Công tác giáo dục chính trị là một hình thức cơ bản của công tác tư tưởng, văn hóa; nội dung quan trọng của nhiệm vụ huấn luyện bộ đội; khâu căn bản, trung tâm, có ý nghĩa quyết định đến việc củng cố trận địa tư tưởng của Đảng trong Quân đội. Vì vậy, đổi mới, nâng cao chất lượng công tác này là yêu cầu cấp thiết nhằm xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Ngày 23/7/2013, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ra Quyết định số 2677/QĐ-BQP phê duyệt Đề án “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới”. Đây là sự cụ thể hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước về xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, làm cơ sở để nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Quá trình triển khai thực hiện Đề án, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, đồng bộ, bảo đảm sự thống nhất trong nhận thức và hành động của các cấp trong toàn quân. Ban Chỉ đạo Đề án đã chủ động chỉ đạo triển khai quyết liệt, trước hết là đề xuất, ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn kịp thời, thiết thực, phù hợp với tình hình thực tiễn; trong đó, việc ban hành Quy chế giáo dục chính trị trong Quân đội nhân dân và Dân quân tự vệ Việt Nam là nội dung quan trọng để bảo đảm thực hiện đồng bộ, thống nhất trong toàn quân. Cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, chỉ huy, cơ quan chính trị và đội ngũ cán bộ chính trị các cấp đã quán triệt, nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò, tầm quan trọng của Đề án; phát huy trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện; xác định chủ trương, biện pháp đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục chính trị sát với chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị.
Thượng tướng Nguyễn Trọng Nghĩa và các đại biểu tham quan khu trưng bày đề tài, sản phẩm giáo dục chính trị. Ảnh: Minh Sơn
Bám sát yêu cầu xây dựng Quân đội và nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới, chương trình, nội dung giáo dục chính trị được xây dựng, bổ sung bảo đảm cân đối, hài hòa theo hướng mở, phân cấp 20% tổng thời gian để cơ quan, đơn vị tự xác định nội dung giáo dục1. Tổng cục Chính trị đã chỉ đạo rà soát, điều chỉnh, xây dựng chương trình, biên soạn hệ thống tài liệu đồng bộ, phù hợp với từng đối tượng; trong đó, có chương trình, tài liệu cho hạ sĩ quan - binh sĩ thực hiện nghĩa vụ quân sự 24 tháng, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân viên chức, lao động quốc phòng, đảng viên mới, dân quân tự vệ, dự bị động viên…; tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc; đơn vị hoạt động đóng quân trên biển, đảo. Một trong những đổi mới quan trọng là đưa giáo dục pháp luật thành bộ phận bắt buộc trong chương trình giáo dục chính trị; tăng thêm giáo dục về đạo đức, lối sống cho quân nhân. Việc tổ chức biên soạn các nội dung bổ trợ bảo đảm cập nhật, phong phú, thiết thực, kịp thời, sát thực tế, đáp ứng yêu cầu xây dựng đơn vị, Quân đội và nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trong tình hình mới.
Hình thức, phương pháp giáo dục chính trị được các cơ quan, đơn vị vận dụng linh hoạt, đổi mới mạnh mẽ theo hướng lấy đối tượng giáo dục làm trung tâm, trình độ nhận thức, bản lĩnh chính trị, niềm tin, tình cảm, ý chí, trách nhiệm và hiệu quả công tác làm thước đo chất lượng; đột phá nâng cao chất lượng học tập chính trị đối với hạ sĩ quan - binh sĩ, chiến sĩ mới và nghiên cứu chuyên đề của sĩ quan; gắn công tác giáo dục chính trị với công tác tư tưởng, giáo dục truyền thống, thực hiện phong trào thi đua, các cuộc vận động và huấn luyện quân sự, xây dựng nền nếp chính quy. Nhiều cơ quan, đơn vị đã chủ động triển khai hình thức học tập chính trị qua mạng máy tính nội bộ, bước đầu đạt hiệu quả thiết thực. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả được tổ chức nghiêm túc ở tất cả các cấp; nội dung kiểm tra được đổi mới theo hướng gắn khả năng nhận thức lý luận với năng lực xử lý, vận dụng thực tiễn theo chức trách, nhiệm vụ của người học; một số đơn vị áp dụng hình thức kiểm tra trắc nghiệm, vấn đáp, thực hành xử lý tình huống tư tưởng đạt hiệu quả tốt.
