Phần 3. Giai đoạn 1955 - 1968
* Tháng 10-1955
- Ngày 6: Với bút danh C.B., bài viếtTrắng và đen, đăng báoNhân Dân, số 582, Người tố cáo chế độ phân biệt chủng tộc ở Mỹ đã chà đạp thô bạo quyền tự do, dân chủ và quyền sống của người da đen. Điều đó hoàn toàn mâu thuẫn với những đạo luật về nhân quyền ở Mỹ đã được ban hành từ nhiều năm trước.
- Ngày 7: Bài viếtCó cô thì chợ cũng đông..., bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 583. Người phê phán thái độ ngoan cố của Đoàn đại biểu Pháp đã bỏ dở kỳ họp của Đại hội đồng Liên hợp quốc bàn về vấn đề Angiêri, một đất nước đang ngoan cường chiến đấu chống chủ nghĩa thực dân Pháp để giành độc lập.
- Ngày 8: Người chủ tọa cuộc họp Hội đồng Chính phủ, nghiên cứu và thảo luận tình hình quốc tế và trong nước, nghe Bộ Quốc phòng báo cáo về việc tổ chức lễ tang đồng chí Trần Đăng Ninh. Hội đồng Chính phủ quyết định cử phái đoàn Chính phủ, cùng phái đoàn Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đi thăm đồng bào những vùng bị lũ lụt; quyết định ban bố những điều sửa đổi Quốc kỳ, Quốc ca; giao Bộ Văn hoá vẽ lại mẫu Quốc huy và trình Chính phủ trong phiên họp sau.
- Ngày 13: Bài viếtBọn Ngô Đình Diệm, tội ác tày trời, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 589. Trong bài, Người lên án tội ác man rợ của chính quyền Ngô Đình Diệm đã tàn sát dã man nhân dân ở hai thôn Tân Lập và Tân Hiệp, trong đó phần lớn là phụ nữ, người già và trẻ em.
- Ngày 23: Bài viếtTrò hề "trưng cầu dân ý" của Mỹ - Diệm, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 599. Người lên án chế độ phản dân hại nước của Ngô Đình Diệm đã dùng vũ lực để bày đặt ra cái gọi là“trưng cầu dân ý” ở miền Nam, hòng tạo thế hợp pháp cho sự tồn tại của chế độ độc tài tay sai đế quốc.
- Ngày 24: Bài viếtGửi các em học sinh, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 600. Người ân cần hỏi thăm các em học sinh nhân dịp khai giảng năm học mới. Người nhắc nhở các em phải chú trọng rèn luyện toàn diện về mọi mặt:Thể dục, trí dục, mỹ dụcvàđức dụcđể trở thành những người có ích cho gia đình, quê hương, đất nước.
- Ngày 26: Bài viếtNhững lời nói phải, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 602. Trong bài, Người dẫn lại những ý chính trong bài diễn thuyết của Giám mục Sapuli tại thành phố Lidơ về vai trò của nhà thờ Công giáo, bổn phận của người công giáo trong việc tham gia giải quyết các cuộc tranh chấp giữa các dân tộc và giữa các nhóm đối địch. Người khẳng định đó là những lời nói phải. Người lên án Ngô Đình Diệm tự xưng là Công giáo nhưng lại hành động như một tên tay sai của quỷ Satăng.
- Ngày 28: Bài viếtLấy thúng úp voi, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 604. Trong bài, Người tố cáo âm mưu và những thủ đoạn gian lận của Ngô Đình Diệm trong những cuộc “trưng cầu dân ý” và tuyển cử giả hiệu ở miền Nam. Người kết luận:
"Diệm hòng lấy thúng úp voi,
Nhưng voi sẽ đạp Diệm lòi ruột ra".
