Luật Bảo hiểm xã hội 2014 với các nội dung sửa đổi về chế độ hưu trí đều hướng đến việc bảo đảm nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng xã hội và cải thiện một bước tình hình tài chính quỹ hưu trí, tử tuất, bảo đảm an sinh xã hội lâu dài. Chế độ hưu trí được áp dụng cụ thể tại Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh như sau:
Thứ nhất: Về đối tượng hưởng chế độ hưu trí
- Công chức Văn phòng Ban Quản lý Lăng.
- Công chức, viên chức Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình, Trung tâm Nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ và môi trường.
- Công nhân lao động, người làm việc theo chế độ hợp đồng lao động không xác định thời hạn quy định tại Nghị định số 68/2000/NĐ-CP ngày 17/11/2000 của Chính phủ về thực hiện chế độ hợp đồng một số loại công việc trong cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp tại Ban Quản lý Lăng.
Thứ hai: Quy định về độ tuổi và điều kiện nghỉ hưu
- 60 tuổi đối với nam, 55 tuổi đối với nữ.
- Điều kiện về thời gian đóng bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu: Phải đóng BHXH từ đủ 20 năm trở lên.
- Về độ tuổi nghỉ hưu khi suy giảm khả năng lao động:
Công chức, viên chức, người lao động tại Ban Quản lý Lăng khi nghỉ việc có đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên được hưởng lương hưu với mức thấp hơn so với người đủ điều kiện hưởng lương hưu nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
+ Từ ngày 01 tháng 01 năm 2016, nam đủ 51 tuổi, nữ đủ 46 tuổi và bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên thì đủ điều kiện hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao động. Sau đó, mỗi năm tăng thêm một tuổi cho đến năm 2020 trở đi, nam đủ 55 tuổi và nữ đủ 50 tuổi thì mới đủ điều kiện hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên;
+ Nam đủ 50 tuổi, nữ đủ 45 tuổi và bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên;
+ Bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên và có đủ 15 năm trở lên làm nghề hoặc công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế ban hành.
Thứ ba: Về cách tính lương hưu
Luật Bảo hiểm xã hội 2014 quy định tăng dần thời gian đóng bảo hiểm xã hội để đạt tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa 75% khi có đủ 30 năm đối với nữ và 35 năm đối với nam. Cụ thể:
- Năm 2016 và 2017, người nghỉ hưu được nhận lương hàng tháng bằng 45% mức bình quân lương tháng đóng bảo hiểm tương ứng với 15 năm tham gia bảo hiểm xã hội. Sau đó, cứ thêm một năm thì tính thêm 2% đối với nam và 3% với nữ đến khi đủ mức lương hưu tối đa bằng 75% mức bình quân lương tháng đóng bảo hiểm.
Đối với người lao động làm việc trong khu vực nhà nước (cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang...) tham gia bảo hiểm xã hội trước năm 1995, lương hưu được tính trên cơ sở lương đóng bảo hiểm của 5 năm cuối cùng trước khi nghỉ hưu; tham gia bảo hiểm từ năm 1995 đến năm 2000, từ năm 2001 đến năm 2006 và từ năm 2007 đến năm 2015, lương hưu được tính trên cơ sở lương đóng bảo hiểm của 6 năm, 8 năm và 10 năm cuối cùng trước khi nghỉ hưu.
Ngoài ra, người nghỉ hưu nếu có thời gian đóng bảo hiểm trên 30 năm, thì từ năm thứ 31 trở đi, mỗi năm được nhận trợ cấp một lần bằng 0,5 tháng lương bình quân đóng bảo hiểm xã hội theo cách tính như trên.
- Năm 2018, nam giới đủ điều kiện nghỉ hưu được nhận lương tháng bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm tương ứng với 16 năm tham gia bảo hiểm xã hội, thay vì 15 năm như hiện nay, sau đó sẽ nâng dần lên 17 năm, 18 năm và 19 năm vào năm 2019, năm 2020 và năm 2021.
Từ năm 2022 trở đi, nam giới đủ điều kiện nghỉ hưu nhận được lương bằng 45% mức bình quân lương tháng đóng bảo hiểm tương ứng với 20 năm tham gia bảo hiểm xã hội và cứ mỗi năm tăng thêm được tính thêm 2% cho đến mức tối đa là 75%.