Đội ngũ cán bộ làm công tác giáo dục chính trị được đào tạo, bồi dưỡng toàn diện về phẩm chất và năng lực, nhất là bản lĩnh chính trị, trình độ sư phạm; kỹ năng thu thập thông tin, chuẩn bị nội dung giáo dục; khả năng ứng dụng phương tiện kỹ thuật trong các hình thức giáo dục chính trị (trọng tâm là hướng dẫn, bồi dưỡng khả năng xây dựng giáo án điện tử, sử dụng phương tiện trình chiếu trong hình thức học tập chính trị), v.v. Việc bồi dưỡng được thực hiện thông qua nhiều hình thức, như: Giảng thử, giảng mẫu, hội giảng, bình giảng, thi cán bộ giảng dạy chính trị, rút kinh nghiệm; nhất là qua Hội thi cán bộ giảng dạy chính trị ở các cấp và toàn quân năm 2018 cho thấy sự chuyển biến rõ nét về trình độ, phương pháp của đội ngũ cán bộ giảng dạy chính trị ở cơ sở.
Việc đầu tư, quản lý, sử dụng trang bị, phương tiện giáo dục chính trị, ngân sách thực hiện Đề án được quan tâm bảo đảm, chỉ đạo chặt chẽ, đúng nguyên tắc. Ngoài việc bảo đảm những trang thiết bị theo lộ trình của Đề án, các đơn vị đã tích cực huy động nhiều nguồn kinh phí để bổ sung, trang bị mới, sửa chữa, nâng cấp phương tiện kỹ thuật, hệ thống tài liệu, sơ đồ, tranh ảnh, phim, băng đĩa hình,... góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị tại đơn vị.
Sau 5 năm triển khai thực hiện Đề án, với những đổi mới mạnh mẽ, toàn diện, đồng bộ, công tác giáo dục chính trị đã trực tiếp góp phần tạo sự thống nhất tư tưởng và hành động, tăng cường đoàn kết, nhất trí; giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng trong Quân đội. Đồng thời, tô thắm và phát huy phẩm chất tốt đẹp “Bộ đội Cụ Hồ”; chủ động đấu tranh phòng, chống âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” Quân đội của các thế lực thù địch và khắc phục những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện Đề án còn bộc lộ những hạn chế, bất cập cần khắc phục, như: Việc quán triệt, xây dựng kế hoạch, triển khai thực hiện ở một số đơn vị chưa đồng bộ, toàn diện, thiếu sáng tạo, còn rập khuôn máy móc, chưa sát với tình hình, nhiệm vụ đơn vị. Công tác phối hợp, hiệp đồng giữa các cơ quan chức năng trong triển khai thực hiện có nội dung chưa chặt chẽ. Một số đơn vị chưa bảo đảm đủ nội dung do đơn vị tự biên soạn. Nhận thức, trách nhiệm của một số cán bộ, chiến sĩ chuyển biến chưa rõ nét. Tình hình tư tưởng, kỷ luật ở một số đơn vị chưa thật ổn định, v.v.
