Những năm gần đây, các nhà lãnh đạo, quản lý và giới khoa học đề cập nhiều đến vấn đề xây dựng Chính phủ liêm chính, hành động và phục vụ nhân dân. Bài viết này góp phần làm rõ hơn một số nội dung của Chính phủ liêm chính, hành động và phục vụ nhân dân gắn với xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay.
Liêm chính, hành động và phục vụ nhân dân là những phẩm chất, năng lực, thuộc tính cơ bản phản ánh bản chất nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Liêm chính là trong sạch, công minh, chính đại, đặt việc công lên trên hết, có thái độ ngay thẳng, đúng mực; không tham ô, tham nhũng, tư túng; không làm điều mờ ám. Phục vụ là lấy lợi ích của nhân dân làm sứ mạng tối cao dẫn dắt cho mọi tư duy và hành động; lấy hạnh phúc của nhân dân làm lẽ sống của chính mình. Hành động là sự quyết liệt, khẩn trương, thôi thúc trong chỉ đạo, điều hành bằng trách nhiệm chính trị cao cả và nghĩa vụ đạo đức thiêng liêng; thấy nhiệm vụ chưa hoàn thành thì hổ thẹn, thấy bất hạnh của nhân dân thì day dứt lương tâm; lấy hiệu quả thực tiễn làm căn cứ thẩm định tính đúng đắn và sáng suốt của mọi quyết định quản lý.
Kế thừa và phát huy những thành quả đã đạt được, việc xây dựng Chính phủ liêm chính, hành động và phục vụ nhân dân cần chú ý đến một số vấn đề cơ bản sau đây:
Nhận thức đầy đủ môi trường phát triển trong tình hình mới để hoàn thiện Chính phủ liêm chính, hành động và phục vụ nhân dân
Thế giới đang biến đổi hết sức nhanh chóng, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang làm thay đổi các quan niệm về sản xuất, tiêu dùng, tài nguyên - tài sản, thị trường, phương thức kinh doanh,... và cả tổ chức xã hội, lao động, việc làm, lối sống, văn hóa. Dù đang đứng trước những thách thức của chủ nghĩa bảo hộ, chiến tranh thương mại, nhưng toàn cầu hóa, hợp tác vẫn là xu hướng không thể đảo ngược, tiếp tục thúc đẩy kết nối thị trường trong nước với thị trường thế giới. Địa - chính trị, địa - kinh tế đang thay đổi ngày càng phức tạp, khó lường, cơ hội và thách thức đan xen, hình thành môi trường chiến lược mới cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quản lý sự thay đổi vì thế trở thành một phương thức cơ bản trong nền kinh tế số và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Tất cả những vấn đề nêu trên đòi hỏi phải đổi mới tư duy về quản trị Chính phủ, phải xây dựng một Chính phủ áp dụng tiêu chuẩn cao về phẩm chất liêm chính, hành động tốc độ và hiệu quả, nêu cao sứ mạng phục vụ nhân dân, thực hiện khát vọng phát triển. Các phẩm chất, năng lực, sứ mạng đó phải được kiểm nghiệm trong thực tiễn quản lý và điều hành, xử lý có hiệu quả các tình huống thực tiễn đặt ra, thích nghi và chống chịu tốt với các thách thức, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu chính đáng và hợp pháp của nhân dân, không ngừng tăng cường sức mạnh tổng hợp của quốc gia - dân tộc.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang phấn đấu xây dựng, tự nó đòi hỏi Chính phủ phải nêu cao phẩm chất liêm chính, tăng cường năng lực hành động, dấn thân cho khát vọng phát triển và làm tròn trách nhiệm phục vụ nhân dân. Không có phẩm chất liêm chính, chúng ta sẽ thiếu nền tảng đạo đức quản lý. Không đủ năng lực hành động với tốc độ bứt phá và hiệu quả, chúng ta không thể hiện thực hóa các mục tiêu, lý tưởng tốt đẹp, lỡ nhịp trong phát triển. Thiếu khát vọng phát triển, chúng ta dễ thỏa mãn với cái hiện có, dễ nản chí khi gặp khó khăn, có tâm lý an phận, không tìm được giải pháp cho tương lai. Không làm tròn trách nhiệm phục vụ nhân dân, chính quyền sẽ mất đi tính chính đáng, thành quả phát triển bị thao túng bởi các “nhóm lợi ích”. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà Đảng và nhân dân ta phấn đấu xây dựng, hoàn thiện không chỉ đòi hỏi phải tôn trọng, phát huy đầy đủ các quy luật của kinh tế thị trường, phù hợp với thông lệ quốc tế, mà sâu xa hơn là tính hướng đích của nó phải vì con người, vì nhân dân, vì lợi ích tối cao của quốc gia - dân tộc. Thiếu một Chính phủ hội tụ đầy đủ phẩm chất liêm chính, năng lực hành động, tầm nhìn rộng mở, khát vọng phát triển và sứ mạng phục vụ, tính tự phát của thị trường và toàn cầu hóa sẽ phát tác, gây tổn thương các cấu trúc xã hội và khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nhân dân không được hưởng lợi thành quả phát triển. Càng xây dựng nền kinh tế thị trường hiện đại, đầy đủ, hội nhập quốc tế, chúng ta càng cần phải đề cao phẩm chất liêm chính và hoàn thiện các năng lực cốt lõi của một chính phủ hiện đại được tổ chức và hoạt động dựa trên các nguyên tắc pháp quyền và dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Xây dựng chính phủ liêm chính, hành động, phục vụ, luôn thôi thúc khát vọng phát triển phải được đặt trong dòng chảy của tiến bộ xã hội, của các xu thế phát triển, của mong đợi từ nhân dân. Nhân loại đã từng chứng kiến các mô thức tăng trưởng có thể đem lại tăng trưởng cho hôm nay nhưng lại tước đi quyền sống của các thế hệ tương lai; có thể làm giàu cho nhóm người này nhưng lại làm tổn thương đến những nhóm người khác; có thể tranh giành lá phiếu cử tri bằng các biện pháp mang màu sắc dân túy mà bất chấp các điều kiện hiện thực, khả năng phát triển bền vững của đất nước. Đó chính là các mô hình tăng trưởng không có lương tâm, tăng trưởng không có tương lai, tăng trưởng không có nền tảng. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang đặt ra cho chúng ta phải nhận thức đầy đủ hơn về phát triển bao trùm, phát triển bền vững, phát triển có lương tâm. Trong kỷ nguyên nền kinh tế số và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, con người có tri thức và kỹ năng trở thành động lực đòn bẩy cho sự phát triển, tri thức trở thành tài sản quan trọng bậc nhất khi được “vốn hóa”. Phát triển bền vững, phát triển bao trùm không chỉ mang ý nghĩa đạo lý, mà còn là cách thức phát triển của xã hội hiện đại, cần được nhận thức đầy đủ hơn và có hành động mạnh mẽ hơn khi triển khai thực thi chính sách.
Hoàn thiện chế độ liêm chính công vụ gắn với hiện đại hóa hệ thống hành chính và xây dựng chế độ chức nghiệp thực tài
Tăng cường giáo dục liêm chính đối với cán bộ, công chức, viên chức gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, thực hành quy định nêu gương trong toàn Đảng và hệ thống hành chính nhà nước. Xây dựng liêm chính công vụ thông qua giáo dục đạo đức công vụ cho mọi cán bộ, công chức, nhất là phép ứng xử với công việc, với nhân dân, với đồng nghiệp, với bản thân mình. Hoàn thiện và thực hiện nghiêm quy tắc đạo đức nghề nghiệp, văn hóa giao tiếp; quy định những việc cán bộ, công chức, viên chức không được làm. Phải xây dựng được ý thức tự giác chấp hành chế độ liêm chính công vụ trong các cơ quan hành chính nhà nước, thực hiện nghiêm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, xa hoa, lãng phí, thực hành tiết kiệm. Trong nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế, phạm vi chế độ liêm chính còn phải mở rộng ra ngoài khu vực công, thông qua thúc đẩy liêm chính kinh doanh gắn với khuyến khích doanh nhân làm ăn chân chính, cạnh tranh lành mạnh; yêu cầu công dân hoạt động trong bất cứ lĩnh vực nào đều phải rèn luyện phẩm chất liêm chính gắn với thiên chức nghề nghiệp.
