Với nhân dân Việt Nam, ông Raymond Aubrac (người Pháp) được biết đến bởi mối quan hệ thân thiết với Chủ tịch Hồ Chí Minh và những đóng góp của ông cho hòa bình của Việt Nam.
Gặp Hồ Chủ tịch là một bước ngoặt lớn trong cuộc đời
Ông thường nói, ngày được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh (27/7/1946) đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đời ông.
Năm 1946, sau cuộc đàm phán không kết quả, nhận lời mời của Chính phủ Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh sang thăm Pháp với danh nghĩa Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà từ giữa tháng 6 đến giữa tháng 9 năm 1946.
Cũng thời gian này, ở Pháp có Hội nghị Fontainebleau. Đoàn Việt Nam tham dự do Thủ tướng Phạm Văn Đồng làm trưởng đoàn. Bác Hồ lúc đó cũng ở Paris, nhưng không tham gia hội nghị. Sau khi hội nghị kết thúc, đoàn về nước, còn Người ở lại để cùng với Marius Moutet, Bộ trưởng Bộ Hải ngoại, đại diện Chính phủ Pháp ký bản Tạm ước với hy vọng cứu vãn hoà bình.
Bác Hồ và gia đình Raymond Aubrac những ngày ở Soissy-sous-Monmorency.
Ngày 27/7/1946, Việt kiều Pháp tổ chức tiệc chiêu đãi tại Vườn hồng Bagatelle (Paris) để chào mừng Bác. Ông Raymond Aubrac cũng có mặt trong buổi chiêu đãi. Trò chuyện trong buổi gặp gỡ đầu tiên, "người bạn Pháp" cảm nhận và chia sẻ sự gắn kết gần gũi về lý tưởng đấu tranh cách mạng với Hồ Chủ tịch.
"Đó là mối quan hệ giữa cuộc kháng chiến của lực lượng yêu nước Pháp và sự nghiệp cách mạng của nhân dân Việt Nam", ông Raymond Aubrac kể lại. Ngay khi đó, ông nảy ra ý định mời Chủ tịch Hồ Chí Minh đến ở nhà riêng của mình ở Soisy-sous-Montmorency, ngoại ô Thủ đô, dù Chính phủ Pháp dành cho Người một tầng trong ngôi nhà lớn ở gần Khải hoàn môn.
Ông Aubrac kể, khi ông làm đại diện Chính phủ Pháp tại Marseille năm 1944 - 1945, ở đó có rất nhiều lính thợ Việt Nam được Chính phủ Pháp tuyển mộ sang từ năm 1939, để thay thế cho thanh niên Pháp nhập ngũ.
"Có lẽ vì thế mà tôi được mời dự cuộc chiêu đãi ở Bagatelle và được giới thiệu với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Và ngày hôm đó đã đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đời tôi", ông Aubrac nói.
6 tuần Chủ tịch Hồ Chí Minh ở nhà ông là khoảng thời gian đáng nhớ nhất với gia đình Aubrac. Lúc đó gia đình ông Aubrac có hai vợ chồng, hai con nhỏ, mẹ vợ và một người giúp việc.
Hồ Chủ tịch, bà Lucia Aubrac và con gái Elisabeth Aubrac.
Cô gái nhận Bác làm cha đỡ đầu.
"Khi Người lưu lại gia đình tôi, nhiều người bạn Pháp hỏi phải chăng Hồ Chí Minh đến ở nhà tôi để giải trí. Không phải vậy, Người ở đó để tranh thủ thời gian tìm hiểu về đời sống của người dân Pháp, hoàn cảnh nước Pháp... Chủ tịch nói chuyện với mẹ tôi, qua đó so sánh với điều kiện sống của dân Việt Nam", ông Aubrac nhớ lại.
Mỗi buổi sáng, người nhà ông Aubrac mang đến cho Bác sách báo tiếng Pháp, Anh, Đức, Nga… Bác thường đọc báo ngay trên thảm cỏ. Hàng ngày, Bác cũng tiếp khách ở ngoài vườn.
Đoàn đại biểu của ta tại Hội nghị Fontainebleau ngày nào cũng đến làm việc với Bác. Ở đây, Bác tiếp và chiêu đãi nhiều nhân vật thuộc các khuynh hướng chính trị khác nhau, các nhà văn, nhà báo…
Cuối tháng 7, nhân ngày sinh của Raymond Aubrac, Bác tặng ông bức tranh của họa sĩ Vũ Cao Đàm, một trí thức Việt kiều yêu nước.
Bức tranh tả một bà mẹ mới sinh con, đang vươn cánh tay dài với những ngón mảnh dẻ vuốt đầu cháu bé. Ít lâu sau, bà Aubrac sinh còn thứ 3 là Elisabeth. Bác đến nhà hộ sinh thăm, tặng hoa và nhận là người đỡ đầu. Từ đó trở đi, năm nào đến ngày sinh của cô bé, Bác đều gửi quà mừng.
Người "bạn đồng hành" của các đảng viên Cộng sản
Ông bà Aubrac tuy không phải là đảng viên Cộng sản nhưng là những người tiến bộ, yêu nước, tích cực tham gia cuộc kháng chiến của nhân dân Pháp chống phát xít. Ông bà chịu ảnh hưởng của những người Cộng sản. Thời đó, họ được gọi là người "bạn đồng hành" của các đảng viên Cộng sản, là những người luôn đứng về phái công lý.
Hai ông bà là những chiến sỹ kiên cường trong kháng chiến chống phát xít Đức, bí mật tham gia kháng chiến ở Lion. Ông góp phần thành lập Bộ Tham mưu quân đội bí mật.
