BBT: Ban biên tập Trang tin điện tử Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh trân trọng đăng tải bài tham luận “Phát huy giá trị di tích, bảo tàng Hồ Chí Minh trong công tác tuyên truyền, giáo dục thân thế, sự nghiệp của Người” của Trung tá, TS Nguyễn Tùng Lâm, Khoa Tư tưởng Hồ Chí Minh, Trường Sĩ quan Chính trị trong Kỷ yếu của Hội thảo khoa học: Phát huy giá trị di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh vào giáo dục chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Tư tưởng Hồ Chí Minh không những có tác động tích cực đối với tiến trình lịch sử mà còn soi sáng con đường phát triển của dân tộc, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, thời kỳ toàn cầu hóa hội nhập quốc tế. Trong các văn kiện, Đảng ta đã khẳng định: Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, là kim chỉ nam cho mọi hành động của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta. Bởi vậy, ngay sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, một trong những công việc để bảo vệ và phát huy di sản Hồ Chí Minh là Đảng và Nhà nước ta chủ trương xây dựng các khu di tích, các nhà bảo tàng nhằm phát huy giá trị tinh thần vô giá mà Người để lại. Các khu di tích, bảo tàng như: Phủ Chủ tịch, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Khu Di tích Pắc Bó - Cao Bằng, Bến cảng Nhà Rồng,… đã lần lượt được thành lập.
Trong xu thế hội nhập và phát triển, các hoạt động văn hóa nói chung và các hoạt động bảo tàng, di tích nói riêng giữ vai trò rất quan trọng trên con đường phát triển của dân tộc và đối với tiến trình đối thoại văn hóa vì hòa bình và phát triển bền vững. Trong đó sự nghiệp di sản tư tưởng Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại là tài sản vô giá đã được chứng minh từ lý luận đến thực tiễn, là nền tảng tư tưởng của Đảng. Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là yêu cầu, nhiệm vụ của tất cả các cấp, các ngành và toàn dân trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước hiện nay. Vì vậy, với chức năng nhiệm vụ của mình, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, các khu di tích đã thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ và phát huy di sản Chủ tịch Hồ Chí Minh, làm cho di sản tư tưởng, cuộc đời, sự nghiệp, tấm gương của Người được lan tỏa và có ảnh hưởng đặc biệt đến nhận thức và hành động của Đảng, nhân dân ta và bạn bè quốc tế.
1. Vai trò của di tích Hồ Chí Minh trong giáo dục, tuyên truyền về thân thế sự nghiệp của Người
Một trong những hình thức tuyên truyền, giáo dục về thân thế sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh hiệu quả thiết thực đã và đang phát huy tác dụng là hình thức tổ chức hướng dẫn tham quan tại các khu di tích, bảo tàng. Đây là hình thức khá phổ biến đối với mỗi di tích nói chung, bởi lẽ tham quan có tính mục đích rõ ràng, có dẫn chứng xác đáng về mặt khoa học lịch sử, lấy việc quan sát tài liệu, hiện vật làm cơ sở nhận thức, với đặc điểm nổi bật là tính vật chất, tính trực quan sinh động. Đối với các Khu Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh, tổ chức hướng dẫn tham quan là hình thức giáo dục đặc biệt quan trọng, mang tính truyền thống và chủ đạo trong việc phát huy các giá trị của di tích. Với hình thức tuyên truyền này, khách tham quan không chỉ được tận mắt nhìn thấy những kỷ vật thiêng liêng gắn bó với một phần cuộc đời Người mà còn được giải mã những thông tin ẩn chứa trong từng di vật của Người để lại. Những hiện vật, tài liệu thầm lặng được đánh thức bằng những lời diễn giải, câu chuyện kể xúc động trong không gian linh thiêng, nơi gắn liền với các địa danh, cuộc sống đời thường của Người chính là những bằng chứng chân thực nhất, tác động mạnh mẽ tới tình cảm, tư tưởng, có sức giáo dục và cảm hóa sâu sắc người tham quan.
Không chỉ dừng lại ở việc đón tiếp, tổ chức hướng dẫn cho khách tham quan tại di tích, các khu Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh còn chủ động phối hợp thường xuyên với các tổ chức chính trị xã hội, cơ quan, đơn vị trong các bộ, ban, ngành, các học viện, trường học, trung tâm giáo dục truyền thống lịch sử, các đơn vị khi sinh thời Người đã tới thăm, tổ chức nhiều buổi sinh hoạt chính trị tại các di tích như: các buổi lễ phát động thi đua; báo công; kết nạp đảng viên, đoàn viên mới; gặp mặt các thế hệ cựu chiến binh, cán bộ đoàn, thanh niên xung phong, nhà giáo ưu tú; tổ chức trại hè cho các cháu thiếu nhi;… Trong những năm qua, đã có hàng ngàn buổi sinh hoạt truyền thống, sinh hoạt chính trị được tổ chức tại các Khu Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh. Nhất là những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo có chủ trương đưa các buổi học ngoại khóa, các buổi giáo dục truyền thống vào chương trình giáo dục cho các học sinh, sinh viên, thì công tác phát huy giá trị tại các Khu Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh đã thể hiện được vai trò quan trọng là cầu nối giữa giáo dục tri thức khoa học và truyền thống lịch sử, văn hóa dân tộc, góp phần vào việc tuyên truyền, giáo dục về thân thế sự nghiệp của Ngườicho học sinh, sinh viên.
