Một cung đường Trường Sơn trong kháng chiến chống Mỹ
Ngày 19/5/1959, Bác Hồ quyết định thành lập tuyến đường vận tải chiến lược để chi viện cho miền Nam và các nước bạn với đơn vị đầu tiên là Đoàn 559 (sau này là Binh đoàn Trường Sơn). Điểm xuất phát tại thị trấn Lạt, huyện Tân Kỳ (Nghệ An) được đánh đấu bằng cột mốc số 0 cho đường Hồ Chí Minh. Từ đây, qua nhiều năm, tuyến đường bộ Trường Sơn được xây dựng nối đến Lộc Ninh (tỉnh Bình Phước bây giờ), là tuyến mạch máu cung cấp hậu cần, góp phần giúp quân, dân cả nước làm nên chiến thắng lịch sử của chiến dịch Hồ Chí Minh vĩ đại, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Suốt 16 năm (1959-1975), Bộ đội Trường Sơn từ một đơn vị nhỏ bé ban đầu đã trưởng thành nhanh chóng, bao gồm đủ các lực lượng: Công binh, vận tải, phòng không - không quân, bộ binh, giao liên, thông tin, hóa học, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến… thực sự trở thành một chiến trường tổng hợp, tác chiến hiệp đồng quân, binh chủng trên quy mô lớn, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chi viện cho các chiến trường. Với tinh thần “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, “tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, “sống bám đường, chết kiên cường dũng cảm”, “máu có thể đổ, đường không thể tắc”, “đánh địch mà đi, mở đường mà tiến”, bộ đội và dân công hỏa tuyến Trường Sơn đã bảo đảm giao thông thông suốt trong mọi tình huống. Bộ đội Trường Sơn đã cùng quân, dân các chiến trường từng bước xây dựng con đường thành một mạng lưới giao thông liên hoàn, vững chắc xuyên qua 21 tỉnh trên lãnh thổ 3 nước, với tổng chiều dài 20.000 km đường ô tô, 60 km đường sông, 1.400 km đường ống dẫn dầu, 1.500 km đường dây thông tin. Bảo đảm cho hơn 1,1 triệu lượt cán bộ, chiến sỹ đi vào chiến trường miền Nam và các hướng mặt trận lớn; đưa 650.000 lượt cán bộ, chiến sỹ từ các chiến trường về hậu phương miền Bắc, trong đó có gần 310.000 thương binh, bệnh binh; tổ chức vận chuyển trên 1,5 triệu tấn hàng hóa và 5,5 triệu tấn xăng dầu chi viện cho miền Nam. Không chỉ là tuyến vận chuyển sức người và hàng hóa từ hậu phương ra tiền tuyến, Trường Sơn còn có một vị trí chiến lược quan trọng như là “xương sống” ở bán đảo Đông Dương, là nơi “đứng chân” của các binh đoàn chủ lực và các đơn vị binh chủng, kỹ thuật; là vùng hậu phương trực tiếp của các chiến trường, là bàn đạp xuất kích đã được chuẩn bị sẵn cho các binh đoàn chủ lực tiến công ra các hướng chiến dịch, chiến lược quan trọng.
Trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đất nước Việt Nam chịu 8 triệu tấn bom, riêng đường Trường Sơn đã hứng 4 triệu tấn. Mỹ đã đánh phá ác liệt đường Trường Sơn để ngăn chặn miền Bắc tiếp tế cho chiến trường miền Nam. Các lực lượng trên tuyến vận tải chiến lược Trường Sơn đã chiến đấu trên 2.500 trận, diệt gần 17.000 tên địch, bắt 1.200 tên, gọi hàng trên 10.000 tên, bắn rơi 2.455 máy bay địch, phá hủy hàng vạn tấn vũ khí và phương tiện chiến tranh khác của địch. Để giành thắng lợi vẻ vang đó, hơn 2 vạn cán bộ, chiến sỹ, thanh niên xung phong đã anh dũng hy sinh, gần 3 vạn người bị thương, hàng nghìn người bị ảnh hưởng nặng nề chất độc màu da cam của địch. Nghĩa trang liệt sỹ Trường Sơn hiện nay là nơi yên nghỉ của hơn 10.263 liệt sỹ Bộ đội Trường Sơn.