Thực hiện tốt chế độ công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của Chính phủ. Vấn đề là phải tổ chức thực hiện một cách đồng bộ, quyết liệt, nghiêm túc để người dân và doanh nghiệp có điều kiện tiếp cận thông tin một cách bình đẳng, thuận lợi, hạn chế tình trạng bất cân xứng thông tin, tạo kẽ hở cho các “nhóm lợi ích” lợi dụng để trục lợi ngay từ khâu hoạch định chính sách.
Áp dụng mạnh mẽ Chính phủ điện tử với tiêu chuẩn cao, bảo đảm đây thật sự là một phương cách cung cấp thông tin, dịch vụ tốt cho người dân và doanh nghiệp, minh bạch hoạt động của Chính phủ để người dân thuận lợi giám sát, phát huy vai trò của nhân dân trong công việc quản lý nhà nước.
Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khai trương trục liên thông văn bản quốc gia
- nền tảng cốt lõi của Chính phủ điện tử. Nguồn: vietnamplus.vn
Mở rộng phạm vi trách nhiệm giải trình liêm chính của các cơ quan nhà nước, khuyến khích thúc đẩy giải trình của khu vực ngoài nhà nước đối với những hành vi liên quan đến liêm chính kinh doanh; sửa đổi trình tự, thủ tục và nội dung thực hiện trách nhiệm giải trình mang tính khả thi; có cơ chế xử lý các vi phạm về pháp luật giải trình. Làm tốt việc minh bạch tài sản, kiểm soát biến động tài sản và thu nhập của cán bộ, công chức theo hướng mở rộng hợp lý diện kê khai, đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt. Phải xem trách nhiệm giải trình là một nghĩa vụ của Chính phủ trước nhân dân, giúp nhân dân đánh giá, thẩm định kết quả thực tế đối với những cam kết trước đó.
Tăng cường giám sát, thanh tra, kiểm tra; xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn để nhũng nhiễu, tiêu cực, trục lợi, vi phạm các chuẩn mực liêm chính công vụ. Phải sử dụng nhiều hình thức kiểm tra, giám sát của bộ máy đảng, bộ máy nhà nước, tiến hành giám sát từ trên xuống, từ dưới lên và giám sát lẫn nhau, phát huy vai trò của cộng đồng, của cơ quan, đơn vị trong giám sát tại công sở, tại khu dân cư đối với cả hoạt động công vụ và sinh hoạt đời thường liên quan đến thực hành liêm chính. Kiểm tra, thanh tra những cơ quan, đơn vị, cán bộ, công chức có dấu hiệu tham nhũng, bị quần chúng tố cáo, dư luận lên tiếng, báo chí phản ánh. Hoàn thiện quy định trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra cố tình bỏ sót, bao che sai phạm nhưng lại được quần chúng, báo chí và các đoàn kiểm tra, thanh tra sau đó phát hiện. Tập trung xác minh, điều tra, xử lý nghiêm các vụ tham nhũng, tiêu cực được dư luận đặc biệt quan tâm theo tinh thần “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”. Siết chặt kỷ luật, kỷ cương công vụ, sẵn sàng thay thế cán bộ khi vi phạm liêm chính công vụ, bị dư luận lên án, không còn uy tín làm việc. Có cơ chế bảo vệ người dân, báo chí phản ánh, tố cáo các hành vi tham nhũng, vi phạm liêm chính công vụ. Nghiên cứu hoàn thiện quy định về đánh giá hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí cho toàn bộ nền hành chính nhà nước, mỗi bộ, ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị. Đấu tranh kiên quyết với tham nhũng, tiêu cực gắn với áp dụng các biện pháp thu hồi tài sản tham nhũng, bồi thường, khắc phục hậu quả trong các vụ án tham nhũng. Nghiên cứu xây dựng chế độ dưỡng liêm; đổi mới công tác thi đua - khen thưởng để mỗi cá nhân, tổ chức được khen thưởng, tôn vinh phải thật sự có giá trị nêu gương liêm chính cho mọi thành viên trong xã hội học tập, làm theo; phát huy vai trò của báo chí trong cổ vũ, biểu dương, phản ánh các điển hình tiên tiến gương mẫu thực hành liêm chính, có giá trị tạo ảnh hưởng lan tỏa sâu rộng trong bộ máy nhà nước và toàn xã hội.
