Phần 1. Giai đoạn 1890 - 1945
Khoảng gần cuối năm 1895
Sau khi đậu cử nhân (1894), ông Nguyễn Sinh Sắc vào kinh đô Huế dự thi Hội, nhưng không đỗ. Ông xin vào học trường Quốc Tử Giám để chuẩn bị thi Hội kỳ sau. Được tiếp nhận, ông về quê đưa vợ và hai con trai cùng vào Huế; gửi con gái là Nguyễn Thị Thanh ở lại nhờ mẹ vợ nuôi.
Nguyễn Sinh Cung cùng anh theo cha mẹ vào Huế. Thời kỳ này từ Nghệ An vào Huế chưa có đường xe lửa và ôtô. Mọi người đều đi bộ, trẻ con thường được ngồi trong quang gánh, vất vả nhiều ngày dọc đường mới tới được kinh đô Huế.
Tới Huế, lúc đầu gia đình Nguyễn Sinh Cung phải ở nhờ những người quen, sau ở tạm trong một gian của trại lính gần Viện đô sát.
* Gần cuối năm 1898
Nguyễn Sinh Cung cùng anh theo cha về làng Dương Nỗ, xã Phú Dương, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên, cách thành phố Huế khoảng 7km. Theo lời mời của ông Nguyễn Sĩ Độ, ông Nguyễn Sinh Sắc về đây dạy chữ Hán cho một số học sinh trong làng.
Ông Nguyễn Sinh Sắc và hai con ở trong nhà người em ông Nguyễn Sĩ Độ là Nguyễn Sĩ Khuyến(lúc này ông Khuyến chưa lập gia đình, nhà bỏ không. Ngôi nhà này hiện nay đã được công nhận là di tích).
Nguyễn Sinh Cung bắt đầu học chữ Hán từ đây. Với trí nhớ tốt, các bài học Nguyễn Sinh Cung chỉ đọc ba, bốn lần là thuộc.
* Gần cuối năm 1900
Nguyễn Sinh Cung vẫn ở Huế với mẹ trong thời gian ông Nguyễn Sinh Sắc đi làm giám thị kỳ thi Hương tại Thanh Hoá, đưa Nguyễn Sinh Khiêm đi cùng.
Cuối năm bà Hoàng Thị Loan sinh người con thứ tư, vì ông Sắc đi vắng, bà lại thiếu sữa phải cho con đi bú nhờ nên bà con gọi đùa là Xin, nhưng Xin quá yếu, đã mất sau một thời gian rất ngắn.
* Sau tháng 9-1901
Nguyễn Tất Thành được phụ thân gửi học chữ Hán với thầy Vương Thúc Quý ở trong làng Kim Liên. Thầy Vương Thúc Quý là người con độc nhất của tú tài Vương Thúc Mậu, lãnh tụ Cần Vương của huyện Nam Đàn, người đã hy sinh trong cuộc càn quét của giặc Pháp tại Kim Liên. Mang nặng nợ nước thù nhà, thầy Quý tuy đỗ cử nhân nhưng không ra làm quan mà ở nhà mở trường dạy học và cùng các sĩ phu yêu nước trong vùng âm mưu chống Pháp. Nhà thầy Quý là nơi các sĩ phu yêu nước thường lui tới, trong đó có các ông Phan Bội Châu, Đặng Thái Thân… Những hôm nhà có khách, Nguyễn Tất Thành thường được thầy Quý lưu lại giúp đun nước, pha trà… Nhờ đó Nguyễn Tất Thành được nghe nhiều chuyện qua các buổi luận bàn thời cuộc của các sĩ phu yêu nước.
* Nửa cuối năm 1904
Nguyễn Tất Thành theo cha sang làng Du Đồng, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Thời gian này ông Nguyễn Sinh Sắc dạy học tại nhà ông Nguyễn Bá Uý, ở thôn Hạ, xã Chính Trung, tổng Du Đồng, phủ Đức Thọ(nay là xã Đức Đồng, huyện Đức Thọ).
Trong thời gian dạy học, ông Nguyễn Sinh Sắc đã tổ chức những buổi bình văn thơ, có lúc kéo dài tận khuya. Nguyễn Tất Thành thường chăm chú lắng nghe các buổi bình thơ đó.
Ngoài thời gian học tập, Nguyễn Tất Thành thường theo cha đến các vùng trong tỉnh như làng Đông Thái, quê hương của Phan Đình Phùng, làng Trung Lễ, quê hương của Lê Ninh, thăm các di tích thành Lục niên, miếu thờ La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp, v.v..
* Từ nửa sau tháng 9-1910 đến trước tháng 2-1911
Nguyễn Tất Thành dạy học ở Trường Dục Thanh (Phan Thiết). Thời gian đầu, thầy Thành ở nhờ nhà cụ Hồ Tá Bang, sau chuyển ra ở cùng với học sinh nội trú của trường tại một căn nhà có tên gọi là nhà Ngư trong vườn cụ Nguyễn Thông.
Thầy dạy rất tận tâm, hết lòng thương yêu, chăm sóc học sinh. Thầy thường phổ biến cho học sinh những thơ ca yêu nước, chẳng hạn bài Á tế á ca, bài Ca hớt tóc, v.v.. Thầy phụ trách thể dục buổi sáng của nhà trường, chăm lo xây dựng tủ sách, hướng dẫn học sinh thăm phong cảnh trong vùng, như động Thiềng Đức, bãi biển Thương Chánh.
* Tháng 10-1911
- Trước ngày 31: Nguyễn Tất Thành vẫn làm việc trên tàu Đô đốc Amiran Latusơ Tơrêvin, theo hành trình con tàu trở về Sài Gòn.
- Ngày 31: Từ Sài Gòn Nguyễn Tất Thành gửi thư cho Khâm sứ Trung Kỳ nhờ chuyển số tiền 15 đồng cho cha là Nguyễn Sinh Huy. Số tiền trên đã được ông Nguyễn Sinh Huy ký nhận ngày 9-11-1911.
* Khoảng cuối năm 1913
Sau hai tuần nghỉ việc đốt lò vì bị cảm, Nguyễn Tất Thành đến làm thuê ở khách sạn Đraytơn Cơớc, đại lộ Đraytơn, khu Oét Ilinh (Drayton Court, Drayton Av., West Ealing), Tây Luân Đôn.
Một thời gian sau, Nguyễn Tất Thành lại chuyển sang làm phụ bếp ở khách sạn Cáclơtơn (Carlton), phố Hây Makét, một khách sạn sang nổi tiếng ở Luân Đôn. Anh làm việc dưới sự điều khiển của vua đầu bếp người Pháp Étcốpphie (Escophier). Công việc của anh là dọn dẹp bát đĩa và đồ đạc. Anh làm rất cẩn thận. Đáng lẽ vứt thức ăn thừa vào một cái thùng thì anh lại để riêng những thức ăn còn sạch sẽ, có lúc là một phần tư con gà hoặc còn nguyên cả miếng bít tết để đưa lại cho nhà bếp.
Ông già Étcốpphie chú ý tới việc làm đó và hỏi anh:
- Tại sao anh không quẳng thức ăn thừa vào thùng như những người khác?
Tất Thành trả lời:
- Không nên vứt đi. Ông có thể cho người nghèo những thứ ấy.
Étcốpphie vừa nói vừa cười và có vẻ bằng lòng:
- Tạm thời anh hãy gác ý nghĩ cách mạng của anh lại một bên, và tôi sẽ dạy cho anh cách làm bếp, làm ngon và anh sẽ được nhiều tiền.
Từ đó, Tất Thành được ông vua bếp đưa vào chỗ làm bánh với số lương cao hơn. Những người trong khách sạn cho đó là một việc lớn vì lần đầu tiên ông vua bếp làm như thế.
* Tháng 10-1919
- Ngày 14: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Thư gửi ông Utơrây, đăng trên báo Le Populaire. Bài báo tố cáo Utơrây (Outrey) xuyên tạc sự thật về tình hình Đông Dương.
- Ngày 16: Nguyễn Ái Quốc gửi thư cho Utơrây. Trong bức thư dài này, Nguyễn Ái Quốc vạch trần thái độ xấu xa và những luận điệu xuyên tạc sự thật của ông ta trong các cuộc thảo luận tại Nghị viện Pháp, ngày 18-9-1919.
* Tháng 10-1920
- Ngày 5: Nguyễn Ái Quốc cùng với Phan Châu Trinh, Võ Văn Toàn (còn có tên là Marcel), Ba Sóc và Trần Xuân Hộ rời số 6 Vila đê Gôbơlanh đến 167 đại lộ Soadi dự cuộc họp của Uỷ ban Đệ tam quốc tế, nhóm Quận 13.
- Ngày 9: Nguyễn Ái Quốc nhận được thư của ông Tixo Duypông (Tissot Dupont) ở 24 đại lộ Crôxnơ (Crosne) mời đến chơi ngày chủ nhật 10-10.
- Ngày 10: Nguyễn Ái Quốc rời số 6 phố Vila đê Gôbơlanh lúc 6 giờ sáng và đi tới 1 giờ khuya mới về nhà.
- Từ ngày 10 đến ngày 16: Suốt tuần, ngày nào Nguyễn Ái Quốc cũng đến nhà Phan Châu Trinh vào các buổi chiều để sửa ảnh.
- Ngày 20: Nguyễn Ái Quốc nhận được thư gửi từ Boócđô (Bordeaux) của một người tên là Thuyết, phục vụ trên tàu Manila (Manilla) hoạt động ở vùng nam Đại Tây Dương.
- Ngày 21: Nguyễn Ái Quốc cùng một số người Việt Nam dự cuộc mít tinh do các đảng viên Đảng Xã hội Quận 13 tổ chức tại Phòng hoà nhạc Ếchxenxiơ (Exelsieur), số 13 Pácgông (Pargon), dưới sự chủ toạ của A.Phrăngxơ (A.France) nhằm lên tiếng ủng hộ một số đồng chí bị giam giữ độc đoán.
- Ngày 24: Nguyễn Ái Quốc và một số người Việt Nam dự cuộc họp của Chi bộ 13 Đảng Xã hội ở 163 đại lộ Ôpitan (Hôpital).
* Tháng 10-1921
- Ngày 4: Nguyễn Ái Quốc tham dự cuộc họp đầu tiên của Hội liên hiệp thuộc địa, bắt đầu từ 18 giờ tại nhà số 9, phố Valoa (Vallois). Thời gian này, tuy mới thành lập Hội đã có gần 100 hội viên, phần lớn là những người trước đây ở trong Hội những người yêu nước Việt Nam và Hội đấu tranh cho quyền công dân của người Mađagátxca thành lập ở Pháp.
- Ngày 7: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc, nhan đề Hãy yêu mến nước Pháp, người bảo hộ các anh đăng trên báo Le Libertaire.
Tác giả tố cáo nhà cầm quyền Pháp đã thực hiện chính sách ngu dân đối với thuộc địa. Trường tiểu học hiếm tới mức "phải hơn một trăm quán rượu và thuốc phiện mới có một trường học".Người muốn được vào học trong những "thiên đường"đó đã phải chạy chọt đủ kiểu, gửi hết đơn này đến đơn khác cho quan khâm sứ, quan công sứ, quan giám đốc của trường... mà vẫn chẳng nhận được một sự phúc đáp nào. Các nhà "khai hoá"hằng năm kiếm được trên hai mươi mốt triệu đồng bạc Đông Dương bằng cách bán các chất độc rượu và thuốc phiện, vậy mà một năm họ chỉ chi cho giáo dục một trăm bảy mươi hai ngàn đồng, v.v..
Tác giả mỉa mai: "Ôi! Nước Pháp, nếu người biết chúng tôi được che chở như thế nào, người sẽ kiêu hãnh là những kẻ bảo hộ chúng tôi".
- Ngày 16: Nguyễn Ái Quốc tham dự cuộc họp thường kỳ hằng tháng của Hội liên hiệp thuộc địa tại hội trường của Hội các nhà bác học, phố Đăngtông (Danton), khai mạc lúc 15 giờ.
Phát biểu ý kiến về vấn đề Bắc Kỳ, Nguyễn Ái Quốc đã lên án chính sách cai trị của Pháp ở thuộc địa, vạch ra một bản án thực sự đối với bọn quan lại thực dân, nhất là tên Đáclơ, Công sứ tỉnh Thái Nguyên, kẻ đã có những hành động vô cùng tàn nhẫn đối với nhân dân Việt Nam trong cuộc nổi dậy của binh lính Thái Nguyên do Lương Ngọc Quyến lãnh đạo năm 1917. Một hành động vô nhân đạo như vậy mà tên Đáclơ chỉ bị đưa ra toà án sơ thẩm ngày 7-3-1919 và chỉ bị phạt có 200 phrăng, theo Nguyễn Ái Quốc, thật không thể nào chấp nhận được, vì nó chỉ nhằm xoa dịu lòng phẫn nộ chứ không phải trừng trị tội ác một cách đích đáng. Chưa hết, Đáclơ sau đó lại còn được nhà nước"đền bù"bằng cách cử hắn làm Chủ tịch Uỷ ban học bổng rồi Chánh Văn phòng toà Khâm sứ trước khi về hưu. Giọng phẫn nộ cao độ, Nguyễn Ái Quốc kết thúc bài phát biểu của mình: "Tôi sẽ cho đăng bài này trên báo L'Humanité và sẽ được bổ sung thêm một số chi tiết cụ thể nữa".
- Ngày 23: Nguyễn Ái Quốc dự cuộc biểu tình do Đảng Xã hội (SFIC) và Liên hiệp Công đoàn tổ chức để phản đối việc hành quyết Sáccô và Vandétti đã bị nhà cầm quyền Mỹ kết án tử hình một cách trái phép.
* Tháng 10-1922
- Ngày 3: Nguyễn Ái Quốc họp cùng Ban biên tập báo Le Paria tại trụ sở tờ báo, số 3, đường Mácsê đê Patơriácsơ. Tham dự cuộc họp còn có Bơlôngcua, Xtêphani, Môngnécvin, Ralaimônggô và Nguyễn Văn Ái.
Xtêphani đã báo cáo tình hình tài chính. Sau khi trả cho nhà in 150 phrăng số tiền còn thiếu, trong quỹ không còn một xu nào. Môngnécvin cho biết một số người mới ghi tên vào Hội liên hiệp thuộc địa đã đặt mua báo dài hạn, có 103 người đã đặt mua cả năm.
Mọi người quyết định phải có người thường trực tại trụ sở để tiếp những đồng bào (người dân tộc thuộc địa) đến thăm hỏi. Những người cần có mặt ở các buổi ấy là Nguyễn Văn Ái, Nguyễn Ái Quốc, Bơlôngcua, Môngnécvin và Lapôlônhơ.
- Mùa Thu 1922
Sau một thời gian tiếp xúc với một số thanh niên Trung Quốc du học ở Pari, Nguyễn Ái Quốc đã khuyên họ nên gia nhập Đảng Cộng sản Pháp và hứa sẽ làm người giới thiệu.
Ý kiến của Nguyễn Ái Quốc đã được trao đổi trong tổ chức Đảng và Đoàn của những người Trung Quốc ở Pari và được chấp thuận. Nhóm thanh niên Triệu Thế Viêm, Trần Diên Niên, Trần Kiều Niên, Vương Nhược Phi, Tiêu Tam đã được Nguyễn Ái Quốc giới thiệu kết nạp Đảng Cộng sản Pháp khoảng tháng 9, tháng 10-1922 và cùng sinh hoạt một chi bộ với Nguyễn Ái Quốc.
- Ngày 5: Lúc 5 giờ chiều, Nguyễn Ái Quốc rời nhà số 9 ngõ Côngpoanh đến trụ sở báo L'Humanité, khoảng 30 phút. Sau đó đến nhà Nguyễn Thế Truyền từ 7 giờ đến 10 giờ đêm.
- Từ ngày 21 đến ngày 24: Nguyễn Ái Quốc tham dự Đại hội II Đảng Cộng sản Pháp họp tại nhà số 33 phố La Grănggiơ Ô Belơ, Quận 10, Pari.
Tại Đại hội này, Nguyễn Ái Quốc gặp Manuinxki, thay mặt Thường vụ Quốc tế Cộng sản tham dự Đại hội.
Từ diễn đàn Đại hội, Nguyễn Ái Quốc đã phê bình Đảng Cộng sản Pháp chưa quan tâm đúng mức đến vấn đề công tác ở các thuộc địa. Theo đề nghị của Nguyễn Ái Quốc, Đại hội đã thông qua lời kêu gọi Những người bản xứ ở các thuộc địa.
- Ngày 26: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Chế độ nô lệ "hiện đại hoá", đăng trên báo L'Humanité.
Sau khi tường thuật vụ sáu nông dân bản xứ đi làm thuê tại đồn điền của điền chủ kiêm công sứ Đờ la Rôdơ (De la Roses) bị bắt vì không nạp thuế và đã bị đưa ra toà; và việc viên điền chủ kiêm công sứ ấy đã được Toàn quyền bao che mặc dầu hắn đã có hành vi phi pháp là không những không thực hiện lời cam kết khi thuê mướn họ mà còn chiếm luôn cả số tiền mà họ chuyển cho hắn để nhờ nộp thuế, tác giả bài báo kết luận: "Những người lao động ở thuộc địa được bảo hộ như thế đấy và chính sách hợp tác được thực hiện như thế đấy".
* Tháng 10-1923
- Ngày 3: Nguyễn Ái Quốc gặp Tưởng Giới Thạch và Trương Thái Lôi tại Mátxcơva.
- Ngày 10: Nguyễn Ái Quốc dự Hội nghị lần thứ nhất Quốc tế Nông dân khai mạc tại Cung Anđrâyépxki trong Điện Kremli (Mátxcơva) với tư cách đại biểu chính thức của nông dân Đông Dương. Đại hội có 158 đại biểu, trong đó 122 là chính thức, gồm các lãnh tụ các Đảng Nông dân, các liên minh nông dân, đại biểu nông dân trong các nghị viện và chính phủ, tổng biên tập báo Nông dân.
Trong phiên họp đầu tiên này, sau lời chào của Calinin và phát biểu của Ganvan (Mêhicô) và Rưdơlô (Tiệp Khắc), Nguyễn Ái Quốc được Đoàn Chủ tịch mời phát biểu ý kiến. Từ diễn đàn, Người đã tố cáo tội ác của thực dân Pháp đối với các thuộc địa, nêu lên nỗi khổ cực của người nông dân và kêu gọi:“Thưa các đồng chí, khi các đồng chí được tổ chức lại, các đồng chí cần phải nêu gương cho chúng tôi, giúp đỡ chúng tôi, dang rộng cánh tay anh em đón chúng tôi để chúng tôi cũng có thể bước vào gia đình vô sản quốc tế”.
- Ngày 13: Buổi chiều, Nguyễn Ái Quốc phát biểu lần thứ hai tại phiên họp thứ 7 của Hội nghị Quốc tế Nông dân.
Sau khi so sánh tình cảnh của người nông dân Nga với người nông dân Việt Nam nói riêng và người nông dân Đông Dương nói chung, vạch trần những thủ đoạn thực dân như dùng thuốc phiện, nhà thờ, rượu cồn, sưu cao thuế nặng, trắng trợn cướp đoạt ruộng đất, cho vay nặng lãi, chính sách ngu dân… để biến người nông dân thành nô lệ hai bàn tay trắng…, Nguyễn Ái Quốc kết luận: “Quốc tế của các đồng chí chỉ trở thành một quốc tế thật sự khi mà không những nông dân phương Tây, mà cả nông dân ở phương Đông, nhất là nông dân ở các thuộc địa là những người bị bóc lột và bị áp bức nhiều hơn các đồng chí, đều tham gia Quốc tế của các đồng chí".
- Ngày 16: Nguyễn Ái Quốc được Hội nghị Quốc tế Nông dân bầu vào Hội đồng Quốc tế Nông dân, trở thành một trong số 52 uỷ viên của Hội đồng.
- Ngày 17: Nguyễn Ái Quốc dự kỳ họp đầu tiên của Hội đồng Quốc tế Nông dân và được bầu vào Đoàn Chủ tịch của Hội đồng gồm 11 uỷ viên.
* Tháng 10-1924
- Ngày 9: Bài báo của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Hành hình kiểu Linsơ, đăng trên Nhật báo Dieweltribune, số ra ngày 9-10-1924 và trên Tập sanInprekorr, bản tiếng Pháp, số 59.
Theo tác giả: tục hành hình kiểu Linsơ (Lynch) là tàn ác nhất, ghê tởm nhất, gây bao nhiêu thống khổ ghê gớm về tinh thần và vật chất đối với người da đen châu Mỹ, tiếng rằng đã được giải phóng 65 năm nay. Lối hành hình này đã trở thành phổ biến và kéo dài ở khắp các bang của nước Mỹ.
Sau khi kể lại cụ thể và chi tiết cảnh nạn nhân bị hành hình như thế nào, bài báo cho biết: Trong vòng 30 năm (1889 - 1919) đã có 2.600 người da đen, trong đó có 51 phụ nữ bị hành hình một cách khủng khiếp như vậy. Cũng trong 30 năm ấy, 708 người da trắng, trong đó có 11 phụ nữ đã bị hành hình theo kiểu trên vì họ tổ chức bãi công hoặc vì đồng tình với cuộc đấu tranh của người da đen. Vậy mà, "những thủ phạm chính không bao giờ bị làm rầy rà, chỉ đơn giản là vì họ luôn luôn được bọn chính khách, bọn tài chính, bọn cầm quyền và nhất là báo chí phản động kích thích, khuyến khích, xúi bẩy, rồi lại bao che".
Kết luận bài báo, tác giả viết:"Hành hình kiểu Linsơ thật đáng chiếm một vị trí vinh dự trong bộ sưu tập toàn bộ những tội ác của nền "văn minh" Mỹ".
- Ngày 17: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Thống chế Liôtây và Bản Tuyên ngôn nhân quyền, đăng trên Tập san Inprekorr, bản tiếng Pháp, số 71.
Bài báo thuật lại bằng giọng văn châm biếm việc Thống chế Liôtây (Lyautey) - viên toàn quyền Marốc, đã cấm ngặt không cho niêm yết ở xứ này Bản Tuyên ngôn nhân quyền, vì theo ông ta "Trong lúc này và trong nhiều năm về sau nữa, đối với dân bản xứ, nước Pháp có một nhiệm vụ trước nhất phải làm tròn là: Dạy cho họ biết giữ bổn phận của mình...".
Theo tác giả,"Trong cuộc chiến tranh vì "công lý" - không phải công lý cho Con người và cho Công dân, mà công lý cho bọn Diều hâu và Cá mập..."thì người Marốc đã làm tròn "bổn phận"của họ, bổn phận người nô lệ rồi. Nhưng"để xứng đáng với quyền Con người và quyền Công dân, họ còn phải làm bổn phận của họ là những Con người và những Công dân nữa, nghĩa là phải tổ chức nhau lại và đấu tranh để giành lấy các quyền đó, như người Pháp từng làm hồi 1789 và như giai cấp vô sản cách mạng ngày nay đang làm".
- Ngày 28: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Chủ nghĩa thực dân bị lên án, đăng trên Tập san Inprekorr, bản tiếng Pháp, số 73.
Tác giả trích đăng và bình luận một số đoạn báo, diễn văn, v.v. của chính bọn quan lại thực dân Pháp đã viết về tình trạng xã hội và dân số các nước ở châu Phi xích đạo thuộc Pháp đang suy thoái và có thể bị tiêu diệt do chính sách thống trị tàn bạo, sự áp bức bóc lột dã man của bọn thực dân Pháp gây ra, qua đó lên án mạnh mẽ chủ nghĩa thực dân mà bọn đế quốc Pháp đã thực hiện ở đây.
* Tháng 10-1925
- Ngày 14: Nguyễn Ái Quốc nhận được thư của Đoàn Chủ tịch Quốc tế Nông dân viết ngày 13-8-1925 do Đômban - Phó Tổng thư ký Quốc tế Nông dân, Gôrốp - Thư ký tổ chức và Vônhêxienxki - Trưởng ban Phương Đông và thuộc địa, cùng ký tên.
Thư nhấn mạnh đến yêu cầu mở rộng và tăng cường hơn nữa công tác vận động nông dân Trung Quốc. Qua cuộc trao đổi với Đoàn đại biểu Quốc dân Đảng ở Mátxcơva, được biết đảng này sẵn sàng phối hợp hành động với Quốc tế Nông dân trong một chương trình đối với nông dân, do đó Đoàn Chủ tịch đề nghị Nguyễn Ái Quốc với tư cách là đại diện của Quốc tế Nông dân, chính thức liên hệ với Ban Chấp hành Trung ương Quốc dân Đảng để bàn việc thực hiện. Đoàn Chủ tịch Quốc tế Nông dân cũng yêu cầu Nguyễn Ái Quốc phải hết sức cố gắng phát triển Ban Nông dân Quảng Châu của Quốc dân Đảng và thành lập các Ban Nông dân của Quốc dân Đảng tại khắp các địa phương, đồng thời làm cho các Ban Nông dân đó gia nhập Quốc tế Nông dân.
- Ngày 16: Nguyễn Ái Quốc, ký tên Nilốpxki, viết báo cáo gửi Quốc tế Nông dân về Phong trào nông dân tỉnh Quảng Đông. Báo cáo nêu bật sự phát triển của phong trào nông dân tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) về các mặt tổ chức, hoạt động và đấu tranh, đặc biệt là ở bốn huyện Hải Phong, Quảng Ninh, Hoa Yên và Vệ Hoa.
Nguyễn Ái Quốc cho biết, đông đảo nông dân Quảng Đông đã được tập hợp trong các hội nông dân. Tới thời điểm hiện tại, các hội nông dân đã được thành lập ở 32 huyện. Hưởng ứng lời kêu gọi của hội, nông dân đã tổ chức lực lượng tự vệ của mình, xuống đường tuần hành đòi giảm tô giảm tức, tiến hành nhiều cuộc biểu tình bày tỏ tình đoàn kết với anh em công nhân bãi công... Tỷ lệ thanh niên và phụ nữ tham gia Hội Nông dân chiếm khá cao, và "sẽ là một điều rất lý thú nếu thiết lập được sự trao đổi tin tức giữa thanh niên nông dân với Ban Thanh niên của Quốc tế Nông dân".
