Trước khi ra đi tìm đường cứu nước vào ngày 05/6/1911, Bác Hồ đã ở lại ở một số điểm ở Sài Gòn (hiện tại là Thành phố Hồ Chí Minh). Những ngôi nhà, những nơi Bác Hồ ghé chân đến nay trở thành tư liệu, kí ức của nhiều người.
Nơi ghi dấu ấn nhiều nhất của Bác ở Sài Gòn là căn nhà số 5 đường Châu Văn Liêm (tên thời Pháp là Quai Testard - khu Chợ Lớn). Theo tư liệu lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở đây từ 9/1910 tới 04/6/1911 trước khi ra đi tìm đường cứu nước. Đây cũng cơ sở của phân cuộc Liên Thành thương quán tại số 1-2-3 Quai Testard (bến Testard) - Chợ Lớn. Năm 1915 đổi thành đường Tổng Đốc Phương, nay là đường Châu Văn Liêm, Quận 5.
Ngôi lịch sử nhà số 5 Châu Văn Liêm.
Trong thời gian ở tại Sài Gòn, Người vừa dạy học vừa đi làm ở trường thọ máy (Escole des Mécaniciens), vừa đi bán báo ở khu vực thương cảng để kiếm sống và tìm hiểu đời sống công nhân, nhân dân lao động cũng như các tàu ra vào cảng Sài Gòn. Đây là thời gian hết sức quan trọng để Người có bước chuẩn bị trực tiếp về vật chất, tinh thần, phương tiện và có quyết định cuối cùng cho việc ra đi tìm đường cứu nước.
Hiện nay, căn nhà khoảng 35 m2, rộng 4m, dài 8,8m, có một tầng lầu, nền lót gạch bông, mái lợp ngói âm dương. Từ nền nhà đến trần cao 3m, chiều cao tầng lầu 4m, từ nóc đến mái cao 1m. Cầu thang lên lầu bằng gỗ. Trên lầu có ban công rộng 2m x 4m, cửa ra ban công bằng gỗ. Toàn bộ không gian bên trong di tích được sử dụng trưng bày các tư liệu hình ảnh về Bác. Trong đó, tầng 1 có bàn thờ Bác Hồ và hai bên vách tường trưng bày các hình ảnh gợi nhớ làng quê của Người, các lãnh tụ của các phong trào yêu nước, các cơ sở của Liên Thành thương quán, bản đồ Sài Gòn - Chợ Lớn năm 1911, hình ảnh Sài Gòn những năm 1910 - 1911, hình con tàu Đô đốc Latouche Treville...
Gian sau có một cầu thang gỗ dẫn lên tầng 2. Tầng 2 bày trí các tài liệu, hình ảnh, tranh vẽ minh họa về Chủ tịch Hồ Chí Minh; tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh; các hoạt động tiếp nối truyền thống, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Hình ảnh lịch sử được trưng bày bên trong căn nhà.
Không chỉ là nơi lưu dấu chân Người, theo nhiều tài liệu nơi đây còn là cơ sở của Liên Thành thương quán - một tổ chức kinh doanh có tiếng do sĩ phu Bình Thuận thành lập vào lúc dó. Chính những thành viên trong tổ chức đã giúp đỡ Bác Hồ trong quá trình di chuyển từ Phan Thiết vào Sài Gòn thuận lợi trước khi bước chân lên con tàu lịch sử mang Người sang Pháp. Vì những tính chất lịch sử của căn nhà, năm 1989, Bộ Văn hóa Thông tin đã xếp hạng căn nhà số 5 Châu Văn Liêm là di tích lịch sử cấp quốc gia.
Cho đến nay, ngôi nhà vẫn giữ được những nét xưa cũ đầu thế kỷ 20 và trở thành di tích lịch sử đầy ý nghĩa mà đông đảo người dân tìm đến tham quan và học tập Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Một nơi khác cũng đã ghi dấu hình ảnh Bác Hồ trước khi Người rời Việt Nam sang Pháp là nhà ông Lê Văn Đạt, tại xóm cầu Rạch Bần, nay là số nhà 185/1 đường Cô Bắc, phường Cô Giang, Quận 1 Thành phố Hồ Chí Minh.
Nhà ông Lê Văn Đạt.
Hơn 100 năm trước căn nhà này mang một kiến trúc cổ xưa với nguyên gốc bằng gỗ. Ngôi nhà cổ 185/1 đường Cô Bắc ngày nay đã không còn nữa. Ngôi nhà bằng gỗ theo theo thời gian hư hỏng và gia chủ cũng đã bán đất cho người khác xây nhà.
Ngôi nhà trên đại lộ Lê Lợi – nơi thành lập chi bộ đầu tiên của An Nam Cộng sản Đảng.
Bên cạnh đó, cũng có một nơi in dấu ấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh là ngôi nhà số 88/5 đại lộ Lê Lợi. Tại đây, người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã cùng những người trong Ban Quản trị Liên Thành phân cuộc đến nghe thuyết giảng. Nơi này sau cũng là nơi thành lập chi độ đầu tiên của An Nam Cộng sản Đảng.
Tàu Amiral Latouche Tréville, nơi Bác Hồ làm công việc phụ bếp để đi tìm đường cứu nước.
Những gì còn lại của các địa điểm đặc biệt này nay chỉ còn xuất hiện trên trang ảnh nhưng thế hệ Việt Nam sau này đều không thể nào lãng quên được. Tại các địa điểm này, Người đã tiếp tục nuôi một hoài bão lớn, nung nấu một quyết tâm cháy bỏng đó là giành “tự do cho đồng bào tôi, độc lập cho Tổ quốc tôi, đấy là tất cả những điều tôi muốn, đấy là tất cả những điều tôi hiểu”. Cuộc hành trình qua 3 đại dương, 4 châu lục Á, Âu, Phi, Mỹ và gần 30 quốc gia, hàng trăm thành phố lớn, nhỏ bắt đầu từ con tàu Amiral Latouche Tréville mang đi người con của dân tộc và là bước đệm để sau này đưa về một niềm hi vọng sáng bừng cho đất nước./.
Đinh Thị Trách (tổng hợp)