Những năm tới, tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó dự báo. Trong nước, bên cạnh những thuận lợi cơ bản, vẫn còn nhiều khó khăn; các thế lực phản động, thù địch, cơ hội chính trị đẩy mạnh các hoạt động chống phá Đảng, Nhà nước, Quân đội; thực hiện chiến lược “Diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “phi chính trị hóa” Quân đội ngày càng quyết liệt, công khai, trực diện hơn. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tạo ra thời cơ và thách thức mới trên tất cả các lĩnh vực. Quân đội đang tập trung triển khai thực hiện các nghị quyết, kết luận, đề án, chiến lược quan trọng của Đảng, Nhà nước về quân sự, quốc phòng và bảo vệ Tổ quốc; thực hiện điều chỉnh tổ chức lực lượng; cơ cấu lại, đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong Quân đội. Tình hình đó đặt ra yêu cầu cao hơn về xây dựng nhân tố chính trị, tinh thần của Quân đội, trong đó có công tác giáo dục chính trị; đòi hỏi cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, chỉ huy, cơ quan chính trị và đội ngũ cán bộ chính trị các cấp phải nêu cao trách nhiệm và năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Đồng thời, nắm vững mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ và giải pháp của Đề án; phát huy kết quả và những kinh nghiệm thực tiễn; tập trung khắc phục khuyết điểm, tồn tại; tích cực đổi mới toàn diện, tạo bước chuyển biến mới về chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục chính trị. Để đạt được điều đó, lãnh đạo, chỉ huy các cơ quan, đơn vị cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung sau:
Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo đẩy mạnh thực hiện Đề án đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tiếp tục quán triệt, nhận thức sâu sắc về vị trí, tầm quan trọng và yêu cầu cấp thiết của việc đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới; xác định đây là một trọng tâm lãnh đạo, chỉ đạo. Trên cơ sở đó, phát huy vai trò, trách nhiệm và đổi mới tư duy, nếp nghĩ, cách làm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, sự điều hành của chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy; nêu cao trách nhiệm của từng cấp ủy viên trong tổ chức, quản lý và tham gia công tác giáo dục chính trị, bảo đảm cho Đề án được thực hiện theo đúng lộ trình đã xác định. Cơ quan chính trị các cấp cần nâng cao năng lực đánh giá tình hình, chủ động tham mưu, đề xuất chủ trương, biện pháp đổi mới công tác giáo dục chính trị; kịp thời phát hiện những khó khăn, vướng mắc để khắc phục. Các cơ quan, đơn vị cần coi trọng đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả, rút kinh nghiệm, chỉ đạo điểm, nhân rộng điển hình tiên tiến; khắc phục mọi biểu hiện thiếu trách nhiệm, coi nhẹ kiểm tra, đánh giá kết quả hoặc chạy theo thành tích, báo cáo không kịp thời, thiếu trung thực.
Hai là, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện, đồng bộ nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp giáo dục chính trị. Thực tiễn xây dựng Quân đội, tăng cường quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc ngày càng có sự phát triển mới; nhận thức của bộ đội ngày càng nâng cao; thông tin về đời sống xã hội tác động nhiều chiều đến tư tưởng, tình cảm của cán bộ, chiến sĩ, v.v. Để nâng cao chất lượng công tác giáo chính trị, các cơ quan, đơn vị cần tập trung rà soát, điều chỉnh, xây dựng chương trình, nội dung giáo dục chính trị phù hợp với thực tiễn của từng đối tượng. Ngoài những nội dung cơ bản, trọng tâm2, cần xác định linh hoạt các nội dung giáo dục cho bộ đội, nhất là những vấn đề nóng, dư luận xã hội đang quan tâm, tác động mạnh mẽ, trực tiếp đến Quân đội và nhận thức, tâm tư, tình cảm của bộ đội. Coi trọng giáo dục mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, truyền thống vẻ vang của dân tộc, của Quân đội và đơn vị; xây dựng niềm tin, lòng yêu nước, tự hào, tự tôn dân tộc, tinh thần đoàn kết, tình đồng chí, đồng đội, ý thức bảo vệ danh dự của quân nhân, uy tín của Quân đội, kết hợp giữa “xây” và “chống”, tạo nhân tố tích cực, đẩy lùi tiêu cực, v.v. Chủ động phân cấp, tổ chức quản lý nội dung và biên soạn tài liệu học tập chính trị cho các đối tượng bảo đảm vừa quán triệt quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, vừa tập trung giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra.
