Trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp đổi mới, Đảng ta khẳng định: Phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt; trong đó, xây dựng đội ngũ cán bộ là vấn đề “then chốt của then chốt”. Hội nghị lần thứ Bảy Ban Chấp hành Trung ương (Khóa XII), Đảng ta tiếp tục khẳng định điều đó, nhằm góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cấp chiến lược có phẩm chất, năng lực và uy tín ngang tầm nhiệm vụ. Bởi vậy, quán triệt và thực hiện nghiêm túc nghị quyết này là yêu cầu cấp thiết hiện nay.
Hội nghị Trung ương 7 thảo luận và quyết định về công tác
xây dựng đội ngũ cán bộ (Ảnh: VGP)
Hội nghị lần thứ Bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa XII) đã ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TƯ về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Nghị quyết đã đề ra những quan điểm toàn diện, sâu sắc về xây dựng đội ngũ cán bộ và đổi mới công tác cán bộ; trong đó, nhiều nội dung mang tính đột phá, có giá trị chỉ đạo bao trùm, là căn cứ xây dựng các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đối với công tác cán bộ trong thời kỳ mới. Đồng thời, xác định cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng; công tác cán bộ là khâu "then chốt" của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị. Xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, công việc hệ trọng của Đảng, phải tiến hành thường xuyên, thận trọng, khoa học, chặt chẽ và hiệu quả; đầu tư xây dựng đội ngũ cán bộ là đầu tư cho phát triển lâu dài, bền vững. Thực hiện nghiêm, nhất quán Đảng thống nhất lãnh đạo trực tiếp, toàn diện công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị. Cùng với đó, Nghị quyết cũng xác định chuẩn hóa, siết chặt kỷ luật, kỷ cương đi đôi với xây dựng thể chế, tạo môi trường, điều kiện để thúc đẩy đổi mới, phát huy sáng tạo và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung; phân công, phân cấp gắn với giao quyền, ràng buộc trách nhiệm, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực và xử lý nghiêm minh sai phạm.
Quán triệt quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp của Nghị quyết số 26-NQ/TƯ về công tác cán bộ, góp phần đưa công tác này thực sự trở thành “then chốt của then chốt”, cần chú trọng thực hiện tốt một số nội dung sau:
Một là, cấp ủy, cán bộ chủ trì các cấp phải thường xuyên đánh giá đúng cán bộ. Đánh giá cán bộ vốn là khâu khó, nếu đánh giá chưa đúng, chưa sát dẫn đến bố trí cán bộ chưa trúng và chưa đúng. Thực tế hiện nay, tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm, chủ quan, cảm tính cá nhân, cục bộ địa phương, hoặc bị các mối quan hệ khác chi phối trong đánh giá cán bộ vẫn xảy ra ở các cấp làm ảnh hưởng đến chất lượng công tác cán bộ. Nghị quyết số 26-NQ/TƯ đã chỉ rõ: “Đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu, chưa phản ánh đúng thực chất, chưa gắn với kết quả, sản phẩm cụ thể, không ít trường hợp còn cảm tính, nể nang, dễ dãi hoặc định kiến”. Tình hình đó, dẫn tới một số cán bộ lãnh đạo, quản lý, trong đó có cả cán bộ cấp chiến lược uy tín thấp, năng lực, phẩm chất chưa ngang tầm nhiệm vụ; thiếu gương mẫu, chưa thật sự gắn bó mật thiết với nhân dân; vướng vào tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm. Không ít cán bộ quản lý doanh nghiệp nhà nước thiếu ý chí tu dưỡng, rèn luyện, lợi dụng sơ hở, cố ý làm trái, trục lợi, làm thất thoát lớn tiền bạc, tài sản của nhà nước, gây hậu quả nghiêm trọng. Một số cán bộ cấp cao ở Trung ương và địa phương đã bị xử lý về hình sự. Đảng, Nhà nước bị mất cán bộ và thất thoát về kinh tế nhưng nguy hiểm hơn chính là sự mất niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ.
