Cán bộ và công tác cán bộ có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự nghiệp cách mạng và là vấn đề then chốt của công tác xây dựng Đảng. Nhận thức rõ điều đó, vừa qua, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII đã họp Hội nghị lần thứ bảy để thảo luận và thông qua Nghị quyết về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ” (Nghị quyết 26-NQ/TƯ, ngày 19-5-2018). Một trong những vấn đề Nghị quyết nhấn mạnh là phải “tăng cường kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền” trong công tác cán bộ. Đây là yêu cầu cấp thiết đặt ra hiện nay, đang được dư luận hết sức quan tâm.
I. Yêu cầu khách quan phải xây dựng đội ngũ cán bộ ngang tầm
Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến cán bộ và công tác cán bộ. Ngay từ những năm tháng bôn ba tìm đường cứu nước, khi đến với ánh sáng của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, vấn đề đầu tiên Người tập trung chăm lo để làm sự nghiệp cách mạng cho nước nhà là công tác cán bộ. Bởi, Bác xác định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc. Muôn việc thành công hay thất bại là do cán bộ tốt hay kém”, và “Cán bộ là công việc gốc của Đảng”1. Từ đó, Người vượt qua bao khó khăn, thử thách, tổ chức ra “Thanh niên cách mạng đồng chí hội” để tập hợp, giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện những thanh niên có lòng yêu nước nồng nàn, chí khí cách mạng cao, làm cơ sở để đưa về nước tham gia hoạt động cách mạng. Được huấn thị những vấn đề lý luận cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, cách mạng vô sản, tình hình cách mạng Việt Nam, những thanh niên này đã trở về Tổ quốc hoạt động và trở thành những cán bộ cốt cán trong phong trào cách mạng của quần chúng. Trải qua hoạt động thực tiễn, họ đã thực sự trưởng thành, đảm đương và hoàn thành xuất sắc các trọng trách mà Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể quần chúng giao phó; đóng vai trò nòng cốt trên các lĩnh vực công tác, nói đi đôi với làm, nhận thức gắn với hành động, được quần chúng ủng hộ, tin yêu. Bởi vậy, sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta, mặc dù có nhiều khó khăn, thách thức, nhất là trước những bước ngoặt, tình thế nguy hiểm, nhưng luôn vượt qua và giành được những thắng lợi to lớn, có ý nghĩa lịch sử, góp phần quyết định vào thành công của công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc trước đây, cũng như sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
Từ khi ra đời đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam với vai trò lãnh đạo cách mạng, đã sớm nhận thức được tầm quan trọng của cán bộ và công tác cán bộ, nên hết sức chú trọng đối với công tác này. Một trong sáu nhiệm vụ trọng tâm được Đảng xác định trong nhiệm kỳ Đại hội XII là: “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”. Đảng nhận thức sâu sắc rằng, để cách mạng thành công, vấn đề quan trọng có ý nghĩa quyết định là phải đề ra được đường lối đúng đắn, phù hợp quy luật khách quan, tâm tư, nguyện vọng của người dân và tình hình thực tiễn đất nước. Đường lối đó, đều do cán bộ nghiên cứu, xây dựng và tổ chức thực hiện. Nếu cán bộ có phẩm chất, năng lực, phong cách tốt, có tầm tư duy chiến lược, “dĩ công vi thượng”, sâu sát cơ sở, giải quyết hài hòa các mối quan hệ thì việc xác định đường lối sẽ đạt mục đích, yêu cầu đề ra; việc triển khai thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách sẽ đi vào cuộc sống, đạt hiệu quả cao và ngược lại. Thực tế cho thấy, trong cùng một điều kiện, hoàn cảnh như nhau, nhưng kết quả thực hiện nhiệm vụ chính trị khác nhau là do đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu. Thực tiễn cách mạng trên thế giới cũng như ở Việt Nam đã chứng minh rằng, sự thành bại của cách mạng, sự tồn vong của chế độ,… đều do xác định đường lối đúng đắn hay sai lầm, việc bố trí cán bộ đúng hay không, nhất là người đảm đương cương vị, trọng trách lớn trong hệ thống chính trị. Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần chỉ rõ: Công tác cán bộ qua thực tiễn ngày càng thấy quan trọng, là nguyên nhân của mọi nguyên nhân, là gốc của mọi công việc, then chốt của then chốt. “Đây là công việc đối với con người cho nên rất hệ trọng và nhạy cảm. Có thể nói, xây dựng Đảng rốt cuộc là xây dựng tổ chức và xây dựng con người nhằm bảo đảm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị, đường lối chính trị trong mỗi giai đoạn cách mạng”2.