- Ngày 17: Nguyễn Ái Quốc viết thư gửi Đoàn Chủ tịch Quốc tế Nông dân, báo tin đã nhận được sáu thư của tháng 8 và năm thư của tháng 9 do Đoàn Chủ tịch gửi tới; hứa sẽ thực hiện một số những nội dung công việc đã được nêu trong thư ngày 18-8-1925 của Đoàn Chủ tịch và lưu ý tổ chức gửi cho các tài liệu bằng tiếng Pháp hoặc tiếng Anh chứ không phải bằng tiếng Đức"vì chúng tôi không hiểu".
Gửi kèm theo thư là một báo cáo về công tác nông dân ở tỉnh Quảng Đông.
Cuối thư ký tên: Nilốpxki.
* Tháng 10-1926
- Ngày 24: Bài Nhân đức của Pháp của Nguyễn Ái Quốc đăng trên báo Thanh niên, số 66, viết về vụ nhà cầm quyền Pháp trong mùa nước lũ đã sai lính phá đê sông Hồng ở phía bên kia để giữ an toàn cho thành Hà Nội "vì có nhiều Tây ở",mặc dầu chúng biết khi đê lở nước ào vào, người lính kia không phòng bị trước chắc chắn sẽ chết trôi và dân chúng bên đó chắc chắn sẽ bị nhấn chìm. Quả nhiên, người lính phá đê rồi thì chết đuối ngay. Và 20.000 dân ta bất thình lình bị nước ùa vào làm cho chết trôi hết.
Bài viết có đoạn:"Thương ôi! Dân ta bị Tây nó giết mòn, giết mỏi. Giết cách này không chết hết, thì nó giết cách khác. Nó lấy rượu và a phiến làm cho dân ta chết nhiều. Nó bắt đi đào sông, đào đường bị nước độc mà chết. Nó bắt đi lính đi làm nô lệ bên các xứ đen mà chết. Nay nó lại nhận chìm cả xứ!
Đồng bào ơi! Mau mau dậy cứu lấy nòi!
Kẻo mà Nam Việt đi đời nhà ma!".
* Tháng 10-1928
- Trước ngày 2: Nguyễn Ái Quốc gửi cho Tập san Inprekorr một tài liệu nhan đề Chủ nghĩa tư bản đế quốc Pháp ở Đông Dương.
Bài viết đưa ra những số liệu cụ thể và chia ra các phần( Tình hình kinh tế; Sự tích luỹ tư bản; Lợi nhuận; Công nghiệp hoá thuộc địa; Chiếm đoạt ruộng đất; Sự độc quyền; Đầu sỏ tài chính; Tư bản nước ngoài ở Đông Dương; Đối kháng thực dân ở Đông Dương; Sự bóc lột người An Nam; Vô sản hoá người bản xứ; Lao động khổ sai đối với người bản xứ; Sợ hãi cách mạng).
Bài viết có đoạn:“Mặc dù có hoạt động bề ngoài về kinh tế, và mặc dù làm ra vẻ an tâm, những tên đế quốc Pháp ở Đông Dương luôn luôn bị ám ảnh bởi ý nghĩ về một cuộc cách mạng sắp tới. Việc đã tạo ra một giai cấp vô sản và dạy cho người An Nam biết sử dụng súng ống là một bằng cớ chứng tỏ chủ nghĩa đế quốc tự mình đào hố để chôn mình”.
* Tháng 10-1929:Ngày 10, Nguyễn Ái Quốc bị Tòa án Vinh (Nghệ An) xử vắng mặt và đã bị khép vào tội tử hình.
* Tháng 10-1931: Nguyễn Ái Quốc tiếp bà Xtenla Benxơn - một nhà hoạt động văn học và sân khấu ở Hồng Kông, vào thăm Người trong nhà tù Hồng Kông.
Người nói chuyện với bà Xtenla Benxơn bằng tiếng Anh với một thái độ rất lịch thiệp. Với thiện cảm đặc biệt, bà Benxơn đã yêu cầu chồng mình - ông Tômát Xaothonơ, lúc đó là Phó Thống đốc Hồng Kông - giúp đỡ Nguyễn Ái Quốc.
* Khoảng mùa thu đến cuối năm 1933
Ở Thượng Hải, Nguyễn Ái Quốc tiếp tục tìm cách bắt liên lạc với các tổ chức cách mạng và đồng chí của mình. Nhờ đọc báo, Người được biết một đoàn đại biểu từ châu Âu đến Viễn Đông tuyên truyền chống chiến tranh đế quốc đang có mặt ở đây, trong đoàn có Pôn Vayăng Cutuyariê. Người liền viết thư gửi cho Pôn, thuê một chiếc xe du lịch đến tự tay bỏ vào thùng thư trước nhà bà Tống Khánh Linh để nhờ bà chuyển giúp tới Pôn Vayăng Cutuyariê.
Vài hôm sau, Nguyễn Ái Quốc gặp Pôn Vayăng Cutuyariê. Người kể cho Pôn Vayăng Cutuyariê biết hoàn cảnh khó khăn của mình. Còn Vayăng Cutuyariê nói cho Nguyễn Ái Quốc rõ tình hình phong trào cách mạng Đông Dương và phong trào cách mạng thế giới thời gian qua. Mấy ngày sau cuộc gặp gỡ này, Nguyễn Ái Quốc đã chắp được liên lạc với đoàn thể. Sau này, Người có dịp kể lại nỗi vui mừng của Người lúc ấy:
“Ba năm lưu lạc linh đinh,
Nay đà trở lại trong đại gia đình công nông”.
* Tháng 10-1934
Với bí danh Lin, Nguyễn Ái Quốc chính thức được nhận vào học Trường Quốc tế Lênin năm học 1934-1935 (theo Quyết định số 45, ngày 2-10-1934 của Ban Giám đốc Trường Quốc tế Lênin do Phó giám đốc Liđốpxky và Chánh Văn phòng Makinhe thì Lin được Đảng Cộng sản Đông Dương gửi đến học).
Người được đăng ký trong danh sách sinh viên, số hiệu 375.
* Tháng 10-1937: Nguyễn Ái Quốc viết thư gửi đồng chí Ăngđrê Mácty ( đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, Uỷ viên Đoàn Chủ tịch Quốc tế Cộng sản, Uỷ viên Ban Bí thư Quốc tế Cộng sản (nhiệm kỳ Đại hội VII), trực tiếp phụ trách Ban Phương Đông của Quốc tế Cộng sản ) thể hiện tình cảm thắm thiết, lòng tiếc thương vô hạn về việc đồng chí Pôn Vayăng Cutuyariê từ trần.
* Tháng 10-1938:Vào một buổi chiều se lạnh, Nguyễn Ái Quốc đáp xe lửa ở ga Iarôxlapxki rời Mátxcơva đi về phương Đông.
* Tháng 10-1939 : Nguyễn Ái Quốc đến Quế Lâm ; rời Quế Lâm qua Liễu Châu, Nam Ninh đi Long Châu để bắt liên lạc với các đồng chí Việt Nam ở trong nước phái ra. Cùng đi có một đồng chí Trung Quốc, có công vụ qua Việt Nam đi Hồng Kông kết hợp làm nhiệm vụ hộ tống.
Tại Long Châu, Nguyễn Ái Quốc không gặp được người từ Việt Nam cử sang. Người lại quay về Quế Lâm.
Cuối tháng Nguyễn Ái Quốc đến Quý Dương, thủ phủ tỉnh Quý Châu (Trung Quốc). Người được bố trí ở tầng trên của Văn phòng Bát lộ quân tại Quý Dương.
* Khoảng tháng 10-1940
- Nguyễn Ái Quốc đến Quế Lâm. Người được bố trí ở một ngôi nhà nhỏ, vách đất, lợp lá, thuộc ngoại thành. Nhiều đồng chí của ta cũng đã tập trung ở đây.
- Trong một cuộc họp triệu tập tại một bãi cỏ ở vùng ngoại ô Quế Lâm, Nguyễn Ái Quốc nhận xét về những diễn biến tình hình vừa qua và chỉ dẫn về đối sách của ta:“Tình hình Quốc Cộng hợp tác hiện nay đang trải qua một bước rất gay go... Từ nay kỷ luật bí mật của Đảng phải được chấp hành triệt để. Sách vở, tài liệu phải hết sức cẩn thận. Mua sách, báo về chủ nghĩa cộng sản, đọc xong huỷ đi trước khi về nhà. Trong lúc giao dịch với bọn Quốc dân Đảng tuyệt đối không để lộ mình là cộng sản”.
“Trong việc giao dịch với Quốc dân Đảng không mong chi nhiều. Điều chủ yếu là làm sao cho chúng không cản trở công việc của ta. Phải hết sức bí mật. Về chuyện “Hoa quân nhập Việt” đừng chỉ nhìn mặt thuận lợi. Hiện nay chỉ có Hồng quân Liên Xô và Hồng quân Trung Hoa mới là những đội quân anh em, mới là đồng minh thực sự của ta. Còn quân đội Tưởng Giới Thạch dù có vào Việt Nam để đánh Nhật cũng chỉ là đồng minh tạm thời, về bản chất chúng vẫn là kẻ thù. Phải thấy hết tính chất phản động của nó, nếu không thấy thì nguy hiểm. Chúng nó không vào Việt Nam càng tốt cho ta hơn”.
Người cũng nhận định tình hình chung trên thế giới và Đông Dương càng có lợi cho ta, không nên ở Quế Lâm lâu, phải chuyển về biên giới tìm cách về nước ngay để hoạt động.
- Được tin hơn 40 thanh niên các dân tộc Cao Bằng, vì bị đế quốc Pháp khủng bố mạnh đã vượt biên giới sang Quảng Tây (Trung Quốc), Nguyễn Ái Quốc nói với các đồng chí cùng hoạt động ở Quế Lâm: “Chúng ta sẽ tổ chức một lớp huấn luyện cho các anh em, sau đó, đưa anh em trở về củng cố và mở rộng phong trào Cao Bằng và tổ chức đường liên lạc về nước”.Người còn nhận định:“Căn cứ địa Cao Bằng sẽ mở ra triển vọng lớn cho cách mạng ta. Cao Bằng có phong trào tốt từ trước, lại kề sát biên giới, lấy đó làm cơ sở liên lạc quốc tế rất thuận lợi. Nhưng từ Cao Bằng còn phải phát triển về Thái Nguyên và thông xuống nữa mới có thể tiếp xúc với toàn quốc được. Có nối phong trào được với Thái Nguyên và toàn quốc thì khi phát động đấu tranh vũ trang, lúc thuận lợi có thể tiến công, lúc khó khăn có thể giữ”.
Nguyễn Ái Quốc cử các đồng chí Võ Nguyên Giáp, Cao Hồng Lĩnh và Vũ Anh đến Tĩnh Tây (thuộc tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc) để tìm cách liên lạc với số thanh niên ấy.
* Tháng 10-1941
- Khoảng đầu tháng : Tại Pác Bó, Nguyễn Ái Quốc gặp Lê Thiết Hùng mới ở Trung Quốc về nước. Sau một thời gian ngắn, Người giao cho Lê Thiết Hùng và Lê Quảng Ba, Hoàng Sâm cùng cộng tác mở lớp huấn luyện quân sự.
- Ngày 11: Bài thơ Công nhân của Nguyễn Ái Quốc gồm 20 câu, in trên báo Việt Nam độc lập. Bài thơ nêu lên nỗi khổ cực của công nhân Việt Nam dưới ách thống trị và bóc lột của bọn Pháp, Nhật: bị đánh đập, bị phạt, bị bớt xén tiền lương; và kết thúc bằng lời kêu gọi:
“Thợ thuyền ta phải đứng ra,
Trước ta cứu nước, sau ta cứu mình.
Cùng nhau vào hội Việt Minh,
Ra tay tranh đấu hy sinh mới là.
Bao giờ khôi phục nước nhà,
Của ta ta giữ, công ta ta làm”.
- Khoảng từ giữa đến cuối tháng: Một buổi trưa, Nguyễn Ái Quốc yêu cầu các đồng chí Lê Thiết Hùng, Lê Quảng Ba báo cáo về việc thành lập đội vũ trang. Người chỉ định Lê Quảng Ba làm đội trưởng, Lê Thiết Hùng làm chính trị viên, Hoàng Sâm làm đội phó và căn dặn huấn luyện xong toàn đội đi hoạt động ngay.
Người nói thêm với Lê Thiết Hùng: Trước chú quen chỉ huy hàng ngàn người, bây giờ chú thử chỉ huy chục người xem khác nhau chỗ nào?
- Khoảng cuối tháng 10
Nguyễn Ái Quốc viết diễn ca Mười chính sách của Việt Minh. Mở đầu, Người giới thiệu mục tiêu đấu tranh của Việt Minh:
...“Quyết làm cho nước non này,
Cờ treo độc lập, nền xây bình quyền”.
Người vạch rõ vai trò to lớn của Mười chính sách của Việt Minh:
“Có mười chính sách bày ra,
Một là ích nước, hai là lợi dân”.
Tiếp đó là diễn ca nội dung các chính sách về ruộng đất, quyền tự do, về thuế khoá. Cuối cùng, Người kêu gọi mọi người đoàn kết trong Mặt trận Việt Minh.
“Khuyên ai xin nhớ chữ đồng,
Đồng tình, đồng sức, đồng lòng, đồng minh”.
* Tháng 10- 1942:Hồ Chí Minh bị bọn Quốc dân Đảng Trung Quốc giải từ Tĩnh Tây sang Thiên Bảo.
*Tháng 10 -1943: Hồ Chí Minh bắt đầu tham gia một số hoạt động của Việt Nam cách mạng đồng minh hội
* Tháng 10-1944: Hồ Chí Minh viết Thư gửi đồng bào toàn quốc. Người phân tích tình hình và nhiệm vụ cấp bách của cách mạng Việt Nam và cho rằng: “Cơ hội cho dân tộc ta giải phóng chỉ ở trong một năm hoặc năm rưỡi nữa. Thời gian rất gấp. Ta phải làm nhanh!”.
Muốn vậy cần phải có một“Toàn quốc đại biểu Đại hội gồm tất cả các đảng phái cách mệnh và các đoàn thể ái quốc trong nước bầu cử ra", "phải có một cái cơ cấu đại biểu cho sự chân thành đoàn kết và hành động nhất trí của toàn thể quốc dân ta”.
Cuối tháng, Hồ Chí Minh đến Pác Bó kiểm tra Đại đội tự vệ vũ trang chiến đấu Hồng Phong. Người nói: “Hiện nay, đế quốc Pháp và phát xít Nhật ở Đông Dương, khác gì hai con gà trống nhốt trong chuồng. Trước sau chúng cũng chọi nhau. Tất cả hai con bị thương nặng, có con què. Lúc đó ta bắt mới dễ! Làm cách mệnh phải biết dựa vào thời cơ, và phải nhìn chung phong trào mọi nơi mọi chốn, mới chắc thắng!... Việc lớn nhất hiện nay là phải củng cố lại phong trào cách mệnh các địa phương cho vững chắc, chống khủng bố. Chúng ta huấn luyện vài buổi nữa, rồi chia tay nhau đi các địa phương”.
Còn nữa
Huyền Trang (tổng hợp)
Phần 1. Giai đoạn 1890 - 1945 (tiếp)
* Tháng 10- 1945
- Ngày 1: Lúc 8 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ bế giảng khoá IV Trường Quân chính Việt Nam. Phát biểu với các học viên, Người nhấn mạnh: Thời gian huấn luyện tuy ngắn ngủi, chưa thể cung cấp cho mọi người những kiến thức đầy đủ, nhưng đó là những điều cơ bản giúp anh em ứng dụng ngay vào công tác trước mắt, định rõ một hướng đi cho khỏi lầm đường, điều quan trọng là phải "vừa làm vừa học, nghiên cứu không những trong sách vở mà ngay trong những công tác của mình".
Người căn dặn mọi người phải có những đức tính mà đã là cán bộ thì cần phải có:
1. Không tự kiêu, không có cái bệnh làm “quan cách mạng”.
2. Phải siêng năng, siêng nghe, siêng thấy, siêng đi, siêng nghĩ, siêng nói, siêng làm.
3. Cầu tiến bộ luôn luôn, không lúc nào ngừng nghiên cứu, tự luyện, sửa chữa những khuyết điểm.
4. Trung thành với mục đích cách mạng: Giữ cho nước nhà được độc lập, nòi giống được tự do.
17 giờ, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo: Buổi sáng tướng Trung Hoa Hà ứng Khâm và tướng Mỹ Mắc Clơrơ (R.B. Mac Clure) đã tới Hà Nội.
Cùng ngày, Người gửi báoThiếu Sinh bức thư dưới đây:
“Gửi báo Thiếu Sinh,
Báo trẻ em đã ra đời. Báo đó là báo của trẻ em, vậy các em nên giúp cho báo: Gửi tin tức, tranh vẽ và viết bài cho báo.
Nên đọc cho trẻ em chưa biết chữ nghe. Nên làm cho báo phát triển.
Hồ Chí Minh”.
- Ngày 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh cho công bố chính sách ngoại giao bốn điểm của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 41, bãi bỏ tất cả các công sở và các cơ quan trước đây thuộc Phủ Toàn quyền Đông Dương được thiết lập ở Hà Nội hoặc các nơi khác trên lãnh thổ Việt Nam; quy định bất động sản và động sản ở tất cả các công sở trên đều phải giữ nguyên vẹn và chuyển giao cùng với những nhân viên hiện tòng sự tại đây sang các bộ của Chính phủ lâm thời Việt Nam theo sự phân phối của Chính phủ.
- Ngày 4: Hai bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh:Chống nạn thất họcvàThiếu óc tổ chức - Một khuyết điểm lớn trong các Uỷ ban nhân dân (ký bút danh Quyết Thắng), đăng trên báoCứu quốc, số 58.
Trong bàiChống nạn thất học, Người nêu rõ một trong những công việc phải thực hiện cấp tốc lúc này là nâng cao dân trí: "Muốn giữ vững nền độc lập. Muốn làm cho dân mạnh nước giầu. Mọi người Việt Nam phải hiểu biết quyền lợi của mình, bổn phận của mình, phải có kiến thức mới để có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà, và trước hết phải biết đọc, biết viết chữ quốc ngữ".Và Người kêu gọi:“Những người đã biết chữ hãy dạy cho những người chưa biết chữ... Những người chưa biết chữ hãy gắng sức mà học cho biết đi. Vợ chưa biết thì chồng bảo, em chưa biết thì anh bảo, cha mẹ không biết thì con bảo, người ăn người làm không biết thì chủ nhà bảo, các người giàu có thì mở lớp học ở tư gia dạy cho những người không biết chữ ở hàng xóm láng giềng."…
BàiThiếu óc tổ chức - Một khuyết điểm lớn trong các Uỷ ban nhân dân, nêu những thiếu sót chung trong phần lớn các Uỷ ban nhân dân, đó là "bệnh lộn xộn, thiếu tổ chức", biểu hiện ở chỗ phân công công việc không rõ ràng, rành mạch, có kế hoạch nhưng sơ sài, việc sử dụng người không đúng chỗ, v.v..
Kết luận, bài báo viết: "Cán bộ chăm chỉ làm việc chưa đủ, cần phải biết làm việc cho có phương pháp. Phải cần mà phải cẩn nữa".
17 giờ 30, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo về việc đại tá Mỹ Nótlingơ (Nordlinger) đã đề nghị với Chính phủ Việt Nam lập một Uỷ ban gồm có Uỷ viên Hội Hồng thập tự Mỹ, một số người Pháp và người Việt Nam để lo tiếp tế gạo cho dân Bắc Bộ; việc Người đã nói chuyện với Tướng Hà Ứng Khâm và việc thả dần tù binh Pháp nhưng cấm tù binh mang khí giới.
- Ngày 5: Bài viếtTinh thần tự động trong Uỷ ban nhân dâncủa Chủ tịch Hồ Chí Minh (ký bút danh Chiến Thắng), đăng trên báo Cứu quốc, số 59, nhận xét về tình trạng nhiều Uỷ ban nhân dân chỉ biết thi hành một cách máy móc mệnh lệnh của cấp trên mà không biết vận dụng vào hoàn cảnh của địa phương, nhiều uỷ viên Uỷ ban không chịu nghĩ cách thực hiện nhiệm vụ được phân công sao cho có hiệu quả mà nhất nhất điều gì cũng chờ đợi ở"thượng cấp", như vậy là không có tinh thần tự động.
"Tự động là không phải tựa vào ai, là tự mình biết biến báo xoay xở, tự mình biết thực hành công tác theo nhiều hình thức mới mẻ, phong phú".Nhưng "Tự động không phải là tự tiện..., không coi kỷ luật chính trị vào đâu, muốn làm gì là cứ tự ý làm bừa đi, chẳng bàn hỏi thảo luận với ai, không theo pháp luật Chính phủ ban hành, không dựa vào ý nguyện dân chúng".
Kết luận, Người nhắc nhở: "Các nhân viên trong các Uỷ ban nhân dân phải rèn cho có một tinh thần tự động mạnh mẽ, nhưng phải bỏ tính cái gì cũng tự tiện".
17 giờ 30, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo cuộc gặp gỡ với hai ông Hà Ứng Khâm, Mắc Clơrơ diễn ra rất vui vẻ và thân mật. Người cho biết đã nhận được thư của Lư Hán về việc ông ta cử những người Trung Hoa làm giám đốc các công sở và yêu cầu người Việt Nam hợp tác với họ. Theo đề nghị của Hội đồng Chính phủ, Người nhận lời sẽ gặp Lư Hán bàn về việc định rõ quyền hạn của những ông giám đốc Trung Hoa.
- Ngày 6: Lúc 16 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tổ chức họp báo để nói về chính sách ngoại giao và nội trị của Chính phủ từ sau ngày 2-9-1945.
Về ngoại giao, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ chính sách đối ngoại của Việt Nam đối với Trung Quốc, Mỹ và Pháp. Người nói: "Hai nước Trung Hoa và Việt Nam có liên lạc với nhau về kinh tế và chính trị, thì hai dân tộc không thể không có sự tương trợ, tương thân.
Với Mỹ - những phái bộ Mỹ đến Việt Nam đã tỏ rõ với Chính phủ lâm thời một cảm tình đặc biệt. Đó là thứ cảm tình giao tế quân nhân phái bộ Mỹ đối với mình... Các đại biểu phái bộ Mỹ vẫn chủ trương thuyết là quân nhân không có quyền nói chính trị.
Với Pháp - rất đơn giản, là Chính phủ buộc Pháp phải công nhận nền độc lập của nước ta. Được thế, về vấn đề khác cũng có thể giải quyết rất dễ dàng".
Về nội trị, Người nhấn mạnh:Chính phủ Dân chủ Cộng hoà lâm thời phải là công bộc của dân, phải làm sao cho dân tộc Việt Nam có Danh với thế giới, tranh được Lợi với thế giới.
Cùng ngày, Chủ tịch gặp Pinhông tại Hà Nội.
- Ngày 7: Lúc 9 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ khai mạc Triển lãm Văn hoá tại trụ sở cũ của Hội Khai trí Tiến Đức. Trước số sách báo ít ỏi của ta được xuất bản trong thời kỳ bị Pháp - Nhật đô hộ, Người nói: Văn hoá Việt Nam dưới sự áp bức của đế quốc vẫn cố thở, cố tìm cách phát triển...
Sang phòng triển lãm tranh của các họa sĩ có tên tuổi như Tô Ngọc Vân, Nguyễn Đỗ Cung, Người nhận xét:“Những bức tranh này tỏ rõ các nghệ sĩ của ta lâu nay đều đã cố gắng tìm một con đường đi. Nhưng tiếc một điều là không muốn đi ở dưới đất mà cứ muốn vụt lên trời; chất mơ mộng nhiều quá, mà cái chất thật của sự sinh hoạt lại quá ít”.
Người còn nhắc nhở: “...Văn hoá là một cấu trúc thượng tầng. Nhưng cơ sở hạ tầng của xã hội có kiến thiết rồi, văn hoá mới kiến thiết được và đủ điều kiện phát triển được. Ngày nay, trước khi đi đến sự kiến thiết nước nhà, chúng ta còn phải qua một thời kỳ tranh đấu cực kỳ khổ sở. Giới văn hoá cũng phải cùng các giới đồng bào đi qua chặng đường ấy. Mong rằng anh em văn hoá đã cố gắng, xin cố gắng mãi lên!”.
- Ngày 8: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự Lễ khai giảng Lớp huấn luyện đầu tiên đào tạo cán bộ phụ trách Bình dân học vụ các tỉnh Bắc Bộ tại Hà Nội. Tại buổi Lễ, Người nói:Trong lúc Chính phủ còn nghèo, Bình dân học vụ có sáng kiến dựa vào dân là rất tốt.Sau khi phân tích ba nhiệm vụ cách mạng có liên quan với nhau là chống nạn đói, nạn dốt và nạn ngoại xâm, Người chỉ rõ:Chống nạn thất học cũng quan trọng như chống ngoại xâm.
Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh:Khoan hồng mà không nhu nhược(ký bút danh Chiến Thắng) đăng trên báoCứu quốc, số 61, nói rõ chính sách khoan hồng, chính đại của Chính phủ,"chỉ coi bọn thực dân Pháp là kẻ thù chính cần tiêu diệt, còn đối với dân chúng Pháp chịu thừa nhận quyền độc lập Việt Nam thì nó vẫn thân thiện và sẵn sàng bảo vệ cho sinh mạng và tài sản. Đối với quan lại cũ, trừ những bọn đại gian, đại ác, Chính phủ Cộng hoà ta cũng tỏ một độ lượng không để tâm moi ra những tội cũ... Thái độ đó của Chính phủ tỏ rõ một ý muốn duy nhất làm sao đem lại cho dân chúng được tự do độc lập hoàn toàn.."..
Bài báo phê phán một số Uỷ ban địa phương đã có những hành vi trái phép, trái với chính sách khoan hồng của Chính phủ như bắt bớ lung tung, tịch thu bừa bãi không phải vì quyền lợi của dân chúng mà chỉ vì tư thù, tư lợi, gây ảnh hưởng xấu tới Chính phủ. Tuy nhiên, tác giả cũng khẳng định: "Nói như vậy không phải là các Uỷ ban nhất thiết không bắt bớ ai, tuyệt đối không tịch thu tài sản của ai. Những bọn thực dân tàn bạo và bọn tay sai của chúng mưu mô xâm phạm chủ quyền Việt Nam, phá hoại nền độc lập của ta, các Uỷ ban cần thẳng tay phanh thây chẻ xác chúng ra để làm gương cho kẻ khác.
Phải khoan hồng nhưng không nhu nhược, như vậy mới thực là biết phụng sự quyền lợi quốc gia".
