Những ngày này, siêu bão Noru đang trở thành sự quan tâm lớn nhất của cả nước. Đổ bộ vào các tỉnh miền Trung, siêu bão Noru được dự báo là một trong những cơn bão mạnh nhất trong 20 năm trở lại đây. Trước những dự báo khó lường về sức tàn phá của cơn bão, chúng ta lại thêm một lần nhớ về những lời dạy của Bác Hồ về cách phòng, chống thiên tai.
Theo Tổng cục Hải Dương và Khí quyển Hoa Kỳ, các tháng 9 và 10 dương lịch là hai tháng có số lượng các cơn bão đổ bộ vào đất liền thuộc địa phận Việt Nam nhiều nhất. Nằm trong khu vực chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa, với vị trí địa lý đặc thù, địa hình phức tạp, thiên nhiên đã dành cho đất nước ta nhiều ưu đãi, song những thiên tai như bão, lũ lụt, lũ quét, hạn hán cũng thường xuyên đe dọa, không những gây tổn thất về kinh tế, cơ sở vật chất, giảm tăng trưởng kinh tế, mà còn trực tiếp cướp đi sinh mạng của nhiều người dân, đẩy người dân vào hoàn cảnh vô cùng khó khăn, thậm chí phải sống trong cảnh “màn trời, chiếu đất”.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói thiên tai cũng là kẻ thù của người dân, vì: “Nếu lụt thì đói. Lụt cũng là một thứ giặc ghê gớm. Người ta thường nói “thủy, hỏa, đạo, tặc”. Chúng ta phải ra sức ngăn giặc lụt như chống giặc ngoại xâm”. Vì vậy, chỉ đạo việc phòng, chống thiên tai là vấn đề được Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm và coi đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Đảng và Nhà nước ta.
Bác Hồ về thăm đê Thống Thượng, xã Việt Thống, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ngày 26/7/1960 (Ảnh tư liệu).
Phòng, chống thiên tai là cuộc chiến đấu bền bỉ, liên tục và luôn luôn phải thường trực, sẵn sàng, vì vậy trong sự bộn bề gian nan của cuộc kháng chiến trường kỳ, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn luôn luôn nhắc nhở về việc chống lũ, chống hạn, không được chủ quan và phải đặc biệt quan tâm đến việc củng cố hệ thống đê điều. Người luôn chú trọng việc phát động phong trào toàn dân làm thủy lợi, thường xuyên khuyến khích phong trào đắp đê, xây kè, chống hạn và dành thời gian đi kiểm tra, đôn đốc việc xây dựng, sửa chữa các công trình thủy nông, đê điều, tham gia động viên tát nước chống hạn, chống úng với bà con nông dân và cán bộ các địa phương. Nói vậy và làm vậy, trong ngày 10/01/1946, về thăm thị xã Hưng Yên, Người nói: “Chúng tôi xuống đây có hai việc: Trước là để thăm đồng bào Hưng Yên, thứ hai là để thăm đê... Bây giờ ta được độc lập, công việc đắp đê không phải là việc riêng của Chính phủ, mà là của tất cả mọi quốc dân..., cho nên mọi người đều phải sốt sắng giúp vào việc đắp đê…Chỉ có cách đó là có thể ngăn ngừa được nạn đê vỡ. Nước sông cao bao nhiêu đi nữa, mà lòng nhiệt tâm của các bạn cao hơn thì không bao giờ có lụt nữa”. Còn nhớ, chiều ngày 28/4/1946, Bác Hồ đã cùng phái đoàn đi kiểm tra đê Đìa (Hưng Nhân - nay thuộc xã Hồng An, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình). Lễ đón Bác được địa phương tổ chức ngay trên mặt đê vừa đắp. Sau khi xem toàn bộ đoạn đê mới, Bác nhắc nhở nhân dân làm kỹ hơn nữa, hai đầu giáp nhau làm theo kiểu bậc thang rồi đầm cho kỹ để phòng khi đất khô bờ đê sẽ bị nứt. Bác thăm hỏi các gia đình: Ở đầu nguồn nước có ai bị nước cuốn không, hiện nay đã có nhà ở chưa... Sau đó, ngày 22/5/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 70/SL, thành lập tại Bắc Bộ “Ủy ban Trung ương hộ đê có nhiệm vụ nghiên cứu, đề nghị mọi kế hoạch chống nạn lụt và kiểm soát việc bảo vệ đê điều”, đồng thời giao cho Chủ tịch Ủy ban Hành chính Bắc Bộ đứng đầu và tổ chức, thể hiện rõ trách nhiệm của nhà nước đối với một trong những lĩnh vực quan trọng hàng đầu liên quan đến thủy lợi và trị thủy của một quốc gia nông nghiệp. Và không chỉ có vậy, trong các bài viết “Gửi đồng bào các tỉnh có đê” (15/6/1950); “Thư gửi đồng bào các tỉnh có đê” (02/6/1952); “Ra sức giữ đê phòng lụt” (16/7/1953); “Thư gửi toàn thể đồng bào, bộ đội và cán bộ về việc phòng và chống lụt, bão” (10/6/1957), v.v… một mặt, Người chỉ rõ tác hại của thiên tai, mặt khác, thường xuyên quan tâm, nhắc nhở, động viên nhân dân cả nước nói chung và đồng bào các tỉnh có hệ thống đê điều nói riêng khi bão lụt, thì việc chống bão, chống lụt phải đặt lên trên hết, hãy quan tâm đến công tác phòng chống thiên tai, để giảm thiểu lũ lụt, hạn hán.
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói, thiên tai là một loại giặc, giặc “tiên phong của đói và nghèo”, nên phòng, chống thiên tai không chỉ là củng cố, bảo vệ đê điều, chống hạn hán, lũ lụt: “Muốn chống thiên tai, về mặt kinh tế nói chung thì phải làm tốt thuỷ lợi để chống hạn, chống úng, tranh thủ được mùa, làm cho đời sống của nhân dân ngày càng tiến lên”, mà còn phải chống nạn phá rừng, là tăng cường trồng cây gây rừng, vì “nếu rừng kiệt thì không còn gỗ và mất nguồn nước thì ruộng nương mất màu, gây ra lụt lội và hạn hán. Vì vậy đồng bào miền núi và trung du cũng như đồng bào miền xuôi lên tham gia phát triển kinh tế ở đây phải bảo vệ rừng như bảo vệ nhà cửa của mình”, v.v... Theo Người, một phương án phòng, chống thiên tai tốt không chỉ là sản phẩm trí tuệ của người cán bộ chuyên trách, đó còn là sự vận dụng kinh nghiệm thực tiễn, nên nó sẽ hoàn chỉnh hơn, hiệu quả hơn khi tranh thủ được ý kiến của nhân dân, được bàn bạc kĩ với nhân dân trước khi thực hiện, vì thế “cán bộ các cấp phải nhận rõ trách nhiệm, phải có kế hoạch thiết thực và đầy đủ, phải đi sát với nhân dân”, đồng thời “cán bộ phải đi xuống cơ sở cùng với đồng bào bàn kế hoạch và thực hiện kế hoạch phòng và chống lụt, bão cho tốt”.
Quan tâm đến tình hình thiên tai trên cả nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn kịp thời thăm hỏi, động viên cán bộ và nhân dân ở những vùng bị thiệt hại nặng do bão lũ, do hạn hán. Tình cảm, tấm lòng của Người hiển hiện trong từng lời động viên, từng dòng chữ của những bức thư. Trong những năm nước nhà còn tạm thời bị chia cắt, dù xa xôi cách trở, đồng bào miền Nam cũng nhận được từ Bác những lời chia sẻ: “Mấy tỉnh miền Nam bị bão lụt dồn dập. Hàng nghìn đồng bào bị hy sinh. Hàng vạn nhà cửa bị đổ nát. Làng mạc xơ xác, vườn ruộng tơi bời. Máu chảy ruột mềm, được tin tức đó, tôi và toàn thể đồng bào miền Bắc rất là đau xót như muối xát vào lòng” trong bức thư “Thân ái gửi đồng bào các tỉnh bị bão lụt ở miền Nam” - (ngày 17/11/1964).