Thực tiễn việc đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý hiện nay vẫn còn nhiều bất cập, chỉ chú ý đánh giá cán bộ vào những dịp chuẩn bị quy hoạch, bổ nhiệm, bầu cử, lên lương, thăng quân hàm,… còn việc đánh giá cán bộ định kỳ 6 tháng, một năm chưa được quan tâm đúng mức. Nguyên tắc quan trọng để đánh giá cán bộ là phải lấy hiệu quả công việc làm thước đo chính, song thực tế lại chưa định lượng được tiêu chí cụ thể để đánh giá sát thực công việc lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý của cán bộ trong cơ quan, đơn vị mình phụ trách. Việc nhận xét, đánh giá cán bộ vẫn còn tình trạng chung chung, hình thức, nể nang, né tránh. Cán bộ, đảng viên chưa thật sự tự giác kiểm điểm, tự phê bình và phê bình. Điều đó dẫn tới tình trạng nhận xét của cơ quan, đơn vị đối với cán bộ đều tốt, nhưng thực tế cán bộ vẫn vi phạm khuyết điểm phải xử lý kỷ luật. Thậm chí, có cấp ủy khi đánh giá phân tích chất lượng cán bộ, đảng viên cuối năm, 100% cấp ủy viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ nhưng tập thể cơ quan, đơn vị ấy lại chỉ hoàn thành nhiệm vụ ở mức trung bình. Điều đó khẳng định rõ ràng, công tác đánh giá cán bộ của chúng ta còn nhiều thiếu sót, khuyết điểm; chưa gắn trách nhiệm của cán bộ với kết quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ của cán bộ được giao.
Để đổi mới công tác đánh giá cán bộ theo tinh thần Nghị quyết số 26-NQ/TƯ, cấp ủy đảng và cán bộ chủ trì các cấp phải thống nhất nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của đánh giá cán bộ. Đánh giá cán bộ thực chất là đo lường phẩm chất, năng lực của cán bộ. Đây là khâu quan trọng tác động đến các khâu của công tác cán bộ. Do đó, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp phải phát huy dân chủ, công khai, minh bạch và thực hiện tốt tự phê bình và phê bình trong công tác cán bộ. Bộ Chính trị vừa ban hành Quy định số 89-QĐ/TƯ về khung tiêu chuẩn chức danh, định hướng khung tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; Quy định số 90-QĐ/TƯ về tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý. Vì vậy, khi xây dựng các tiêu chí đánh giá cán bộ, cấp ủy đảng và cán bộ chủ trì các cấp căn cứ vào tiêu chí chung để đưa ra tiêu chí cụ thể phù hợp với cơ quan, đơn vị mình. Đây là một trong những nội dung đổi mới công tác tổ chức cán bộ hiện nay, nhằm nâng cao chất lượng chính trị và năng lực hoạt động của từng chức danh trong tổ chức bộ máy; là cơ sở để đối chiếu, đánh giá năng lực hoạt động và kết quả thực hiện nhiệm vụ của từng cán bộ. Khi đánh giá cán bộ, cấp ủy, người đứng đầu các cấp cần căn cứ các tiêu chí, như: Phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng; năng lực ra quyết định và tổ chức thực hiện quyết định; phong cách lãnh đạo; hiệu quả công tác và sự tín nhiệm của nhân dân; kết hợp các kênh thông tin khác để đánh giá cán bộ. Đồng thời, gắn với trách nhiệm đánh giá cán bộ của người đứng đầu, trên cơ sở xem xét hiệu quả công tác của cán bộ theo tiêu chí, sản phẩm cụ thể và sự tín nhiệm của đồng chí, đồng nghiệp. Quá trình đánh giá cán bộ, cần chú trọng công tác kiểm tra, giám sát và phát huy vai trò của quần chúng nhân dân ở nơi làm việc và nơi cư trú. Khi đánh giá cán bộ phải có phương pháp xem xét biện chứng khoa học. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, “Trong thế giới, cái gì cũng biến hóa. Tư tưởng của người cũng biến hóa. Vì vậy cách xem xét cán bộ, quyết không nên chấp nhất, vì nó cũng phải biến hóa”1.