17 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ. Người thông báo về việc quốc dân sẽ treo cờ Trung Hoa và đại biểu của Chính phủ sẽ gặp Lư Hán để chúc mừng ngày Quốc khánh của Trung Hoa Dân quốc (10-10); về việc gặp Lư Hán, Alétxăngđri và một đại tá Mỹ. Người cho biết, buổi trưa Người đã tiếp phóng viên Hãng Thông tấnFrance Press; còn việc chở gạo từ trong Nam ra Bắc, nếu người Mỹ cần người Việt Nam giúp thì người Việt Nam sẽ sẵn lòng giúp.
Khi Hội đồng thảo luận về việc Bộ Cứu tế sẽ đi thu gạo để giúp dân đói, Người nói sẽ cho đăng một bài báo về việc quyên gạo là tuyệt đối không bắt buộc.
- Ngày 9: Lúc 7 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ. Mở đầu cuộc họp, Người thông báo về việc chở gạo từ trong Nam ra đã đến Nam Định và việc đại biểu Công nhân cứu quốc Hà Nội nhờ Người chuyển 1.000 đồng tới các chiến sĩ Nam Bộ. Khi bàn tới vấn đề kinh tế, Người cho biết vừa gặp ông Nótlingơ bàn về việc chuyển gạo từ Nam ra Bắc và việc Hội Hồng thập tự Mỹ sẽ chở gạo giúp Chính phủ. Tiếp đó, Hội đồng bàn về các vấn đề y tế, cứu tế, lao động và giáo dục.
Cùng ngày, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu Công nhân thành Hoàng Diệu do ông Trần Danh Tuyên dẫn đầu đến yết kiến. Người đã trả lời các vấn đề về tổ chức trong công nhân, vấn đề đối nội, đối ngoại của Nhà nước ta trước sự tấn công của thù trong giặc ngoài. Về đối ngoại, Người chỉ rõ:Chúng ta phải hết sức khôn khéo, đứng trước bất kỳ kẻ thù nào, người cách mạng cũng phải hiểu rõ chúng là ai; mạnh yếu chỗ nào, tranh thủ và cô lập ai?...
Trước khi chia tay, Người căn dặn:“Trước mắt, các chú cần tổ chức Hội nghị Công nhân nhằm biểu dương lực lượng và động viên anh em chuẩn bị bước vào cuộc chiến đấu mới”.
- Ngày 10: Lúc 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các ông uỷ viên tuyên truyền Bắc Bộ, uỷ viên thị chính thành phố Hà Nội và đại biểu các đoàn thể cứu quốc đến dự Lễ kỷ niệm “Song thập” (10-10), ngày Quốc khánh của Trung Hoa dân quốc do Tướng Lư Hán tổ chức tại nơi làm việc của ông ta (Phủ Toàn quyền Pháp trước đây).
Các đoàn đại biểu đứng giàn thành hàng trước cửa dinh.
Chủ tịch Hồ Chí Minh, Lư Hán và một số đại biểu đứng trên thềm.
Sau lời chúc mừng do đại diện cho các giới Việt Nam đọc, Lư Hán cảm ơn và nói:"Cảm tình giữa hai dân tộc Hoa - Việt không sao tả hết, nhưng rút lại trong một câu là hai dân tộc hợp tác chặt chẽ trên các con đường tiến thủ".
Sau đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh vào Phòng khánh tiết dự tiệc.
17 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ. Trong phần đầu của cuộc họp, Người thông báo việc đi dự Lễ kỷ niệm “Song thập”. Sau đó, Hội đồng bàn dự án Sắc lệnh về quốc tịch và các vấn đề khác.
- Ngày 11: Lúc 8 giờ, tại Nhà hát thành phố Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ xuất phát của đoàn Tiễu trừ giặc đói.
17 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ. Người thông báo về việc vừa tiếp đại biểu Đoàn Công thương Cứu quốc, nghe những kiến nghị của các nhà công thương về thuế môn bài và về cuộc gặp Tiêu Văn vừa qua. Về việc người Trung Hoa kiểm duyệt thông tin và tuyên truyền ở Đài phát thanh, Người nhận lời sẽ gặp Lư Hán để thoả thuận về vấn đề này. Về vấn đề đê điều, Người đồng ý sẽ trực tiếp đến một địa điểm chữa đê và cùng đắp đê với dân một buổi.
- Ngày 12: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Sao cho được lòng dân, ký bút danh Chiến Thắng, đăng trên báoCứu quốc, số 65, nêu lên tình trạng Uỷ ban nhân dân ở một vài nơi "tiếng phàn nàn oán thán nhiều hơn tiếng người khen. Dân chúng tín nhiệm ở Chính phủ trung ương nhiều hơn các Uỷ ban địa phương". Phân tích hiện tượng trên, bài báo cho rằng đó là do các ông chủ tịch, các ông uỷ viên mắc "cái tật ngông nghênh cậy thế cậy quyền", đi đến chỗ lạm dụng chức vụ, hách dịch, làm nhiều điều quá tệ, nên không những không được dân yêu mà còn bị dân khinh, dân ghét.
Muốn được dân yêu, muốn được lòng dân, như bài báo đã viết, "việc gì có lợi cho dân phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh,... hết thảy những việc có thể nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của dân phải được ta đặc biệt chú ý... Nói tóm lại, muốn được dân yêu, muốn được lòng dân, trước hết phải yêu dân, phải đặt quyền lợi của dân trên hết thảy, phải có một tinh thần chí công vô tư".
17 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ. Người báo cáo trước Hội đồng về việc gặp các ông Lư Hán và Galơgơ trao đổi nhiều vấn đề trong quan hệ Việt - Hoa và Việt - Mỹ.
Sau khi ông Trần Huy Liệu báo cáo về vấn đề thông tin, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói:"Bộ Tuyên truyền hoạt động tốt và có nhiều kết quả, nhưng cần phải có một kế hoạch để mọi nơi cứ theo đó mà làm, chẳng hạn tuyên truyền về độc lập, về trật tự, về Hoa - Việt thân thiện, về việc nên bảo hộ cho kiều dân ngoại quốc thuộc bất cứ quốc tịch nào".
Bàn về vấn đề đổi tiền Việt lấy tiền Quan Kim, Người cho biết đã nói chuyện với người Mỹ và nhờ họ giúp, nhưng họ trả lời đây là “một vấn đề ngoại giao”.
- Ngày 13: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư choGiới công thương Việt Nam, hoan nghênh giới công thương đã đoàn kết lại thànhCông thương cứu quốc đoànvà gia nhập Mặt trận Việt Minh, đem vốn làm ích nước lợi dân. Người chỉ rõ:“Trong lúc các giới khác trong quốc dân ra sức hoạt động để giành lấy nền hoàn toàn độc lập của nước nhà, thì giới Công - Thương phải hoạt động để xây dựng một nền kinh tế và tài chính vững vàng và thịnh vượng. Chính phủ nhân dân và tôi sẽ tận tâm giúp giới Công - Thương trong công cuộc kiến thiết này”.
17 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ. Người thông báo về việc ông Nótlingơ đề nghị cử một Uỷ ban gồm có người Mỹ, người Việt Nam và người Pháp đi Hải Phòng nhận gạo. Về việc này, Người đã nói rõ: Chính phủ Việt Nam hoàn toàn tín nhiệm người Mỹ, không cần lập Uỷ ban. Nếu người Mỹ cần, Chính phủ Việt Nam sẽ cử một người Việt Nam để giúp Mỹ.
Người còn thông báo triển vọng việc thu xếp để ông Nguyễn Hải Thần tham gia Chính phủ.
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp nhà trí thức Hoàng Xuân Hãn tại Bắc Bộ phủ. Cuộc nói chuyện kéo dài hơn một tiếng đồng hồ mặc dầu ông Hoàng Xuân Hãn đã hai lần xin cáo biệt.
Mở đầu là những ý kiến về bộ máy chính quyền mới. Khi ông Hãn nêu ý kiến chính quyền còn có thái độ độc tài, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói có thể Uỷ ban địa phương làm bậy chứ Chính phủ không có ý chuyên quyền, "còn nói Chính phủ độc tài thì có đâu. Trong nội các có nhiều người không phải ở trong Mặt trận Việt Minh".
Về vấn đề đối xử với trí thức, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói Chính phủ không bài xích trí thức, nhưng có người làm sai thì Chính phủ phải nhận lỗi.
Chủ tịch Hồ Chí Minh thẳng thắn hỏi:"Trí thức theo cụ Nguyễn Hải Thần nhiều phải không?". Ông Hãn trả lời: "Nếu cụ Nguyễn Hải Thần chỉ kéo bè kéo đảng mà thôi thì chắc họ không theo".
Lúc tiễn ông Hãn ra về, Chủ tịch Hồ Chí Minh cảm ơn và nói: "Hôm nay, ông cho tôi biết được nhiều điều".
Ông Hoàng Xuân Hãn, năm 1971, khi nhớ lại cuộc gặp gỡ này đã viết:"Tôi đứng dậy, từ giã, xuống lầu, cảm động vì đã có dịp tỏ nhiều lời tâm huyết, vì thấy vận mệnh của dân nước đè trên vai một vị thâm niên gầy ốm, nhưng tinh thần tinh anh, mặc tĩnh, thâm trầm và cử chỉ ôn tồn, gãy gọn và kiên quyết".
- Ngày 14: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn các giám mục và đồng bào Công giáo Vinh, Hà Tĩnh, Quảng Bình về lời hứa của các vị trong bức thư gửi cho Người nói rằng:"Dù phải hy sinh xương máu để kiến thiết một nước nhà tự do hạnh phúc hoàn toàn, thì chúng tôi cũng sẵn sàng không ngần ngại".
Thư của Người viết:"Câu nói nhiệt thành đó tỏ rằng các vị là những người chân chính yêu nước, đồng thời cũng là những chân chính tín đồ của đức Giêsu. Đức Giêsu hy sinh vì muốn loài người được tự do hạnh phúc, đồng bào ta cả Lương cả Giáo cũng vì tự do hạnh phúc cho toàn dân mà hy sinh phấn đấu".
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện cho Thống chế Tưởng Giới Thạch đề nghị Trung Hoa dân quốc yêu cầu Liên hiệp quốc cho phép Việt Nam tham gia Uỷ ban cố vấn Viễn Đông.
- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư trả lời cho các cháu nhi đồng Phước Diên, Quảng Yên (nay thuộc Quảng Ninh) và Cẩm Giàng, Hải Dương. Người thay mặt cho tất cả "đồng bào lớn tuổi" cảm ơn các cháu, tuy còn nhỏ, đã biết góp sức nhỏ bé của mình vào công cuộc giữ gìn đất nước bằng việc "nhịn ăn quà để góp tiền vào Quỹ Độc lập". Người khen:"Các cháu đã tỏ ra là những cháu chắt rất xứng đáng của tổ tiên Hồng - Lạc, và rất xứng đáng là "tiểu chủ ông" của nước nhà".
16 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ. Người nhắc nhở Chính phủ nên tìm cách động viên tinh thần dân chúng, phải làm cho lòng yêu nước của nhân dân biến thành hành động trong sinh hoạt hàng ngày, phải tìm những khẩu hiệu rõ ràng, giản dị, dễ thực hành.
Bàn về công tác ngoại giao, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng người Mỹ có cảm tình với ta nhưng đó là tình cảm cá nhân, không có tính cách chính thức. Việc ngoại giao với Trung Hoa không được rõ rệt vì sự khác nhau trong lời nói và hành động giữa cấp trên và cấp dưới của họ. Người cho rằng: Cần phải nhẫn nại, nhún nhường và phải tìm cách trực tiếp liên hệ với Chính phủ Trung ương của Trung Hoa.
Trong ngày, Người còn tiếp J. Xanhtơny và Capuýt (Caput), đảng viên Đảng Xã hội Pháp.
Cùng ngày, báoQuyết Thắng - cơ quan tuyên truyền và tranh đấu của Việt Minh Trung Bộđăng ý kiến của Hoàng thân Lào Xuphanuvông, nói về hàng chục lần Hoàng thân tiếp kiến Chủ tịch Hồ Chí Minh:"Hồ Chủ tịch thật là một người sáng suốt. Trong khi ở Hà Nội, tôi được tiếp kiến Người 30 lần hết sức thân mật. Đến bữa ăn, chúng tôi cùng ăn với nhau vài bát cơm với một ít mắm ruốc. Nhiều lúc câu chuyện kéo dài 2-3 giờ. Tôi chỉ sợ Cụ Hồ làm việc nhiều. Tôi sợ Cụ ốm"...
- Ngày 16: Lúc 17 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ. Hội đồng đã thông qua Sắc lệnh về thể lệ Tổng tuyển cử, định ngày Tổng tuyển cử là Chủ Nhật 23-12-1945 và thông qua số lượng đại biểu cho từng địa phương.
- Ngày 17:Thư gửi Uỷ ban nhân dân các kỳ, tỉnh, huyện và làng và bài viếtBỏ cách làm tiền ấy đi(ký bút danh Chiến Thắng), đăng trên báoCứu quốc,số 69.
Trong bức thư gửi Uỷ ban nhân dân các cấp, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói rõ: "Ngày nay, chúng ta đã xây dựng nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Nhưng nếu nước độc lập mà dân không hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”.Sau khi nhấn mạnh trách nhiệm của các cơ quan Chính phủ"từ toàn quốc cho đến các làng, đều là công bộc của dân, nghĩa là để gánh việc chung cho dân, chứ không phải để đè đầu dân như trong thời kỳ dưới quyền thống trị của Pháp, Nhật. Việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì hại đến dân, ta phải hết sức tránh. Chúng ta phải yêu dân, kính dân thì dân mới yêu ta, kính ta".Người đã nghiêm khắc phê phán những"lỗi lầm rất nặng nề"mà nhiều cán bộ phạm phải như làm việc trái phép, cậy thế, hủ hoá, tư túng, chia rẽ, kiêu ngạo... đã khiến dân oán thán kêu ca, làm mất lòng tin cậy của dân, làm hại đến uy tín của Chính phủ. Cuối thư, Người thẳng thắn cảnh tỉnh:“Chúng ta không sợ sai lầm, nhưng đã nhận biết sai lầm thì phải ra sức sửa chữa. Vậy nên, ai không phạm những lầm lỗi trên này, thì nên chú ý tránh đi, và gắng sức cho thêm tiến bộ. Ai đã phạm những lầm lỗi trên này, thì phải hết sức sửa chữa; nếu không tự sửa chữa thì Chính phủ sẽ không khoan dung".
BàiBỏ cách làm tiền ấy điđã phê phán việc làm của một ông Chủ tịch Uỷ ban nhân dân xã nọ đã "sốt sắng làm tiền cho dân" bằngcách bán các ngôi thứ trong làng như chánh phó lý, khán thủ, v.v.. Theo tác giả, đó là "một phương pháp cũ rích chả có ý nghĩa gì, có ảnh hưởng xấu vô cùng là khác", những cuộc "làm tiền" giúp quỹ này, quỹ khác"phải đem theo nó một ý nghĩa tuyên truyền nữa mới được. Sao cho người ta nhận thấy rằng đồng tiền của người ta bỏ ra là một viên gạch để góp vào việc xây đắp nền móng quốc gia".
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửiĐiện văncho Tổng thống Mỹ Tơruman qua cơ quan đại diện đặt ở Côn Minh (Trung Quốc), nêu rõ lập trường của Chính phủ Việt Nam: Về nguyên tắc, nhân dân Việt Nam hoàn toàn ủng hộ việc thành lập Uỷ ban tư vấn đối với khu vực Viễn Đông của Liên hợp quốc; phản đối việc Pháp đại diện cho nhân dân Việt Nam tại Uỷ ban này, vì sự đại diện ấy thiếu cơ sở pháp lý và cơ sở thực tế; chỉ có Việt Nam là có đủ điều kiện cử đại diện vào Uỷ ban tư vấn này. Bức điện có đoạn:"Chúng tôi tin chắc rằng tại Uỷ ban này, Việt Nam có thể mang lại sự đóng góp có hiệu quả cho việc giải quyết các vấn đề còn tồn tại ở Viễn Đông; trái lại, sự vắng mặt của Việt Nam sẽ gây ra tình trạng bất ổn định và đặc tính nhất thời cho những giải pháp đạt được bằng cách khác. Vì thế chúng tôi bày tỏ đề nghị tha thiết được tham gia vào Uỷ ban tư vấn của Viễn Đông".
17 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ, thảo luận các vấn đề về cứu tế, tàn quân Pháp ở Tiên Yên, công chức ở Huế, viên chức Pháp xin giấy chứng nhận mức lương.
Tối, tại chùa Quán Sứ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự bữa cơm chay do Cố vấn Vĩnh Thuỵ chủ toạ.
Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 51, quy định thể lệ Tổng tuyển cử gồm 12 khoản, 70 điều, ấn định ngày bầu cử, đơn vị bầu cử... Trong đó, Điều 1 của Sắc lệnh ấn định ngày 23-12-1945 sẽ mở cuộc Tổng tuyển cử trong toàn quốc.
Cùng ngày tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp 79 cán bộ và uỷ viên vừa tốt nghiệp Lớp huấn luyện đào tạo cán bộ phụ trách Bình dân học vụ "Nhóm huấn luyện Hồ Chí Minh". Tại buổi tiếp, Người khen ngợi mọi người đã có nhiều cố gắng học tập và dặn dò thêm:"Khi về địa phương, các cô các chú cố gắng làm tròn nhiệm vụ được giao".
- Ngày 18: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào tỉnh Lao Cai, thông báo cho đồng bào biết cuộc Cách mạng Tháng Tám đã thành công, Tuyên ngôn Việt Nam độc lập đã tuyên bố, vua Bảo Đại đã tự nguyện thoái vị, chính thể Dân chủ Cộng hoà đã thành lập. Người kêu gọi:"Từ đây đồng bào chúng ta phải đoàn kết chặt chẽ, phải tranh đấu đến cùng kỳ để mưu tự do hạnh phúc cho dân tộc"và tin rằng "đồng bào Lao Cai sẽ nhiệt liệt hưởng ứng Lời kêu gọi của Chính phủ. Tất cả nhân dân Lao Cai, không phân biệt trai gái, già trẻ, giàu nghèo, lương giáo, không phân biệt Mán, Mường, Mèo, v.v., cùng nhau hăng hái đứng lên phấn đấu để củng cố nền độc lập của nước nhà và xây dựng nền hạnh phúc tự do cho dân chúng".
17 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ bàn về vấn đề cổ động dân chúng. Người đề nghị:
+ Để nâng cao tinh thần dân chúng, Chính phủ nên động viên dân mỗi gia đình nên tự viết một khẩu hiệu, ví dụ: “Quyết độc lập, ủng hộ chiến sĩ Nam Bộ”, dán ở trong nhà.
+ Chính phủ nhắc nhở đồng bào cần kiệm, bớt xa xỉ và nhờ các báo viết bài cổ động.
- Trước ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện văn tới Hội nghị liên Phi, bày tỏ sự cảm kích của nhân dân Việt Nam trước quyết định của Hội nghị ủng hộ cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam chống bọn thực dân Pháp giành nền độc lập dân tộc. Bức điện có đoạn: "Lời quyết nghị của Hội nghị liên Phi tỏ rõ tinh thần đoàn kết của các dân tộc nhược tiểu ở Đông Dương, Nam Dương quần đảo (Inđônêxia), ấn Độ và các dân tộc Phi châu, trên con đường tranh đấu để giữ quyền độc lập và tự do, đã tốn biết bao xương máu mới giành lại được".
- Ngày 19: Lúc 17 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ để nghe thông báo kết quả việc thảo luận với Trung Hoa về việc chở gạo từ Nam ra Bắc (Người Trung Hoa lấy 2/3 và ta lấy 1/3), về vấn đề chiến sự ở Nam Bộ, vấn đề người dân tộc thiểu số Rađê hợp tác với Chính phủ và vấn đề kinh tế (thuế, muối, giá hàng, chống đầu cơ, tiền Quan Kim).
- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho những người Pháp ở Đông Dương. Trong thư, nhân danh "một người bạn chân thật của những người Pháp lương thiện",Người bày tỏ sự kính phục đối với dân tộc Pháp là những người đầu tiên truyền bá rộng rãi lý tưởng tự do, bình đẳng, bác ái, đã cống hiến rất nhiều cho khoa học, văn hoá của nhân dân Pháp và văn minh của nhân loại. Người khẳng định nhân dân Việt Nam luôn mong muốn thân thiện hữu nghị với tất cả những người bạn Pháp lương thiện và kêu gọi những người Pháp ở Đông Dương hãy vì hoà bình mà chấm dứt sự đổ máu vô ích.
Sáng, tại Nhà hát thành phố Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ xuất phát của 500 đội viên tuyên truyền xung phong. Người khen ngợi tinh thần hăng hái của anh em và căn dặn những điều cần thiết mà tuyên truyền viên phải có:
1. Phải biết rõ mục đích tuyên truyền, phải đặt kế hoạch công tác;
2. Phải biết chịu kham khổ;
3. Phải biết nhẫn nại;
4. Chớ lên mặt “quan cách mạng”;
5. Chú ý cách diễn đạt ý tưởng. Phải hết sức phổ thông, cố đi sâu vào dân chúng. Tránh những danh từ khó hiểu. "Làm sao cho được 50 người hiểu rõ còn hơn là được 500 người chỉ hiểu lờ mờ".
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ khai mạc “Ngày cứu quốc” của sinh viên tại Ấu Trĩ Viên (nay là Cung Thiếu nhi Hà Nội). Người khen ngợi tinh thần sáng tạo của sinh viên và khuyên anh em luôn nêu cao tinh thần cần kiệm, thanh khiết, tuyên truyền tinh thần đoàn kết nhân dân.
- Ngày 21: Lúc 9 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Cố vấn Vĩnh Thuỵ, các Uỷ viên Bắc Bộ và quan chức cao cấp Trung Hoa đến dự ngày thụ lễ Đức Khổng Tử ở Quốc Tử Giám, do Hội Tư văn Hà Nội tổ chức.
- Ngày 22: Lúc 8 giờ 20, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ. Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo về hai bức thư do Người thảo gửi Bộ Ngoại giao Mỹ và Hội Ngoại giao nhân dân Mỹ.
Trong thư gửi Bộ Ngoại giao Mỹ, Người nêu rõ những yêu cầu của Chính phủ Việt Nam:
+ Vấn đề liên quan tới Việt Nam phải được thảo luận tại cuộc họp đầu tiên của Uỷ ban tư vấn Viễn Đông.
+ Đại biểu Việt Nam phải được tới dự để phát biểu những quan điểm của Chính phủ Việt Nam.
+ Phái một Uỷ ban điều tra tới Nam Việt Nam.
+ Nền độc lập hoàn toàn của Việt Nam phải được Liên hợp quốc công nhận.
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Cố vấn Vĩnh Thuỵ gửi cho Thống chế Tưởng Giới Thạch bức thư dưới đây:
“Hà Nội, ngày 22-10-1945
Thưa Ngài Thống chế Tưởng Giới Thạch
Nhờ Bộ trưởng Chen chuyển giúp.
Thưa Ngài,
Chúng tôi rất hân hạnh được thông báo rằng: Chúng tôi - Hồ Chí Minh, Chủ tịch lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và Cố vấn tối cao Vĩnh Thuỵ (trước đây là Hoàng đế Bảo Đại) mong được tới Trùng Khánh để tỏ lòng tôn kính đối với quý Ngài và thăm Bộ trưởng Chen. Nếu được Ngài chấp thuận, chúng tôi sẽ rất cảm kích và mong nhận được sự trả lời của Ngài.
Xin trân trọng kính chào Ngài.
Kính thư,
Hồ Chí Minh
Vĩnh Thuỵ”
- Trước ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trả lời các nhà báo về thái độ hiện thời của Chính phủ Việt Nam đối với Trung Hoa và Pháp.
Với Trung Hoa, Người nhấn mạnh truyền thống hữu nghị lâu đời giữa hai nước về mọi phương diện văn hoá, chính trị, kinh tế. "Cái quan hệ ấy càng ngày càng thêm sâu xa, mà có thể càng ngày càng thêm mật thiết". Chính sách của Việt Nam đối với Trung Hoa, "lúc này tóm lại là phải thân thiện".
Đối với Pháp, Người tuyên bố: "Đối với bọn thực dân Pháp cố tâm dùng võ lực lập lại chủ quyền của chúng ở đây, chúng ta nhất định chống lại chúng kỳ cùng... Nhưng chúng ta không chống tất cả nước Pháp, tất cả dân chúng Pháp. Nếu có những người Pháp muốn qua đây điều đình một cách hoà bình thì điều kiện căn bản của cuộc điều đình ấy là người Pháp phải thừa nhận nền độc lập của Việt Nam".
- Ngày 23: Chiều, 17 giờ 30, chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo tình hình và bàn về các vấn đề: Địa tô, tài chính, giao thông, v.v.. Cuối cuộc họp, Người đề nghị “Mỗi buổi họp nên dành nửa giờ để báo cáo, còn thì bàn những vấn đề to”.Hội đồng tán thành đề nghị này.
- Ngày 24: Lúc 16 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ để thảo luận và góp ý kiến sửa chữa Bản dự thảo Hiến pháp.
- Ngày 25: Lúc 15 giờ 15, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ, thảo luận về vấn đề kinh tế (canh nông, tiền tệ, thóc giống, trâu bò, gạo) và góp ý kiến bổ sung, sửa chữa Bản dự thảo Hiến pháp.
- Ngày 26: Tại Nhà hát thành phố Hà Nội, dự Hội nghị đại biểu công nhân Bắc Bộ. Phát biểu tại Hội nghị, Người nhấn mạnh: Công nhân phải tăng cường đoàn kết để giữ vững độc lập, công nhân lúc này phải tránh mọi đòi hỏi chưa đúng lúc, giữ gìn kỷ luật và bình tĩnh trong mọi tình huống. Công nhân hãy tin tưởng vào Chính phủ lâm thời và tuân theo Chính phủ.
17 giờ 15, Người dự họp Hội đồng Chính phủ, nghe báo cáo về tình hình quân Pháp đánh ra ngoại vi Sài Gòn về hướng Thủ Đức và Mỹ Tho, bàn về các vấn đề mở Trường huấn luyện lái máy bay, tổ chức phát động trong cả nước “Ngày kháng chiến”, việc rút tiền ở nhà băng và tiếp tế gạo.