Bộ đội Trường Sơn đã thấm nhuần sâu sắc quyết tâm chiến lược của Đảng, nêu cao tinh thần dũng cảm tuyệt vời, phát huy cao độ trí thông minh và sáng tạo, nhờ vậy mà dưới mưa bom, lửa đạn của quân thù, một hệ thống giao thông huyết mạch đã được xây dựng, vượt qua các triền núi trùng điệp, vượt qua biết bao con suối, biết bao ngọn đèo, mang sức mạnh chi viện to lớn về người, về của cải hậu phương lớn đến tiền tuyền lớn, góp phần trọng đại đưa sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta đến thắng lợi to lớn ngày nay.
Con đường Trường Sơn là đường nối liền Bắc - Nam, con đường thống nhất đất nước, cũng là con đường của tinh thần đoàn kết quốc tế, mang sự ủng hộ và giúp đỡ hết lòng của nhân dân ta đối với nhân dân nước Lào anh em, nhân dân nước Cam-pu-chia anh em. Thành tích chiến đấu, công tác và xây dựng trong suốt 16 năm của các lực lượng vũ trang, của các lực lượng Bộ đội Trường Sơn là một trong những thành công kiệt xuất của đường lối chính trị và quân sự của Đảng ta, là những kinh nghiệm quý báu làm phong phú khoa học và nghệ thuật quân sự của nước ta.
Suốt 16 năm đương đầu với cuộc chiến tranh ngăn chặn vô cùng ác liệt với bao hy sinh, gian khổ không sao kể xiết, các lực lượng trên Đường Hồ Chí Minh đã trở thành “một lực lượng gang thép, một tập thể Anh hùng”, hoàn thành trọn vẹn và đặc biệt xuất sắc sứ mệnh mà Đảng, Quân đội và nhân dân đã giao phó; thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chi viện chiến lược, một nhân tố quyết định để đưa sức mạnh cả nước vào cuộc chiến đấu chống đế quốc Mỹ xâm lược đi đến thắng lợi hoàn toàn.
Thời gian sẽ lùi xa về quá khứ nhưng huyền thoại về Đường Hồ Chí Minh trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước vẫn mãi mãi ngời sáng trong trang sử oanh liệt của dân tộc ta như một thiên anh hùng ca bất tử, tô thắm truyền thống đánh giặc, giữ nước của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng, dân tộc Việt Nam Anh hùng, tiếp thêm sức mạnh cho mọi thế hệ phấn đấu thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trong diễn văn kỷ niệm Quốc khánh 02 tháng 9 năm 1975, do Thủ tướng Phạm Văn Đồng đọc có đoạn: “… Con đường Hồ Chí Minh xuyên qua dãy núi Trường Sơn hùng vĩ và nối liền Nam - Bắc là một kỳ công trong lịch sử chiến tranh, là biểu hiện oai hùng của sức mạnh đoàn kết chiến đấu của nhân dân cả nước. Địch càng dùng trăm phương nghìn kế để ngăn chặn nó, đánh phá nó thì nó càng phát triển nhanh chóng và vững chắc theo nhịp độ của chiến tranh, để đến mùa Xuân năm 1975, góp phần quan trọng vào thắng lợi huy hoàng giải phóng Sài Gòn, giải phóng hoàn toàn miền Nam thân yêu”…
Trong bài phát biểu của đồng chí Nguyễn Phú Trọng - Chủ tịch Quốc hội tại Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày mở Đường Hồ Chí Minh năm 2019 - Ngày truyền thống Bộ đội Trường Sơn đã ghi: “Năm tháng sẽ trôi qua, nhưng sự tích về Đường Trường Sơn, Đường Hồ Chí Minh - dấu ấn về một thời kỳ chói lọi của cách mạng Việt Nam, không bao giờ phai mờ, trái lại, nó càng được ghi nhớ, trân trọng, mãi mãi là niềm tự hào của dân tộc ta và sẽ đi vào lịch sử như một kỳ tích của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước vĩ đại của dân tộc. Tầm vóc to lớn và những bài học quý báu của Đường Hồ Chí Minh không chỉ có ý nghĩa sâu sắc đối với cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc trước đây, mà còn có giá trị thiết thực trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay”…
Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, xuất phát từ nhu cầu cấp thiết cần có một tuyến đường hoàn chỉnh, thống nhất, xuyên suốt nhằm đáp ứng cho hoạt động phát triển kinh tế, thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, từ năm 1996, Chính phủ đã giao cho Bộ Giao thông vận tải nghiên cứu quy hoạch tuyến đường để hình thành trục dọc đường bộ thứ hai ở phía Tây đất nước với tên gọi ban đầu là Xa lộ Bắc Nam (nay là đường Hồ Chí Minh). Trên cơ sở nghiên cứu đề xuất của Bộ Giao thông vận tải, ý kiến của Hội đồng thẩm định Nhà nước về các đề án đầu tư và báo cáo kết luận của Ban Chỉ đạo Nhà nước về công trình Xa lộ Bắc Nam, ngày 24/9/1997, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định phê duyệt Quy hoạch tổng thể Xa lộ Bắc Nam với điểm đầu tại Hòa Lạc (Hà Tây, nay là Hà Nội), điểm cuối tại ngã tư Bình Phước (Thành phố Hồ Chí Minh), tổng chiều dài gần 1.800 km. Đồng thời, Chính phủ đã giao cho Bộ Giao thông vận tải phối hợp với Bộ Quốc phòng nghiên cứu nhánh phía Tây từ Khe Cát (Quảng Bình) đến Thạnh Mỹ (Quảng Nam). Trong quá trình nghiên cứu lập dự án, có nhiều ý kiến của các bộ, ngành, địa phương và cán bộ lão thành cách mạng bày tỏ nguyện vọng đặt tên cho con đường là “đường Hồ Chí Minh” để xứng đáng với vai trò và tầm vóc của tuyến đường trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc cũng như trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đường Hồ Chí Minh từ lâu đã là tên gọi rất quen thuộc không những được nhân dân cả nước mà các nước trên thế giới biết đến. Việc lấy tên công trình là “đường Hồ Chí Minh” còn có ý nghĩa giáo dục sâu sắc về truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
Ngày 05/4/2000, tại bến phà Xuân Sơn, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, Thủ tướng Chính phủ đã phát lệnh khởi công xây dựng đường Hồ Chí Minh; ngày 03/12/2004, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 38/2004/QH1 về chủ trương đầu tư xây dựng đường Hồ Chí Minh là công trình trọng điểm quốc gia với tổng chiều dài toàn tuyến là 3.167 km (trong đó tuyến chính dài 2.667 km, tuyến nhánh phía Tây dài 500 km); điểm đầu là Pác Bó (tỉnh Cao Bằng), điểm cuối là Đất Mũi (tỉnh Cà Mau); đến ngày 21/3/2008, Hội đồng nghiệm thu Nhà nước các công trình xây dựng đã tiến hành nghiệm thu chất lượng công trình xây dựng đường Hồ Chí Minh giai đoạn 1 (đoạn từ Thạch Quảng tới Ngọc Hồi).
Đường Hồ Chí Minh là một công trình to lớn, mang theo ý nguyện của Đảng, mong ước của nhân dân, là một công trình có tính chiến lược đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Đến nay, mặc dù chưa hoàn thành 100% nhưng đường Hồ Chí Minh đã và đang phát huy hiệu quả thực tế. Trong những năm tới, nhất là khi hoàn thành nối thông toàn tuyến từ Pác Bó (Cao Bằng) đến Đất Mũi (Cà Mau), đường Hồ Chí Minh sẽ càng đóng góp to lớn hơn, làm nên những “kỳ tích” mới trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.
Thanh Huống (tổng hợp)