Tích cực đổi mới các hình thức giáo dục chủ yếu, bảo đảm phong phú, sáng tạo, cuốn hút người nghe; gắn học tập chính trị với đẩy mạnh công tác tuyên truyền, thông báo chính trị - thời sự, sinh hoạt tư tưởng, Ngày Chính trị và văn hóa tinh thần, tăng cường đối thoại dân chủ và hoạt động văn hóa - văn nghệ, v.v. Đồng thời, kết hợp linh hoạt các phương pháp truyền thống với hiện đại; giữa truyền thụ kiến thức với trao đổi kinh nghiệm; giữa giáo dục và tự giáo dục; lấy việc phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học làm trung tâm; tăng tính định hướng tư tưởng, hướng dẫn hành động cho người học. Các đơn vị cần tích cực triển khai và quản lý chặt chẽ việc áp dụng công nghệ thông tin trong công tác giáo dục chính trị; nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động giáo dục thường xuyên; tích cực, chủ động bám sát đơn vị, dự báo và định hướng tình hình tư tưởng bộ đội. Xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, bầu không khí dân chủ, cởi mở, động viên tinh thần hăng say, thi đua học tập, rèn luyện của cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị. Thông qua hoạt động, tiến hành rà soát, xây dựng, nhân rộng những mô hình mới, cách làm sáng tạo, hiệu quả trong công tác giáo dục chính trị, góp phần bổ sung, phát triển những giải pháp mới, phù hợp với sự vận động của thực tiễn.
Ba là, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác giáo dục chính trị tại đơn vị. Quan tâm lựa chọn, chăm lo bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác giáo dục chính trị một cách toàn diện, cả về bản lĩnh chính trị, phẩm chất, năng lực và kinh nghiệm; năng động, sáng tạo, tâm huyết, trách nhiệm với công việc, với cán bộ, chiến sỹ, xứng đáng với vai trò chủ thể của công tác giáo dục chính trị tại đơn vị. Đồng thời, rà soát, kiện toàn đội ngũ cán bộ giảng dạy chính trị bảo đảm đủ về số lượng, có chất lượng ngày càng cao; kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo, bồi dưỡng trong nhà trường với bồi dưỡng thường xuyên tại đơn vị; thực hiện nghiêm chế độ tập huấn, bồi dưỡng ở các cấp để nâng cao trình độ kiến thức, kỹ năng công tác giáo dục chính trị cho cán bộ cấp phân đội. Việc bồi dưỡng cán bộ giảng dạy chính trị phải được tiến hành thường xuyên, thông qua công tác kiểm tra, dự giờ, hội thi, hội giảng, bình giảng ở cơ sở; tiếp tục rà soát, điều chỉnh nội dung, phương pháp dạy học phần giáo dục chính trị trong đào tạo sĩ quan cấp phân đội, nhất là kỹ năng sư phạm, thực hành giảng dạy, thông báo chính trị - thời sự, duy trì thảo luận và quản lý việc học tập chính trị cho học viên đào tạo trung đội trưởng. Cùng với đó, yêu cầu mỗi cán bộ làm công tác giáo dục chính trị phải luôn tu dưỡng, rèn luyện về phẩm chất, đạo đức, lối sống, không ngừng hoàn thiện về nhân cách để làm gương cho bộ đội noi theo; thực sự tâm huyết, đề cao trách nhiệm, đầu tư thời gian, công sức để nghiên cứu, tìm tòi, đổi mới sáng tạo, nâng cao trình độ kiến thức, năng lực sư phạm, khả năng sử dụng công nghệ thông tin; gần gũi, nắm chắc diễn biến tư tưởng của bộ đội; nâng cao năng lực vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề nảy sinh về tư tưởng ở cơ sở.