- Ngày 27: Sáng, 9 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh họp báo với các phóng viên Hãng Thông tấn Mỹ, các phóng viên Trung Hoa (Trung ương Thông tấn xã, Trung ương nhật báo, Thanh niên nhật báo, Vân Nam nhật báo, Chính nghĩa báo), Hãng Thông tấn Pháp AFP và hơn 20 phóng viên Việt Nam. Người tuyên bố:“Buổi họp hôm nay là buổi họp báo giới quốc tế, đúng với câu: “Tứ hải nhất gia”. Nước Pháp hiện giờ coi là nước địch của Việt Nam nhưng người đại biểu Pháp ngồi đây vẫn là bạn thân của tôi”. Sau đó, Người trả lời vắn tắt về các vấn đề thời hạn công bố Hiến pháp Việt Nam, Quốc dân Đại hội, thể lệ Tổng tuyển cử, thái độ của Chính phủ Việt Nam với Lào và Campuchia, vấn đề tài chính và các đảng phái trong Chính phủ Việt Nam. Người khẳng định phương châm của Chính phủ Việt Nam là: “Đoàn kết toàn dân – quyết tâm vì chính nghĩa, quyết giữ độc lập bằng mọi giá”.
17 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ bàn về vấn đề khắc phục khó khăn về tài chính (in giấy bạc, lập ngân hàng...).
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Tổng thống Mỹ H. Tơruman, Nguyên soái Liên Xô J.Xtaline và Thủ tướng Anh M. Attlec...
- Ngày 28: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện cho Thống chế Tưởng Giới Thạch, kịch liệt phản đối việc quân đội Anh tiếp tay cho quân đội Pháp thực hiện âm mưu tái chiếm Việt Nam và yêu cầu:“Thứ nhất, ban bố lệnh chấm dứt tàn sát một dân tộc đang bảo vệ các quyền chính đáng của mình theo các nguyên tắc ghi trong Hiến chương Đại Tây Dương và Hiến chương Xan Phranxixcô. Thứ hai, công nhận nền độc lập hoàn toàn của nước Cộng hoà Việt Nam”.
- Ngày 29: Chủ tịch Hồ Chí Minh raLời kêu gọi đồng bào Nam Bộquyết chiến đấu đến giọt máu cuối cùng để bảo vệ nền độc lập của Việt Nam và để chiến thắng giặc ngoại xâm.Lời kêu gọi có đoạn:"Đồng bào trong Nam, trong một tháng nay, đã tỏ rõ tinh thần vững chắc, hùng dũng, đáng làm gương cho lịch sử thế giới. Ngày nay, trước tình trạng khó khăn, toàn thể quốc dân Việt Nam hồi hộp theo cuộc chiến đấu ở Nam Bộ. Nhưng thời cuộc càng khó khăn chừng nào, tôi chắc rằng tinh thần anh chị em càng cương quyết hơn chừng ấy. Trước nạn ngoại xâm, toàn thể quốc dân đã đoàn kết chặt chẽ thành một khối kiên cố, thành một lực lượng thống nhất mà không đội xâm lăng nào đánh tan được"..
17 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ bàn về vấn đề chống nạn đói. Người đề nghị lập Hội Cứu đói gồm đại biểu Chính phủ, một vị sư, một vị cố đạo Thiên Chúa, những tư gia có sáng kiến và kêu gọi cả người Trung Hoa, Ấn Độ dùng đủ mọi phương pháp để tiết kiệm gạo.
- Ngày 30: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thanh niên Nam Bộ. Lời kêu gọi viết:"Trong cuộc chống xâm lăng này, các bạn đã là bức Vạn Lý Trường Thành vững chắc. Các bạn phải thống nhất mặt trận thanh niên, đoàn kết, nêu cao tinh thần tin tưởng ở sức mạnh của dân tộc. Những gương hy sinh anh dũng của các bạn đã sáng rọi khắp nước. Những chiến công oanh liệt của các bạn đã làm cho toàn thể đồng bào thêm kiên quyết.
Hỡi anh chị em thanh niên Nam Bộ!
Tôi thề cùng các bạn giữ vững nền độc lập tự do của nước Việt Nam. Dẫu có phải hy sinh đến nửa số dân tộc, ta cũng quyết hy sinh. Cuộc kháng chiến tự vệ chính nghĩa của dân tộc Việt Nam phải toàn thắng".
17 giờ 30, Người dự họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo về những hoạt động quân sự của Pháp và Trung Hoa ở nước ta.
- Ngày 31: Chiều, 17 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ bàn về vấn đề in Bản dự thảo Hiến pháp đã được Hội đồng xem xét, vấn đề khai giảng các trường đại học, vấn đề thiếu gạo.
- Trong tháng 10: Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng ông S. L. Nordlinger trong phái đoàn cứu trợ nhân đạo Mỹ bức tranh thêu Chim Hạc.
Còn nữa
Huyền Trang (tổng hợp)
* Tháng 10- 1948
- Ngày 1: Điều khiển phiên họp Hội đồng Chính phủ. Phát biểu về vấn đề thi đua, Người nêu rõ: Hiện nay nhiều người vẫn chưa hiểu rõ về việc thi đua. Phong trào bình dân học vụ thi đua có kết quả là vì có nhiều cán bộ mà đều là cán bộ trong dân. Cho nên, trong việc vận động thi đua cần phải tránh xu hướng "bàn giấy", "công chức hoá". Cán bộ thi đua cũng nên đào tạo như cán bộ bình dân học vụ, lấy người địa phương mà huấn luyện. Quân đội và nhân viên các cơ quan cũng có trách nhiệm vận động thi đua. Cần có sự phối hợp thống nhất chương trình thi đua thì thi đua mới có kết quả rõ rệt.
- Ngày 3: Khoảng 9 giờ, Chủ tịch cùng các vị trong Ban Thường trực Quốc hội và Chính phủ đón Đoàn đại biểu Nam Bộ do ông Phạm Hùng làm Trưởng đoàn. Người ra tận ngoài cửa đón Đoàn, xúc động ôm hôn từng người. Sau đó, Người trực tiếp nghe ba báo cáo của Đoàn về tình hình quân sự, hoạt động của Uỷ ban kháng chiến hành chính Nam Bộ, tình hình các đoàn thể.
- Ngày 15: Bài viết Chủ nghĩa cá nhân, ký bút danh X.Y.Z., đăng trên báo Sự thật, số 101. Người phê phán một số biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân và góp ý kiến về cách thức khắc phục căn bệnh nguy hiểm đó.
- Ngày 29: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi liền hai bức thư "hoả tốc" cho ông Lê Văn Hiến báo tin địch đang tập trung quân và sắp nhảy dù. Người căn dặn nên có kế hoạch cho các cơ quan, nhà máy để tránh sự phá hoại của địch và yêu cầu ông Lê Văn Hiến, nhân danh Hội đồng Quốc phòng tối cao, thảo lời kêu gọi gửi quân dân cả nước chuẩn bị sẵn sàng đối phó với cuộc tiến công Thu - Đông của giặc.
* Tháng 10- 1949
- Ngày 6: Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để xem xét tình hình thế giới và trong nước tháng 9 vừa qua, nghe báo cáo của các Bộ; Quốc phòng, Giao thông công chính, ra nghị quyết về vấn đề tổ chức các Bộ; công tác thanh tra và bàn chương trình công tác tháng 10.
Trong thời gian họp, Chủ tịch cùng Ban Thường trực Quốc hội và Chính phủ đã tiếp Đoàn đại biểu Nam Bộ do ông Phạm Hùng dẫn đầu, nghe Đoàn báo cáo về tình hình kháng chiến ở Nam Bộ.
Nói chuyện với Đoàn, Người khen ngợi các đại biểu trong Đoàn, nhất là những hy sinh to lớn, những cố gắng bền bỉ của quân dân Nam Bộ trong bốn năm kháng chiến và sự đoàn kết chặt chẽ của toàn dân trong cuộc đấu tranh vì sự nghiệp độc lập và thống nhất Tổ quốc.
- Ngày 13: Trên báo Cứu quốc, số 1370, đăng điện trả lời của Chủ tịch về 21 câu hỏi của A.Xtinlơ (A.Steele), phóng viên báo Mỹ New York Herald Tribune, về các vấn đề liên quan đến lập trường của Việt Nam trong việc giải quyết "cuộc xung đột" giữa "Việt Minh và Pháp"; về sự giúp đỡ "Cộng sản Trung Hoa"...
Trả lời câu hỏi: Liên hợp quốc có thể giúp ích gì một cách có hiệu quả để chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam không?. Người nói:"Có, Liên hợp quốc có thể buộc Pháp phải tôn trọng những hiến chương của mình và bắt Pháp phải rút quân đội khỏi Việt Nam. Tôi muốn hỏi nhân dân Mỹ một câu này, và mong ông cho biết những câu trả lời của nhân dân Mỹ: Nếu Pháp hoặc một ai khác xâm phạm nước Mỹ, giết người đốt phá thành phố và làng mạc Mỹ, với mục đích là để bắt Mỹ làm nô lệ, thì nhân dân Mỹ sẽ đối phó như thế nào?".
- Ngày 15: Bài Dân vận của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh X.Y.Z., đăng trên báo Sự thật, số 120.
Người trình bày ngắn gọn, súc tích những vấn đề cơ bản về bản chất dân chủ của Nhà nước ta (mục Nước ta là nước dân chủ), về nội dung của công tác dân vận (mục Dân vận là gì?), về những người có trách nhiệm làm công tác dân vận (mục Ai phụ trách dân vận?) và về những phẩm chất phải có ở những người phụ trách dân vận (mục Dân vận phải thế nào?).
Bài viết kết luận: "Lực lượng của dân rất to. Việc dân vận rất quan trọng. Dân vận kém thì việc gì cũng kém. Dân vận khéo thì việc gì cũng thành công".
- Giữa tháng: Được tin giặc Pháp nhảy dù xuống Phát Diệm, xâm phạm đất Thánh, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi đồng bào Công giáo, vạch rõ âm mưu thâm độc của giặc định bôi nhọ đồng bào, làm mọi người hiểu lầm đồng bào Công giáo phản Tổ quốc, theo thực dân, nhằm gây cảnh nồi da nấu thịt, huynh đệ tương tàn. Người thông báo: "Chính phủ đang phái quân đội đến đánh giặc thực dân, để cứu đồng bào Công giáo vùng này khỏi xiềng xích của bọn ác quỷ" và yêu cầu đồng bào "cần phải ra sức giúp đỡ bộ đội ta về mọi mặt để đánh tan lũ giặc, để cứu mình, cứu nước". Cuối thư, Người viết: "Tôi cầu nguyện Đức Chúa phù hộ đồng bào giữ vững tinh thần ái quốc, đủ sức chống lại giặc Pháp, đặng làm tròn nhiệm vụ thiêng liêng là: Phụng sự Đức Chúa, Phụng sự Tổ quốc".
- Ngày 31: Bài viết Rút kinh nghiệm, trao đổi kinh nghiệm, ký bút danh A.G., đăng trên báo Sự thật, số 121. Từ những kinh nghiệm qua việc Người mua gạo khao quân, bài báo nhấn mạnh:
"Sau mỗi một việc cần phải rút kinh nghiệm.
Kinh nghiệm riêng từng cán bộ, từng địa phương. Kinh nghiệm chung tất cả các cán bộ và các địa phương. Kinh nghiệm thất bại và kinh nghiệm thành công. Rồi tổng kết và phổ biến những kinh nghiệm ấy cho khắp tất cả cán bộ, tất cả địa phương. Mỗi cán bộ, mỗi địa phương sẽ học những kinh nghiệm hay; tránh những kinh nghiệm dở, áp dụng những kinh nghiệm cũ vào những công việc mới.
Như vậy khuyết điểm ngày càng bớt, ưu điểm ngày càng thêm, công việc sẽ rất mau tiến bộ".
* Tháng 10- 1950
- Ngày 2: Trong Thư gửi nhi đồng cả nước nhân dịp Tết Trung thu, Chủ tịch Hồ Chí Minh khen ngợi "Trung thu này, các cháu tiến bộ nhiều, cũng như kháng chiến ta tiến bộ nhiều". Người tin chắc: "Bất kỳ ở đâu, tinh thần các cháu cũng đều hăng hái vui vẻ. Vì các cháu đều biết rằng: Giặc Pháp và phản động Mỹ không thể ăn cướp ông trăng Trung thu của các cháu". Người hứa với nhi đồng cả nước: "Đến ngày kháng chiến thắng lợi, thì Bác cháu ta sẽ cùng nhau ăn những cái Tết Trung thu rất vui vẻ, sung sướng tưng bừng".
- Ngày 6: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện tới các chiến sĩ mặt trận Cao - Bắc - Lạng sau khi Đông Khê được giải phóng, địch buộc phải rút khỏi Cao Bằng.
Bức điện có đoạn: "Hiện nay tình hình rất có lợi cho ta. Vậy các chiến sĩ phải quyết tâm tiêu diệt địch cho kỳ hết để giành lấy toàn thắng. Bác theo dõi cuộc chiến đấu anh dũng của các chú từng giờ. Bác sẽ có giải thưởng đặc biệt cho những bộ đội và chiến sĩ nào lập chiến công nhiều nhất".
- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi các chiến sĩ ở mặt trận Đông Khê sau khi binh đoàn Lơpagiơ bị tiêu diệt. Người viết:
"Từ ngày kháng chiến đến nay, trận này là trận đầu tiên bộ đội ta đánh vận động liên tiếp luôn mấy ngày. Đó là một cuộc thử thách lớn...
Các chú đã hoàn thành bảy phần mười cuộc thử thách một cách dũng cảm. Các chú cố gắng mà tiêu diệt nốt binh đoàn Sáctông nhé.
Bác và Tổng Tư lệnh đã ra lệnh khao các chú một bữa thịt bò".
- Ngày 11: Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Đại đoàn Thất Khê (Đại đoàn 308). Nói chuyện với cán bộ và chiến sĩ, Người phân tích tình hình thế giới, trong nước, ý nghĩa thắng lợi của Chiến dịch Biên giới. Người nhắc nhở một số cán bộ không nên bắt chước lối ăn mặc của địch dây dợ lằng nhằng ở vai, ở túi...
- Ngày 12: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Phan Phác, Tổng Tham mưu phó, trực tiếp phụ trách Ban tham mưu Mặt trận Biên giới, yêu cầu đưa Người đến gặp nhóm sĩ quan cao cấp Pháp vừa bị ta bắt trong chiến dịch.
Sau đó, với danh nghĩa "Cố vấn chính trị của mặt trận", Người cải trang giống như một người bị thương ở đầu đến gặp các tù binh: Trung tá Lơpagiơ, chỉ huy binh đoàn Baya và Thiếu tá quân y Đuyarít.
Tiếp đó, Người gặp Trung tá Sáctông, chỉ huy trưởng phân khu Cao Bằng.
- Ngày 14: Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ, gửi thư cám ơn và khen ngợi đồng bào Cao - Bắc - Lạng nhân dịp Chiến thắng Biên giới. Người căn dặn: "Để tiêu diệt hết giặc Pháp, để chống lại bọn can thiệp Mỹ, để giải phóng hoàn toàn Tổ quốc, chúng ta còn phải vượt qua bao nhiêu sự khó khăn cực khổ nữa. Chúng ta chớ vì thắng lợi mà chủ quan khinh địch". Và kêu gọi: "Đồng bào Cao - Bắc - Lạng đã làm kiểu mẫu trong việc động viên nhân lực, vật lực, tài lực cho kháng chiến. Tôi chắc rằng đồng bào ba tỉnh ta sẽ luôn luôn cố gắng thêm để giữ lấy địa vị vẻ vang".
- Ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện với Hội nghị tổng kết Chiến dịch Lê Hồng Phong II ( Tức Chiến dịch Biên giới. Hội nghị họp từ ngày 23 đến ngày 28-10-1950 tại Lam Sơn - Cao Bằng).
Trong bài phát biểu, Người lưu ý một số điểm cụ thể cần tổng kết: Đề cao kỷ luật; triệt để thi hành mệnh lệnh cấp trên; thương yêu đội viên; tôn trọng nhân dân; giữ gìn của công và chiến lợi phẩm; thành thật tự phê bình và phê bình. Người rút ra bài học kinh nghiệm lớn: 1- Trung ương lãnh đạo sáng suốt. Các cấp địa phương chỉ đạo đúng đắn. Các cơ quan quân, dân, chính đoàn kết, phối hợp chặt chẽ, hành động nhất trí; 2- Chiến sĩ ta rất hăng hái, anh dũng; 3- Nhân dân ta rất tốt; 4- Giặc chủ quan. Ngoài ra, Người còn đề cập đến một số điểm về công tác tuyên truyền; chống tư tưởng chủ quan khinh địch; phải tranh thủ thời gian và phải tuyệt đối giữ bí mật.
- Ngày 30: Trong Lời kêu gọi và khuyên nhủ các chiến sĩ, đăng trên báo Sự thật, số 147, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ: Trong trận này, ta đã giành hai thắng lợi: "Thắng lợi thứ nhất, chúng ta đã tiêu diệt địch và đã giải phóng Cao Bằng, Đông Khê, Thất Khê. Thắng lợi thứ hai là ta đã thấy rõ những ưu điểm và khuyết điểm của ta". Người căn dặn: "Chúng ta chớ vì thắng lợi mà kiêu căng, chủ quan khinh địch. Chúng ta phải nhớ rằng: trong toàn cuộc trường kỳ kháng chiến thì thắng lợi này chỉ mới là một bước đầu. Chúng ta còn phải đánh và phải thắng nhiều trận gay go hơn, to tát hơn nữa mới đi đến thắng lợi hoàn toàn".
- Tháng 10, khoảng cuối tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Bệnh viện Thuỷ Khẩu (Bệnh viện của Bộ Quốc phòng đặt trên đất Trung Quốc, có nhiệm vụ cứu chữa các thương binh trong Chiến dịch Biên giới).
Người đi một vòng qua cả ba khu điều trị, đến tận giường thăm hỏi từng thương binh bất động. Gặp gỡ và nói chuyện với thương binh nhẹ tại vườn chuối của bệnh viện, Người báo tin: "Quân ta thắng lợi rồi, ta không còn bị bao vây, cửa đã mở ra thế giới, Đảng và Bác không quên công lao của các chiến sĩ đã ngã xuống hoặc bị thương tật".
Sau đó, Chủ tịch tiếp chuyện thân mật với một số cán bộ, nhân viên Trung Quốc công tác tại bệnh viện.
* Tháng 10- 1951
- Khoảng đầu tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp Tổng Bí thư Trường Chinh trước khi đồng chí đi chữa bệnh ở nước ngoài.
- Ngày 15: Nhân kỷ niệm Ngày thành lập Chính phủ Pathét Lào, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện tới Hoàng thân Xuphanuvông, Thủ tướng Chính phủ Pathét Lào. Người chúc nhân dân Lào đạt nhiều thành công lớn lao trong cuộc chiến đấu chung chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ.
Cùng ngày, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Đế quốc Pháp nguy, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 1927, chỉ rõ tình hình kinh tế, chính trị, xã hội Pháp đang lâm vào tình trạng rối ren và phong trào đòi độc lập dân tộc ở các nước thuộc địa phát triển mạnh mẽ làm cho “đế quốc Pháp nguy” to. Còn “ta có bạn đồng minh khắp bốn bể, năm châu, cho nên ta nhất định thắng lợi”.
- Ngày 25: Lúc 14 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện tại Trường Chính trị trung cấp quân đội ( nay là Học viện Chính trị Quân sự). Sau khi thăm hỏi sức khỏe, tình hình học tập và công tác của cán bộ, chiến sĩ, Người căn dặn: “...Phải học tập chính trị, quân sự, phê bình và tự phê bình để sửa chữa khuyết điểm, trau dồi đạo đức cho chóng tiến bộ thì sẽ thu được nhiều thắng lợi hơn và sẽ làm cho cuộc kháng chiến của ta nhất định thắng lợi”.
- Ngày 31: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Văn hóa Mỹ hay là thuốc độc tinh thần, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 1939. Với những dẫn chứng cụ thể, tác giả chỉ rõ những ảnh hưởng độc hại của văn hóa Mỹ đối với dân chúng Pháp, vạch trần những thủ đoạn của Mỹ nhằm đầu độc văn hóa để chống phá công cuộc kháng chiến của nhân dân ta và kêu gọi nhân dân “phải kịch liệt chống thứ "văn hóa" Mỹ đó”.
- Khoảng tháng 10: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự Hội nghị tổng kết chiến dịch Hà - Nam - Ninh. Thấy hội trường được làm rất cao, to, lợp lá cọ, bàn ghế đầy đủ. Người nói: Trong khi chúng ta còn nhiều khó khăn, cất làm gì cái hội trường to lớn như thế này, như thế là lãng phí tiền của của nhân dân quá mức.
* Tháng 10-1952
- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh công bố Tám điều mệnh lệnh của Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa như sau:
1. Bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân
2. Bảo vệ nghề nghiệp làm ăn của nhân dân
3. Tịch thu tài sản của giặc Pháp và của bọn phản quốc
4. Bảo vệ đền chùa, nhà thờ, trường học, nhà thương và các cơ quan văn hoá, xã hội khác
5. Thưởng người có công, phạt người có tội
6. Giữ gìn trật tự và trị an
7. Nhân dân, đặc biệt là nông dân nên tổ chức lại
8. Bảo vệ tính mạng, tài sản của kiều dân nước ngoài.
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho cán bộ và chiến sĩ tham gia chiến dịch Tây Bắc nêu rõ: “Chiến dịch này là một chiến dịch rất quan trọng. Các chú phải đánh cho thắng”. Và căn dặn mọi người phải:
+ Quyết tâm chiến đấu, triệt để chấp hành mệnh lệnh.
+ Bền bỉ dẻo dai, vượt qua mọi gian khổ, khắc phục mọi khó khăn.
+ Thương dân, trọng dân và tốt với dân.
+ Tiêu diệt thật nhiều địch, giành cho được toàn thắng.
Trong Thư gửi các chiến sĩ dân công ở mặt trận Tây Bắc, Người nhấn mạnh: Dân công “cũng là chiến sĩ, cũng có công như các chiến sĩ, phải cùng anh em bộ đội giành cho được thắng lớn”.
- Ngày 4: Bài viết Em Khôn và anh Nghếch, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2179. Người nêu gương mưu trí, dũng cảm của các em thiếu nhi tỉnh Hải Dương. Trong một cuộc càn quét của giặc, các em tìm cách dẫn chúng vào trận địa phục kích của du kích. Nhận được ám hiệu của các em, du kích đã nổ súng tiêu diệt giặc.
- Ngày 9: Gửi điện tới Chủ tịch Chính phủ Lào chúc mừng ngày Quốc khánh Lào, Người chúc Chính phủ và nhân dân Lào “thu được nhiều thắng lợi mới trong cuộc kháng chiến, và tin chắc rằng tình hữu nghị của hai dân tộc Lào - Việt sẽ đủ sức đánh đuổi kẻ thù chung là thực dân Pháp và can thiệp Mỹ”.
Cùng ngày, bài viết Gương mẫu dân vận, Nguyễn Văn M, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân Dân, số 77, Người nêu gương anh Nguyễn Văn M, phụ trách du kích xã. Trong một trận chống càn, anh một mình chiến đấu giật mìn giết sáu tên địch. Ngoài ra, M còn lập được cơ sở xã, lôi kéo được nhiều hương vệ và đưa số này vào du kích. Người kết luận: “Cán bộ, đảng viên ta ở vùng sau lưng địch ai cũng như thế thì địch nhất định thua, ta nhất định thắng”.
- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ tọa phiên họp Hội đồng Chính phủ để nghe báo cáo tình hình thế giới ba tháng qua, tình hình quân sự, cho ý kiến về phương hướng công tác năm 1953 của Chính phủ, vấn đề ngân sách; tổng kết kiểm thảo lề lối lãnh đạo, làm việc của các bộ. Hội đồng đã xét và quyết định mấy vấn đề quan trọng phải làm ngay: Chính sách đối với các dân tộc thiểu số; đặt danh hiệu Gia đình vẻ vang và Bảng vàng danh dự tặng cho gia đình có con em đi bộ đội.
- Giữa tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh dịch xong (tóm tắt) chương 7, quyển 2, cuốn Lịch sử nội chiến Liên Xô do các ông Xtalin, Môlôtốp, Vôrôsilốp, Iđanốp, Kirốp, Goócki biên soạn. Phần dịch của Người gồm các phần chính:
Phần I: Sự khủng hoảng đã chín muồi
+ Lênin kêu gọi khởi nghĩa
+ Chuyển hướng khởi nghĩa
+ Những chỉ thị của Đảng
+ Đại hội Xôviết miền Bắc
Phần II: Tổ chức khởi nghĩa
+ Tranh lấy đại đa số trong nước
+ Những người cộng sản ở Pêtơrôgrát và việc chuẩn bị tấn công.
- Ngày 30: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Hai vị linh mục đứng đắn, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân Dân, số 80, kể lại cuộc biểu tình của các con chiên Pháp chống lại tên tướng “dịch hạch” Rítuây. Theo lệnh đế quốc Mỹ, cảnh sát Pháp bắt giam hai cha đạo Canhơ và Buê. Qua việc làm đó, tác giả nêu nhận xét: “Bọn đế quốc phản động không có chút gì kính trọng tôn giáo, và những lời chúng nói toàn là để lừa bịp những người tôn giáo”. Hai cha đạo Canhơ và Buê mới thật là tuân theo lòng bác ái của Đức Chúa.
- Trong tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh bí mật sang Liên Xô. Trong thời gian ở Liên Xô, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gặp gỡ đồng chí Nguyễn Lương Bằng - Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Liên Xô, đồng chí Nguyễn Đức Quỳ - Bí thư thứ nhất Sứ quán và đồng chí Nguyễn Văn Thương - Bí thư thứ hai Sứ quán tại Liên Xô. Trong cuộc gặp gỡ này, Người đã nhắc nhở nhiệm vụ của cán bộ ngoại giao lúc này là làm thế nào để tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân thế giới đối với cuộc kháng chiến của nhân dân ta; ngoại giao là một mặt trận mà các đối thủ không dùng súng đạn, tuy nhiên nó lại có vai trò to lớn góp vào chiến thắng chung. Đây là công việc hết sức mới mẻ, nên phương châm là vừa làm, vừa học, vừa rút kinh nghiệm. Người cũng nói đến cuộc hội đàm giữa Người với đồng chí Xtalin.
* Tháng 10- 1953
- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen ngợi các Trung đoàn 42 và 50, cùng các đơn vị bộ đội và dân quân du kích Tả Ngạn đã anh dũng chiến đấu, lập nhiều thành tích trong cuộc chống càn thắng lợi.