Trong những năm qua công tác tuyên truyền, giáo dục ở Khu Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh đã có nhiều đổi mới và nâng cao. Ngoài hình thức thuyết minh theo hệ thống trưng bày, các Khu Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh đã xây dựng và phát triển thêm những hình thức, nội dung thuyết minh theo chuyên đề để phục vụ các đối tượng là các cán bộ nghiên cứu hoặc những cá nhân có nhu cầu tìm hiểu sâu về Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Với những nội dung thuyết minh chuyên đề, các Khu Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh đã thật sự trở thành “giảng đường” đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, học tập của các đối tượng khách tham quan là cán bộ chính trị trường Ðảng ở các tỉnh, thành và Trung ương; các sĩ quan chính trị trung, cao cấp trong các nhà trường Quân đội; các lớp đối tượng Ðảng, bồi dưỡng đảng viên mới, nhất là sinh viên ở nhiều trường đại học và nhiều đối tượng khác có nhu cầu nghiên cứu chuyên sâu về cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Với ý nghĩa đó, nhiều năm qua các Khu Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh đã trở thành một địa chỉ quen thuộc, gần gũi với nhiều cơ quan, đơn vị, trường học. Bảo tàng Hồ Chí Minh đã đồng thời tiến hành nhiều hình thức tuyên truyền giáo dục khác như: phối hợp với các cơ quan thông tin đại chúng xây dựng nhiều chương trình giới thiệu và những hoạt động của các Khu Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh, viết bài đăng báo, tổ chức các buổi nói chuyện,... để giới thiệu ngày càng sâu rộng về cuộc đời và sự nghiệp Chủ tịch Hồ Chí Minh, về tư tưởng và tấm gương đạo đức của Người với các tầng lớp nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế. Ðặc biệt, các cuộc triển lãm chuyên đề giới thiệu sâu về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành một trong những hình thức tuyên truyền phổ biến ở các Khu Di tích, bảo tàng Hồ Chí Minh.
Có thể khẳng định rằng, các hình thức tuyên truyền, giáo dục tại các Khu Di tích, bảo tàng Hồ Chí Minh đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát huy các giá trị di sản của Người để lại, góp phần tuyên truyền, giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong mọi tầng lớp nhân dân. Cuộc đời, sự nghiệp của Hồ Chí Minh được phản ánh qua các Khu Di tích, bảo tàng Hồ Chí Minh là tấm gương cao đẹp có sức giáo dục mạnh mẽ, tác động sâu sắc tới nhận thức đối với mỗi người dân Việt Nam và bè bạn trên thế giới. Vì vậy, việc phát huy thế mạnh các hình thức tuyên truyền giáo dục thông qua các Khu Di tích, bảo tàng Hồ Chí Minh càng trở nên cần thiết và có ý nghĩa chính trị đặc biệt. Công tác tuyên truyền giáo dục tại các Khu Di tích, bảo tàng Hồ Chí Minh đã và đang khẳng định vị thế của mình đối với việc tuyên truyền giáo dục tư tưởng, đạo đức, lối sống, nhân cách cho các thế hệ người Việt Nam, phục vụ thiết thực vào chiến lược xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa, đồng thời, góp phần vào việc thực hiện thắng lợi các chỉ thị, nghị quyết của Đảng.
2. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục về thân thế, sự nghiệp của Người tại các Khu Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh
Để đáp ứng với những yêu cầu mới đặt ra, công tác tuyên truyền, giáo dục cần phải tiếp tục đổi mới, đa dạng hóa, xã hội hóa các hình thức tuyên truyền giáo dục, đồng thời phải nâng cao chất lượng phục vụ đối với các đối tượng khách tham quan. Để làm được điều đó, chúng ta cần phải tiến hành đồng bộ các giải pháp sau:
Thứ nhất, nâng cao hơn nữa công tác bảo quản, tôn tạo các di tích, tài liệu hiện vật và môi trường cảnh quan di tích trên cơ sở bảo đảm tính nguyên trạng, nguyên gốc của di tích nhằm thu hút khách tham quan. Tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng công tác đón tiếp, phục vụ khách tham quan Khu Di tích, phối hợp với các cơ quan báo chí, phát thanh truyền hình nhằm tuyên truyền, quảng bá các giá trị của di sản văn hóa Hồ Chí Minh với công chúng. Thường xuyên mở các cuộc trưng bày, triển lãm tại Khu Di tích cũng như triển lãm lưu động tại các địa phương trong nước và nước ngoài. Đây là một hoạt động hết sức thiết thực và có ý nghĩa nhằm nghiên cứu, tìm hiểu về thân thế, sự nghiệp Hồ Chí Minh, góp phần xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và tôn vinh những di sản vĩ đại của Người. Đồng thời, triển lãm nhằm tri ân công lao và đóng góp to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đối với nhân dân Việt Nam và các dân tộc yêu chuộng hòa bình trên thế giới.