Tăng cường năng lực hành động hiệu quả với quyết tâm cao, tốc độ bứt phá, không để cơ hội bị bỏ lỡ
Chính phủ hành động là sự thể hiện cụ thể, trực tiếp và kịp thời của quyền hành pháp, bởi không có hành động thì mọi ý tưởng dù tốt đẹp bao nhiêu cũng chỉ được tuyên bố trong các thông điệp chính trị hoặc ghi nhận trên văn bản hành chính mà không được chuyển hóa vào thực tiễn đời sống hằng ngày. Chính qua hành động thực tiễn mới chuyển tải được toàn bộ giá trị của tư tưởng, đường lối, luật pháp vào thực tiễn đời sống; cũng thông qua hành động mà tập thể Chính phủ, thành viên Chính phủ cũng như mỗi cán bộ, công chức mới được rèn luyện bản lĩnh, sáng tạo phương pháp, chỉnh sửa lề lối, tác phong làm việc, xử lý những vấn đề phát sinh mà nhiều khi lúc đầu chưa thể trù liệu đầy đủ. Không có lĩnh vực nào đòi hỏi phải sáng tạo như phương pháp lãnh đạo - quản lý, mà sáng tạo chỉ hình thành trong hành động thực tiễn hằng ngày khi chủ thể lãnh đạo - quản lý đối mặt với các tình huống thực tiễn. Đến lượt nó, chính phương pháp quyết định đến khả năng tối ưu hóa hiệu quả của quản lý, điều hành để đạt được mục tiêu cuối cùng. Hành động cũng là cái mà nhân dân có thể cảm nhận, đo đạc, đánh giá được ý nghĩa khi đối chiếu giữa nói và làm, giữa lý luận với thực tiễn. Hành động vì thế là chuẩn mực đạo đức quan trọng nhất để minh chứng cho các tuyên bố chính trị trước đó.
Nói tới Chính phủ hành động là nói tới hành động tích cực, chủ động, được thôi thúc bởi khát vọng vươn lên mạnh mẽ. Mỗi hành động của chính phủ đều là thao tác tiếp diễn của một quá trình chuẩn bị kỹ càng, công phu, nghiêm túc cả về luận cứ khoa học và cơ sở thực tiễn, cả động cơ theo đuổi giá trị công lợi và khát vọng phát triển. Nó trái ngược với hành động phiêu lưu, mạo hiểm và cũng xa lạ với thái độ chần chừ, do dự, đùn đẩy trách nhiệm. Chính phủ hành động là Chính phủ làm việc bằng tốc độ bứt phá, quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành nhằm tận dụng cơ hội, đẩy lùi nguy cơ, biến thách thức thành cơ hội. Chính phủ hành động không thụ động ngồi chờ cơ may, mà luôn chủ động nuôi dưỡng và thúc đẩy cho cơ hội xuất hiện và chủ động chớp lấy cơ hội để tạo nên các khả năng phát triển bứt phá. Cơ hội nhiều khi nằm trong thách thức, phải biết chuyển hóa thách thức thành cơ hội thông qua vai trò chủ quan của chính phủ, nếu không thách thức sẽ lớn dần lên tạo áp lực cho quản lý, điều hành. Để làm được tất cả những vấn đề đó đòi hỏi Chính phủ phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, trí tuệ sáng suốt, hành động quyết liệt, khẩn trương, phải xem cơ hội là tài sản quý hiếm, chỉ xuất hiện trong thời gian nhất định và nhanh chóng mất đi nếu chúng ta không biết chớp lấy cơ hội. Vì thế, sau mỗi nghị quyết của Trung ương Đảng, của Quốc hội phải khẩn trương thể chế hóa, xây dựng chương trình hành động với mục tiêu, thời gian, nguồn lực, lộ trình, địa chỉ chịu trách nhiệm cụ thể, rõ ràng. Phải triển khai thực hiện có hiệu quả các chủ trương của Đảng, nghị quyết của Quốc hội, chỉ đạo của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, của Thủ tướng Chính phủ, bảo đảm cho mọi quyết định đã ban hành được thực hiện nhất quán từ trên xuống dưới, có hiệu lực, kiên quyết chống “tư duy nhiệm kỳ” hay vì áp lực của công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng mà chần chừ, do dự, né tránh, đùn đẩy trách nhiệm.