- Đầu tháng: Tại Khuổi Tát, Người gặp các đồng chí Võ Nguyên Giáp, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng để nghe đồng chí Võ Nguyên Giáp báo cáo tình hình địch và sự chuẩn bị lực lượng của ta cho chiến dịch sắp tới. Sau khi nghe báo cáo, Người nói:“ Địch tập trung quân cơ động để tạo nên sức mạnh... Không sợ! Ta buộc chúng phải phân tán binh lực thì sức mạnh đó không còn”.
- Ngày 9: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Nhân dân Mỹ chống chiến tranh Việt Nam, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc,số 2442, tố cáo Mỹ âm mưu mở rộng chiến tranh xâm lược Việt Nam thông qua "con bài" thực dân Pháp. Qua kết quả của một cuộc thăm dò ý kiến với câu hỏi: "Bạn tán thành hay không tán thành quân đội Mỹ sang tham gia chiến tranh ở Việt Nam", với 85% số phiếu phản đối, đã chứng tỏ một sự thật: "Chưa bao giờ có một vấn đề nào mà tuyệt đại đa số nhân dân Mỹ có ý kiến thống nhất như vậy!".
- Ngày 12: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng tới ông Xuphanuvông, Thủ tướng Chính phủ Pathét Lào, nhân dịp kỷ niệm lần thứ 8 Ngày tuyên bố độc lập của Pathét Lào và Ngày thành lập Chính phủ kháng chiến Lào. Người tin chắc rằng: Trong công cuộc đấu tranh chính nghĩa đánh đuổi kẻ thù chung, để giành tự do và độc lập, nhân dân Pathét Lào, nhân dân Việt Nam và nhân dân Cao Miên, đoàn kết chặt chẽ trong khối liên minh Việt - Miên - Lào, nhất định sẽ thắng lợi hoàn toàn.
Trong ngày, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Vì sợ cộng sản phản động Mỹ phát điên, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc,số 2444. Bài báo nêu: Vì sợ cộng sản mà phản động Mỹ hóa ra điên rồ và làm những việc điên rồ. Chúng lấy dấu tay của 113 triệu/150 triệu nhân dân Mỹ; treo giải thưởng 10 vạn đôla cho ai làm được máy để xem mạch người nào có thể trở nên cộng sản; thu và đốt những sách báo tiến bộ; bỏ tù hàng trăm giáo sư, học sinh, văn nghệ sĩ; bắt trẻ em từ 10 - 15 tuổi phải tuyên thệ "xin thề không phải là đảng viên cộng sản"...
- Ngày 16: Bài viết của Người: Đội lốt tôn giáo, làm nghề mật thám, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân Dân, số 142, nêu lên một số trường hợp bọn đội lốt tôn giáo làm nghề mật thám cho đế quốc ở Thượng Hải (Trung Quốc), bọn chúng đã bị Chính phủ và nhân dân Thượng Hải trừng trị thích đáng. Người kết luận: Chúng ta bảo vệ tự do tín ngưỡng nhưng kiên quyết trừng trị những kẻ đội lốt tôn giáo phản Chúa, phản nước và mọi người cần tỉnh táo đề phòng hơn nữa.
- Ngày 21: Bài viết Vài sai lầm trong việc phát động quần chúng, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân Dân, số 143, Người nêu lên một số sai lầm về nhận thức, lập trường, tiếp thu chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ trong việc phát động quần chúng và kết luận: Để sửa chữa những khuyết điểm đó, cần nắm vững chính sách của Đảng và Chính phủ, đi đúng đường lối quần chúng.
- Trong tháng 10:
+ Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với Hội nghị cán bộ vùng địch hậu. Sau khi khen ngợi những thành tích của anh chị em như vượt mọi khó khăn, tiêu diệt nhiều giặc..., Người đã chỉ ra những khuyết điểm trong việc điều tra nắm chắc âm mưu của địch, việc thực hiện chưa tốt chính sách đoàn kết ở nhiều địa phương, công tác chỉ đạo của các cấp chưa chặt chẽ, chưa đi sát quần chúng... Đồng thời, Người nêu lên những biện pháp khắc phục những khuyết điểm trên và nhắc nhở mọi người cố gắng để giành nhiều thành tích hơn nữa.
+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cám ơn những tình cảm tốt đẹp của thanh niên Pháp đối với cuộc kháng chiến chính nghĩa của nhân dân Việt Nam chống thực dân Pháp xâm lược. Người chỉ rõ: "Chỉ có bọn thực dân Pháp và bọn can thiệp Mỹ là những kẻ duy nhất phải chịu trách nhiệm về cuộc chiến tranh phi chính nghĩa này, nó đã gây nên bao nhiêu khổ cực và tang tóc cho nhân dân Pháp cũng như nhân dân Việt Nam". Người cũng mong rằng "chúng ta phải sát cánh cùng nhau đấu tranh kiên quyết để thắng kẻ thù chung của chúng ta. Chỉ có như thế chúng ta mới có thể thực hiện được mục đích chung của chúng ta là cộng tác thân ái với nhau trên cơ sở độc lập, tự do và hòa bình, vì lợi ích chân chính của cả hai nước chúng ta".
* Tháng 10- 1954
- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 218/SL về việc không trừng phạt những người đã cộng tác với đối phương trong thời gian chiến tranh và cho họ hưởng quyền tự do dân chủ.
- Ngày 7: Chủ tịch gửi vòng hoa viếng kèm Lời điếu Linh mục Phạm Bá Trực, Phó Trưởng ban Thường trực Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Lời điếu có đoạn: "Với lòng vô cùng thương tiếc một nhà tận tụy ái quốc và một người bạn thân mến, trước linh hồn cụ, chúng tôi nguyện kiên quyết một lòng, đoàn kết toàn dân để làm trọn sự nghiệp mà suốt đời cụ mong muốn tức là: củng cố hòa bình, thực hiện thống nhất, hoàn thành độc lập và dân chủ trong toàn nước Việt Nam yêu quý của chúng ta...".
- Ngày 9: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Giữ gìn trật tự an ninh, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân Dân, số 237. Bài báo nêu tầm quan trọng và ý nghĩa của việc giữ gìn trật tự an ninh ở Thủ đô sau khi quân đội Pháp rút khỏi Hà Nội.
- Trước ngày 10: Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn các đơn vị bộ đội vào thành Hà Nội. Sau khi chỉ rõ sự phức tạp của thị thành, Người căn dặn bộ đội: Chớ tự kiêu, tự mãn; chớ rượu chè, cờ bạc, trai gái, hút thuốc phiện; chớ để lộ bí mật; chớ xa xỉ, tham ô, lãng phí; phải kính trọng nhân dân, giúp đỡ nhân dân, đoàn kết với nhân dân; phải khiêm tốn, nghiêm chỉnh; phải giữ gìn tính chất trong sạch, chất phác của người chiến sĩ cách mạng; phải thực hiện cần, kiệm, liêm, chính; phải làm đúng 10 điều kỷ luật; phải luôn luôn cảnh giác, và phải thực hiện tự phê bình và phê bình để tiến bộ không ngừng.
- Ngày 10: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi nhân ngày Thủ đô giải phóng. Trong Lời kêu gọi, Người chỉ rõ: Thủ đô được giải phóng là kết quả hy sinh chiến đấu của quân và dân ta suốt tám, chín năm kháng chiến và kêu gọi quân dân Thủ đô hãy đoàn kết nhất trí, giữ gìn trật tự trị an, nhanh chóng khôi phục lại các mặt hoạt động của Thủ đô, làm cho Hà Nội thành một Thủ đô yên ổn, tươi vui và phồn thịnh.
Lời kêu gọi có đoạn: "Chính phủ ta là chính phủ của nhân dân, chỉ có một mục đích là ra sức phụng sự lợi ích của nhân dân. Chính phủ rất mong đồng bào giúp đỡ, đôn đốc, kiểm soát và phê bình để làm trọn nhiệm vụ của mình là người đày tớ trung thành tận tụy của nhân dân". Người cũng nói rõ chính sách của Đảng và Chính phủ ta đối với kiều dân nước ngoài và khuyên họ cứ yên tâm làm ăn như thường. Nhân dân và Chính phủ Việt Nam sẽ giúp đỡ và bảo hộ họ.
- Ngày 13: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Ổn định sinh hoạt, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân Dân, số 238. Trong bài báo, Người biểu dương thành tích khôi phục các mặt hoạt động của Thủ đô Hà Nội những ngày đầu giải phóng, và yêu cầu mỗi người dân Hà Nội cần cố gắng làm tròn nhiệm vụ của mình góp phần ổn định sinh hoạt của Thủ đô.
- Ngày 16: Lúc 17 giờ, tại Bắc Bộ Phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu nhân dân Thủ đô Hà Nội. Mở đầu buổi tiếp, Người nói: Đồng bào Hà Nội định chuẩn bị đón tôi thật tưng bừng, tấm thịnh tình đó làm tôi rất cảm động. Nhưng tôi không muốn đồng bào bỏ nhiều vải vóc, giấy màu vào việc viết khẩu hiệu, làm cờ... Tôi không rõ việc đó sẽ gây tốn kém bao nhiêu là tiền bạc. Lãng phí hơn nữa là hàng mấy chục vạn người sẽ mất cả một ngày vì tôi. Tôi chắc mọi người sẽ đồng ý với ý kiến của tôi: Nếu đem tất cả những nhân lực, vật lực đó đưa vào công việc sản xuất và khôi phục thì sẽ làm ra được rất nhiều của cải cho nước nhà... Đã tám năm xa cách, thời gian đâu phải ngắn, ta cũng nên gặp mặt nhau. Nhưng còn rất nhiều dịp. Việc quan trọng nhất trước mắt chúng ta là: Sản xuất, khôi phục sản xuất. Nếu mọi người thực sự hoan nghênh Đảng và Chính phủ trở về, thì hãy đem cái tinh thần quý báu đó vào các công việc trên...
Tiếp đó, Người biểu dương những thành tích của bộ đội, cán bộ, nhân dân trong việc tiếp quản Thủ đô; trong khôi phục hoạt động và ổn định sinh hoạt của nhân dân. Người cũng chỉ rõ công việc còn nhiều khó khăn, việc giải quyết phải từng bước, đồng bào và Chính phủ đều phải cố gắng, mọi người phải đoàn kết và làm gương để đồng bào cả nước noi theo.
- Ngày 17: Tại Bắc Bộ Phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng tiếp ông Giăng Xanhtơny, Tổng đại diện Chính phủ Pháp tại Hà Nội. Người nói rõ nguyện vọng của nhân dân Việt Nam là sẵn sàng hợp tác với nước Pháp trên tinh thần đoàn kết hữu nghị và tôn trọng chủ quyền dân tộc của nhau. Người nói: "Ông xem, chúng ta đã đánh nhau, "đấm đá" nhau, tám năm trời nhưng rất trung thực, như ông đã nói ở Pari. Bây giờ mọi chuyện đã xong, các ông cần ở lại đây và cũng với tấm lòng như thế, chúng ta thỏa thuận với nhau, cùng hợp tác. Vậy ông tính sao? Hai bên hưởng bằng nhau".
- Ngày 20: Bài viết Nhớ người chiến sĩ anh hùng, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân Dân, số 241, Người ca ngợi tấm gương hy sinh của anh hùng liệt sĩ Phan Đình Giót, lấy thân mình bịt lỗ châu mai ngăn hỏa lực địch, tạo điều kiện để đồng đội tiêu diệt địch trong trận đánh Him Lam (Điện Biên Phủ) ngày 13-3-1954.
- Ngày 24: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Đây, thiên đường của Ngô Đình Diệm, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân Dân, số 245. Trích dẫn những nhận xét của báo chí Pháp nói về cuộc sống của đồng bào theo đạo Thiên Chúa ở miền Bắc di cư vào Nam, bài báo tố cáo thủ đoạn lừa bịp của chính quyền Ngô Đình Diệm đối với đồng bào ta.
- Ngày 25: Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập và chủ trì cuộc họp Bộ Chính trị bàn tình hình và nhiệm vụ mới, chuẩn bị cho Đại hội Mặt trận Liên Việt, phân công phụ trách công tác của các ủy viên Bộ Chính trị. Trong cuộc họp, Người nêu ra một số vấn đề cấp bách củng cố miền Bắc và ủng hộ miền Nam. Người còn nói sẽ cử một đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ đi thăm Trung Quốc, Liên Xô, v.v..
- Ngày 27: Bài viết Công nhân gương mẫu và gương mẫu của công nhân, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân Dân, số 247. Bài báo biểu dương thành tích của công nhân một số nhà máy ở Hà Nội trong việc phục hồi sản xuất và ổn định sinh hoạt. Bài báo khẳng định: "Mọi người, mọi ngành gương mẫu cần kiệm như công nhân thì nhất định dân giàu nước mạnh".
Còn nữa
Huyền Trang (tổng hợp)
Phần 3. Giai đoạn 1955 - 1968
* Tháng 10-1955
- Ngày 6: Với bút danh C.B., bài viếtTrắng và đen, đăng báoNhân Dân, số 582, Người tố cáo chế độ phân biệt chủng tộc ở Mỹ đã chà đạp thô bạo quyền tự do, dân chủ và quyền sống của người da đen. Điều đó hoàn toàn mâu thuẫn với những đạo luật về nhân quyền ở Mỹ đã được ban hành từ nhiều năm trước.
- Ngày 7: Bài viếtCó cô thì chợ cũng đông..., bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 583. Người phê phán thái độ ngoan cố của Đoàn đại biểu Pháp đã bỏ dở kỳ họp của Đại hội đồng Liên hợp quốc bàn về vấn đề Angiêri, một đất nước đang ngoan cường chiến đấu chống chủ nghĩa thực dân Pháp để giành độc lập.
- Ngày 8: Người chủ tọa cuộc họp Hội đồng Chính phủ, nghiên cứu và thảo luận tình hình quốc tế và trong nước, nghe Bộ Quốc phòng báo cáo về việc tổ chức lễ tang đồng chí Trần Đăng Ninh. Hội đồng Chính phủ quyết định cử phái đoàn Chính phủ, cùng phái đoàn Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đi thăm đồng bào những vùng bị lũ lụt; quyết định ban bố những điều sửa đổi Quốc kỳ, Quốc ca; giao Bộ Văn hoá vẽ lại mẫu Quốc huy và trình Chính phủ trong phiên họp sau.
- Ngày 13: Bài viếtBọn Ngô Đình Diệm, tội ác tày trời, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 589. Trong bài, Người lên án tội ác man rợ của chính quyền Ngô Đình Diệm đã tàn sát dã man nhân dân ở hai thôn Tân Lập và Tân Hiệp, trong đó phần lớn là phụ nữ, người già và trẻ em.
- Ngày 23: Bài viếtTrò hề "trưng cầu dân ý" của Mỹ - Diệm, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 599. Người lên án chế độ phản dân hại nước của Ngô Đình Diệm đã dùng vũ lực để bày đặt ra cái gọi là“trưng cầu dân ý” ở miền Nam, hòng tạo thế hợp pháp cho sự tồn tại của chế độ độc tài tay sai đế quốc.
- Ngày 24: Bài viếtGửi các em học sinh, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 600. Người ân cần hỏi thăm các em học sinh nhân dịp khai giảng năm học mới. Người nhắc nhở các em phải chú trọng rèn luyện toàn diện về mọi mặt:Thể dục, trí dục, mỹ dụcvàđức dụcđể trở thành những người có ích cho gia đình, quê hương, đất nước.
- Ngày 26: Bài viếtNhững lời nói phải, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 602. Trong bài, Người dẫn lại những ý chính trong bài diễn thuyết của Giám mục Sapuli tại thành phố Lidơ về vai trò của nhà thờ Công giáo, bổn phận của người công giáo trong việc tham gia giải quyết các cuộc tranh chấp giữa các dân tộc và giữa các nhóm đối địch. Người khẳng định đó là những lời nói phải. Người lên án Ngô Đình Diệm tự xưng là Công giáo nhưng lại hành động như một tên tay sai của quỷ Satăng.
- Ngày 28: Bài viếtLấy thúng úp voi, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 604. Trong bài, Người tố cáo âm mưu và những thủ đoạn gian lận của Ngô Đình Diệm trong những cuộc “trưng cầu dân ý” và tuyển cử giả hiệu ở miền Nam. Người kết luận:
"Diệm hòng lấy thúng úp voi,
Nhưng voi sẽ đạp Diệm lòi ruột ra".
- Ngày 31: Nói chuyện tại Hội nghị Giảm tô và Cải cách ruộng đất. Người chỉ rõ cải cách ruộng đất chỉ là bước đầu để xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc ở nông thôn. Để hoàn thành tốt công tác giảm tô và cải cách ruộng đất, Người nhắc nhởphải chấp hành đầy đủ những quy định của Trung ương, phải hiểu rõ tình hình con người ở nông thôn, những thuận lợi và khó khăn. Cán bộ phải gương mẫu, nêu cao tinh thần đấu tranh tự phê bình và phê bình, tin tưởng vào chính sách và sự lãnh đạo của Đảng, dựa vào quần chúng, không chủ quan mất cảnh giác và phải thường xuyên quan tâm, chăm lo đời sống của quần chúng lao động.
Cùng ngày, Người gửi thư cho giáo viên, học sinh, cán bộ, thanh niên và nhi đồng nhân dịp khai giảng năm học mới. Người chỉ rõmục đích của nhà trường là phải đào tạo nên những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của nước nhà. Đồng thời, Người xác địnhnhiệm vụ của các cấp giáo dục đại học, trung học và tiểu học và nêu cao sự cần thiết liên lạc chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình trong giáo dục học sinh.
Cùng ngày, bài viếtAi phá đạo, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 607. Người lên án tệ phân biệt chủng tộc ở Mỹ. Nhiều linh mục và những người da đen theo đạo Thiên chúa cũng bị người da trắng và chính quyền của họ ngăn cấm giảng đạo và hoạt động tín ngưỡng.
- Trong tháng: Gửi thư cho thanh niên công trường đá Sơn Tây. Người biểu dương, khen ngợi những thành tích của anh chị em trên công trường. Đồng thời, phê bình chân tình và thẳng thắn những biểu hiện của bệnh tham ô, lãng phí. Người nhắc nhở anh chị em phải thực thà đoàn kết, thi đua tăng năng suất lao động và thực hành tiết kiệm.
* Tháng 10- 1956
- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh kết luận về đợt 1 của Hội nghị lần thứ 10 (mở rộng) Ban Chấp hành Trung ương. Người phân tích:Sau những ngày thảo luận sôi nổi, hội nghị đã nhất trí nhận rằng: Cuộc cách mạng phản phong đã hoàn thành. Đó là một thắng lợi to lớn và căn bản. Nhưng trong khi thực hiện đã phạm nhiều sai lầm, khuyết điểm nghiêm trọng. Mục đích của hội nghị trong đợt 1 là kiểm thảo công tác lãnh đạo từ Trung ương đến khu, tỉnh, huyện, xã, tìm ra phương pháp để sửa chữa khuyết điểm và để phát huy thành tích.
Cuối cùng, Người kết luận:Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết nhất trí, thì dù sai lầm khuyết điểm nhiều mấy, chắc chắn cũng sửa chữa được. Những khó khăn phức tạp hiện nay cũng là một cuộc thử thách lớn. Vượt qua cơn sóng gió này, kinh nghiệm ta sẽ nhiều thêm, lực lượng ta sẽ mạnh thêm, thành tích ta sẽ mở rộng thêm và Đảng ta nhất định sẽ củng cố thêm và phát triển.
- Ngày 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Hội nghị Ban Bí thư Trung ương Đảng bàn công tác chỉ đạo tổ chức Đại hội Mặt trận thống nhất, Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam và Hội nghị Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc.
- Ngày 15: Sáng, thăm Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam. Nói chuyện tại Đại hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh kể những kinh nghiệm hoạt động cách mạng thời thanh niên của mình; phân tích về tai họa của chiến tranh; về sự lớn mạnh của cách mạng thế giới và trong nước; đóng góp của thanh niên trong quá trình cách mạng. Về vai trò và nhiệm vụ của thanh niên, Người chỉ rõ: "Ngày nay, thanh niên là công dân của nước Việt Nam độc lập, tự do, có Đảng, có Đoàn của mình, có chính quyền, có Mặt trận, có quân đội của mình, là người chủ tương lai của nước nhà mình". Chính vì là người chủ tương lai, cho nên toàn thể thanh niên phải đoàn kết chặt chẽ, phấn đấu anh dũng, vượt mọi khó khăn, thi đua giúp sức vào sự nghiệp xây dựng nước nhà tốt đẹp - một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh - để mình làm chủ mai sau.
- Ngày 30: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Hội nghị Ban Bí thư Trung ương Đảng bàn về hội nghị báo chí, vấn đề báo chí tham gia sửa sai và một số vấn đề khác.
Phát biểu tại Hội nghị, Người nói về vấn đề dân chủ, vấn đề kỷ luật, chính sách báo chí và cho rằng báoNhân dânphải chuyển nội dung.
Về vấn đề kỷ luật, Người chỉ rõ: "Kỷ luật phải nghiêm minh, lấy giáo dục là chính nhưng phải phân biệt động cơ, trừ trường hợp thật nghiêm trọng thì trị".
Người kết luận: "Báo chí có nhiệm vụ giúp và sửa sai lầm, cũng như xây dựng, giúp nhằm vào đoàn kết để sửa chữa, biểu dương nơi làm tốt, phê bình nơi làm không tốt, phê bình nhằm đoàn kết, giúp sửa chữa, phục vụ nhân dân, tránh đả kích, bôi xấu".
- Khoảng cuối tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Hội nghị phổ biến Nghị quyết Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá II) do Trung ương triệu tập. Nói chuyện tại Hội nghị, Người chỉ rõ tinh thần đoàn kết nhất trí trong Đảng cũng như ngoài Đảng để sửa chữa sai lầm; căn dặn các cán bộ, đảng viên phải đoàn kết phấn đấu, thấy rõ những khó khăn để khắc phục, thấy hết những sai lầm để quyết tâm sửa chữa.
* Tháng 10-1957
- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự phiên họp Hội đồng Chính phủ thảo luận công việc của Chính phủ và các bộ chuẩn bị tham gia kỳ họp Quốc hội; việc cử đoàn đại biểu đi dự lễ kỷ niệm lần thứ 40 Cách mạng Tháng Mười Nga; thảo luận việc thi hành một số vấn đề do Quốc hội đề ra như lương và đời sống của công nhân viên chức; vấn đề kiện toàn tổ chức và điều chỉnh biên chế; vấn đề cán bộ cấp xã; vấn đề chống tham ô, lãng phí.
- Ngày 3: Kỷ niệm lần thứ 40 ngày Cách mạng Tháng Mười Nga thành công, theo đề nghị của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia (Liên Xô), Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bằng tiếng Pháp bàiCách mạng Tháng Mười vàsự nghiệp giải phóng các dân tộcphương Đông. Bản dịch ra tiếng Việt bài báo này đăng báoNhân dân, số 1303. Đây là một luận văn gồm ba phần:
Trong phần thứ nhất:Cách mạng Tháng Mười đã chiếu rọi ánh sáng mới vào lịch sử loài người, Chủ tịch Hồ Chí Minh phân tích ý nghĩa mở ra thời đại mới và ảnh hưởng sâu sắc của Cách mạng Tháng Mười trên phạm vi toàn thế giới; những thành tựu, tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và sức lôi cuốn của nó đối với nhân dân các nước phương Đông trong cuộc đấu tranh chống lại ách áp bức, bóc lột của chủ nghĩa đế quốc.
Trong phần thứ hai:Chính quyền do Cách mạng Tháng Mười sinh ra đã nêu gương tự do chân chính và hữu nghị giữa các dân tộc, Người giới thiệu những nguyên tắc lý luận và bài học kinh nghiệm của Cách mạng Tháng Mười đối với phong trào cách mạng giải phóng dân tộc ở phương Đông; thắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc và sự sụp đổ của hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc sau Chiến tranh thế giới thứ hai.
Trong phần thứ ba:Nhân dân Việt Nam tiến lên chủ nghĩa xã hội dưới ngọn cờ vẻ vang của chủ nghĩa Mác - Lênin, Người chỉ ra ảnh hưởng đầy sức sống của Cách mạng Tháng Mười đối với lịch sử cách mạng Việt Nam; Đảng Cộng sản Việt Nam vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, làm cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi vào năm 1954.
Cuối bài viết, Người kết luận: “Dưới ngọn cờ vẻ vang của chủ nghĩa Mác - Lênin, đi theo con đường mà Cách mạng Tháng Mười đã vạch ra, với lòng tin cậy hoàn toàn ở quần chúng và niềm tin tưởng tuyệt đối vào thắng lợi, chúng ta dũng cảm và kiên quyết tiến tới tương lai sung sướng và rực rỡ, tiến tới hữu nghị và hòa bình lâu dài, tiến tới xã hội xã hội chủ nghĩa”.
- Ngày 4: Thăm vùng mỏ và tỉnh Quảng Ninh, nói chuyện với cán bộ, công nhân và đồng bào các dân tộc tỉnh Quảng Ninh trong buổi họp mặt, Người chuyển lời chào của Trung ương Đảng, Chính phủ đến đồng bào các dân tộc Quảng Ninh; thông báo kết quả chuyến đi thăm các nước anh em của Đoàn đại biểu Đảng, Chính phủ Việt Nam. Người đánh giá cao tinh thần anh dũng, cần cù của nhân dân Quảng Ninh trong chiến đấu, sản xuất. Người dành nhiều thời gian nói rõ những công việc đồng bào các dân tộc Quảng Ninh cần làm. Công nhân phải làm ra nhiều than cho Tổ quốc. Bà con nông dân phải chú trọng phòng chống bão lụt, hạn hán và ra sức chăm bón mùa màng. Bộ đội phải tập luyện tốt để bảo vệ Tổ quốc. Đồng bào người Hoa, bà con tiểu thương phải đoàn kết chặt chẽ để xây dựng quê hương. Tổ chức đảng, chính quyền, công đoàn, đoàn thanh niên cần được củng cố vững chắc. Cán bộ, đảng viên phải gương mẫu trước quần chúng. Người nói: “Cán bộ đảng, cán bộ chính quyền không phải làm quan cách mạng, ăn trên ngồi trốc. Cán bộ đảng cũng như cán bộ chính quyền, ngay cả Bác là cán bộ cao nhất đều là đầy tớ của nhân dân, phải hết lòng hết sức phục vụ nhân dân, phải cần, kiệm, liêm, chính. Muốn thế phải gần gũi nhân dân, khuyến khích nhân dân, lãnh đạo nhân dân”.
