Đại đoàn 316 (nay là Sư đoàn 316) được thành lập ngày 01/5/1951, tại Thôn SLắng (nay là thôn Đoàn Kết), xã Bình Trung, huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn. Sự ra đời của Đại đoàn 316 vừa đáp ứng yêu cầu của cuộc kháng chiến, vừa khẳng định sự lớn mạnh trưởng thành của Quân đội; đồng thời, từ đây Đại đoàn đón nhận những trọng trách lớn lao mà lịch sử cách mạng giao phó, cùng quân và dân cả nước tiếp tục cuộc kháng chiến trường kỳ.
Sinh ra trên vùng quê cách mạng, từ những đơn vị có truyền thống chiến đấu và chiến thắng, những người lính đầu tiên của Đại đoàn phần lớn đều là con em các dân tộc Việt Bắc, những người đã một lòng thủy chung với Đảng, với cách mạng từ thuở: “cháo bẹ, cơm ngô”. Đó là nền móng, là điểm tựa đầu tiên để cùng với sự chăm lo, dìu dắt của Đảng, Bác Hồ và đồng bào các dân tộc trên khắp mọi miền đất nước mà Sư đoàn ngày càng trưởng thành, lớn mạnh, chiến đấu và chiến thắng, góp phần tạc vào lịch sử dân tộc những mốc son chói lọi.
Kể từ ngày thành lập đến nay, đối với Sư đoàn 316 là những cuộc hành quân không mỏi. Trong suốt cuộc trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Mỹ, cứu nước của dân tộc, bước chân của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 316 đã in dấu trên khắp chiều dài đất nước. Từ miền Đông Bắc tới chiến khu Việt Bắc, Tây Bắc; từ chiến trường Bắc Lào tới chiến trường Tây Nguyên, đến miền Đông Nam Bộ và Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, qua bao nẻo đường, qua bao mùa chiến dịch, để rồi Sư đoàn lại trở về với Việt Bắc, Tây Bắc, giữ gìn một cõi biên cương.
Chiến tranh đã đi qua, những chiến công và nhiều phần thưởng cao quý mà Sư đoàn vinh dự được đón nhận mãi còn đó. Lịch sử Sư đoàn sẽ mãi mãi còn ghi lại những hi sinh xương máu của lớp lớp cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn đã đổ xuống, xứng đáng với truyền thống vẻ vang “Trung Thành - Tự Lực - Đoàn Kết, Kiên Cường - Sáng Tạo - Chiến thắng”, đóng góp to lớn vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Hiện nay, Sư đoàn 316 là đơn vị chủ lực của Quân khu 2 và Bộ Quốc phòng, đóng quân trên địa bàn ba tỉnh: Tuyên Quang, Phú Thọ, Yên Bái. Sư đoàn đã và đang tiếp tục triển khai thực hiện thắng lợi nhiệm vụ quân sự theo tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân khu 2 lần thứ IX và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Sư đoàn lần thứ XVI; tập trung xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”; tích cực đấu tranh trên mặt trận phòng, chống “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan - chiến sĩ có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng, trình độ sẵn sàng chiến đấu cao.
Cùng với đó, Sư đoàn còn hoàn thành xuất sắc chức năng của “đội quân công tác”. Tích cực tham gia có hiệu quả công tác vận động quần chúng, giúp nhân dân phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, xây dựng cơ sở chính trị địa phương vững mạnh, nhất là ở các địa bàn có điều kiện kinh tế khó khăn, hoạt động tôn giáo phức tạp,… Đặc biệt, thông qua các hoạt động nổi bật, như: rà phá bom, mìn, vật liệu nổ, khắc phục hậu quả sau chiến tranh; phòng, chống, khắc phục hậu quả do thiên tai gây ra, tiêu biểu: Tháng 8/2017, tham gia khắc phục hậu quả tại Mù Cang Chải (Quân số 220 đồng chí, phương tiện 18 xe, 3.080 công). Tháng 10/2017, khắc phục hậu quả tại Thị xã Nghĩa Lộ, Yên Bái (Quân số 350 đồng chí, phương tiện 19 xe, 1.750 công). Tháng 07/2018, tham gia khắc phục hậu quả tại Tam Đường, Lai Châu (Quân số 250 đồng chí, phương tiện 10 xe, 5.250 công); Văn Chấn, Yên Bái (Quân số 245 đồng chí, phương tiện 14 xe, 2.940 công),… càng góp phần làm sáng ngời hình ảnh, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong lòng nhân dân.