Chính phủ hành động được đánh giá ở hiệu quả thực tế của hành động tập thể và hành động của mỗi cá nhân. Phải hình thành bộ công cụ đánh giá hiệu quả hành động ở từng bộ/ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị với những tính toán kết quả thu được trên nguồn lực đầu tư và thời gian không lỡ nhịp. Đây còn là căn cứ cho Chính phủ và mỗi thành viên Chính phủ xây dựng thái độ, trách nhiệm, bồi dưỡng tình cảm, nhiệt huyết, khát vọng cống hiến trước mỗi nhiệm vụ được giao, trước đòi hỏi của người dân và doanh nghiệp. Hiệu quả hành động còn phải được đánh giá ở hiệu quả xã hội và sử dụng tài nguyên thiên nhiên một cách bền vững.
Cùng với Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ trong chức trách nhiệm vụ của mình, cần nỗ lực hành động quyết liệt trong tham gia kiến tạo thể chế phát triển, đột phá vào những khu vực tạo động lực mới cho tăng trưởng hoặc khơi thông nguồn lực đang bị ách tắc cho “vùng trũng” của thể chế hoặc thể chế lạc hậu. Đây là những lĩnh vực mới, đòi hỏi tư duy đột phá, nếu thiếu bản lĩnh, năng lực hành động, quyết tâm chính trị cao, thì rất khó thay đổi những sức ỳ cố hữu. Phải tìm động lực mới cho tăng trưởng từ phát triển mạnh mẽ khoa học và công nghệ, đổi mới hệ thống sáng tạo quốc gia, thúc đẩy khởi nghiệp, ứng dụng thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư để thúc đẩy nền kinh tế số, sản xuất thông minh, xây dựng đô thị thông minh; thúc đẩy phát triển và kết nối kinh tế tư nhân với khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài và doanh nghiệp nhà nước để phát triển công nghiệp hỗ trợ, ứng dụng công nghệ cao, tham gia vào mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu; nâng cao hiệu quả kinh tế đô thị và kết nối hệ thống các đô thị vùng, đô thị vệ tinh để tạo nên các cực tăng trưởng. Tìm giải pháp quyết liệt để tháo gỡ các rào cản, kích hoạt các đòn bẩy thúc đẩy các lĩnh vực được xác định là động lực cho tăng trưởng, như chế biến, chế tạo, nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ thông tin, du lịch, dịch vụ, đô thị hóa và phát triển đô thị sáng tạo, đô thị thông minh... Khơi dậy động lực cho phát triển văn hóa - xã hội, nhất là văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế để văn hóa thực sự là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển.