Còn đối với nữ giới vẫn áp dụng mức lương hưu bằng 45% mức bình quân lương tháng đóng bảo hiểm tương ứng với 15 năm, sau đó cứ mỗi năm tăng thêm được tính thêm 2%, thay vì 3% như hiện nay.
Nhưng kể từ năm 2022 trở đi, mức lương hưu nhận được chỉ bằng 55% mức bình quân lương tháng đóng bảo hiểm, muốn được hưởng lương hưu tối đa thì nữ giới phải đóng bảo hiểm 30 năm, thay vì 25 năm như hiện nay.
Đối với mức lương hưu hàng tháng của người lao động hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao động thì tăng tỷ lệ giảm trừ cho mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi lên 2%.
Đối với người đủ độ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội thì có thể tiếp tục tham gia bảo hiểm tự nguyện để hưởng lương hưu.
Thứ tư: Về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu
Mức trợ cấp một lần được tính theo số năm đóng bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, cứ mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội thì được tính bằng 0,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội.
* Ví dụ minh họa 1:
Ông Nguyễn Văn Đ, nhân viên bảo vệ tại Ban Quản lý Quảng trường Ba Đình. Ông Đ tham gia bảo hiểm xã hội được 28 năm, nghỉ hưu tháng 12/2017.
Ông Đ hưởng chế độ hưu trí như sau:
- Về độ tuổi: Đủ 60 tuổi.
- Về điều kiện: Đủ điều kiện (đóng bảo hiểm xã hội trên 20 năm).
- Về cách tính lương hưu:
+ 15 năm đầu đóng bảo hiểm xã hội: Tương ứng 45%
+ 13 năm tiếp theo, mỗi năm được hưởng 2%: 26%
Vậy ông Đ sẽ được hưởng tỉ lệ lương hưu là 71%
- Trợ cấp 1 lần khi nghỉ hưu: Ông Đ chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp này.
* Ví dụ minh họa 2: Trường hợp của ông Nguyễn Văn Đ như minh họa 1 nhưng nghỉ hưu tại thời điểm tháng 2/2018.
- Tỉ lệ lương hưu được hưởng:
+ 16 năm đầu đóng bảo hiểm xã hội: tương ứng 45%
+ 12 năm tiếp theo, mỗi năm được hưởng 2%: 24%
Vậy ông Đ được hưởng tỉ lệ lương hưu là: 69%.
* Vì sao Luật Bảo hiểm xã hội 2014 quy định việc kéo dài thời gian đóng bảo hiểm
Việc kéo dài thời gian đóng bảo hiểm và điều chỉnh cách tính lương hưu là cần thiết, vì tuổi nghỉ hưu của Việt Nam (60 tuổi đối với nam và 55 tuổi đối với nữ) thuộc hàng thấp nhất thế giới, dẫn đến thời gian đóng bảo hiểm xã hội ngắn, trong khi tuổi thọ của người Việt Nam ngày càng được cải thiện, nên thời gian hưởng lương hưu kéo dài. Nếu không kéo dài thời gian đóng bảo hiểm và điều chỉnh cách tính lương hưu, thì Quỹ hưu trí và tử tuất có nguy cơ mất cân đối trong tương lai gần.
* Nghỉ hưu trước tuổi theo chính sách tinh giản biên chế quy định tại Nghị định số 108/2014/NĐ-CP ngày 20/11/2014 của Chính phủ có bị giảm trừ tỉ lệ hưởng lương hưu?
Các trường hợp đủ điều kiện hưởng chính sách nghỉ hưu trước tuổi quy định tại Điều 8, Nghị định số 108/2014/NĐ-CP được hưởng các chế độ:
- Hưởng chế độ hưu trí theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014;
- Không bị trừ tỷ lệ lương hưu do việc nghỉ hưu trước tuổi;
- Được trợ cấp 03 tháng tiền lương cho mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi so với quy định về tuổi tối thiểu tại Điểm b Khoản 1 Điều 50 Luật Bảo hiểm xã hội;
- Được trợ cấp 05 tháng tiền lương cho hai mươi năm đầu công tác, có đóng đủ bảo hiểm xã hội. Từ năm thứ hai mươi mốt trở đi, cứ mỗi năm công tác có đóng bảo hiểm xã hội được trợ cấp 1/2 tháng tiền lương./.
Ma Lệ Minh (TỔNG HỢP)
