Theo sự chỉ dẫn của Đại tá Nguyễn Ngọc Thạch, Trưởng Công an huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ, chúng tôi đến xã Đào Xá vào một ngày mưa, gió rét, nhiệt độ xuống dưới 9 độ C. Vừa qua xã Cổ Đô, không gian Đào Xá như mở rộng ra với những vạt cây và ruộng lúa... Điều đầu tiên khiến chúng tôi chú ý là khá nhiều gia đình đã nhắc tới truyền thống của xã và chuyện Tết đến, người Đào Xá lại nhớ lần Bác về thăm.
Họ nói như vậy là có lý do, trước đây, xã Đào Xá đã được đón Bác về thăm, vào ngày 26 tháng 1 năm 1964. Khi ấy, xã đã hưởng ứng rất tốt phong trào Tết trồng cây được Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động từ năm 1960. Xã được Tổng cục Lâm nghiệp tặng cờ đơn vị trồng cây khá nhất toàn miền Bắc. Thời kỳ đó, xã có 49 kiện tướng trồng cây. Trên 700 cụ phụ lão đã nhận đặc trách việc ươm cây giống. Chỉ sau một thời gian, 55 đồi đá ong hóa của xã được trồng hơn 1,6 triệu cây các loại, tương đương với 200ha.
Ông Nguyễn Văn Bỉnh kể về Bác Hồ khi khách tới thăm nhà.
Người cao tuổi nhất chúng tôi gặp ở Đào Xá là ông Nguyễn Văn Bỉnh, nguyên Uỷ viên Thư ký Uỷ ban xã Quang Vinh (nay là xã Đào Xá). Năm nay, ông Bỉnh đã 89 tuổi nhưng còn khá minh mẫn. Ông nhiệt tình kể: Năm ấy, cách ngày Bác về thăm khoảng 10 ngày, xã được Tổng cục Lâm nghiệp thông báo là “từ nay đến Tết xã Vinh Quang sẽ được đón khách quý của Trung ương” chứ không nói rõ là ai.
Đến tối ngày 25-1-1964, ông Đỗ Đức Khóa, Chủ tịch tỉnh và ông Nguyễn Văn Tư là Trưởng Ty Công an báo ngày mai Bác Hồ về thăm. Bấy giờ xã mới phân công nhau đi báo các kiện tướng, chiến sĩ trồng cây, các đảng viên, những người có công với cách mạng sáng ngày 26-1 có mặt ở đình Đào Xá để đón Bác. Vậy là, thắp đèn dọn đường…
Tưởng Bác về từ đường Hưng Hóa, nên sáng ra, mọi người đứng đợi ở chỗ cầu Sào. Đến chừng 7 giờ 30 phút, có thông báo chính thức Bác đi từ bến phà Trung Hà, qua Xuân Lộc, Tân Phương về Đào Xá, đến đồi Bạch Thạch. Thế là mọi người đổ xô lên đồi. Khi xe dừng lại, Bác lên đồi thăm cây, rồi tới vườn đỗ triều, trại chăn nuôi, trường học. Những đường mời Bác, Bác không đi. Bác bảo, Bác đi đường nào tùy Bác. Trên đường về đình Đào Xá, Bác có vào thăm hai nhà. Một nhà thấy có hai mẹ con ngồi nướng sắn, Bác cho kẹo, đứa con ngửa tay ra, thấy tay bẩn, Bác dặn phải vệ sinh cho các cháu. Thế xong, Bác lại rẽ vào một nhà nữa, đó nhà chị Tĩnh, ngay ven đường. Bác hỏi: Thế cháu đã vào hợp tác xã chưa? Chị ấy trả lời rằng: Dạ, cháu đã vào hợp tác xã rồi. Bác lại hỏi: Thế đời sống thế nào? Chị ấy đáp: Đời sống từ ngày vào hợp tác xã thì gia đình được no đủ. Bác chỉ vào một chỗ nói: Chỗ này nên trồng cây đào để ăn quả và lấy bóng mát. Chiều ấy, mẹ con nhà chị Tĩnh đi xin được cây đào về trồng ngay…
Bác Hồ hỏi chuyện cháu Trần Thị Lũy khi tới thăm Đào Xá - (ảnh chụp lại tư liệu của Nhà tưởng niệm Bác Hồ).