- Ngày 31: Nói chuyện tại Hội nghị Giảm tô và Cải cách ruộng đất. Người chỉ rõ cải cách ruộng đất chỉ là bước đầu để xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc ở nông thôn. Để hoàn thành tốt công tác giảm tô và cải cách ruộng đất, Người nhắc nhởphải chấp hành đầy đủ những quy định của Trung ương, phải hiểu rõ tình hình con người ở nông thôn, những thuận lợi và khó khăn. Cán bộ phải gương mẫu, nêu cao tinh thần đấu tranh tự phê bình và phê bình, tin tưởng vào chính sách và sự lãnh đạo của Đảng, dựa vào quần chúng, không chủ quan mất cảnh giác và phải thường xuyên quan tâm, chăm lo đời sống của quần chúng lao động.
Cùng ngày, Người gửi thư cho giáo viên, học sinh, cán bộ, thanh niên và nhi đồng nhân dịp khai giảng năm học mới. Người chỉ rõmục đích của nhà trường là phải đào tạo nên những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của nước nhà. Đồng thời, Người xác địnhnhiệm vụ của các cấp giáo dục đại học, trung học và tiểu học và nêu cao sự cần thiết liên lạc chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình trong giáo dục học sinh.
Cùng ngày, bài viếtAi phá đạo, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 607. Người lên án tệ phân biệt chủng tộc ở Mỹ. Nhiều linh mục và những người da đen theo đạo Thiên chúa cũng bị người da trắng và chính quyền của họ ngăn cấm giảng đạo và hoạt động tín ngưỡng.
- Trong tháng: Gửi thư cho thanh niên công trường đá Sơn Tây. Người biểu dương, khen ngợi những thành tích của anh chị em trên công trường. Đồng thời, phê bình chân tình và thẳng thắn những biểu hiện của bệnh tham ô, lãng phí. Người nhắc nhở anh chị em phải thực thà đoàn kết, thi đua tăng năng suất lao động và thực hành tiết kiệm.
* Tháng 10- 1956
- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh kết luận về đợt 1 của Hội nghị lần thứ 10 (mở rộng) Ban Chấp hành Trung ương. Người phân tích:Sau những ngày thảo luận sôi nổi, hội nghị đã nhất trí nhận rằng: Cuộc cách mạng phản phong đã hoàn thành. Đó là một thắng lợi to lớn và căn bản. Nhưng trong khi thực hiện đã phạm nhiều sai lầm, khuyết điểm nghiêm trọng. Mục đích của hội nghị trong đợt 1 là kiểm thảo công tác lãnh đạo từ Trung ương đến khu, tỉnh, huyện, xã, tìm ra phương pháp để sửa chữa khuyết điểm và để phát huy thành tích.
Cuối cùng, Người kết luận:Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết nhất trí, thì dù sai lầm khuyết điểm nhiều mấy, chắc chắn cũng sửa chữa được. Những khó khăn phức tạp hiện nay cũng là một cuộc thử thách lớn. Vượt qua cơn sóng gió này, kinh nghiệm ta sẽ nhiều thêm, lực lượng ta sẽ mạnh thêm, thành tích ta sẽ mở rộng thêm và Đảng ta nhất định sẽ củng cố thêm và phát triển.
- Ngày 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Hội nghị Ban Bí thư Trung ương Đảng bàn công tác chỉ đạo tổ chức Đại hội Mặt trận thống nhất, Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam và Hội nghị Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc.
- Ngày 15: Sáng, thăm Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam. Nói chuyện tại Đại hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh kể những kinh nghiệm hoạt động cách mạng thời thanh niên của mình; phân tích về tai họa của chiến tranh; về sự lớn mạnh của cách mạng thế giới và trong nước; đóng góp của thanh niên trong quá trình cách mạng. Về vai trò và nhiệm vụ của thanh niên, Người chỉ rõ: "Ngày nay, thanh niên là công dân của nước Việt Nam độc lập, tự do, có Đảng, có Đoàn của mình, có chính quyền, có Mặt trận, có quân đội của mình, là người chủ tương lai của nước nhà mình". Chính vì là người chủ tương lai, cho nên toàn thể thanh niên phải đoàn kết chặt chẽ, phấn đấu anh dũng, vượt mọi khó khăn, thi đua giúp sức vào sự nghiệp xây dựng nước nhà tốt đẹp - một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh - để mình làm chủ mai sau.