Đổi mới phương thức, lề lối, tác phong công tác của toàn bộ nền hành chính nhà nước, bảo đảm cho mỗi cá nhân và tổ chức bộ máy vận hành nhịp nhàng, đồng bộ để tạo nên sức mạnh tổng hợp, trong quá trình thực hiện khát vọng phát triển, vì nhân dân phục vụ. Những phong cách chỉ đạo, điều hành không phù hợp với Chính phủ hành động phải được chỉnh sửa, cách mạng hóa bằng tầm nhìn rộng mở, khát vọng vươn lên mạnh mẽ của mỗi cán bộ, công chức, nhờ đó mà tạo nên tập thể hành động mạnh mẽ, nhất quán, kiên định.
Thực hiện cơ chế một cửa điện tử trong giải quyết thủ tục hành chính. Ảnh: tư liệu
Đẩy mạnh cải cách, thủ tục hành chính, kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, thúc đẩy môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Những biến động của tình hình thế giới và trong nước tác động nhanh chóng đến sản xuất và đời sống xã hội đòi hỏi Chính phủ phải có khả năng phản ứng chính sách linh hoạt, hiệu quả. Hình thành nhiều cơ chế đa dạng để thu nhận phản hồi xã hội vào nghị trình chính sách thông qua đối thoại, trao đổi thường xuyên, sâu sát cơ sở. Những vấn đề bức xúc mà người dân và doanh nghiệp quan tâm phải được chú ý lắng nghe và xử lý kịp thời, rõ ràng, bằng quyết tâm chính trị cao, thời gian mau lẹ, tạo ra hiệu quả nhanh chóng, để chậm trễ là mất đi hiệu lực hành chính, lỗi hẹn với nhân dân, cơ hội bị bỏ lỡ. Ứng phó mau lẹ, linh hoạt các vấn đề bức xúc đe dọa đến an ninh con người như cứu hộ, cứu nạn trước thảm họa môi trường, thiên tai, dịch bệnh, giải quyết khiếu nại, tố cáo, oan sai...
Nêu cao sứ mạng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân - Sứ mạng cao quý và thiêng liêng của Chính phủ vì nhân dân
Để có một Chính phủ nêu cao sứ mạng phụng sự, phục vụ, đòi hỏi phải nhận thức đầy đủ nguồn gốc của quyền lực nhà nước là từ nơi dân, nhân dân là đối tượng phục vụ của cán bộ, công chức. Với Chính phủ mang sứ mạng phục vụ, nhân dân được đáp ứng các lợi ích chính đáng, hợp pháp, được tự do hành động và sáng tạo, được làm những gì mà pháp luật không cấm. Chính phủ vừa là chủ thể quản trị xã hội, vừa là đối tượng giám sát của nhân dân. Một Chính phủ phục vụ phải làm cho mọi cán bộ, công chức nhận thức sâu sắc về trách nhiệm, bổn phận phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, tạo môi trường thuận lợi cho phát triển các loại dịch vụ công mà người dân có cơ hội tiếp cận và có quyền lựa chọn dịch vụ phù hợp. Phải xây dựng chỉ số đánh giá mức độ hài lòng của người dân trong thụ hưởng các sản phẩm dịch vụ công nhằm gián tiếp đánh giá chất lượng phục vụ của Chính phủ.
Sứ mệnh phục vụ nhân dân của Chính phủ trước hết là góp phần xây dựng nên thể chế hành chính có chất lượng, công bằng, không thiên vị, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các chủ thể trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và duy trì công lý bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Một hệ thống thể chế kiến tạo cho phát triển phải xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, từ lợi ích của nhân dân, kết tinh trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân, phát huy cao độ vai trò chủ động, sáng tạo của các cơ quan nhà nước. Nhấn mạnh vai trò kiến tạo, tức bản thân thể chế ấy phải có vai trò thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bằng khả năng mở đường và dẫn đường chứ không chỉ dừng lại ở tháo gỡ những rào cản do thể chế cũ tạo ra. Thể chế kiến tạo phát triển còn phải bao hàm tính kịp thời, không bị chậm nhịp, lỡ bước với sự vận động của thực tiễn hay trở thành rào cản gây ách tắc, tạo nên các “điểm nghẽn thể chế”. Trách nhiệm của Chính phủ còn phải góp phần xây dựng nên một hệ thống thể chế công bằng, không thiên vị, loại bỏ mọi khả năng bị các “nhóm lợi ích” chi phối hay bị lợi ích cục bộ chia cắt, gây nên bất công xã hội ngay từ khâu hoạch định chính sách. Chỉ với một thể chế không thiên vị mới thúc đẩy công bằng về cơ hội kinh doanh giữa các chủ thể của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm công bằng về cơ hội tiếp cận dịch vụ công cũng như các giá trị công bằng khác trong thụ hưởng thành quả tăng trưởng và phát triển. Thể chế phát triển công bằng cũng là yêu cầu của hoàn thiện nền kinh tế thị trường hiện đại, đầy đủ, phù hợp với thông lệ quốc tế, bảo vệ có hiệu quả quyền con người, quyền công dân.