Hai là, chủ động bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới cho đội ngũ cán bộ đáp ứng với yêu cầu phát triển của thực tiễn. Trong tình hình hiện nay, người cán bộ cần có đạo đức, tài năng và bản lĩnh; vừa có đạo đức cách mạng, biết đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân lên trên lợi ích cá nhân; đồng thời, phải tinh thông nghiệp vụ, có tư tưởng hội nhập, toàn cầu hóa, nhìn nhận vấn đề phát triển chung trong quy luật thế giới để đưa đất nước ngày càng phát triển tốt hơn. Chính vì vậy, việc bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới về tình hình thế giới, những mâu thuẫn của thời đại, những vấn đề lớn và mới về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội tác động trực tiếp đến Việt Nam; kiến thức về ngoại ngữ, tin học,… làm cơ sở để cán bộ có đủ bản lĩnh, tự tin hội nhập với thế giới và khu vực, đã và đang đặt ra yêu cầu cao trong việc nâng cao năng lực, trình độ cho đội ngũ cán bộ các cấp.
Với tinh thần đó, ngay sau Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ Bảy, Bộ Chính trị đã mở lớp bồi dưỡng, cập nhật kiến thức cho các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII; Bộ Chính trị và các đồng chí trong Ban Bí thư cũng dành thời gian để nghe các báo cáo viên thông tin những vấn đề mới về kinh tế, xã hội, quốc phòng - an ninh và đối ngoại, v.v. Đây là phương pháp, cách làm mới thể hiện sự gương mẫu, đi đầu của các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng, Quốc hội, Nhà nước và Chính phủ trong việc bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới phục vụ cho yêu cầu đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước. Điều này cũng đặt ra cho cấp ủy đảng, cán bộ chủ trì các cấp phải làm ngay việc bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới cho bản thân và đội ngũ cán bộ thuộc quyền. Trong đó, quan tâm bồi dưỡng kiến thức toàn diện và chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ thuộc diện thường vụ cấp ủy quản lý và đối tượng cán bộ trong quy hoạch là nguồn kế cận, kế tiếp cán bộ chủ trì các cấp.
Đặc biệt, phải chú trọng bồi dưỡng bản lĩnh chính trị, sự trung thành tuyệt đối với mục tiêu, lý tưởng của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Đảng và nhân dân ta. “Thời gian tới cũng là giai đoạn chuyển giao thế hệ từ lớp cán bộ sinh ra, lớn lên, được rèn luyện, trưởng thành trong chiến tranh, chủ yếu được đào tạo ở trong nước và tại các nước xã hội chủ nghĩa, sang lớp cán bộ sinh ra, lớn lên, trưởng thành trong hòa bình và được đào tạo từ nhiều nguồn, nhiều nước có thể chế chính trị khác nhau”2. Tình hình đó, cũng đặt ra cho cấp ủy, người đứng đầu cơ quan, đơn vị cần nắm vững đường lối, chủ trương và nhất là quan điểm về cán bộ và công tác cán bộ của Đảng. Trên cơ sở nguyên tắc chung, cần giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa phẩm chất và năng lực, giữa đức và tài, trong đó đức là gốc. Mặt khác, cần có kế hoạch đưa cán bộ trẻ, chưa qua thực tiễn được luân chuyển, rèn luyện ở những địa bàn khó khăn, gian khổ để cán bộ được thử thách qua nhiều cương vị công tác.