Bên cạnh thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị trung tâm là huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và thực hiện các nhiệm vụ đột xuất khác do Bộ, Quân khu giao, Đảng ủy, Chỉ huy Sư đoàn, cấp ủy, chỉ huy các cấp luôn đặc biệt quan tâm đến công tác giáo dục truyền thống của dân tộc, Quân đội và đơn vị với nhiều nội dung, hình thức phong phú đa dạng, trong đó Sư đoàn đặc biệt chú trọng phát huy giá trị Khu Di tích quốc gia đặc biệt Đền Hùng vào giáo dục truyền thống dựng nước và giữ nước cho các thế hệ cán bộ, chiến sĩ.
Là đơn vị vinh dự được đóng quân trên vùng đất lịch sử (Phú Thọ), nơi có Đền Hùng và Lễ hội Đền Hùng - di sản văn hóa mang bản sắc của
dân tộc Việt Nam. Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, đến nay Đền Hùng vẫn
luôn là nơi tưởng nhớ, tôn vinh công lao các vua Hùng, là biểu tượng của khốiđại đoàn kết dân tộc Việt Nam. Từ bao đời nay, mỗi người dân Việt Nam luônnhớ về ngày giỗ Tổ qua câu ca được truyền tụng:
“Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày giỗ Tổ mồng mười tháng Ba”.
Câu ca dao trên có nghĩa rằng, dù ở phương trời nào, người Việt Nam đều nhớ ngày giỗ Tổ, đều hướng về vùng đất cội nguồn của dân tộc, nơi đây chính là điểm hội tụ văn hóa tâm linh của dân tộc Việt Nam và chính nơi đây cũng là cội nguồn của truyền thống yêu nước, nơi đã khơi dậy ý thức về dân tộc, đồng bào, gắn kết chúng ta thành khối đại đoàn kết trong công cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Hiện nay, đất nước bước vào thời kỳ đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, quá trình tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, việc phát huy các giá trị truyền thống dựng nước và giữ nước vốn có của dân tộc có những nơi, những địa phương và trong chính bản thân mỗi người dân bị ảnh hưởng bởi tác động của thị trường, lối chạy theo đồng tiền mà quên đi lợi ích của đất nước, quên đi cội nguồn dân tộc, các giá trị truyền thống dần bị mai một,...
Nhận thức rõ những giá trị truyền thống to lớn mà Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Đền Hùng mang lại. Hằng năm, cùng với việc làm tốt công tác giáo dục truyền thống thông qua các hoạt động thường xuyên tại đơn vị, như: học tập chính trị, phát huy vai trò các thiết chế văn hóa (Nhà truyền thống, Phòng Hồ Chí Minh, thư viện, hệ thống truyền thanh nội bộ); các mô hình hay, cách làm sáng tạo, diễn đàn, tọa đàm,… Sư đoàn đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị nhân các ngày lễ lớn của đất nước, Quân đội, đơn vị, nhất là trong giai đoạn đón nhận và huấn luyện chiến sĩ mới, càng tăng cường hơn nữa giáo dục truyền thống dân tộc, truyền thống Quân đội và đơn vị. Tiến hành xây dựng kế hoạch tổ chức cho cán bộ, chiến sĩ tiêu biểu được thăm quan, học tập và báo công tại Khu Di tích lịch sử, coi đây là một trong những hoạt động quan trọng như một thiết chế văn hóa không thể thiếu nhằm giáo dục cho mỗi cán bộ, chiến sĩ của Sư đoàn luôn nhớ về cội nguồn và hun đúc trong mỗi người truyền thống yêu nước, dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Đặc biệt khi đến thăm, học tập và công tác tại Khu Di tích quốc gia đặc biệt Đền Hùng, mỗi thế hệ cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn luôn khắc sâu lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đường về Thủ đô vào ngày 19/9/1954, Người đã dừng chân và nói chuyện với các cán bộ Đại đoàn 308 tại Đền Hùng: Bộ đội ta tuy đánh giặc giỏi, nhưng phải được lòng dân, được nhân dân tin cậy mới là quan trọng,… Người nói: “Bác cháu ta gặp nhau ở