- Ngày 30: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Hội nghị Ban Bí thư Trung ương Đảng bàn về hội nghị báo chí, vấn đề báo chí tham gia sửa sai và một số vấn đề khác.
Phát biểu tại Hội nghị, Người nói về vấn đề dân chủ, vấn đề kỷ luật, chính sách báo chí và cho rằng báoNhân dânphải chuyển nội dung.
Về vấn đề kỷ luật, Người chỉ rõ: "Kỷ luật phải nghiêm minh, lấy giáo dục là chính nhưng phải phân biệt động cơ, trừ trường hợp thật nghiêm trọng thì trị".
Người kết luận: "Báo chí có nhiệm vụ giúp và sửa sai lầm, cũng như xây dựng, giúp nhằm vào đoàn kết để sửa chữa, biểu dương nơi làm tốt, phê bình nơi làm không tốt, phê bình nhằm đoàn kết, giúp sửa chữa, phục vụ nhân dân, tránh đả kích, bôi xấu".
- Khoảng cuối tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Hội nghị phổ biến Nghị quyết Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá II) do Trung ương triệu tập. Nói chuyện tại Hội nghị, Người chỉ rõ tinh thần đoàn kết nhất trí trong Đảng cũng như ngoài Đảng để sửa chữa sai lầm; căn dặn các cán bộ, đảng viên phải đoàn kết phấn đấu, thấy rõ những khó khăn để khắc phục, thấy hết những sai lầm để quyết tâm sửa chữa.
* Tháng 10-1957
- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự phiên họp Hội đồng Chính phủ thảo luận công việc của Chính phủ và các bộ chuẩn bị tham gia kỳ họp Quốc hội; việc cử đoàn đại biểu đi dự lễ kỷ niệm lần thứ 40 Cách mạng Tháng Mười Nga; thảo luận việc thi hành một số vấn đề do Quốc hội đề ra như lương và đời sống của công nhân viên chức; vấn đề kiện toàn tổ chức và điều chỉnh biên chế; vấn đề cán bộ cấp xã; vấn đề chống tham ô, lãng phí.
- Ngày 3: Kỷ niệm lần thứ 40 ngày Cách mạng Tháng Mười Nga thành công, theo đề nghị của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia (Liên Xô), Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bằng tiếng Pháp bàiCách mạng Tháng Mười vàsự nghiệp giải phóng các dân tộcphương Đông. Bản dịch ra tiếng Việt bài báo này đăng báoNhân dân, số 1303. Đây là một luận văn gồm ba phần:
Trong phần thứ nhất:Cách mạng Tháng Mười đã chiếu rọi ánh sáng mới vào lịch sử loài người, Chủ tịch Hồ Chí Minh phân tích ý nghĩa mở ra thời đại mới và ảnh hưởng sâu sắc của Cách mạng Tháng Mười trên phạm vi toàn thế giới; những thành tựu, tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và sức lôi cuốn của nó đối với nhân dân các nước phương Đông trong cuộc đấu tranh chống lại ách áp bức, bóc lột của chủ nghĩa đế quốc.
Trong phần thứ hai:Chính quyền do Cách mạng Tháng Mười sinh ra đã nêu gương tự do chân chính và hữu nghị giữa các dân tộc, Người giới thiệu những nguyên tắc lý luận và bài học kinh nghiệm của Cách mạng Tháng Mười đối với phong trào cách mạng giải phóng dân tộc ở phương Đông; thắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc và sự sụp đổ của hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc sau Chiến tranh thế giới thứ hai.