Trách nhiệm của Chính phủ phục vụ là tạo môi trường bình đẳng cho nhiều chủ thể tham gia cung ứng những dịch vụ công có khả năng xã hội hóa cao, bảo đảm quyền lựa chọn dịch vụ phù hợp với khả năng tài chính chi trả thực tế của người dân. Người dân đã đóng thuế hoặc trực tiếp chi trả các loại phí cho dịch vụ công, họ phải có quyền đòi hỏi chất lượng dịch vụ tương ứng. Chính phủ có nhiệm vụ bảo đảm những dịch vụ cơ bản, thiết yếu và tạo môi trường, điều kiện cho các chủ thể ngoài nhà nước tham gia cung ứng các dịch vụ phù hợp với điều kiện thực tế. Kể cả dịch vụ công do Nhà nước chi trả phí có thể mở rộng phạm vi ủy quyền cho tư nhân cung ứng, gắn với trách nhiệm kiểm định chất lượng dịch vụ của nhà nước, nhờ đó có thể thực hiện tốt các mục tiêu, yêu cầu tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế khu vực công. Giá trị công bằng là một yêu cầu cơ bản của chính phủ phục vụ, bảo đảm cho mọi người đều có cơ hội tiếp cận các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu, nhất là đối với người có công, người nghèo, người yếu thế,... với xác định rõ ràng trách nhiệm từ phía Nhà nước. Đây cũng chính là một nội dung nhằm giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường hiện đại, đầy đủ, hội nhập quốc tế.
Một nền hành chính hướng đến người dân, coi sự hài lòng của doanh nghiệp, người dân làm thước đo hiệu quả công việc
đã được các cấp chính quyền triển khai. Nguồn: baoquangninh.com
Chất lượng phục vụ còn được thể hiện ở thái độ và tinh thần phụng sự của cán bộ, công chức, viên chức, khả năng đáp ứng kịp thời, thỏa mãn và làm hài lòng người dân trong các hoạt động công vụ và cung ứng dịch vụ công. Muốn vậy, phải tiếp tục đổi mới, sắp xếp bộ máy, cải cách hành chính, phải làm cho mỗi cán bộ, công chức chịu trách nhiệm trước nhân dân về nhiệm vụ mà họ đã cam kết dựa trên các nguyên tắc liêm chính, minh bạch và công khai, vì lợi ích của nhân dân. Thái độ, phong cách của cán bộ, công chức có thể làm cho người dân và doanh nghiệp yên tâm hay lo lắng, tin tưởng hay thiếu niềm tin, vì vậy phải có phương pháp và công cụ để nhân dân đánh giá cán bộ, công chức bằng chỉ số hài lòng. Một số phương pháp quản lý, như thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh, trả lương theo hiệu quả công việc, đánh giá theo sản phẩm lao động, đấu thầu các gói cung ứng dịch vụ công,... cần được áp dụng linh hoạt nhằm nâng cao hiệu quả phục vụ của cán bộ, công chức. Thông qua đó đổi mới phong cách, lề lối làm việc của cán bộ, công chức theo tinh thần phụng sự, phục vụ. Cần định hình các tiêu chí kinh tế - kỹ thuật mang tính định lượng để kiểm định chất lượng dịch vụ công, dù đó là loại hình dịch vụ do Nhà nước trực tiếp đảm nhận hay ủy quyền cho các chủ thể ngoài Nhà nước cung ứng thông qua các hình thức xã hội hóa đa dạng. Chất lượng dịch vụ công trong một chính phủ phục vụ còn được đo lường về tính kịp thời về mặt thời gian, tính công bằng, đúng đối tượng và tiết kiệm nguồn