Ba là, xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ, hiệu quả. Nhiều lần Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: Quyền lực luôn có nguy cơ bị “tha hóa”, tham nhũng là “khuyết tật bẩm sinh” của quyền lực, cho nên phải thiết lập cho được một cơ chế kiểm soát việc thực thi quyền lực đối với người có chức vụ, quyền hạn theo nguyên tắc mọi quyền lực đều phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế; quyền hạn phải được ràng buộc với trách nhiệm, quyền hạn đến đâu, trách nhiệm đến đó, quyền hạn càng cao, trách nhiệm càng lớn. Do vậy, phải tăng cường kiểm soát để bảo đảm quyền lực được vận hành công khai, minh bạch, đúng đắn; phân công, phân cấp gắn với giao quyền, ràng buộc trách nhiệm. Đồng thời, thực hiện nghiêm việc xử lý, điều chuyển, miễn nhiệm, thay thế cán bộ tham nhũng, gây dư luận xấu; xử lý nghiêm trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng. Nếu không tạo dựng được cơ chế kiểm soát quyền lực thì việc suy thoái đạo đức của cán bộ sẽ không được loại trừ. Chính vì vậy, kiểm soát phải được xem là vấn đề rất lớn hiện nay, bởi quyền lực nếu sử dụng đúng sẽ có sức mạnh to lớn; ngược lại, kiểm soát thiếu chặt chẽ dẫn đến lạm dụng quyền, lộng quyền, gây nên hậu quả khó lường.
Tuy nhiên, ở một số nơi, việc kiểm soát quyền lực còn nhiều hạn chế; nạn “chạy chức, chạy quyền” diễn biến phức tạp, tinh vi. Tình trạng đó có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng nguyên nhân chủ quan là chính. Đó là nhận thức về kiểm soát quyền lực và phòng, chống “chạy chức, chạy quyền” chưa được coi trọng đúng mức. Một bộ phận cán bộ, đảng viên, kể cả cán bộ có chức, có quyền bị suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống, cá nhân chủ nghĩa, lợi ích nhóm, tiếp tay, bao che, dung dưỡng cho “chạy chức, chạy quyền”. Đây thực sự là vấn đề gây bức xúc trong xã hội; ảnh hưởng đến niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Theo tinh thần Nghị quyết số 26/NQ-TƯ, phải coi “chạy chức, chạy quyền” trong công tác cán bộ là tệ nạn tham nhũng của xã hội. “Nhận thức sâu sắc về tác hại nghiêm trọng của tệ chạy chức, chạy quyền, coi đây là hành vi tham nhũng trong công tác cán bộ. Nhận diện rõ, đấu tranh quyết liệt, hiệu quả với các đối tượng có biểu hiện, hành vi chạy chức, chạy quyền. Coi trọng giáo dục chính trị, tư tưởng, nâng cao ý thức trách nhiệm, lòng tự trọng của cán bộ để hình thành văn hóa không chạy chức, chạy quyền”3.
Xuất phát từ yêu cầu khách quan trên đây, việc xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ từ Trung ương đến cơ sở là công việc cấp thiết hiện nay. Cấp ủy các cấp và người đứng đầu cơ quan, đơn vị, căn cứ vào các quy định của Trung ương, cụ thể hóa thành các quy chế, quy định, quy trình trong các khâu, các bước của công tác cán bộ. Quá trình tổ chức thực hiện, cần coi trọng việc công khai, minh bạch trong tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị và tạo mọi điều kiện thuận lợi để quần chúng nhân dân tham gia giám sát, phản biện cán bộ, lấy đó làm cơ sở để lựa chọn cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực, đạo đức, lối sống và phong cách đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
Công tác cán bộ hiện nay là công việc có nhiều khó khăn, phức tạp. Song, với quyết tâm chính trị cao của Đảng, Nhà nước, sự đồng tình ủng hộ của nhân dân trong việc đấu tranh làm trong sạch nội bộ Đảng, xử lý nghiêm minh cán bộ vi phạm khuyết điểm “không có vùng cấm”; chắc chắn trong thời gian tới, công tác cán bộ sẽ có sự khởi sắc mới, xứng đáng là “then chốt của then chốt”.
Trung tướng, PGS, TS. ĐẶNG NAM ĐIỀN
Theo Tạp chí Quốc phòng toàn dân
Phương Thúy (st)
Chú thích
1. Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 278.
2, 3. Văn kiện Hội nghị lần thứ Bảy, Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII - Văn phòng Trung ương Đảng, H. 2018, tr. 48, 54, 74.