Trong phần thứ ba:Nhân dân Việt Nam tiến lên chủ nghĩa xã hội dưới ngọn cờ vẻ vang của chủ nghĩa Mác - Lênin, Người chỉ ra ảnh hưởng đầy sức sống của Cách mạng Tháng Mười đối với lịch sử cách mạng Việt Nam; Đảng Cộng sản Việt Nam vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, làm cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi vào năm 1954.
Cuối bài viết, Người kết luận: “Dưới ngọn cờ vẻ vang của chủ nghĩa Mác - Lênin, đi theo con đường mà Cách mạng Tháng Mười đã vạch ra, với lòng tin cậy hoàn toàn ở quần chúng và niềm tin tưởng tuyệt đối vào thắng lợi, chúng ta dũng cảm và kiên quyết tiến tới tương lai sung sướng và rực rỡ, tiến tới hữu nghị và hòa bình lâu dài, tiến tới xã hội xã hội chủ nghĩa”.
- Ngày 4: Thăm vùng mỏ và tỉnh Quảng Ninh, nói chuyện với cán bộ, công nhân và đồng bào các dân tộc tỉnh Quảng Ninh trong buổi họp mặt, Người chuyển lời chào của Trung ương Đảng, Chính phủ đến đồng bào các dân tộc Quảng Ninh; thông báo kết quả chuyến đi thăm các nước anh em của Đoàn đại biểu Đảng, Chính phủ Việt Nam. Người đánh giá cao tinh thần anh dũng, cần cù của nhân dân Quảng Ninh trong chiến đấu, sản xuất. Người dành nhiều thời gian nói rõ những công việc đồng bào các dân tộc Quảng Ninh cần làm. Công nhân phải làm ra nhiều than cho Tổ quốc. Bà con nông dân phải chú trọng phòng chống bão lụt, hạn hán và ra sức chăm bón mùa màng. Bộ đội phải tập luyện tốt để bảo vệ Tổ quốc. Đồng bào người Hoa, bà con tiểu thương phải đoàn kết chặt chẽ để xây dựng quê hương. Tổ chức đảng, chính quyền, công đoàn, đoàn thanh niên cần được củng cố vững chắc. Cán bộ, đảng viên phải gương mẫu trước quần chúng. Người nói: “Cán bộ đảng, cán bộ chính quyền không phải làm quan cách mạng, ăn trên ngồi trốc. Cán bộ đảng cũng như cán bộ chính quyền, ngay cả Bác là cán bộ cao nhất đều là đầy tớ của nhân dân, phải hết lòng hết sức phục vụ nhân dân, phải cần, kiệm, liêm, chính. Muốn thế phải gần gũi nhân dân, khuyến khích nhân dân, lãnh đạo nhân dân”.
- Ngày 30: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn đầu Đoàn đại biểu Đảng Lao động Việt Nam và Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa rời Hà Nội đi Liên Xô dự lễ kỷ niệm 40 năm Cách mạng Tháng Mười Nga.
- Trong tháng:
+ Chủ tịch Hồ Chí Minh viết xong cuốn sáchLiên Xôvĩ đại, bút danh Trần Lực, Nhà xuất bản Sự thật ấn hành.
Trong sách, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giới thiệu khái quát về lịch sử địa lý tự nhiên và xã hội Liên Xô. Những thiệt hại to lớn của Liên Xô về người và cơ sở vật chất do Chiến tranh thế giới thứ hai đã gây ra. Đưa ra những số liệu so sánh làm rõ sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế và xã hội Liên Xô kể từ năm 1945 đến năm 1957. Từ một nước nông nghiệp lạc hậu, Liên Xô đã trở thành một nước có nền công nghiệp tiên tiến. Liên Xô giúp đỡ các nước dân chủ nhân dân Đông Âu xây dựng đất nước theo con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Liên Xô ủng hộ, là chỗ dựa cho phong trào giải phóng dân tộc và là tấm gương cho các nước noi theo.
+ Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm giáo viên, học viên, nhân viên Trường bổ túc Công nông. Gần 4.000 cán bộ, giáo viên, công nhân, học viên đứng chật hội trường hô vang“Hồ Chủ tịch muôn năm”. Người ra hiệu mọi người ngồi xuống. Người hỏi:
+ Ở đây cô chú nào nhiều tuổi và hoạt động lâu năm nhất?
Một người miền Nam đứng tuổi, giơ tay: Thưa Bác, cháu ạ.
+ Chú hoạt động cách mạng được bao lâu?
+ Dạ, từ năm 1930 ạ.
+ Vậy chú hoạt động có lâu hơn Bác không?
Đồng chí cán bộ im lặng. Người nói:Làm cách mạng là làm cho nước, cho dân. Nếu làm cách mạng mà kể công lao thì ông Mác, ông Lê-nin mũi phải to bằng quả cà chua, to như thế này này.
Tại sao không đào giếng để có nước dùng mà cứ kêu ca đảng ủy? Đánh giặc Pháp thắng lợi, bây giờ về học ở nhà trường của Đảng phải hết sức xây dựng trường. Đó là nhiệm vụ của các cô, các chú, các cháu.
* Tháng 10- 1958
- Ngày 10: Dự họp Bộ Chính trị bàn việc thành lập Ủy ban Khoa học Nhà nước, thảo luận về tình hình lương thực, thực phẩm và chế độ cung cấp nhu yếu phẩm cho nhân dân. Về vấn đề thành lập ủy ban Kế hoạch Nhà nước, Người đề nghị phải“Có ban trù bị để trưng cầu ý kiến các nhà khoa học về chức năng cơ cấu, tổ chức của ủy ban. Ban này sẽ do đồng chí Trường Chinh làm trưởng ban và đồng chí Tạ Quang Bửu làm thư ký”.
Về vấn đề về lương thực, Người nói: “Một số nơi nông dân phải bán lúa non. Vậy ngân hàng một mặt phải cho vay, một mặt ta phải cấm bán lúa non. Cần phải đơn giản thủ tục cho vay. Công tác thu mua của mậu dịch quốc doanh cần cải tiến, không nên để dân phải chờ lâu. Chính quyền địa phương phải kết hợp cùng làm. Thái độ của mậu dịch viên cũng làm nông dân bất bình, vì vậy phải chỉnh huấn cán bộ mậu dịch. Phải nghiêm cấm những hành động mua rẻ, cân hụt làm thiệt hại cho nhân dân. Giáo dục cho cán bộ mậu dịch phải đi đúng đường lối quần chúng. Bộ Chính trị và Chính phủ phải có chính sách giá cả phù hợp. Chính sách cho vay nên đơn giản, thuận tiện. Vấn đề chủ yếu là Nhà nước khỏi lỗ mà dân không thiệt”...
- Ngày 11: Đến thăm và nói chuyện với Hội nghị nữ thanh niên Thủ đô lần thứ nhất. Người căn dặn: “Nữ thanh niên cần phải gương mẫu, làm đầu tàu, ra sức thi đua với nam giới. Trong vấn đề luyến ái nên chính đáng, trong sạch, chớ mơ mộng, ảnh hưởng không tốt đến công tác, học tập. Cần chống các tập quán cũ như tảo hôn, cưới xin xa xỉ”.
Cùng ngày, trong bàiPhải thi đua chống hạn, diệt sâu để nắm chắc vụ mùa thắng lợi, ký bút danh Trần Lực, đăng báoNhân Dân, số 1672, Người vạch rõ một số nơi còn mắc khuyết điểm chủ quan, mê tín trong việc chống hạn, trừ sâu và căn dặn mọi người“chịu khó phấn đấu một tháng, thì sẽ no ấm sung sướng suốt năm”.