- Ngày 30: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn đầu Đoàn đại biểu Đảng Lao động Việt Nam và Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa rời Hà Nội đi Liên Xô dự lễ kỷ niệm 40 năm Cách mạng Tháng Mười Nga.
- Trong tháng:
+ Chủ tịch Hồ Chí Minh viết xong cuốn sáchLiên Xôvĩ đại, bút danh Trần Lực, Nhà xuất bản Sự thật ấn hành.
Trong sách, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giới thiệu khái quát về lịch sử địa lý tự nhiên và xã hội Liên Xô. Những thiệt hại to lớn của Liên Xô về người và cơ sở vật chất do Chiến tranh thế giới thứ hai đã gây ra. Đưa ra những số liệu so sánh làm rõ sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế và xã hội Liên Xô kể từ năm 1945 đến năm 1957. Từ một nước nông nghiệp lạc hậu, Liên Xô đã trở thành một nước có nền công nghiệp tiên tiến. Liên Xô giúp đỡ các nước dân chủ nhân dân Đông Âu xây dựng đất nước theo con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Liên Xô ủng hộ, là chỗ dựa cho phong trào giải phóng dân tộc và là tấm gương cho các nước noi theo.
+ Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm giáo viên, học viên, nhân viên Trường bổ túc Công nông. Gần 4.000 cán bộ, giáo viên, công nhân, học viên đứng chật hội trường hô vang“Hồ Chủ tịch muôn năm”. Người ra hiệu mọi người ngồi xuống. Người hỏi:
+ Ở đây cô chú nào nhiều tuổi và hoạt động lâu năm nhất?
Một người miền Nam đứng tuổi, giơ tay: Thưa Bác, cháu ạ.
+ Chú hoạt động cách mạng được bao lâu?
+ Dạ, từ năm 1930 ạ.
+ Vậy chú hoạt động có lâu hơn Bác không?
Đồng chí cán bộ im lặng. Người nói:Làm cách mạng là làm cho nước, cho dân. Nếu làm cách mạng mà kể công lao thì ông Mác, ông Lê-nin mũi phải to bằng quả cà chua, to như thế này này.
Tại sao không đào giếng để có nước dùng mà cứ kêu ca đảng ủy? Đánh giặc Pháp thắng lợi, bây giờ về học ở nhà trường của Đảng phải hết sức xây dựng trường. Đó là nhiệm vụ của các cô, các chú, các cháu.
* Tháng 10- 1958
- Ngày 10: Dự họp Bộ Chính trị bàn việc thành lập Ủy ban Khoa học Nhà nước, thảo luận về tình hình lương thực, thực phẩm và chế độ cung cấp nhu yếu phẩm cho nhân dân. Về vấn đề thành lập ủy ban Kế hoạch Nhà nước, Người đề nghị phải“Có ban trù bị để trưng cầu ý kiến các nhà khoa học về chức năng cơ cấu, tổ chức của ủy ban. Ban này sẽ do đồng chí Trường Chinh làm trưởng ban và đồng chí Tạ Quang Bửu làm thư ký”.
Về vấn đề về lương thực, Người nói: “Một số nơi nông dân phải bán lúa non. Vậy ngân hàng một mặt phải cho vay, một mặt ta phải cấm bán lúa non. Cần phải đơn giản thủ tục cho vay. Công tác thu mua của mậu dịch quốc doanh cần cải tiến, không nên để dân phải chờ lâu. Chính quyền địa phương phải kết hợp cùng làm. Thái độ của mậu dịch viên cũng làm nông dân bất bình, vì vậy phải chỉnh huấn cán bộ mậu dịch. Phải nghiêm cấm những hành động mua rẻ, cân hụt làm thiệt hại cho nhân dân. Giáo dục cho cán bộ mậu dịch phải đi đúng đường lối quần chúng. Bộ Chính trị và Chính phủ phải có chính sách giá cả phù hợp. Chính sách cho vay nên đơn giản, thuận tiện. Vấn đề chủ yếu là Nhà nước khỏi lỗ mà dân không thiệt”...
- Ngày 11: Đến thăm và nói chuyện với Hội nghị nữ thanh niên Thủ đô lần thứ nhất. Người căn dặn: “Nữ thanh niên cần phải gương mẫu, làm đầu tàu, ra sức thi đua với nam giới. Trong vấn đề luyến ái nên chính đáng, trong sạch, chớ mơ mộng, ảnh hưởng không tốt đến công tác, học tập. Cần chống các tập quán cũ như tảo hôn, cưới xin xa xỉ”.
Cùng ngày, trong bàiPhải thi đua chống hạn, diệt sâu để nắm chắc vụ mùa thắng lợi, ký bút danh Trần Lực, đăng báoNhân Dân, số 1672, Người vạch rõ một số nơi còn mắc khuyết điểm chủ quan, mê tín trong việc chống hạn, trừ sâu và căn dặn mọi người“chịu khó phấn đấu một tháng, thì sẽ no ấm sung sướng suốt năm”.
- Ngày 12: Thăm Hợp tác xã nông nghiệp Đại Từ, xã Đại Kim, huyện Thanh Trì (Hà Nội), Người vào thăm nhà một số xã viên, nghe Ban chi ủy xã và Ban quản trị hợp tác xã báo cáo tình hình vụ mùa và chuẩn bị làm vụ chiêm, sau đó gặp gỡ và nói chuyện với bà con xã viên. Người động viên đồng bào cố gắng sản xuất cho tốt và hẹn:“Hợp tác xã phấn đấu đưa lúa chiêm lên hai tấn rưỡi một hécta thì Bác sẽ về ăn cơm chiêm với bà con”.
Trời mưa to, Người vẫn đi thăm lúa ở cánh đồng Cây Quýt.
Cùng ngày, bài viếtcon cọp giấy đế quốc Mỹ, ký bút danh T.L., đăng báoNhân Dân, số 1673. Người đưa ra những căn cứ để nhận xét rằng: “Đế quốc Mỹ chắc không dám tự đâm đầu vào cái hố diệt vong”,nhưng vẫn chủ trương thi hành chính sách “bên miệng hố chiến tranh”, ấy là vì tác giả mượn lời giải thích của nhà văn Mỹ nổi tiếng ốptơn Xinkle“Mỹ sống trên một nền kinh tế chiến tranh” và nếu thực sự có hòa bình thì “kinh tế Mỹ sẽ đổ nát như một lâu đài bằng giấy”.Bài báo kết luận:“Nhân dân yêu chuộng hòa bình toàn thế giới (gồm cả nhân dân Mỹ) đoàn kết phấn đấu, thì con hổ giấy đế quốc Mỹ sẽ bị xé toang”.
- Ngày 15: Sáng, đến thăm công trường thanh niên trên đường Cổ Ngư (Thanh niên.- Hà Nội) giữa lúc trên 900 học sinh các Trường phổ thông cấp III Trưng Vương, Nguyễn Trãi, Chu Văn An và trung học Trung Hoa đang tham gia lao động. Sau khi đi xem các nơi làm việc, Người nói với học sinh“Các cháu tham gia lao động xây dựng Thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa... như thế là rất tốt. Bác chúc các cháu mạnh khỏe, tiến bộ, cố gắng lao động thật tốt để giành được vinh dự cho việc đặt tên đường này là đường Thanh Niên”.
- Trước ngày 18: Thăm một số công trường thủy lợi loại vừa ở Bắc Ninh và lần thứ hai đến Công trường thủy lợi lớn Bắc - Hưng - Hải, Người đi bộ dọc theo con kênh đang đào thuộc hai huyện Gia Lương, Thuận Thành (Bắc Ninh), đến tận nơi thăm hỏi dân công đang lao động.
Tới cống sông Đình Dù, nơi tập trung đông đảo cán bộ và dân công hai tỉnh Bắc Ninh và Hưng Yên, Người nói chuyện và khen ngợi những đơn vị, cá nhân có thành tích thi đua; cám ơn các cụ và đồng bào địa phương đã tận tình giúp đỡ nơi ăn, chốn ở, lại luôn luôn đến thăm hỏi động viên dân công và căn dặn mọi người phải tổ chức lao động cho tốt, phải thi đua và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau. Sau đó, Người thưởng huy hiệu cho các đơn vị và cá nhân có thành tích và gửi lại một số huy hiệu dành cho đợt sơ kết thi đua cuối tháng.
Tại Công trường thủy lợi Bắc - Hưng - Hải, mặc dù trời mưa nặng hạt, đường lầy lội, Người vẫn đến thăm anh chị em dân công đang đào kênh dẫn phía ngoài cống Xuân Quan. Nói chuyện với ngót ba vạn dân công, công nhân, cán bộ trên công trường qua loa phóng thanh, Người nhấn mạnh: “Việc xây dựng công trường đại thủy lợi Bắc - Hưng - Hải là một chiến dịch. Trong chiến dịch này, ta phải có tinh thần quyết chiến quyết thắng. Các đảng viên, đoàn viên, thanh niên, công nhân, cán bộ phải làm gương mẫu. Phải cố gắng làm thế nào đảm bảo có đủ nước cho vụ chiêm sắp tới được thắng lợi, đem lại no ấm cho đồng bào”.
- Ngày 18: Tới thăm Hội nghị Phụ nữ lao động tích cực của Thủ đô. Nói chuyện với các đại biểu, Người căn dặn: “Chị em phụ nữ cố gắng thi đua tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh giành thống nhất Tổ quốc. Phụ nữ công nhân cần tích cực tham gia quản lý thật tốt nhà máy, công trường. Phụ nữ nông dân cần hăng hái tham gia phong trào tổ đổi công, hợp tác... Các tầng lớp phụ nữ ở thành phố cần chấp hành tốt các chính sách của Đảng và Chính phủ... Chị em phụ nữ phải hết sức chăm lo bảo vệ sức khỏe của con cái, vì thiếu nhi là tương lai của dân tộc”.
- Ngày 19: Lên thăm đồng bào và cán bộ các dân tộc tỉnh Hòa Bình, Người ghé thăm sư đoàn bộ đội miền Nam tập kết đóng ở Lương Sơn và tập đoàn sản xuất tiên tiến Chí Hòa thuộc Liên đoàn sản xuất của anh chị em miền Nam.
Tại Trường Cán bộ hợp tác xã nông nghiệp của Tỉnh ở Bến Ngọc (Kỳ Sơn), Người gặp gỡ và nói chuyện với cán bộ, bộ đội, bà con các dân tộc tỉnh Hòa Bình. Người khen ngợi những thành tích của Hòa Bình trong kháng chiến và từ ngày hòa bình lập lại, chỉ rõ những khuyết điểm trong sản xuất, trong cán bộ, trong nhân dân và nêu những nhiệm vụ cụ thể mọi người cần thực hiện để Hòa Bình“trực tiếp tham gia một cách thiết thực xây dựng miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội, thiết thực đấu tranh thống nhất nước nhà”.
Dọc đường về, Người nghỉ chân ăn cơm trưa bên một gốc cây lớn ở ven bờ suối Bãi Nai, xã Mông Hóa (Kỳ Sơn).
- Khoảng giữa tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi huy hiệu của Người tặng hai đồng chí Đinh Rếu và Đinh Rếp thuộc đơn vị Tây Nguyên và các thủy thủ tàu 512 đã nêu gương tốt trong việc giúp đỡ nhân dân.
- Ngày 20: Chiều, đến thăm và nói chuyện với Hội nghị kiểm điểm tình hình làm mùa và chuẩn bị sản xuất vụ Đông - Xuân, Người căn dặn các đại biểu phải tin tưởng vào quần chúng, phải có quyết tâm vì“tư tưởng càng thông thì sản xuất càng nhiều, chưa có biện pháp thì sẽ tìm ra biện pháp” và nhấn mạnh:“Muốn nắm chắc việc tăng năng suất lúa, màu thì phải tích cực phát triển và củng cố phong trào đổi công hợp tác, để dựa trên cơ sở mà thực hiện cải tiến kỹ thuật canh tác”.
- Ngày 21: Bài viếtTên lửa bắn máy bay, ký bút danh Chiến Sĩ, đăng báoQuân đội nhân dân, số 492, Người giới thiệu sơ lược về hai tên lửa bắn máy bay “đất đối không” và “không đối không” và nhấn mạnh:“Tên lửa là một vũ khí rất lợi hại, nhất là khi nó mang đầu đạn nguyên tử... Vì lợi ích của đông đảo nhân dân, chúng ta rất không muốn xảy ra những cuộc chiến tranh có vũ khí tên lửa và nguyên tử”.
- Ngày 23: Dự họp Ban Bí thư nghe Đoàn cán bộ Hà Nội, Hải Phòng báo cáo về chuyến đi tham quan Quảng Châu (Trung Quốc) và kế hoạch phát triển kinh tế của địa phương, Người nhắc nhở “Hà Nội chú ý sửa lối nói thật to mà không chu đáo. Chú ý làm vài cái thật tốt, làm nhiều, nói đúng mức...”và chỉ thị phải củng cố các tổ chức quần chúng, chi bộ, lấy dân làm cơ sở đẩy mạnh mọi việc...
- Ngày 24: Dự họp Bộ Chính trị bàn về tình hình lãng phí ở Bộ Giao thông - Bưu điện. Sau khi nghe báo cáo, Người phân tích các nguyên nhân dẫn đến tình trạng lãng phí chủ yếu là do lãnh đạo thiếu đoàn kết, thiếu tinh thần trách nhiệm với Đảng, với Nhà nước, với dân và góp ý kiến về biện pháp sửa chữa. Người yêu cầu phải chú ý kiểm tra vấn đề lãnh đạo trong các Bộ để đến phiên họp Hội đồng Chính phủ tháng 12 sẽ đưa vấn đề này ra bàn.
- Ngày 26: Về thăm tỉnh Thái Bình, sau khi gặp ủy ban hành chính tỉnh và Tỉnh ủy, hỏi thăm các chuyên gia Trung Quốc đang làm việc tại Công trường nhà máy xay, Người tới dự Đại hội sản xuất Đông - Xuân của tỉnh.
Tại sân vận động thị xã, nói chuyện trước bốn vạn đại biểu nhân dân từ cấp xã, Người nêu rõ những việc cần thực hiện và những biện pháp cụ thể để Thái Bình giành vụ Đông - Xuân thắng lợi.
- Ngày 27: Người tiếp Đoàn đại biểu các dân tộc tỉnh Hải Ninh và khu Hồng Quảng(nay thuộc Quảng Ninh)về thăm Thủ đô. Nói chuyện thân mật với các đại biểu, Người căn dặn mọi người phải tăng cường đoàn kết, hăng hái thi đua sản xuất, tiết kiệm, cảnh giác với âm mưu chia rẽ phá hoại của bọn tay sai Mỹ - Diệm.
Trong ngày, dự họp Bộ Chính trị tiếp tục thảo luận nhiệm vụ Kế hoạch Nhà nước ba năm phần xây dựng kinh tế. Phát biểu tại cuộc họp, Người lưu ý phải làm rõ mục đích phát triển kinh tế của ta khác với chủ nghĩa tư bản để quần chúng và cán bộ phấn khởi, kiên quyết thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế. Người nhắc nhở việc làm kế hoạch cũng phải xem xét thiên thời, địa lợi, nhân hòa...
- Ngày 28: Dự họp Bộ Chính trị bàn vấn đề tài chính, giá cả và thương nghiệp quốc doanh. Người phát biểu nhấn mạnh tính phức tạp của thương nghiệp là hàng ngày động chạm đến quyền lợi của nhân dân và chỉ rõ:Công tác thương nghiệp tuy có thành tích nhưng khuyết điểm cũng nghiêm trọng. Không được xem nhẹ chính sách về giá cả và ổn định giá cả, phải đẩy mạnh việc chống tham ô, lãng phí, phải củng cố các chi bộ cơ sở.Người nhắc nhở công tác xây dựng kế hoạch tài chính phải dựa trên cơ sở nguồn vốn tự có trong ngân sách, không thể làm tùy tiện và phải chú ý thực hành tiết kiệm ở tất cả các ngành.
- Ngày 30: Tới thăm và nói chuyện với Hội nghị cán bộ văn hóa, Người nêu một số ý kiến về vấn đề khôi phục vốn cũ, mục tiêu phục vụ của văn hóa, các mối quan hệ hồng - chuyên, quần chúng với sáng tác, quan hệ giữa phổ biến và nâng cao mối quan hệ giữa người làm văn hóa với thực tế... để Hội nghị thảo luận.
Cùng ngày, Người tới thăm Trường mỹ nghệ Việt Nam. Căn dặn học sinh nhà trường, Người nói: “Tư tưởng xã hội chủ nghĩa là phải vì tất cả mọi người trong xã hội mà làm việc mà phục vụ, bởi vì xã hội đã nuôi dạy mình. Thế là “mình vì mọi người, mọi người vì mình”. Phải toàn tâm, toàn ý phục vụ chủ nghĩa xã hội. Đó là bên sáng.
Bên tối là tư tưởng cá nhân chủ nghĩa với những biến chứng như quan liêu, lãng phí, tham ô, v.v... Hai bên bao giờ cũng xung đột nhau, một mất một còn. Phải trau dồi tư tưởng xã hội chủ nghĩa, gột rửa tư tưởng cá nhân chủ nghĩa đến khi nào bên sáng thắng hẳn bên tối”.
* Tháng 10- 1959
Từ ngày 26-9, Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn đầu Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sang thăm Trung Quốc
- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh tham dự buổi mít tinh của nhân dân thủ đô Bắc Kinh chào mừng Quốc khánh lần thứ 10 nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa tổ chức tại Quảng trường Thiên An Môn.
Trên lầu thành Thiên An Môn, cùng với Chủ tịch Mao Trạch Đông và các vị lãnh đạo Trung Quốc, Người vẫy tay chào đội ngũ biểu diễn qua lễ đài.
Tối, Người tiếp và trò chuyện thân mật với Chủ tịch Lưu Thiếu Kỳ và Chu Đức tới thăm.
- Ngày 2: Tại Bắc Kinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp mặt thân mật Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Triều Tiên, Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa nhân dân Triều Tiên Kim Nhật Thành, nhân dịp hai Chủ tịch sang dự Quốc khánh lần thứ 10 nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa.
- Ngày 3: Chủ tịch hội kiến với Chủ tịch Mao Trạch Đông. Sau đó, Người dự buổi biểu diễn văn nghệ chào mừng 10 năm Ngày thành lập nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa.
- Ngày 4: Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Bắc Kinh về nước.
- Ngày 5: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của ông Sira Isi Bôn, cố vấn biên tập báoAxahi Ximbun(Nhật Bản) về một số vấn đề liên quan đến việc thi hành Hiệp định Giơnevơ ở Việt Nam và Lào, việc Chính phủ Nhật Bản đơn phương tiến hành đàm phán bồi thường chiến tranh với chính quyền miền Nam, khả năng hợp tác kinh tế giữa hai nước...
Chủ tịch đã vạch rõ chính âm mưu can thiệp của đế quốc Mỹ ở Việt Nam và Lào là trở ngại của việc thi hành đúng đắn Hiệp định Giơnevơ. Về quan hệ Việt - Nhật, Người khẳng định:“Vấn đề cốt yếu trong quan hệ giữa hai nước không phải là việc đòi hỏi bồi thường, mà tình đoàn kết hợp tác giữa hai dân tộc Việt - Nhật đấu tranh chống chiến tranh và bảo vệ hòa bình là quý hơn hết” và nhấn mạnh:“Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mong muốn nhân dân hai nước luôn luôn có quan hệ tốt và ngày càng phát triển... Quan hệ buôn bán giữa nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Nhật Bản, nếu được cải thiện, có nhiều triển vọng tốt đẹp, có lợi cho nhân dân cả hai nước chúng ta”.
- Ngày 10: Thăm và nói chuyện với Hội nghị cán bộ thảo luận Dự thảo Luật Hôn nhân và Gia đình. Nêu ý nghĩa của Bộ Luật, Người chỉ rõ đó làmột cuộc cách mạngnhằm giải phóng phụ nữ, là một bộ phận của cách mạng xã hội chủ nghĩa.
“Nói phụ nữ là nói phân nửa xã hội. Nếu không giải phóng phụ nữ thì không giải phóng một nửa loài người.
Nếu không giải phóng phụ nữ là xây dựng chủ nghĩa xã hội chỉ một nửa”.
Người khuyên “chị em phụ nữ không nên ngồi chờ Chính phủ, chờ Đảng ra chỉ thị giải phóng cho mình, mà tự mình phải tự cường, phải đấu tranh” và mong Hội nghị cố gắng bàn làm cho tốt. “Nhất là phải thận trọng vì luật nàyquan hệđến tương lai của gia đình, của xã hội, của giống nòi”.
- Ngày 11: Lúc 19 giờ, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh kýThông cáo chungvề cuộc đi thăm chính thức nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa của Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Ba Lan. Sau đó, tại Câu lạc bộ Quốc tế (Hà Nội), Người dự tiệc do Chủ tịch A. Davatxki chiêu đãi.
Phát biểu trong buổi tiệc, Người cảm ơn sự ủng hộ và những tình cảm thắm thiết của Chủ tịch, của nhân dân Ba Lan dành cho nhân dân Việt Nam và nhấn mạnh: “Mối tình thắm thiết ấy đã bắt nguồn từ lý tưởng chung, mục đích chung của hai nước chúng ta, lại bắt nguồn từ lịch sử đấu tranh anh dũng của hai dân tộc chúng ta”.
- Ngày 14: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Hội nghị lần thứ 17 của Ban chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam (khóa II) bàn về vấn đề sửa đổi Hiến pháp, vấn đề tổ chức Đại hội Đảng, thông qua Nghị quyết tổng kết cải cách ruộng đất.
- Ngày 15: Tiếp tục dự Hội nghị lần thứ 17 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng bàn về tổ chức đại hội đảng các cấp, việc cử đại biểu dự Đại hội toàn quốc của Đảng và bàn về vấn đề thông qua nghị quyết về tổng kết cải cách ruộng đất. Phát biểu tại Hội nghị, Người lưu ý phải tuyên truyền nội dung và nhiệm vụ Đại hội để đảng viên nắm được, thảo luận được, nhất là đối với miền Nam phải làm ngay mới kịp. Người cũng cho ý kiến về tiêu chuẩn đại biểu dự khuyết của Đại hội.
Tối, Hội nghị tiếp tục thảo luận, Người phát biểu tán thành ý kiến của Trung ương là sẽ chỉ định một số ủy viên Trung ương Đảng về các địa phương công tác và tham gia đại hội với tư cách đại biểu địa phương. Về thành phần đại biểu dự Đại hội, Người cho rằng nên chú trọng đại biểu địa phương, không nhất thiết phải có cơ cấu cho đủ thành phần và nên có nhiều đại biểu công nhân, cán bộ khoa học - kỹ thuật nhằm tập trung trí tuệ. Về vấn đề thời gian tổ chức Đại hội, Người đề nghị phải chuẩn bị khẩn trương để cuối tháng 4 (1960) tổ chức xong Đại hội trù bị...
- Ngày 16: Dự Hội nghị sản xuất đông - xuân tỉnh Ninh Bình. Nói chuyện với hội nghị, Người lưu ý các đại biểu bài học kinh nghiệm làm vụ đông - xuân vừa qua là “phải đi đúng đường lối quần chúng”, đồng thời nhắc nhở những công việc trước mắt mà bà con nông dân Ninh Bình phải làm.
Người đã tóm tắt tám khâu liên hoàn cần thực hiện để đảm bảo vụ đông - xuân giành được thắng lợi vượt bậc trong mấy câu thơ:
“Nước phải đủ, phân phải nhiều,
Cày sâu, giống tốt, cấy đều dảnh hơn,
Trừ sâu, diệt chuột chớ quên,
Cải tiến nông cụ, là nền nhà nông.
Ruộng nương quản lý ra công,
Tám điều đầy đủ, thóc bông đầy bồ”.
- Ngày 20: Tiếp tục dự Hội nghị lần thứ 17 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Sau khi Hội nghị thông qua báo cáo về điều chỉnh một số nhiệm vụ cụ thể trong Kế hoạch ba năm, Người lưu ý vấn đề nói, làm cho đúng mức, có chất lượng và chú ý củng cố chi bộ.
Tối, Người tiếp tục dự Hội nghị lần thứ 17 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng thảo luận về Dự thảo Hiến pháp, phần Luật tuyển cử.
- Ngày 29: Dự họp Bộ Chính trị bàn về chương trình tiến hành chuẩn bị Đại hội Đảng toàn quốc. Phát biểu tại cuộc họp, Người nêu ý kiến phải tạo điều kiện cho chi bộ thảo luận vì “Nếu không thảo luận thì không lợi về dân chủ, ta chỉ vì thời gian hạn chế mà không để chi bộ thảo luận ý kiến ở dưới không góp cho đề án, không lợi...”.
* Tháng 10- 1960
- Ngày 1: Người cùng các vị lãnh đạo Đảng, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đi Hải Phòng cùng nhân dân đón 922 kiều bào ở Thái Lan về nước. Nói chuyện với kiều bào, Người hoan nghênh kiều bào trở về Tổ quốc xây dựng đất nước; cám ơn sự giúp đỡ của nhân dân Thái Lan, Hội hồng thập tự quốc tế, tàu Anh Túc và nhắc nhở cán bộ, nhân dân các địa phương có kiều bào đến, phải hết lòng hết sức giúp đỡ đồng bào nhanh chóng ổn định đời sống.
Cùng ngày, bài viết của Người:Tuổi tác càng cao, lòngyêu nước càng lớn, ký bút danh T.L., đăng báoNhân Dân,số 2387, ca ngợi truyền thống yêu nước vẻ vang của phụ lão Việt Nam đã có những đóng góp to lớn trong các cuộc kháng chiến trước đây cũng như trong xây dựng chủ nghĩa xã hội hiện nay và tặng các cụ bốn câu thơ:
"Càng già càng dẻolạicàng dai,
Tinh thần gương mẫu chẳng nhường ai.
Đôn đốc con em làm nhiệm vụ,
Vuốt râu mừng xãhội tương lai".
- Ngày 3: Tối, tới thăm các lớp bổ túc văn hóa tại hai trường Trần Nhật Duật và Yên Thành (Hà Nội). Người thăm hỏi tình hình học tập của học sinh, nhắc nhở anh chị em giáo viên phải thường xuyên trao đổi kinh nghiệm giảng dạy để nâng cao chất lượng bài giảng và căn dặn cán bộ lãnh đạo nhà trường phải năng đi sát các lớp học để giúp cho việc dạy và học ngày một tốt hơn.