Để có được một đội ngũ cán bộ ngang tầm, Đảng đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị về xây dựng đội ngũ này để cấp ủy các cấp nghiên cứu, triển khai thực hiện phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Tiêu biểu như: Nghị quyết Trung ương 3 (Khóa VIII) về chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa XI, XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; Kết luận 37-KL/TƯ, ngày 02-02-2009 của Ban Chấp hành Trung ương (Khóa X) về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chiến lược cán bộ đến năm 2020; Nghị quyết 42-NQ/TƯ, Nghị quyết 11-NQ/TƯ, Kết luận 42-KL/TƯ của Bộ Chính trị (Khóa XI) về đẩy mạnh công tác quy hoạch, luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý; Quy định 90-QĐ/TƯ về tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý và Quy định 89-QĐ/TƯ về khung tiêu chuẩn chức danh, định hướng tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, v.v. Mới đây, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ bảy, Khóa XII đã ra Nghị quyết 26-NQ/TƯ về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”; đồng thời, xây dựng, ban hành các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo thực hiện sát yêu cầu nhiệm vụ, tổ chức lực lượng. Những quan điểm, chủ trương, định hướng, quy định, quy chế của Trung ương về công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ được cấp ủy, tổ chức đảng các cấp trong toàn Đảng cụ thể hóa thành chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hiệu quả. Nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ được nhận thức và thực hiện nghiêm túc. Những vấn đề về công tác cán bộ được cấp ủy các cấp thảo luận, quyết định theo đa số; vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu được đề cao, v.v. Bởi vậy, Đảng ta đã xây dựng được đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu; có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, tầm tư duy chiến lược, phong cách lãnh đạo, quan điểm quần chúng tốt, có uy tín trước tập thể.
Tuy nhiên, so với yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế hiện nay thì công tác cán bộ và chất lượng đội ngũ cán bộ có mặt chưa ngang tầm, còn hạn chế. Trong công tác cán bộ thì khâu đánh giá, nhận xét vẫn là điểm yếu, hình thức và không thực chất; không ít trường hợp còn cảm tính, nể nang, dễ dãi và định kiến. Bởi vậy, có những cán bộ suy thoái về phẩm chất, yếu về năng lực vẫn được đánh giá, nhận xét tốt, xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, thậm chí được khen thưởng, cất nhắc, bổ nhiệm. Khâu quy hoạch cán bộ còn thiếu tính tổng thể, liên thông giữa các cấp, các ngành, khép kín, “có vào mà không có ra”, “có lên mà không có xuống”. Tình trạng bổ nhiệm cán bộ không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, trong đó có cả người nhà, người thân, họ hàng, “cánh hẩu” xảy ra ở một số nơi, gây bức xúc trong dư luận, v.v.