Ông Aubrac gặp gỡ Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong chuyến thăm Việt Nam năm 2007.
Năm 1955, khi công tác tại Bắc Kinh, ông Aubrac vô tình đọc được trên tờ báo Bắc Kinh bằng tiếng Anh dòng chữ rất to: “Chào đón Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm nước CHND Trung Hoa". Ngay lập tức, ông gọi điện đến Đại sứ quán Việt Nam tại Trung Quốc, nhờ gửi đến Bác lời chào của người bạn sau 9 năm chưa gặp lại. 15 phút sau, điện thoại đổ chuông, một người nói với ông “Chủ tịch Hồ Chí Minh mời ông 6 giờ sáng mai đến ăn sáng".
Sáng hôm sau, lái xe đón ông đến gặp Bác Hồ. Vừa gặp, Hồ Chủ tịch ôm hôn và hỏi thăm tình hình gia đình, các con của ông Aubrac. Khi biết ông Aubrac đến Bắc Kinh để đàm phán về một hiệp định thương mại Pháp - Trung, Bác đề nghị ông giúp đỡ trong việc đàm phán hiệp định thương mại đầu tiên giữa Pháp và Việt Nam.
Ông Aubrac vượt quãng đường dài 5 ngày 4 đêm, từ Bắc Kinh qua cửa khẩu Lạng Sơn bằng tàu hỏa đến Việt Nam lần đầu tiên. Tới Hà Nội, ông Aubrac gặp ông Phạm Văn Đồng và đại diện đoàn Pháp. Trong vòng 5 phút, sau khi ông Aubrac đưa ra ý kiến trọng tài về cuộc đàm phán này, hai bên đã ký Hiệp định thương mại đầu tiên. Sau đó, ông lại bắt tàu hỏa từ Lạng Sơn về Bắc Kinh.
Năm 1967, cuộc chiến tranh chống Mỹ của Việt Nam đang ở giai đoạn khốc liệt. Dư luận thế giới bày tỏ sự lo lắng, trong số đó có Pugwash, Tổ chức Chống chiến tranh hạt nhân, gồm nhiều nhà khoa học nổi tiếng thế giới trong lĩnh vực chế tạo bom nguyên tử. Hội nghị ở Paris năm đó có bàn về vấn đề Việt Nam và nhất trí cử hai nhà khoa học Pháp làm "sứ giả" giữa Washington và Hà Nội. Mục tiêu là tiến tới sự gặp gỡ giữa người đại diện có thẩm quyền của hai Chính phủ để bàn về việc ngừng leo thang chiến tranh.
Bà Elizabeth, con gái của ông Aubrac thay mặt cha nhận Huân chương Hồ Chí Minh do Chủ tịch Nước Trương Tấn Sang trao tặng.
Khi đó, ông Aubrac đang làm việc cho Tổ chức Nông lương của Liên Hợp Quốc (FAO) ở Rome (Italy). Ông nhận được yêu cầu trở về Pháp và cùng giáo sư người Pháp Herbert Marcovich thực hiện nhiệm vụ này. Hai ông phải dừng chân tại Phnom Penh (Campuchia) để xin visa vào Hà Nội vì khi đó Việt Nam chưa có đại diện ngoại giao ở châu Âu.
Sau khi tới Hà Nội, ông tới nhà sàn gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh. Vừa gặp, Chủ tịch Hồ Chí Minh hỏi thăm bà Lucie Aubrac và các cháu, nhất là Elisabeth. Sau câu chuyện hàn huyên, ông Aubrac nói về cuộc họp của Pugwash ở Paris và nói ông có nhiệm vụ chuyển tới Chủ tịch một "bức thông điệp miệng" của tổ chức này nhằm tìm một giải pháp cho vấn đề chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam.
Chủ tịch nói: "Không thể chấp nhận được, trừ khi Mỹ phải chấm dứt không điều kiện việc ném bom bắn phá Việt Nam". Trước khi về nhà sàn nghỉ, Bác Hồ chuyển cho ông một tấm lụa và nói: "Đây là quà tôi gửi cho Elisabeth", rồi ôm hôn ông thắm thiết.
Sau đó, trong vai trò sứ giả, ông Aubrac nhiều lần tiếp xúc với đại diện Mỹ và Việt Nam ở Paris.
Lần gặp năm 1967 là lần cuối cùng ông gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, đó không phải lần cuối cùng ông đến Việt Nam. Vào ngày 30/4/1975, ông có mặt tại Hà Nội để chứng kiến thời khắc lịch sử giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước. Và sau này, ông cùng con gái đến Việt Nam thêm nhiều lần nữa./.
Box thông tin:
Ông Aubrac sinh ngày 31/7/1914, trong một gia đình người Do Thái tại Vesoul, Pháp. Ông có tên thật là Raymond Samuel.
Ông là người đồng sáng lập phong trào “Giải phóng miền Nam” của Pháp và là một trong những lãnh đạo cuối cùng của phong trào Kháng chiến thống nhất.
Gắn bó với Việt Nam từ năm 1946, khi gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Paris, Raymond Aubrac là người giúp đỡ ký kết Bản thỏa thuận thương mại đầu tiên giữa Việt Nam và Pháp (năm 1955); trao đổi thông điệp giữa Hà Nội và Washington để xác định chấm dứt vô điều kiện việc Mỹ ném bom xuống Việt Nam (năm 1967); kêu gọi và góp phần làm chấm dứt ném bom xuống các đê sông Hồng (năm 1972).
Huyền Trang (st)