Cùng ngày, bài viếtMộtthắng lợi vẻ vang, ký bút danh T.L., đăng báoNhân Dân,số 2389. Người khen ngợi phong trào xóa nạn mù chữ của nhân dân các dân tộc tỉnh Cao Bằng“là một thắng lợi vẻ vang, nó góp phần vào thắng lợi chung về Cách mạng văn hóa của nhân dân ta”.Qua các số liệu thống kê về số lượng học sinh, số trường học để nêu lên sự phát triển nhanh chóng về giáo dục của chế độ ta, Người khẳng định: "về mặt văn hóa, thì dù ai mù quáng đến mấy cũng phải thấy rằng chế độ xã hội chủ nghĩa của ta đã thắng lợi vẻ vang".
- Ngày 4: Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm và nghỉ ở một số tỉnh và thành phố Trung Quốc từ ngày 4 đến 14-10-1960.
Bài viếtTrung thu sẽ sáng cả hai miền..., ký bút danh Chiến Sĩ, đăng báoQuân đội nhân dân, số 796. Người cho rằng “Trăng thu đẹp quá nhưng chưa sáng cả hai miền vì thiếu nhi miền Nam đang phải sống dưới ách thống trị tàn bạo của Mỹ - Diệm”và khẳng định:“Chúng nó không thể mãi mãi cướp đoạt ánh trăng thu của các bạn thiếu nhi miền Nam đâu. Nhân dân Việt Nam sẽ quật đổ chúng xuống, cho trăng thu sáng cả hai miền, cho thiếu nhi Nam - Bắc cùng ca một bài, cùng nhảy một điệu, cùng nối vai nhau hát “Kết đoàn”, múa rồng rắn, một đoàn múa khổng lồ dài suốt từ Bắc vào Nam”.
- Ngày 14: Người và các đồng chí cùng đi lên máy bay về Việt Nam, kết thúc chuyến thăm tại các tỉnh Quảng Tây, Hải Nam và Quảng Đông ở Trung Quốc.
- Ngày 20: Tối, đến thăm lớp Đại học tại chức của công nhân Nhà máy cơ khí Hà Nội, Người hỏi thăm các cán bộ giảng dạy về chương trình học tập của học viên, góp một số ý kiến về việc tổ chức lớp học và nói chuyện với anh chị em học viên. Sau đó, Người gửi 10 huy hiệu để làm giải thưởng cho những anh chị em có thành tích trong phong trào học bổ túc văn hoá.
Cùng ngày, bài viết của Người:Cần đẩy mạnh giáo dục chủ nghĩa xã hội khắp nông thôn, ký bút danh T.L., đăng báoNhân Dân, số 2406. Tác giả chỉ rõ: Sau khi căn bản làm xong việc hợp tác hoá ở nông thôn,“cần phải đẩy mạnh việc giáo dục chủ nghĩa xã hội cho mọi cán bộ, đoàn viên thanh niên và xã viên hợp tác xã”vì ở nông thôn vẫn còn nhiều tư tưởng hạn chế do hậu quả của chế độ cũ để lại và cho rằng “Đó là cái “cẩm nang” để vượt qua mọi khó khăn và hoàn thành mọi kế hoạch”.
- Ngày 23: Bài viếtPhải thật sự tôn trọng quyền lợi của phụ nữ, ký bút danh T.L., đăng báo Nhân Dân, số 2409, Người phê phán tư tưởng phong kiến lạc hậu, các hành động thô bạo đối xử bất bình đẳng với phụ nữ, cũng như hiện tượng tảo hôn ở một số địa phương là thiếu văn minh, vi phạm pháp luật, đồng thời chỉ ra những biện pháp khắc phục tình trạng đó và lưu ý các cơ quan pháp luật cần xử lý kiên quyết những trường hợp cố tình vi phạm pháp luật.
- Ngày 27: Bài viếtMột lời nói, một khối vàng, ký bút danh T.L., đăng báoNhân Dân, số 2413. Người giới thiệu nội dung cơ bản tuyên bố của Liên Xô tại Hội đồng Liên Hợp quốc, đánh giá cao đề nghị của Liên Xô về giải trừ quân bị triệt để trên thế giới, xoá bỏ tận gốc chủ nghĩa thực dân và cho rằng với đà phát triển của chủ nghĩa xã hội và các lực lượng hòa bình trên thế giới, đề nghị đó nhất định sẽ được thực hiện.
- Cuối tháng
+ Đến thăm Trường Văn hóa quân đội ở Lạng Sơn. Tại đây, Người tới thăm và nói chuyện với lớp học bổ túc văn hóa cho các anh hùng, cán bộ nước bạn, các học viên chuẩn bị ra nước ngoài học kỹ thuật quân sự hiện đại.
+ Thăm Hội nghị mừng công của Trung đoàn không quân đầu tiên của quân đội ta. Nói chuyện với Hội nghị, Người nêu rõ Đảng và Nhà nước có trách nhiệm chăm sóc và nuôi dưỡng đầy đủ đối với đội ngũ không quân từ phi công lái máy bay đến những người phục vụ trên các lĩnh vực để mọi chuyến bay đều an toàn, thắng lợi. Vì vậy, không quân Việt Nam phải tỏ ra xứng đáng với sự quan tâm chăm sóc đó.
+ Dự phiên họp bế mạc Hội nghị bàn về công tác lương thực do Ban Bí thư Trung ương Đảng triệu tập. Phát biểu tại Hội nghị, Người nhấn mạnh:Vô luận thế nào cũng phải giải quyết vấn đề lương thực cho tốt, do đó phải tổ chức sản xuất tốt, mua bán lương thực nhanh và phải thông suốt về tư tưởng đến chi bộ, đảng viên và nhân dân...
Còn nữa
Huyền Trang (tổng hợp)
Phần 3. Giai đoạn 1955 - 1968 (tiếp theo và hết)
* Tháng 10- 1961
- Ngày 2: Dự cuộc họp Bộ Chính trị bàn về cách mạng miền Nam, Người nêu rõ: "Nói miền Nam, cần nhận định thêm tình hình quốc tế để có chính sách đối phó cho khéo, cần phải nhìn sự phát triển của tình hình sau Nghị quyết 15. Trước mắt, phải phá được kế hoạch 18 của địch, bàn thêm về phương châm quân sự, vấn đề mặt trận và Đảng.
Nếu giả định bọn Mỹ làm đảo chính bọn Diệm, ta nên tranh thủ thời cơ vì tình hình sẽ rối ren hơn trước. Miền Nam đối với Mỹ rất quan trọng, nên nó dốc sức làm. Trước nó nói "Bắc tiến", nay nói "Nam trị", nhưng vẫn không từ bỏ âm mưu Bắc tiến. Nó phá hoại miền Bắc. Nó sợ mình đánh nó. Địch, quân sự mạnh nhưng chính trị yếu. Ta, chính trị mạnh nhưng quân sự yếu. Nếu lấy sức đọ sức để tiêu hao thì không lợi. Ta không lấy đấm chọi đấm mà lấy mưu mẹo diệt nó, trừ bọn ác đi để bảo vệ cơ sở, phong trào dân sẽ lên. Địch công thành, ta công tâm, phải lấy được lòng dân.
Tổ chức du kích cho đều, dễ hoạt động, giúp được dân mà phân tán địch. Đồng thời, ta phải có một vài cú đấm, đánh rồi ta luồn đi. Ta không để lộ lực lượng, phải tự lực cánh sinh, hoạt động dẻo dai. Không phải chỉ có đấu tranh chính trị. Hoạt động sản xuất, văn hoá cũng cần kịp thời chuyển hướng.
Tình hình quốc tế đang chú ý việc Mặt trận miền Nam lâu nay không kêu gọi hoà bình thống nhất. Đảng nên chọn ngay một cái tên cho có lợi".
- Ngày 7: Sáng, thăm tỉnh Hà Đông trong dịp toàn tỉnh đang sôi nổi tiến hành đợt giáo dục nâng cao giác ngộ xã hội chủ nghĩa. Người về thăm xã Đại Nghĩa huyện Mỹ Đức và giới thiệu với cán bộ, đồng bào địa phương về tinh thần và những nội dung cơ bản của Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng về vấn đề phát triển nông nghiệp trong kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1961 - 1965).
Bài nói của Người tập trung vào bốn vấn đề:Kế hoạch phát triển nông nghiệp 5 năm ở miền Bắc nước ta; Nhiệm vụ của hợp tác xã; Nhà nước đối với hợp tác xã; Sự lãnh đạo của Đảng đối với công cuộc xây dựng hợp tác, với mặt trận sản xuất nông nghiệp.Người đề nghị đồng bào và cán bộ Hà Đông cần nghiên cứu kỹ bản Nghị quyết và trong lúc nghiên cứu, cần kiểm điểm liên hệ cái gì đã làm được, cái gì chưa làm được để có kế hoạch phấn đấu đưa Hà Đông trở thành một trong những tỉnh khá nhất của miền Bắc.
Chiều, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch tiếp các em thiếu niên Cuba tới thăm. Người âu yếm hỏi thăm sức khoẻ của các em, sức khoẻ của Thủ tướng Phiđen Caxtơrô. Sau đó, Người chia quà và chụp ảnh chung với các em.
- Ngày 8: Thăm Hội nghị Tổng kết cuộc vận động hợp tác hoá nông nghiệp, phát triển sản xuất, kết hợp hoàn thành cải cách dân chủ ở miền núi. Nói chuyện với Hội nghị, Người đặc biệt nhấn mạnh công táctăng cường đoàn kếtgiữa các dân tộc miền núi, giữa các dân tộc thiểu số với các dân tộc đa số; Công tác đào tạo, bồi dưỡng, cất nhắc cán bộ miền núi"để anh em tự quản lý lấy công việc ở địa phương";Đẩy mạnhtăng gia sản xuất thực hành tiết kiệm, làm cho đời sống đồng bào địa phương ngày càng khá hơn, cả về vật chất và tinh thần;đồng thờiphải nâng cao cảnh giác cách mạng, giữ vững trật tự trị anđể kịp thời ngăn chặn âm mưu phá hoại của địch.
- Ngày 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu công giáo Hunggari do Giám mục Pan Brêdanôxi, quyền Tổng Giám mục địa phận Êgie, làm Trưởng đoàn sang dự Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II những người công giáo Việt Nam yêu Tổ quốc, yêu hoà bình. Người đã thân mật nói chuyện với Đoàn và nhờ Đoàn chuyển lời thăm hỏi tới toàn thể giáo sĩ, giáo dân và nhân dân Hunggari.
- Ngày 10: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn đầu Đoàn đại biểu Đảng Lao động Việt Nam lên đường đi dự Đại hội lần thứ XXII Đảng Cộng sản Liên Xô theo lời mời của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô.
Trước khi lên đường, Người viết gửi Quốc hội giấy xin phép vắng mặt trong kỳ họp Quốc hội khai mạc ngày 24-10-1961.
Toàn văn như sau:
"Ngày 10-10-1961
Kính gửi Quốc hội,
Vì phải đi dự Đại hội lần thứ 22 của Đảng Cộng sản Liên Xô, tôi xin phép vắng mặt trong kỳ họp Quốc hội này.
Tôi kính chúc kỳ họp này của Quốc hội thành công tốt đẹp
Hồ Chí Minh".
Chiều, tại sân bay quốc tế Bắc Kinh, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Đặng Tiểu Bình và Phó Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Lưu Thiếu Kỳ ra đón Người.
- Ngày 12: Tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn đầu Đoàn đại biểu Đảng Lao động Việt Nam hội đàm với Chủ tịch Mao Trạch Đông cùng các vị trong Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Lưu Thiếu Kỳ, Chu Ân Lai, Chu Đức, Đặng Tiểu Bình, Trần Vân,... Sau đó, Người dự tiệc chiêu đãi.
- Ngày 14: Trưa, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Đoàn đại biểu Đảng Lao động Việt Nam đi dự Đại hội lần thứ XXII Đảng Cộng sản Liên Xô tới Mátxcơva.
- Trước ngày 31: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng ngày sinh lần thứ 40 của Quốc trưởng Vương quốc Campuchia Thái tử Nôrôđôm Xihanúc.
* Tháng 10- 1962
- Ngày 3: Nhân kỷ niệm lần thứ năm bản Tuyên bố của Hội nghị các Đảng Cộng sản và Công nhân họp ở Mátxcơva năm 1957 và lần thứ hai bản Tuyên bố năm 1960, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết cho Tạp chí Những vấn đề hoà bình và chủ nghĩa xã hộibàiKỷ niệm lần thứ năm bản Tuyên bố của Hội nghị các Đảng Cộng sản và Công nhân năm 1957 và lần thứ hai bản Tuyên bố năm 1960.
Sau khi nêu rõ ý nghĩa lịch sử và tác dụng to lớn của hai bản Tuyên bố đối với phong trào cộng sản quốc tế, phong trào đấu tranh của nhân dân thế giới, nhất là đối với sự nghiệp cách mạng của nhân dân Việt Nam, bài viết có đoạn: "Với kinh nghiệm bản thân hơn 30 năm qua, luôn kết hợp chặt chẽ chủ nghĩa yêu nước chân chính và chủ nghĩa quốc tế vô sản, Đảng chúng tôi nguyện mãi mãi góp phần nhỏ của mình củng cố tình đoàn kết thiêng liêng giữa các đảng anh em, không ngừng tăng cường lực lượng mạnh mẽ của phe xã hội chủ nghĩa mà trung tâm là Liên Xô vĩ đại.
Đảng chúng tôi tin tưởng rằng: Tất cả các nước xã hội chủ nghĩa đoàn kết chặt chẽ như một khối thép, cùng phong trào độc lập dân tộc sôi nổi của các nước châu Á, châu Phi, châu Mỹ latinh, phong trào đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân các nước tư bản chủ nghĩa và phong trào đấu tranh mạnh mẽ của nhân dân toàn thế giới quyết tâm chống chủ nghĩa đế quốc thực dân, đấu tranh giải trừ quân bị, bảo vệ hoà bình lâu dài, tất cả những lực lượng ấy cộng lại nhất định sẽ bảo đảm cho cả loài người cuộc đời hoà bình, tự do, hạnh phúc".
- Ngày 10: Bài "Bình đẳng, bác ái" kiểu Mỹ của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh T.L, đăng báoNhân Dânsố 3120. Tác giả dựng lại câu chuyện: Có một anh người Việt tên là Nhạ Dẹ (nhẹ dạ) cả tin vào những lời huyên hoang của các vị tai mắt của nước Mỹ nói về nếp sống tốt đẹp của Mỹ nên anh ta bèn sang thăm. Sang đến nơi, anh ta được tận mắt chứng kiến lối đối xử bất công giữa người da trắng với người da đen, được tận tai nghe một cụ già da trắng người Mỹ kể về chính sách phân biệt chủng tộc ở Mỹ như thế nào, anh chàng Nhạ Dẹ đã sáng mắt ra và mới hiểu "bình đẳng, bái ái" kiểu Mỹ là thế nào.
- Ngày 11: Bài viếtĐồng bào ta hưởng ứng sôi nổi, ký bút danh T.L, đăng báoNhân Dânsố 3121, Người giải thích vì sao nhân dân ta lại nhiệt liệt ủng hộ Angiêri và nêu rõ việc đồng bào hưởng ứng sôi nổi như vậy chứng tỏ "nhân dân ta giàu lòng bác ái và thấm nhuần sâu sắc tinh thần quốc tế vô sản".
- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam do Giáo sư Nguyễn Văn Hiếu làm Trưởng đoàn ra thăm miền Bắc. Biểu lộ tình cảm sâu sắc của Người đối với đồng bào miền Nam, Người nói: "Hình ảnh của miền Nam yêu quý ở trong trái tim tôi".
- Ngày 23: Sáng, tại Nhà hát Thành phố Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ khai mạc Kỳ họp thứ năm Quốc hội khóa II nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
Cùng ngày, Người dự cuộc họp Bộ Chính trị bàn về công tác tổ chức. Trong ý kiến phát biểu, Người nhấn mạnh:Tổ chức trước hết là con người. Cán bộ phải có trách nhiệm với dân, với nước; lên xuống không sao, đi đâu cũng được... Đâu cần thì cán bộ có, đâu khó thì cán bộ đến. Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội phải lao động.
- Ngày 24: Sáng, xem Triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1962. Người khen ngợi những bước tiến mới của ngành mỹ thuật và nói: "Các tranh tượng đã nói lên được tình người, tả chân thực những người lao động bình thường. Anh chị em đã cố gắng đi vào đời sống, thế là tốt. Nhưng tranh chưa nói lên được khí thế thi đua của quần chúng. Nên chú ý phát huy cốt cách dân tộc"...
- Ngày 27: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự phiên họp bế mạc Kỳ họp thứ năm Quốc hội khoá II.
Cùng ngày, bài viết nhan đề:Mỹ xúi quẩy thậtcủa Người, ký bút danh T.L, đăng báoNhân Dânsố 3137, kể về những thất bại liên tiếp của Mỹ trong việc phóng vệ tinh thăm dò mặt trăng, về kinh tế và về ngoại giao. Lên án việc Mỹ ra lệnh bao vây Cuba hôm 24-10-1962, bài báo viết: "Việt Nam ta với Cuba cùng chung một kẻ thù là đế quốc Mỹ. Cho nên nhân dân ta càng nhiệt liệt ủng hộ Cuba anh em và chắc rằng nhân dân Cuba nhất định sẽ thắng".
* Tháng 10- 1963
- Ngày 15: BàiLiên hợp quốc còn phải điều tra gì nữa?,ký bút danhChiến Sĩcủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, đăng trên báoNhân Dânsố 3487, Người tố cáo âm mưu của đế quốc Mỹ giật dây Liên hợp quốc cử một phái đoàn sang miền Nam Việt Nam để "điều tra" tình hình.
Bài báo vạch rõ những tội ác rành rành của Mỹ - Diệmvề dân quyền, về việc khủng bố tầng lớp trí thức, về việc khủng bố Phật giáo đang diễn ra hàng ngày ở miền Nam Việt Nam, những tội ác mà nhân dân thế giới và cả nhân dân Mỹ đều đã lên án. Và đặt câu hỏi: Liên hợp quốc còn phải điều tra gì nữa?
Theo tác giả, "một em bé cũng đoán được rằng đoàn "quan sát" của Liên hợp quốc sẽ bị Mỹ - Diệm lừa bịp, sẽ gặp bọn "Phật giáo thuần tuý" của Diệm và sẽ báo cáo với Liên hợp quốc "muôn sự đều tốt" ở miền Nam Việt Nam".
Kết luận, bài báo viết:"Nhân dân miền Nam Việt Nam có cách giải quyết vấn đề, là đoàn kết chặt chẽ, chiến đấu anh dũng, làm cho đế quốc Mỹ phải rút hết quân đội ra khỏi miền Nam Việt Nam và mang cả gia đình Diệm đi với chúng".
- Ngày 17: Chủ tịch Hồ Chí Minh lên thăm đồng bào, cán bộ tỉnh Hà Bắc và dự Đại hội Đảng bộ tỉnh. Nói chuyện tại cuộc mít tinh của nhân dân trong tỉnh, Người khen ngợi những cố gắng của Hà Bắc, đồng thời thẳng thắn nhận xét những mặt còn yếu kém để Hà Bắc phấn đấu, xứng danh là một trong những tỉnh lớn nhất của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
Phát biểu ý kiến tại Đại hội Đảng bộ tỉnh, Người nhấn mạnh vấn đề đoàn kết nhất trí trong Đảng, nhất là khi hai tỉnh mới sát nhập. Người dặn dòcác cán bộ phải tuyệt đối tránh địa phương chủ nghĩa, phải nhất trí về tư tưởng, về hành động, về tình cảm. Mỗi đảng viên phải khắc phục bệnh cá nhân chủ nghĩa, bệnh công thần, óc địa vị, kèn cựa, không ai phục ai, không giúp đỡ nhau, không cộng tác chặt chẽ với nhau; phải đề cao cảnh giác cách mạng và chấp hành thật đúng các chính sách của Đảng.
Người chỉ thị cho Đảng bộ tỉnh Hà Bắc: "Từ nay phải có một sự chuyển biến mạnh dạn, mới mẻ và vững chắc trong mọi công tác để giành lấy những thắng lợi ngày càng to lớn hơn".
- Ngày 19: Tiếp Đoàn đại biểu Hội Lao động giải phóng miền Nam Việt Nam do ông Trần Văn Thành dẫn đầu đến chào Người. Người ân cần hỏi thăm sức khoẻ các vị trong Uỷ ban Trung ương Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam, các vị lãnh đạo các đoàn thể trong Mặt trận, hỏi thăm sức khoẻ, đời sống và phong trào đấu tranh của lao động và nhân dân miền Nam. Người tỏ ý tin tưởng rằng cuộc đấu tranh của đồng bào miền Nam chống Mỹ - Diệm nhất định sẽ thắng lợi.
Tối, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự tiệc do Thủ tướng Phạm Văn Đồng tổ chức chiêu đãi trọng thể các đoàn đại biểu dự Hội nghị"Uỷ ban công đoàn quốc tế đoàn kết với lao động và nhân dân miền Nam Việt Nam".
- Ngày 22: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Bộ Chính trị bàn vấn đề quốc tế của Đảng.
Về bản báo cáo trình bày trước Hội nghị, Người nhận xét đại ý: Bản báo cáo chuẩn bị rất công phu, nội dung nhất trí. Chủ trương của Đảng ta là đoàn kết và làm cầu nối trong việc đoàn kết quốc tế.
- Trước ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh tham quan triển lãm "Kế hoạch phát triển kinh tế quốc dân 5 năm lần thứ nhất". Người chăm chú xem xét các tài liệu, hiện vật giới thiệu những thành tích bước đầu của nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và những chỉ tiêu của kế hoạch 5 năm lần thứ nhất. Người ghi vàoSổ vàngcủa triển lãm:"Mọi người xem, phải học. Học để làm. Làm, phải làm thật tốt để góp phần hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch 5 năm lần thứ nhất. Mọi người phải nâng cao ý thức trách nhiệm và tinh thần làm chủ".
- Ngày 23: Chiều, Người tiếp Đoàn đại biểu Liên hiệp Công đoàn thế giới đến nước ta dự Hội nghị Uỷ ban Công đoàn quốc tế đoàn kết với lao động và nhân dân miền Nam Việt Nam. Người nhiệt liệt cảm ơn các vị đại biểu, cảm ơn giai cấp công nhân và nhân dân lao động toàn thế giới đã có những hành động thiết thực ủng hộ cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân miền Nam Việt Nam, và nhấn mạnh:"Để hoà bình giải quyết vấn đề miền Nam Việt Nam hiện nay, chỉ có một cách là đế quốc Mỹ phải rút khỏi miền Nam Việt Nam, vấn đề miền Nam Việt Nam phải do nhân dân Việt Nam tự giải quyết lấy, như Hiệp định Giơnevơ 1954 đã quy định".
- Ngày 28: Lúc 7 giờ 30, dự lễ khai mạc Kỳ họp thứ bảy Quốc hội khóa II nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Khi ông Trưởng đoàn đại biểu Hội Lao động giải phóng miền Nam Việt Nam Trần Văn Thành thay mặt nhân dân lao động miền Nam hứa với Quốc hội kiên quyết đấu tranh giành cho kỳ được thắng lợi, giải phóng miền Nam, hoà bình thống nhất đất nước, từ ghế Chủ tịch đoàn, Chủ tịch Hồ Chí Minh bước tới tặng ông Thành một bó hoa và ôm hôn thắm thiết.
Cùng ngày, bài viết nhan đề:Bỗng dưng mưa bão rước sầu làm chi!của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh Chiến Sĩ, đăng báoNhân Dânsố 3500. Bài báo chỉ trích việc Liên hợp quốc cử một phái đoàn "quan sát" sang miền Nam Việt Nam để điều tra tội ác của Mỹ - Diệm trong vụ đàn áp những người theo đạo Phật, nhưng đoàn chẳng quan sát được gì vì đã bị Mỹ - Diệm bưng bít và mua chuộc. Theo tác giả,"Việc làm đó càng làm cho Liên hợp quốc chỉ thêm bẽ bàng mà thôi".
- Trước ngày 31: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mừng sinh nhật của Thái tử Quốc trưởng Campuchia Nôrôđôm Xihanúc:"Chúc Thái tử Quốc trưởng mạnh khoẻ và hạnh phúc, chúc Vương quốc Campuchia ngày càng phồn vinh và tình hữu nghị Việt Nam - Campuchia ngày càng thắm thiết".
- Ngày 31: BàiNhững chi bộ tốt, ký bút danh T.L của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng báoNhân Dânsố 3503, nêu cụ thể những cách làm hay của chi bộ và chi đoàn xã Cần Lộc (Thanh Hoá) và làng Lã (Bắc Ninh). Nhờ đó mà hai địa phương trên từ chỗ kém cỏi trở thành tiên tiến. Theo tác giả, "có kết quả tốt đẹp đó là do chi bộ tốt, chi đoàn tốt; do cán bộ, đảng viên và đoàn viên đều làm gương mẫu tốt, lôi cuốn đồng bào cả làng làm theo".
Phần hai của bài báo, dưới tiêu đềNhững chi bộ chưa tốt, nêu khuyết điểm của chi bộ thôn Văn Hải (Thái Bình) vì lãnh đạo kém mà Văn Hải đã không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ lương thực, giấu giếm sản lượng để hạ thấp nghĩa vụ bán cho Nhà nước, lãng phí, tham ô...
Bài báo viết: "Có tình trạng như thế là vì nhiều đồng chí cán bộ và đảng viên còn mang nặng chủ nghĩa cá nhân, tự tư tự lợi và chủ nghĩa địa phương, chỉ thấy lợi ích riêng mà không thấy lợi ích chung cả Nhà nước".
* Tháng 10- 1964
- Ngày 4: Gửi điện chúc mừng Hội nghị những vị đứng đầu các nước không liên kết họp tại Cairô (Ai Cập), Người mong muốn Hội nghị và Phong trào Không liên kết sẽ tích cực đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân cũ và mới, ủng hộ sự nghiệp giải phóng dân tộc, tăng cường sự hợp tác hữu nghị giữa nhân dân các nước và bảo vệ hoà bình thế giới.