lực. Cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ công dưới các hình thức đấu thầu, đầu tư theo đối tác công tư (PPP),... cần được mở rộng và đổi mới để nâng cao chất lượng dịch vụ công. Phải đổi mới tổ chức và hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, khắc phục tình trạng hành chính hóa, để thực sự trở thành những đối tác nhận đặt hàng hoặc tham gia đấu thầu các gói cung ứng dịch vụ công sử dụng ngân sách nhà nước, đặc biệt là các dịch vụ công liên quan đến phát triển cộng đồng, tăng cường năng lực cho các nhóm xã hội đa dạng. Dù dịch vụ công do Nhà nước trực tiếp cung ứng hay ủy quyền cho các chủ thể ngoài Nhà nước cung ứng dưới hình thức xã hội hóa thì đều phải xác định đầy đủ, rõ ràng trách nhiệm của Nhà nước trước nhân dân đối với chất lượng dịch vụ.
Mở rộng sự tham gia của nhân dân đối với các hoạt động quản lý nhà nước là nhân tố có vai trò rất quan trọng bảo đảm huy động được đầy đủ sức mạnh của xã hội vào công việc của Nhà nước, đặt các hoạt động của Chính phủ dưới sự kiểm tra, giám sát của nhân dân. Cần đa dạng hóa các hình thức thu hút nhân dân tham gia, đóng góp ý kiến vào việc hoạch định các chính sách, quy định, các chương trình, dự án tác động đến đời sống cộng đồng; vào quá trình đánh giá và góp ý về chất lượng dịch vụ công do các tổ chức khu vực công trực tiếp cung ứng hoặc ủy quyền cho khu vực ngoài nhà nước cung ứng; vào giám sát cán bộ, công chức thực hiện quy định của pháp luật, phép ứng xử, các quy tắc đạo đức trong thực thi công vụ. Tiếp tục đổi mới các hình thức đối thoại, lắng nghe, tiếp thu phản hồi của nhân dân để dung nạp vào quá trình xây dựng chính sách và giải trình về tiếp thu các kiến nghị khi có yêu cầu. Các cơ chế phối hợp giữa Chính phủ với Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội cũng như hoạt động của tổ tư vấn, chuyên gia có vai trò rất quan trọng chuyển tải ý kiến, nguyện vọng của nhân dân vào thể chế, chính sách, cần phải được đổi mới, nâng cao hơn hiệu quả hoạt động. Coi trọng đưa tiếng nói của mọi thành phần xã hội vào thể chế, chính sách và hoạt động của Chính phủ bảo đảm tính cân bằng, không thiên vị, dựa trên hoàn thiện cơ chế thâu nhận và xử lý các phản hồi xã hội, thông qua Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội đa dạng hoặc thông qua các hình thức tham vấn chính sách, mở diễn đàn đối thoại, tư vấn trực tiếp, xử lý thông tin phản ánh trên báo chí...
Nền tảng được tạo dựng thời gian qua tạo sức bật mới cho xây dựng nền hành chính nhà nước hiện đại, dân chủ, chuyên nghiệp; tiếp tục củng cố niềm tin của nhân dân cho thực hiện khát vọng phát triển đất nước; ra sức thúc đẩy hoàn thiện một Chính phủ liêm chính, hành động và phục vụ đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ mới./.
Đoàn Minh Huấn* - Nguyễn Thị Ngọc Mai**
* Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản - ** Học viện Chính trị khu vực I, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Theo Tạp chí Cộng sản điện tử
Đức Lâm (st)