Bốn là, kết hợp chặt chẽ công tác giáo dục chính trị với nhiệm vụ đấu tranh chống “diễn biến hòa bình”, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Công tác giáo dục chính trị trong toàn quân phải kết hợp chặt chẽ, lồng ghép với nhiệm vụ đấu tranh chống quan điểm sai trái, thù địch. Để làm được điều đó, các đơn vị cần nghiên cứu, sắp xếp để cán bộ trực tiếp giảng dạy chính trị đồng thời là thành viên nòng cốt của Lực lượng 47 tham gia đấu tranh trên không gian mạng, tích cực phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, kịp thời cung cấp cho cán bộ, chiến sĩ những thông tin về âm mưu, thủ đoạn, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Qua đó, giúp cán bộ, chiến sỹ nâng cao ý thức cảnh giác cách mạng, chủ động, nhạy bén, kiên quyết đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, văn hóa; giữ vững bản lĩnh, không bị kích động, dao động. Đồng thời, ngăn chặn có hiệu quả những tác động tiêu cực của đời sống xã hội; những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống,… bảo đảm trong mọi hoàn cảnh, Quân đội luôn là lực lượng chiến đấu trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Năm là, phát huy sức mạnh tổng hợp trong công tác giáo dục chính trị tại đơn vị. Các cấp phải luôn đặt công tác giáo dục chính trị trong tổng thể mối quan hệ với các mặt công tác khác, bảo đảm có sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả cao trong tham mưu, chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện Đề án. Việc đổi mới giáo dục chính trị phải gắn với đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện chiến đấu, quản lý tư tưởng, kỷ luật và công tác tổ chức, chính sách, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần của bộ đội. Công tác giáo dục chính trị phải có sự kết hợp trên dưới cùng quan tâm, cùng làm; phối hợp giữa lãnh đạo với chỉ huy, cơ quan chính trị với cơ quan tham mưu, hậu cần, kỹ thuật; giữa đơn vị với địa phương trong giáo dục chính trị cho lực lượng dự bị động viên, dân quân tự vệ,… bảo đảm sự thống nhất, chặt chẽ, thiết thực, hiệu quả. Đồng thời, quản lý chặt chẽ, sử dụng đúng mục đích kinh phí, cơ sở vật chất, bảo đảm theo lộ trình của Đề án; tiếp tục phát huy nội lực, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho công tác giáo dục chính trị từ các nguồn tự cân đối và quỹ vốn của đơn vị. Nâng cao ý thức, trách nhiệm trong sử dụng, bảo quản cơ sở vật chất, trang thiết bị giáo dục chính trị; tiếp tục triển khai mạng máy tính nội bộ phục vụ công tác giáo dục chính trị; phối hợp nghiên cứu, đề xuất bảo đảm phòng học tập trung cho cấp đại đội, tiểu đoàn đủ quân và tương đương.
Đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục chính trị tại đơn vị là nhiệm vụ cơ bản, thường xuyên của các tổ chức, lực lượng và của mọi cán bộ, chiến sĩ, trước hết là chính ủy, chính trị viên, cơ quan chính trị, cán bộ chính trị các cấp. Nhận thức đúng đắn, quyết tâm cao và thực hiện đồng bộ các giải pháp trên là cơ sở để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị, góp phần giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng trong Quân đội, xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, sẵn sàng nhận và hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao.
_______________
- Tập trung vào các vấn đề nảy sinh từ cơ sở, giáo dục nhiệm vụ, giáo dục truyền thống, trang bị những kiến thức cần thiết về kinh tế, khoa học, văn hoá, xã hội, nhất là về kỹ năng sống, ứng xử, giao tiếp cho bộ đội.
- Chủ nghĩa Mác - Lênin; đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; phòng, chống “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; phấn đấu xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ”, v.v.
Thượng tướng Nguyễn Trọng Nghĩa,
Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương,
Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam
Theo Tạp chí Quốc phòng toàn dân
Phương Thúy (st)
