ thăm Bảo tàng Hồ Chí Minh tại Quảng Châu,
Trung Quốc năm 2005.
Vì đã trưa, thời gian không còn nhiều, không trò chuyện được lâu. Ông chỉ nói chuyện say sưa khoảng mươi, mười lăm phút về những ý tưởng, những quyển sách ông đang ấp ủ viết về Bác Hồ. Qua cách nói chuyện đầy lòng đam mê, tâm huyết, cách diễn giải của ông về những tư liệu về Bác mà ông có được, tôi có thể khẳng định ngay rằng, thành công hơn cả trong sự nghiệp của ông là viết về Bác Hồ. Mặc dù tôi được biết về ông qua báo chí, ông đã có nhiều đầu sách viết về danh nhân: Nơi Nguyễn Du viết Truyện Kiều, Nguyễn Công Trứ - con người và sự nghiệp, Phan Bội Châu, Đôi mắt quan thái sư, Nguyễn Xí, Tiếng bom Sa Điện, Tính cách người Nghệ, Truyện lịch sử về Xô Viết, Hoa trên cát…
Sau này còn được gặp ông, cũng có lúc tôi tới nhà riêng ở xóm Mẫu Đơn, xã Hưng Lộc, thành phố Vinh (Nghệ An) để nghe ông nói chuyện văn chương. Trong ngôi nhà cấp 4 đơn sơ ẩm thấp với bàn học ngổn ngang của những người con đang tuổi học hành, khiến ngôi nhà càng chật chội thêm. Vậy mà ông vẫn cố gắng dành gian phòng rộng nhất để chứa đựng sách báo làm tư liệu cho những cuốn sách, những công trình nghiên cứu về Bác Hồ kính yêu ông đang ấp ủ.
Một số tác phẩm viết về Bác Hồ của ông Chu Trọng Huyến.
Ông xuất thân là một giáo viên sau khi tốt nghiệp Sư phạm Trung cấp từ trong kháng chiến và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội từ năm 1963. Hơn chục năm đứng trên bục giảng với vai trò người thầy đã đem lại cho ông nhiều vốn sống, kiến thức của cuộc đời.
Cũng bắt đầu từ môi trường giáo dục, những tư liệu về Bác ông sưu tầm được, nhất là phong cách đạo đức của Bác Hồ, theo năm tháng nghiền ngẫm, đã ngấm dần, in tạc vào ông, tạo cho ông phong cách, lối sống chuẩn mực. Ông làm việc khoa học, đúng giờ giấc, chỉn chu, chưa bao giờ sai hẹn với bạn bè, đồng nghiệp, và người thân.
Cũng từ năng khiếu văn chương và uy tín từ phong cách làm việc, năm 1966 ông được Tỉnh ủy Nghệ An điều về làm việc tại Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng. Cuốn sách đầu tiên Suốt đời vì Đảng in chung với nhà thơ Minh Huệ, Trần Hữu Thung là tập hồi ký cách mạng do Nhà xuất bản Thanh Niên in ấn năm 1969. Có thể coi là thành công mở đầu cho việc cầm bút của ông.
Sau thời gian đi nhiều, ghi chép nhiều, miệt mài làm việc nghiên cứu lịch sử, địa lý về quê hương, cuốn Chuyện từ làng Sen của ông được phát hành trên toàn quốc với số lượng in rất lớn, sau đó còn được ba nhà xuất bản khác cùng in lại theo yêu cầu của công chúng. Những năm sau, với kết quả làm việc đã ưng ý, ông cho ra đời hàng trăm bài báo về danh nhân xứ Nghệ, địa danh, hàng chục cuốn sách, trong đó một số lượng lớn các tác phẩm viết về Bác Hồ, và nhiều cuốn được các nhà xuất bản đặt hàng trước: Hồ Chí Minh quê hương và gia thế (NXB Nghệ An 1990), Hồ Chí Minh thời trai trẻ (NXB Nghệ An 2000-2004), Hồ Chí Minh những cuộc gặp gỡ như định mệnh (NXB Thuận Hóa 2007), Chủ tịch Hồ Chí Minh với Đại tướng Võ Nguyên Giáp (NXB Thông tấn 2007), Bác Hồ thời học trò thông minh (NXB Thuận Hóa 2008), Từ Kremlin đến Pắc Bó (NXB Nghệ An 2008), Bác Hồ của chúng em (NXB Kim Đồng 2009), Về với quê Bác (NXB Kim Đồng tái bản kết hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo số lượng 6 vạn cuốn năm 2012), Bác Hồ trọng dụng nhân tài đất nước (NXB Văn học - 2016)... Với sức lao động bền bỉ, chăm chỉ, con số 30 đầu sách tính cho đến ngày hôm nay, có lẽ chưa phải là con số cuối. Ông đã hai lần vinh dự được Ủy ban Liên hiệp Văn học - Nghệ thuật toàn quốc tặng thưởng.
Ngôi nhà cấp 4 của ông giờ đã xây dựng lại thành ngôi nhà hai tầng khang trang thoáng mát do các con ông, đều đã trưởng thành, góp sức làm nên. Ông đã có gian phòng lớn chứa đựng được nhiều tư liệu nghiên cứu qua các thời kỳ, đủ loại sách báo, kể cả sách báo bằng tiếng Pháp, tiếng Trung. Bây giờ có điều kiện làm việc tân tiến và hiện đại, ông sưu tầm và viết trên máy tính bằng tiếng Hán./.
Đàm Quỳnh Ngọc
Thu Hiền (st)