Khi nói về hạn chế trong chất lượng cán bộ, Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa XII) đã chỉ rõ: “Nhiều cán bộ, đảng viên, trong đó có người đứng đầu chưa thể hiện tính tiên phong, gương mẫu; còn biểu hiện quan liêu, cửa quyền, chưa thực sự sâu sát thực tế, cơ sở. Công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật Đảng chưa đủ sức răn đe, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái”. Thực tế hiện nay, trình độ, năng lực, kiến thức về kinh tế thị trường, luật pháp, ngoại ngữ, khả năng quản lý nhà nước, quản lý xã hội của không ít cán bộ vẫn còn bất cập; năng lực dự báo và định hướng sự phát triển vẫn còn yếu; số lượng cán bộ đông, chất lượng không cao, ít cán bộ chuyên gia đầu ngành giỏi, thiếu cán bộ lãnh đạo, quản lý có tầm nhìn chiến lược. Một bộ phận cán bộ chủ quan, tự mãn, bảo thủ, trì trệ, mắc bệnh thành tích; thiếu tâm huyết với công việc, thiếu gương mẫu, nói nhiều làm ít, nói không đi đôi với làm; ý thức tự phê bình và phê bình và tính chiến đấu kém; lợi dụng chức quyền để vun vén lợi ích cá nhân. Thậm chí, có một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái, biến chất, sa vào chủ nghĩa cá nhân, thiếu bản lĩnh, giảm sút ý chí, phai nhạt lý tưởng, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm. Những biểu hiện cán bộ “sáng cắp ô đi, chiều cắp ô về”, làm việc không tích cực, kém chất lượng, hiệu quả, ngại khó, ngại khổ, không thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ được giao vẫn hiện hữu. Không ít cán bộ quản lý thiếu tu dưỡng, rèn luyện, thiếu tính Đảng, lợi dụng sơ hở trong cơ chế, chính sách, pháp luật, cố ý làm trái, trục lợi, làm thất thoát vốn, tài sản của Nhà nước, gây hậu quả nghiêm trọng, bị xử lý kỷ luật Đảng và xử lý theo pháp luật3. Tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy bằng cấp, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển, chạy khen thưởng, chạy tội,… chậm được ngăn chặn, đẩy lùi, v.v. Tình trạng đó, đã gây bức xúc trong dư luận xã hội, làm giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ; làm ảnh hưởng đến uy tín, vị thế của Việt Nam trên con đường hội nhập và phát triển.
Trong khi đó, sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta trong tình hình hiện nay đang đặt ra những yêu cầu, nhiệm vụ mới với những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen. Công cuộc đổi mới, hội nhập quốc tế, phát triển đất nước nhanh và bền vững đang chuyển sang giai đoạn mới, cao hơn, ngày càng đi vào chiều sâu, khó khăn, phức tạp hơn trước. Tình hình, bối cảnh trong nước, quốc tế có nhiều thay đổi, đang diễn ra nhanh chóng, phức tạp, khó lường dưới tác động của kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và nhiều yếu tố, xu hướng chính trị, kinh tế, xã hội khác. Sự chống phá của các thế lực thù địch, phản động ngày càng tinh vi, nguy hiểm hơn trong điều kiện phát triển bùng nổ hệ thống thông tin, truyền thông toàn cầu, chiến tranh mạng, v.v.
Tất cả những điều đó đã tác động, chi phối trực tiếp và đặt ra yêu cầu khách quan phải tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Vấn đề cốt yếu đặt ra hiện nay là, phải đề cao trách nhiệm, thực hiện nghiêm nguyên tắc, quy trình, tăng cường kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền trong công tác cán bộ.
(Số tiếp theo: II. Nạn chạy chức, chạy quyền và hệ lụy)
HỒNG LÂM - HOÀNG TRƯỜNG - PHẠM TUẤN
Theo Tạp chí Quốc phòng Toàn dân
Đức Lâm (st)
Chú thích
1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 309, 313.
2 - Phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác tổ chức xây dựng Đảng năm 2017, triển khai nhiệm vụ năm 2018, ngày 19-01-2018.
3 - Nhiệm kỳ Khóa IX,X,XI và 2 năm đầu nhiệm kỳ Khóa XII có 70.174 cấp ủy viên các cấp bị xử lý kỷ luật trong tổng số 234.575 đảng viên bị xử lý, chiếm 30%; trong đó, hai năm đầu nhiệm kỳ Khóa XII có 6.034 cấp ủy viên bị xử lý, chiếm 22,9%.