Thứ hai, nâng cao chất lượng các hoạt động truyền thông, tuyên truyền, quảng bá hình ảnh của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các hoạt động của các khu di tích tới công chúng. Đa dạng, phong phú hơn các hình thức tuyên truyền, giáo dục và trải nghiệm thông qua ấn phẩm quảng cáo, tờ giới thiệu, sách hướng dẫn, website, internet, các cuộc triển lãm, các cuộc thi kể chuyện về Bác, thi hướng dẫn viên du lịch giỏi tại các khu di tích. Tăng cường và đẩy mạnh hoạt động xã hội hóa và đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền giáo dục như: tiếp tục phối hợp với các cơ quan, đơn vị, trường học tổ chức nhiều buổi sinh hoạt truyền thống: báo công, kết nạp đội, kết nạp đoàn, kết nạp đảng, các buổi lễ phát động thi đua,…
Thứ ba, làm tốt công tác nghiên cứu để phục vụ cho công tác bảo tồn, gìn giữ và bảo vệ được di tích gốc để làm nổi bật giá trị và tính hấp dẫn của các khu di tích, bảo tàng trên cơ sở bổ sung, hoàn thiện và làm sống động thêm nội dung trưng bày cả về hiện vật và cảnh quan, nhất là tại bảo tàng, về thân thế và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các di tích được bảo tồn tôn tạo. Hoàn thiện tổ chức bộ máy khu di tích vừa đáp ứng nhiệm vụ phục vụ khách tham quan. Tiếp tục nâng cao chất lượng đội ngũ thuyết minh viên, nhân viên phục vụ bảo đảm vừa có kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ, trình độ ngoại ngữ, vừa có phong cách thái độ phục vụ văn minh, chuyên nghiệp.
Thứ tứ, cử cán bộ tới các địa phương, các tổ chức đoàn thể quần chúng, cơ quan, đơn vị, nhà trường,... nói chuyện, kể chuyện về cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Bố trí các đoàn công tác, đi sưu tầm tài liệu hiện vật, đi tổ chức triển lãm tại nước ngoài kết hợp nói chuyện, kể chuyện về thân thế sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, học tập tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Thông qua hình thức này, bà con kiều bào ở nước ngoài thêm hiểu, thêm tin yêu, kính phục về Bác của chúng ta.
Thứ năm, thường xuyên tổ chức và phối hợp tổ chức hàng trăm cuộc Hội thảo khoa học, tọa đàm khoa học và Xêmina khoa học. Xuất bản các sách, ấn phẩm có nội dung thiết thực về cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh phục vụ nghiên cứu, tuyên truyền giáo dục, phục vụ học tập và làm theo tấm tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh hiện nay. Thành lập trang tin điện tử và xuất bản chuyên san thông tin tư liệu phục vụ bạn đọc nghiên cứu, tìm hiểu về cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Thứ sáu, áp dụng những thành tựu khoa học và kỹ thuật công nghệ mới nhất vào lĩnh vực bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, ứng dụng tin học phục vụ việc xây dựng, quản lý khai thác hệ thống dữ liệu hiện vật, ứng dụng hóa chất hợp lý vào việc bảo quản di tích, sử dụng vật liệu phù hợp cho việc tu bổ di tích; ứng dụng công nghệ trong phục vụ công tác bảo quản, trưng bày, thuyết minh, trải nghiệm tại khu di tích...
Với những giá trị và ý nghĩa đặc biệt to lớn, các khu di tích, bảo tàng Hồ Chi Minh là nơi hội tụ những giá trị nhân văn cao cả, phản ánh tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Khu Di tích là một địa chỉ hết sức thiêng liêng, là nơi mọi người dân trong nước và bạn bè quốc tế đến để tưởng nhớ Người, hiểu biết về thân thế, sự nghiệp của Người và đặc biệt là nơi học tập, làm theo tấm gương vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Các khu di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh cần không chỉ tiếp tục nỗ lực hết mình trong việc giữ gìn, bảo quản nguyên vẹn các kỷ vật gắn liền với cuộc đời hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh, mà còn phải truyền đạt cho được tâm hồn, cốt cách, cuộc đời và sự nghiệp vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với các thế hệ mai sau./.
Trung tá, TS Nguyễn Tùng Lâm