Công việc giữ đê, phòng lụt, chống lụt, phòng bão, chống bão là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng vì lợi ích của mọi cấp chính quyền và người dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng viết: “Chính phủ sẵn sàng khen thưởng những đơn vị và những cá nhân có thành tích xuất sắc. Mong đồng bào, bộ đội và cán bộ thi đua làm tròn nhiệm vụ”. Thực hiện điều này, Người thường xuyên khen ngợi những cá nhân, những tập thể có thành tích trong công tác phòng chống thiên tai, đồng thời dành những lá cờ luân lưu, huy hiệu của Người để thưởng cho các địa phương, các đơn vị có nhiều thành tích về làm thủy lợi, chống hạn, chống úng, giữ đê tốt. Ngày 1/4/1957, Người ký Sắc lệnh số 013/SL, tặng Huân chương Lao động hạng Nhất cho cán bộ và nhân dân tỉnh Kiến An (nay thuộc Hải Phòng) đã có thành tích dẫn đầu toàn miền Bắc về công tác phòng chống thiên tai năm 1956. Ngày 19/11/1966, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Lệnh số 102/LCT, tặng 4 Huân chương Lao động hạng Ba cho nhân dân, cán bộ và lực lượng vũ trang tại các tỉnh Nghệ An, Nam Hà, Hà Tây và Thái Bình, vì đã có nhiều thành tích trong công tác phòng chống lụt bão, bảo vệ đê điều và các công trình thuỷ lợi trong năm 1966, v.v.. đồng thời, Người cũng nghiêm khắc phê bình những cá nhân, những địa phương chưa làm tốt công tác phòng chống thiên tai.
Những năm gần đây, dưới ảnh hưởng của biến đổi khí hậu toàn cầu, thiên tai càng ngày càng trở nên khốc liệt hơn về cường độ, đang ngày càng ảnh hưởng nghiêm trọng tới đời sống của người dân. Thực hiện theo những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong những năm qua, công tác phòng chống thiên tai, chống biến đổi khí hậu, ngày càng nhận được sự quan tâm của cả hệ thống chính trị và cộng đồng. Hệ thống chính sách, văn bản quy phạm pháp luật về phòng chống thiên tai đã được bổ sung, hoàn thiện tạo hành lang pháp lý để nâng cao hiệu lực quản lý và hiệu quả thực hiện như: Luật Phòng chống thiên tai, Luật Đê điều và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành; các chính sách, chiến lược về phòng, chống thiên tai gắn liền với dự báo, cảnh báo thiên tai ngày càng được triển khai kịp thời, hiệu quả, chính xác; việc trồng rừng, ngăn chặn, khắc phục nạn cháy rừng, phá rừng ngày càng được quan tâm, đẩy mạnh; cơ quan chuyên trách về phòng chống thiên tai ở Trung ương được thành lập và kiện toàn; vai trò của các cấp chính quyền địa phương, các lực lượng chức năng ngày càng được phát huy mạnh mẽ; các nguồn lực kinh tế, xã hội được đầu tư đáng kể. Quan tâm thực hiện tốt các vấn đề được nêu trên nhất định cuộc đấu tranh phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường của Đảng, Nhà nước ta sẽ đạt được nhiều thành công.
Bác Hồ đã đi xa, nhưng những lời nói giản dị của Người về các giải pháp phòng, chống thiên tai sẽ mãi là kim chỉ nam cho các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và các thế hệ mai sau học tập và làm theo. Tin tưởng rằng, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự góp sức của toàn dân, toàn quân, sự quan tâm của toàn xã hội, công tác phòng, chống thiên tai thời gian tới sẽ được triển khai hiệu quả, hạn chế tối đa những tác động của thiên tai đến cuộc sống, tính mạng của người dân; góp phần đẩy nhanh quá trình xây dựng đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ đạt được nhiều thành tựu quan trọng hơn nữa./.
Thanh Huyền (Tổng hợp)