đây tuy tình cờ nhưng lại rất có ý nghĩa. Ngày xưa, các vua Hùng đã có công dựng nước, ngày nay Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Lời dạy của Bác tuy dung dị nhưng vô cùng sâu sắc, là sự khái quát cao nội dung cơ bản, xuyên suốt toàn bộ tiến trình lịch sử Việt Nam. Đây là sự ghi nhớ công lao to lớn dựng nước và giữ nước của tổ tiên, dân tộc; là sự nhắc nhở trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta về sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, giữ gìn và bảo vệ Tổ quốc; thể hiện sự kế thừa và phát triển tư tưởng chỉ đạo chiến lược đặc sắc, một bài học kinh nghiệm quý báu, đã trở thành quy luật của dân tộc ta - “Dựng nước đi đôi với giữ nước”.
Câu nói đó của Bác, không chỉ là lời giáo huấn cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn 308, mà còn là mệnh lệnh của lãnh tụ tối cao, “Người cha thân yêu của lực lượng vũ trang nhân dân” với toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta nói chung và cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 316 nói riêng.
Gần 69 năm đã qua, nhưng lời căn dặn của Bác Hồ đối với cán bộ Đại đoàn 308 ở Đền Hùng vẫn còn nguyên giá trị. Lời dạy đó của Người được các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 316 luôn khắc ghi trong tâm khảm và coi đó là mệnh lệnh thiêng liêng, tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt trong quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Sư đoàn. Nguyện phát huy bản chất, truyền thống anh hùng của dân tộc, cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 316 sẽ cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân quyết tâm thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Duy trì nghiêm nền nếp, chế độ sẵn sàng chiến đấu, nâng cao khả năng cơ động, trình độ tổ chức chỉ huy, hiệp đồng tác chiến; tăng cường luyện tập các phương án, bảo đảm cho Sư đoàn hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, không để bị động bất ngờ trước mọi tình huống. Thực hiện tốt phương châm “Cơ bản, thiết thực, vững chắc”, 3 quan điểm, 8 nguyên tắc, 6 mối kết hợp trong huấn luyện; coi trọng huấn luyện đồng bộ, chuyên sâu, lấy thực hành làm chính, sử dụng thành thạo vũ khí trang bị kỹ thuật hiện có, nhất là vũ khí trang bị kỹ thuật, khí tài mới, theo đúng tinh thần Nghị quyết số1659-NQ/QUTW, ngày 25/12/2022 củaQuân ủy Trung ương về nâng cao chất lượng huấn luyện giai đoạn 2023 - 2030 và những năm tiếp theo, tạo nên sức mạnh tổng hợp của Lực lượng vũ trang, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy.
Thường xuyên giáo dục, quán triệt cho cán bộ, chiến sĩ nắm chắc và chấp hành nghiêm đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; luôn có bản lĩnh chính trị vững vàng, niềm tin và lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân. Nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng trước âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch; mài sắc ý chí sẵn sàng chiến đấu và chiến thắng. Tăng cường đoàn kết, thống nhất, năng động, đổi mới và sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm để vượt qua mọi khó khăn thử thách; hăng hái phấn đấu vươn lên giành nhiều chiến công và thành tích mới trong xây dựng, huấn luyện, học tập và công tác. Xây dựng Đảng bộ trong sạch vững mạnh, Sư đoàn vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”, thực sự là một trong những sư đoàn chủ lực mạnh của Quân đội ta theo hướng tinh, gọn, mạnh, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao./.
Thượng tá Bùi Thế Dũng
Phó Sư đoàn trưởng, Sư đoàn 316, Quân khu 2