Ở sân đình, Bác thấy có cái dây chắn ngang, nhân dân không được vào. Bác bảo, Bác về là về với nhân dân, phải để cho nhân dân vào với Bác. Lúc đó cái dây chắn được bỏ ra, nhân dân ùa vào hô: Bác Hồ muôn năm! Trên phản kê bục nói chuyện có trải chiếc chiếu hoa, Bác lấy chân gạt chiếu ra rồi mới đứng lên. Hôm đó mưa phùn, gió rét, nhưng khi nói chuyện, Bác để mũ xuống bàn, có người đội lên cho Bác, Bác lại bỏ xuống. Hôm đó Bác có hỏi: Các cụ phụ lão ở đây đã trồng được cây, thanh niên đã làm được chưa? Có một chị tên Lã Thị Hoà đứng lên báo cáo với Bác rằng, các cụ làm được tốt nhưng các cháu chưa làm được tốt. Chúng cháu xin hứa sẽ học tập các cụ để trồng cây, bảo vệ cây cho tốt. Rồi Bác mới nói, xã Vinh Quang không tự mãn với thành tích của mình. Sau mười năm nữa thì sẽ có một kho vàng vô tận …
Trong ngày Bác về thăm Đào Xá, có một cô bé mới 7 tuổi tên là Trần Thị Lũy, vô tình được gặp Bác khi Người trên đường tới thăm Trường cấp I. Tấm ảnh chụp khoảnh khắc Bác Hồ nói chuyện với bé Lũy giờ được treo trong Nhà Tưởng niệm Bác Hồ. Cô bé Lũy ngày ấy sau trở thành giáo viên, dạy học ở chính ngôi trường cũ và hiện đã được nghỉ hưu tại Đào Xá.
Khi chúng tôi đến nhà, thấy chị Lũy đang lúi húi ở luống hoa. Nói chuyện về lần đầu tiên được gặp Bác, khuôn mặt chị tươi tắn hẳn. Chị chia sẻ: Ngày đó còn nhỏ nhưng mình mãi không quên. Lúc nào mình cũng khắc sâu, cũng có suy nghĩ về những kỷ niệm ấy, cảm thấy rất xúc động, sung sướng, phấn khởi. Từ đó, mình nghĩ phải phấn đấu, phải mẫu mực… Khi mình lớn, có ông chú tên Thử, công tác trong quân đội, về nhà nói rằng, ông đã xem đoạn phim, thấy “đúng là Bác đã về Đào Xá mình, nhìn thấy đúng là cái Luỹ rồi”. Mình nhớ mãi… Trước khi chia tay, chị còn nói: À ngày được gặp Bác Hồ đó, mình đã về khoe với bà chị họ. Bà ấy nghe xong liền òa lên khóc vì tiếc không được gặp Bác.
Vườn cây Bác Hồ ở xã Đào Xá. Ảnh: Đà Lâm.
Nhìn lại ngôi nhà thoáng mát, có cột nhưng không có cổng, không tường rào, phía sau vườn chè của chị Lũy tôi tự hỏi: Đất Đào Xá không phải là đất tốt, trồng cây không dễ, như chồng chị Luỹ tâm sự là nhà đã từng mua rất nhiều loại cây về trồng mà một số cây không mấy hiệu quả. Vậy mà trước đây, xã Đào Xá đứng đầu miền Bắc về trồng cây gây rừng, phủ xanh đất trống đồi trọc. Phải chăng người Đào Xá đã rất nỗ lực vượt khó?
Thời gian trôi qua, xã Đào Xá đã có nhiều đổi thay. Điểm rõ nhất đối với chúng tôi, đó là những thân cây còn rất mới ở đồi Bạch Thạch - nơi Bác Hồ đã đến thăm. Cây đa Bác trồng khi xưa rất tiếc không còn. Anh Lâm, cán bộ văn hoá xã nói rằng: Nơi đây, cũng từng có nhiều cây. Trong đó có những cây do thanh niên trong tỉnh về trồng. Vừa rồi có bỏ một số cây cũ trồng cây mới. Những gốc cây mới trên đồi quanh Nhà Tưởng niệm Bác Hồ mới được trồng trong lễ phát động Tết trồng cây.
Đã 50 năm kể từ ngày Bác về thăm Đào Xá, nhiều người chúng tôi gặp, khi đó còn chưa sinh ra nhưng nhắc đến sự kiện ấy, họ lại nói như mình được chứng kiến vậy. Có lẽ, một phần do ngày Bác về thăm đã thành dấu ấn không phai không chỉ với những lớp người đi trước ở xã như ông Bỉnh, đến chị Luỹ, rồi phong trào trồng cây, nói như Chủ tịch UBND xã Đào Xá - ông Dương Hữu Cần, là đã được phát huy, nhân rộng trong những năm qua. Xã đã đẩy mạnh việc trồng cây phủ xanh đất trống, đồi trọc, bảo vệ môi trường, môi sinh, giữ nguồn nước, nâng độ che phủ của rừng, cải tạo vườn tạp, chuyển đổi cơ cấu cây trồng… Và còn bởi, ngày 25-1 vừa qua, tại nơi đây, Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh Phú Thọ đã long trọng tổ chức Lễ Kỷ niệm 50 năm Ngày Bác Hồ về thăm xã Vinh Quang (nay là xã Đào Xá), kỷ niệm 84 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam và phát động Tết trồng cây Xuân Giáp Ngọ - 2014.
Sau mấy buổi đến thăm, chúng tôi chia tay Đào Xá khi những màn mưa Xuân đang giăng đầy, thấy hứa hẹn những Tết trồng cây và bao chồi non xanh vào ngày mai, tiếp nối…
Quỳnh Linh
Theo Quân đội nhân dân
Thanh Huyền (st)