- Ngày 13: Chủ tịch Hồ Chí Minh xem triển lãm"Mười năm giải phóng Thủ đô". Người rất chú ý đến những hiện vật, những hình ảnh giới thiệu sự tiến bộ về mọi mặt của Thủ đô Hà Nội trong 10 năm qua và nhắc nhở phải phát huy tác dụng giáo dục của công tác triển lãm, trong sản xuất phải cải tiến kỹ thuật, hạ giá thành sản phẩm, phục vụ tốt hơn nữa đời sống của nhân dân.
- Ngày 18: Tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự tiệc của Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chiêu đãi Đoàn đại biểu Chính phủ nước Cộng hòa Mali. Đọc diễn văn tại buổi chiêu đãi, Người đánh giá cao những thành tựu mà nhân dân Mali đã giành được trong công cuộc xây dựng đất nước, trong đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân, vì hoà bình và tình hữu nghị giữa các dân tộc. Người cảm ơn Chính phủ và nhân dân Mali đã biểu thị sự đồng tình và ủng hộ nhân dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc. Người khẳng định ý chí của Chính phủ và nhân dân ta là quyết giành thắng lợi trong sự nghiệp bảo vệ miền Bắc, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước và nêu rõ lập trường của Chính phủ và nhân dân Việt Nam là các nước tham gia Hội nghị Giơnevơ, trong đó có Mỹ phải tôn trọng Hiệp định; phải chấm dứt chiến tranh, rút hết quân đội và vũ khí khỏi miền Nam Việt Nam; chấm dứt những hành động khiêu khích chiến tranh đối với miền Bắc Việt Nam; để nhân dân Việt Nam tự giải quyết lấy công việc nội bộ của mình.
- Ngày 21: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Tổng thống Môđibô Câyta và Đoàn đại biểu Chính phủ Cộng hòa Mali thăm Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Nói chuyện với cán bộ và sinh viên của trường, Người căn dặn cán bộ, giáo viên trong trường phải đoàn kết; sinh viên phải giúp đỡ nhau, cố gắng học tập, trau dồi đạo đức, phấn đấu để xây dựng Trường đại học Sư phạm Hà Nội thành trường học gương mẫu.
- Ngày 26: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Cuba đang thăm Việt Nam.
- Ngày 27: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Hội nghị Ban Bí thư Trung ương Đảng nghe báo cáo công tác cải tiến quản lý hợp tác xã vòng 1 và thí điểm vòng 2.
Sau khi nghe báo cáo của Ban Bí thư về tình hình và công tác chỉ đạo cải tiến quản lý hợp tác xã nông nghiệp, Người đặt nhiều câu hỏi cụ thể:"Cải tiến quản lý hợp tác xã như vậy là nhanh, nhưng có đảm bảo tốt hay không? Trong số 1.200 hợp tác xã đã cải tiến có bao nhiêu hợp tác xã bậc cao? Bao nhiêu hợp tác xã làm được tốt? Sao có nhiều hợp tác xã bị vỡ?", v.v.. Người lưu ý ban chỉ đạo vấn đề xoá bỏ "nạn cường hào mới" tồn tại ở một số hợp tác xã, có như vậy mới chống được bệnh quan liêu, mệnh lệnh ở hàng ngũ cán bộ cơ sở. Công tác Đảng, Đoàn thanh niên ở địa phương phải chỉnh đốn cho tốt thì phong trào cải tiến quản lý hợp tác xã mới có hiệu quả.
- Khoảng cuối tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh ghi bút tích dưới tấm hình Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi trước pháp trường: "Vì Tổ quốc, vì nhân dân, liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi đã anh dũng đấu tranh chống đế quốc Mỹ đến hơi thở cuối cùng. Chí khí lẫm liệt của anh hùng Trỗi là một tấm gương cách mạng sáng ngời cho mọi người yêu nước-nhất là cho các cháu thanh niên học tập!"
* Tháng 10- 1965
- Ngày 10: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba Phiđen Caxtơrô nhân dịp Đảng Thống nhất cách mạng xã hội Cuba đổi tên thành Đảng Cộng sản Cuba và đồng chí Phiđen Caxtơrô được bầu làm Bí thứ thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng.
- Ngày 12: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Hội nghị Bộ Chính trị Trung ương Đảng bàn về cuộc vận động "Ba xây ba chống".
- Ngày 22: Bài viếtCàng già càng giỏicủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, bút danh Chiến sĩ, đăng báoNhân Dân,số 4218. Người biểu dương các cụ phụ lão có thành tích xuất sắc trong phong trào phụ lão chống Mỹ, cứu nước. Người yêu cầu các cấp bộ đảng và mặt trận các địa phương giúp đỡ các cụ phụ lão tổ chức, củng cố, phát triển đội "Bạch đầu quân" vì "đó cũng là một lực lượng khá to trong công cuộc chống Mỹ, cứu nước". Người kết luận:
"Tuổi cao chí khí càng cao
Chống Mỹ, cứu nước, già nào kém ai!".
- Ngày 23: Bài viếtTình hình bi đát của binh sĩ Hoa Kỳcủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, bút danh Chiến sĩ, đăng báo Nhân Dân, số 4219. Bài báo dẫn lời của hai tờ báo Mỹ viết về tình trạng bi đát của lính Mỹ ở miền Nam Việt Nam và phong trào đấu tranh của nhân dân Mỹ đòi Chính phủ Mỹ chấm dứt chiến tranh xâm lược Việt Nam. Bài báo kết luận:"Phong trào này là để ủng hộ Việt Nam, đồng thời cũng là để cứu thanh niên Hoa Kỳ khỏi phải chết cho bọn tư bản độc quyền Mỹ. Nhân dân Việt Nam hoan nghênh và ủng hộ phong trào chính nghĩa đó. Vì nó góp thêm phần làm cho Mỹ nhất định thua, ta nhất định thắng".
- Ngày 24: Bài viếtMặt trận Thống nhất phản đế giữa nhân dân Việt - Mỹcủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, bút danh Chiến sĩ, đăng báoNhân Dân,số 4220. Bài báo cho biết phong trào chống chiến tranh càng lên cao vì nhân dân Mỹ ngày càng thấy rõ cuộc chiến tranh xâm lược do đế quốc Mỹ tiến hành ở Việt Nam không những gây nhiều thiệt hại cho nhân dân Việt Nam mà còn gây thiệt hại cho nhân dân Mỹ.
Bài báo nhận xét, trên thực tế cuộc chiến đấu chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam và cuộc đấu tranh của nhân dân tiến bộ Mỹ đã hình thành Mặt trận thống nhất chống đế quốc Mỹ giữa nhân dân Việt - Mỹ. Bài báo kết luận:"Nhân dân Mỹ đã giác ngộ, họ đang vùng dậy đấu tranh chống bọn hiếu chiến Mỹ", "đế quốc Mỹ nhất định sẽ thua, nhân dân Việt - Mỹ nhất định sẽ thắng...".
- Ngày 29: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng Quốc trưởng Vương quốc Campuchia Nôrôđôm Xihanúc nhân dịp kỷ niệm sinh nhật của Quốc trưởng.
* Tháng 10- 1966
- Đầu tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh góp ý kiến về nội dung bức trướng của Trung ương Đảng tặng Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam. Người tự tay viết nội dung bức trướng như sau:
"Phụ nữ Việt Nam
Dũng cảm đảm đang
Chống Mỹ, cứu nước".
- Ngày 4: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Hội nghị Bộ Chính trị Trung ương Đảng nghe Thủ tướng Phạm Văn Đồng báo cáo tình hình một số đảng cộng sản Đông Âu và thái độ đối với cuộc chiến tranh Việt Nam.
- Ngày 9: Bài viếtPhải kiên quyết tiêu diệt giặc hạncủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, bút danh T.L., đăng báoNhân Dân,số 4567. Bài báo chỉ rõ tác hại của hạn hán và nhắc nhở các cấp bộ đảng, các ngành, các địa phương phải có kế hoạch và kiên quyết chống hạn, bảo vệ mùa màng; tất cả đảng viên, đoàn viên dân quân và thanh niên xung phong là lực lượng chủ chốt, phải gương mẫu để lôi cuốn bà con nông dân. Bài báo viết: "Thêm một gầu nước mát sẽ là thêm một bát cơm vàng".
- Ngày 12: Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với Đại hội thi đua lực lượng công an nhân dân họp tại Thủ đô Hà Nội. Sau khi chỉ rõ thất bại của đế quốc và những thủ đoạn của chúng chống lại phong trào cách mạng của nhân dân ta, Người biểu dương thành tích về mọi mặt của lực lượng công an nhân dân và đề ra những nhiệm vụ phải thực hiện là đẩy mạnh công tác điều tra nắm vững tình hình để đánh địch kịp thời; tăng cường công tác phòng gian bảo mật, bảo vệ kho tàng, tài sản của Nhà nước và nhân dân; giữ gìn trật tự trị an, an toàn xã hội. Cán bộ, chiến sĩ công an phải thật thà đoàn kết, xoá sạch chủ nghĩa cá nhân, triệt để sửa đổi tác phong mệnh lệnh, quan liêu, hống hách, xây dựng quan hệ thật tốt với nhân dân; phải nâng cao lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, trau dồi đạo đức cách mạng, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, nâng cao năng lực công tác; chăm lo xây dựng tổ chức đảng vững mạnh, khen thưởng kịp thời, kỷ luật nghiêm minh, thực hiện dân chủ v.v..
- Ngày 16: Họp Hội nghị Bộ Chính trị Trung ương Đảng bàn về tình hình miền Nam và những biện pháp đấu tranh trên mặt trận chính trị, ngoại giao. Sau khi nghe báo cáo về tình hình chính trị miền Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh phát biểu về việc huy động sức đóng góp của nông dân miền Nam vào cuộc kháng chiến. Người đề nghị: Đối với nông dân phải làm saogiảm càng nhẹ càng tốtđóng góp của nông dân. Lúc đầu quần chúng hăng hái quyên góp, nhưng lâu dài thì quyên góp ít đi. Về đấu tranh chính trị, Người chỉ rõ phải có ngay những khẩu hiệu rõ ràng, dứt khoát đòi hòa bình và độc lập dân tộc; phải gắn hòa bình, độc lập dân tộc với việc đòi Mỹ rút quân. Người nói:"Hòa bình độc lập là Mỹ phải rút quân. Độc lập không thể có mức độ. Hòa bình kiểu ta phải gắn với độc lập, không phải hòa bình kiểu Mỹ".Người nhắc phải chú ý đến vấn đề dân tộc và tôn giáo ở miền Nam.
- Ngày 17: Sáng, tiếp tục họp Hội nghị Bộ Chính trị Trung ương Đảng bàn về tình hình miền Nam và chủ trương đấu tranh của ta. Sau khi nghe Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lê Duẩn báo cáo về phong trào cách mạng miền Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận định:Mỹ nay tuy thất bại, nhưng ta cũng chưa thắng lợi. Chúng ta phải tận dụng thời cơ Mỹ đang khó khăn để bồi tiếp mới mong nó núng thế, thất bại. Nhưng ta phải cảnh giác vì Mỹ bị thua thì mất mặt khắp thế giới, cho nên nó sẽ tìm mọi cách để chống trả phá hoại ta. Bất luận thế nào ta cũng phải nắm phần chủ động đánh Mỹ, thắng Mỹ.
Chiều, sau khi nghe Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Duy Trinh báo cáo, Người nói: "Vô luận thế nào, không đánh cho nó nhừ tử thì nói gì cũng khó".
- Ngày 18: Phát biểu tại Hội nghị của Bộ Chính trị bàn về tình hình miền Nam và công tác đối ngoại, Người nêu rõ mục đích trước mắt của ta là làm cho địch ngừng ném bom miền Bắc để vận chuyển chi viện miền Nam, chuẩn bị đánh mạnh hơn. Về thời cơ giành thắng lợi, Người nói: "Đây như kỹ thuật nấu cơm, nếu sớm quá thì cơm sống, muộn quá thì cơm cháy".
Sau khi phát biểu một số ý kiên về việc đàm phán với Trung Quốc, Người đề nghị cử các đồng chí Lê Duẩn, Nguyễn Chí Thanh, Đỗ Mười là thành viên Đoàn đại biểu Đảng ta đi Bắc Kinh hội đàm với Đoàn đại biểu Đảng Cộng sản Trung Quốc.
- Ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam nhân dịp quân dân miền Bắc bắn rơi chiếc máy bay thứ 1.500.
Tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ kỷ niệm lần thứ 20 Ngày thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam. Sau khi ôn lại truyền thống yêu nước của phụ nữ Việt Nam qua hàng ngàn năm lịch sử và trong đấu tranh cách mạng với những tấm gương tiêu biểu như Hai Bà Trưng, Nguyễn Thị Minh Khai, Võ Thị Sáu, Nguyễn Thị Định, Trần Thị Lý, Út Tịch, Tạ Thị Kiều..., Người biểu dương phụ nữ, các cháu thiếu nhi gái ở cả hai miền Nam Bắc đã khắc phục khó khăn, gian khổ, lập nhiều thành tích trong lao động sản xuất, trong học tập, chiến đấu và đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau.
Phụ nữ miền Bắc có phong trào "Ba đảm đang", phụ nữ miền Nam có phong trào "Năm tốt". Đó là những phong trào tiêu biểu của phụ nữ đã góp phần quan trọng trong công cuộc xây dựng, bảo vệ miền Bắc và chống Mỹ, cứu nước. Người nói:"Như thế là từ xưa đến nay, từ Nam đến Bắc, từ trẻ đến già, phụ nữ Việt Nam ta thật là anh hùng".
- Ngày 21: Họp Hội nghị Bộ Chính trị để thảo luận nội dung sẽ hội đàm với Đoàn đại biểu Đảng Cộng sản Trung Quốc; bàn một số công tác ở miền Bắc và miền Nam.
Về phương châm kết hợp giữa đánh và đàm, Người cho rằng đánh là chính, vừa đánh vừa đàm để chia rẽ địch, đàm là để phục vụ cho đánh; nghệ thuật kết hợp giữa tiến công và đàm phán với địch phải hết sức uyển chuyển, không sa đà, không mơ hồ vào việc giải quyết tình hình thông qua đàm phán, trước hết ta phải giành thế mạnh thì mới có điều kiện để đàm phán được.
Về vấn đề ngoại giao, Người nhắc các Uỷ viên Bộ Chính trị phải thận trọng và khéo léo trong các mối quan hệ quốc tế.
- Ngày 22: Chiều, họp Hội nghị Bộ Chính trị bàn về đấu tranh ngoại giao, Người dự đoán tình hình chiến tranh ở cả hai miền sẽ ác liệt hơn và đề cập các biện pháp vận động ngoại giao để quốc tế ủng hộ ta bằng con đường chính thức và vận động dư luận thế giới.
- Ngày 25: Hội nghị Bộ Chính trị thảo luận nội dung cuộc hội đàm sắp tới giữa Đoàn đại biểu Đảng ta và Đoàn đại biểu Đảng Cộng sản Trung Quốc, Người nhấn mạnh đến mối quan hệ hữu nghị giữa nhân dân hai nước và khẳng định tinh thần kiên quyết chiến đấu của nhân dân Việt Nam chống đế quốc Mỹ xâm lược và tay sai.
Cùng ngày, bài viếtTổng thống Macô, bút danh Nói Thật, đăng báoNhân Dân,số 4583, Người phê phán Tổng thống Philíppin đã chạy theo Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam; lên án Chính phủ các nước chư hầu của Mỹ và chính quyền miền Nam Việt Nam đã họp Hội nghị Manila (Philíppin) để âm mưu chống nhân dân Việt Nam.
- Ngày 29: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra sân bay Gia Lâm (Hà Nội) đón Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Cuba do Tổng thống Đoócticốt Tôrađô dẫn đầu sang thăm Việt Nam. Tại lễ đón tiếp, Người đọc diễn văn chào mừng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Cuba. Trong buổi tiếp, Người đã phát biểu chào mừng và nói lên tình đoàn kết chiến đấu giữa nhân dân hai nước.
- Ngày 31: Họp Hội nghị Bộ Chính trị bàn về nội dung sẽ hội đàm giữa Đoàn đại biểu Đảng, Chính phủ ta với Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Cuba.
Về vấn đề triệu tập Hội nghị các đảng cộng sản và công nhân quốc tế theo đề nghị của một số đảng, Người nêu ý kiến sẽ nói rõ lập trường của Đảng ta: "Bất kỳ Hội nghị nào không có Liên Xô, Trung Quốc thì chúng tôi không dự, còn các đồng chí dự thì càng tốt".
Cùng ngày, bài của Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn Chủ nhiệm tạp chíSự kiện(Pháp), đăng báoNhân Dân,số 4589.
Về câu hỏi cuộc chiến tranh ở Việt Nam là một cuộc xung đột tư tưởng hay chiến tranh giải phóng, Người khẳng định cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam là vì hòa bình, độc lập và thống nhất Tổ quốc. Trả lời những câu hỏi về việc Mỹ đổ quân ồ ạt vào miền Nam và mở rộng đánh phá miền Bắc, Người nói rõ âm mưu và hành động của Mỹ đã phải gánh chịu những thất bại nặng nề nhất là trong mùa khô 1965-1966. Quân dân miền Nam luôn giành thế chủ động đã tiêu diệt hơn 10 vạn quân địch. Kinh tế và xã hội miền Bắc vẫn ổn định và phát triển. Miền Bắc vẫn là hậu phương vững chắc của chiến trường miền Nam. Trả lời những câu hỏi khác, Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá cao sự ủng hộ của các nước xã hội chủ nghĩa, của nhân dân Pháp đối với cuộc chiến đấu chính nghĩa của nhân dân Việt Nam. Nhân dân Việt Nam chiến đấu trước hết dựa vào sức mình là chính, đồng thời tranh thủ sự giúp đỡ quốc tế có hiệu quả nhất. Người cũng vạch rõ âm mưu, thủ đoạn lừa bịp về chính trị và ngoại giao của đế quốc Mỹ. Nhân dân Việt Nam luôn luôn tôn trọng những điều khoản của Hiệp định Giơnevơ nhưng kiên quyết chiến đấu giành thắng lợi cuối cùng và sẽ xây dựng lại đất nước, góp phần bảo vệ hòa bình thế giới và tình hữu nghị giữa các dân tộc.
* Tháng 10- 1967
Từ ngày 10-9-1967, Chủ tịch Hồ Chí Minh đi Trung Quốc chữa bệnh. Lần này, Người điều trị tại ngoại ô Bắc Kinh, trong một biệt thự trên núi. Trong những ngày này, Người đã có một số buổi gặp và đàm luận với Chủ tịch Mao Trạch Đông và Thủ tướng Chu Ân Lai.
- Ngày 7: Từ Trung Quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen Trung đội lão dân quân xã Hoằng Trường (huyện Hoằng Hoá, tỉnh Thanh Hoá) đã lập chiến công xuất sắc, bắn rơi chiếc máy bay phản lực thứ 2.400 của Mỹ bằng súng bộ binh. Bức thư có đoạn:“Tôi nhiệt liệt mừng chiến công vẻ vang của các cụ. Với lòng yêu nước nồng nàn, chí căm thù địch sâu sắc, các cụ đã nêu cao quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Thật là: Tuổi cao, chí càng cao. Đây là một gương sáng cho đồng bào cả nước tiến lên đưa sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước của toàn dân ta đến thắng lợi hoàn toàn.”
- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen quân và dân Hà Bắc đã bắn rơi 100 máy bay Mỹ. Bức thư có đoạn:“Thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ, Bác gửi lời khen ngợi đồng bào các dân tộc, chiến sĩ và cán bộ Hà Bắc đã đánh giỏi, chiến thắng vẻ vang, đặc biệt là dẫn đầu các tỉnh trong việc bắt sống được nhiều giặc lái máy bay Mỹ”.
- Ngày 22: Gửi thư khen dân quân gái xã Thanh Thuỷ, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá đã bắn rơi một máy bay Mỹ. Người mong:“Các đội dân quân gái các địa phương hãy ra sức thi đua với dân quân gái Hậu Lộc và Tĩnh Gia để góp phần xứng đáng với toàn quân và toàn dân ta trong sự nghiệp vĩ đại chống Mỹ, cứu nước”.Người thưởng cho chiến công đầu vẻ vang của các chiến sĩ dân quân gái xã Thanh Thuỷ mỗi người một huy hiệu.
- Ngày 27: Từ Trung Quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới Bộ Chính trị thông báo tình hình sức khoẻ của Người, điều kiện chữa bệnh của Người rất tốt và nhắc cuộc tranh ghế Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ mới: Giônxơn và bè đảng của ông ta càng lúng túng, càng liều lĩnh, ta phải có kế hoạch đề phòng.
- Ngày 28: Nhân dịp kỷ niệm lần thứ 50 Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài:Cách mạng Tháng Mười vĩ đại mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc, gửi cho báo Pravđa (Liên Xô). Bài viết của Người đánh giá cao những bài học kinh nghiệm về lý luận và thực tiễn của Cách mạng Tháng Mười, đó là những bài học có tính nguyên tắc và phổ biến, đảm bảo cho sự nghiệp giải phóng triệt để của giai cấp công nhân và các dân tộc bị áp bức. Người đặc biệt nhấn mạnh đến bài học về xây dựng một chính Đảng cách mạng toàn tâm, toàn ý phục vụ nhân dân; về xây dựng và tổ chức Mặt trận đoàn kết dân tộc rộng rãi trên nền tảng của liên minh công nông; về phương pháp sử dụng cách mạng bạo lực để giành và giữ chính quyền trong một hoàn cảnh điều kiện lịch sử cụ thể, v.v..
Nhân dịp kỷ niệm thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười, thay mặt nhân dân Việt Nam, Người tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến nhân dân Liên Xô anh em đã nhiệt tình ủng hộ và giúp đỡ nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống xâm lược Mỹ.
- Ngày 30: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mừng tới Nôrôđôm Xihanúc, Quốc trưởng kiêm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Vương quốc Campuchia, nhân dịp kỷ niệm ngày sinh của Quốc trưởng (31-10-1922).
* Tháng 10-1968
- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Bộ Chính trị nghe báo cáo về đề án đấu tranh ngoại giao trong thời gian tới. Người nhắc nhở phải cẩn thận, tranh thủ thời cơ này để tấn công ngoại giao nhưng phải chuẩn bị tốt về quân sự, đồng thời phải nói rõ chủ trương cho anh em ở miền Nam và ở Pari rõ.
- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục họp Bộ Chính trị thảo luận đề án đấu tranh ngoại giao trong thời gian tới. Người lưu ý nếu Mỹ ngừng ném bom nhưng chiến tranh vẫn diễn ra ở miền Nam, Mỹ vẫn có thể ném bom trở lại miền Bắc, nên ta phải chuẩn bị sẵn sàng.
- Ngày 5: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện với Hội nghị tổng kết lần thứ nhất của bộ đội Đặc công. Người tặng binh chủng Đặc công 16 chữ“đặc biệt tinh nhuệ, anh dũng tuyệt vời, mưu trí táo bạo, đánh hiểm thắng lớn”.
- Ngày 14: Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Bộ Chính trị bàn về đối ngoại.
- Ngày 15: Gửi thư cho các cán bộ, cô giáo, thầy giáo, công nhân, nhân viên, học sinh, sinh viên, nhân dịp bắt đầu năm học mới. Người thân ái gửi lời thăm hỏi tới các thầy giáo, cô giáo, các cháu học sinh và tỏ ý vui mừng trước tinh thần khắc phục khó khăn của các thầy, các cô và các cháu, mặc dù chiến tranh đánh phá của giặc Mỹ đang diễn ra rất ác liệt, vẫn phấn đấu thi đua dạy tốt, học tốt.
Nhân dịp vào đầu năm học mới, Người căn dặn thầy và trò những nhiệm vụ cụ thể và nhấn mạnh:“Dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt. Trên nền tảng giáo dục chính trị và lãnh đạo tư tưởng tốt phải phấn đấu nâng cao chất lượng văn hóa và chuyên môn nhằm thiết thực giải quyết các vấn đề do cách mạng nước ta đề ra và trong một thời gian không xa, đạt những đỉnh cao của khoa học và kỹ thuật”.
Cuối thư, Người viết:“Giáo dục nhằm đào tạo những người kế tục sự nghiệp cách mạng to lớn của Đảng và nhân dân ta, do đó các ngành, các cấp đảng và chính quyền địa phương phải thật sự quan tâm hơn nữa đến sự nghiệp này, phải chăm sóc nhà trường về mọi mặt, đẩy sự nghiệp giáo dục của ta lên những bước phát triển mới”.
- Ngày 18: Từ 15 giờ - 16 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh hội ý với Bộ Chính trị về vấn đề đối ngoại và vấn đề miền Nam.
- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen ngợi chiến sĩ và cán bộ Cồn Cỏ chỉ trong một giờ, liên tiếp bắn rơi ba máy bay giặc Mỹ. Người căn dặn chiến sĩ và cán bộ Cồn Cỏ hãy luôn luôn nâng cao cảnh giác, chiến đấu thật giỏi... cùng quân dân cả nước quyết đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm lược.
- Ngày 21: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Bộ Chính trị bàn về đàm phán với Mỹ ở Hội nghị Pari. Cuối buổi họp, Người nhắc nhở nên có cách tuyên truyền mạnh ở Pari.
- Ngày 25: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và nghe đồng chí Nguyễn Văn Linh báo cáo về tình hình miền Nam. Sau đó, Người mời đồng chí Nguyễn Văn Linh cùng ăn cơm.
- Ngày 26: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và nghe đồng chí Lê Đức Anh báo cáo về tình hình chiến sự miền Nam. Sau đó, Người mời đồng chí Lê Đức Anh cùng ăn cơm.
- Ngày 29: Từ 9 giờ đến 10 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh nghe Bộ Chính trị báo cáo về việc chuẩn bị cho Hội nghị Pari và vấn đề nhân sự của Mặt trận Dân tộc giải phóng đi dự Hội nghị Pari. Người nhắc cần đề phòng việc Mỹ đòi ngừng đánh ở miền Nam để đả kích ta hoặc sẽ ném bom trở lại và nhắc phải tuyên truyền việc đoàn của Mặt trận Dân tộc giải phóng đi Pari.
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh nghe Bí thư Thành ủy Hà Nội báo cáo về tình hình trị an của Hà Nội.
- Ngày 30: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mừng nhân kỷ niệm ngày sinh của Quốc trưởng Vương quốc Campuchia Xămđéc Nôrôđôm Xihanúc.
- Trong tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh tới Hội trường Ba Đình nghe các chiến sĩ miền Nam báo công, kể chuyện chiến đấu.
Huyền Trang (tổng hợp)