- Ngày 12: Thăm Hợp tác xã nông nghiệp Đại Từ, xã Đại Kim, huyện Thanh Trì (Hà Nội), Người vào thăm nhà một số xã viên, nghe Ban chi ủy xã và Ban quản trị hợp tác xã báo cáo tình hình vụ mùa và chuẩn bị làm vụ chiêm, sau đó gặp gỡ và nói chuyện với bà con xã viên. Người động viên đồng bào cố gắng sản xuất cho tốt và hẹn:“Hợp tác xã phấn đấu đưa lúa chiêm lên hai tấn rưỡi một hécta thì Bác sẽ về ăn cơm chiêm với bà con”.
Trời mưa to, Người vẫn đi thăm lúa ở cánh đồng Cây Quýt.
Cùng ngày, bài viếtcon cọp giấy đế quốc Mỹ, ký bút danh T.L., đăng báoNhân Dân, số 1673. Người đưa ra những căn cứ để nhận xét rằng: “Đế quốc Mỹ chắc không dám tự đâm đầu vào cái hố diệt vong”,nhưng vẫn chủ trương thi hành chính sách “bên miệng hố chiến tranh”, ấy là vì tác giả mượn lời giải thích của nhà văn Mỹ nổi tiếng ốptơn Xinkle“Mỹ sống trên một nền kinh tế chiến tranh” và nếu thực sự có hòa bình thì “kinh tế Mỹ sẽ đổ nát như một lâu đài bằng giấy”.Bài báo kết luận:“Nhân dân yêu chuộng hòa bình toàn thế giới (gồm cả nhân dân Mỹ) đoàn kết phấn đấu, thì con hổ giấy đế quốc Mỹ sẽ bị xé toang”.
- Ngày 15: Sáng, đến thăm công trường thanh niên trên đường Cổ Ngư (Thanh niên.- Hà Nội) giữa lúc trên 900 học sinh các Trường phổ thông cấp III Trưng Vương, Nguyễn Trãi, Chu Văn An và trung học Trung Hoa đang tham gia lao động. Sau khi đi xem các nơi làm việc, Người nói với học sinh“Các cháu tham gia lao động xây dựng Thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa... như thế là rất tốt. Bác chúc các cháu mạnh khỏe, tiến bộ, cố gắng lao động thật tốt để giành được vinh dự cho việc đặt tên đường này là đường Thanh Niên”.
- Trước ngày 18: Thăm một số công trường thủy lợi loại vừa ở Bắc Ninh và lần thứ hai đến Công trường thủy lợi lớn Bắc - Hưng - Hải, Người đi bộ dọc theo con kênh đang đào thuộc hai huyện Gia Lương, Thuận Thành (Bắc Ninh), đến tận nơi thăm hỏi dân công đang lao động.
Tới cống sông Đình Dù, nơi tập trung đông đảo cán bộ và dân công hai tỉnh Bắc Ninh và Hưng Yên, Người nói chuyện và khen ngợi những đơn vị, cá nhân có thành tích thi đua; cám ơn các cụ và đồng bào địa phương đã tận tình giúp đỡ nơi ăn, chốn ở, lại luôn luôn đến thăm hỏi động viên dân công và căn dặn mọi người phải tổ chức lao động cho tốt, phải thi đua và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau. Sau đó, Người thưởng huy hiệu cho các đơn vị và cá nhân có thành tích và gửi lại một số huy hiệu dành cho đợt sơ kết thi đua cuối tháng.
Tại Công trường thủy lợi Bắc - Hưng - Hải, mặc dù trời mưa nặng hạt, đường lầy lội, Người vẫn đến thăm anh chị em dân công đang đào kênh dẫn phía ngoài cống Xuân Quan. Nói chuyện với ngót ba vạn dân công, công nhân, cán bộ trên công trường qua loa phóng thanh, Người nhấn mạnh: “Việc xây dựng công trường đại thủy lợi Bắc - Hưng - Hải là một chiến dịch. Trong chiến dịch này, ta phải có tinh thần quyết chiến quyết thắng. Các đảng viên, đoàn viên, thanh niên, công nhân, cán bộ phải làm gương mẫu. Phải cố gắng làm thế nào đảm bảo có đủ nước cho vụ chiêm sắp tới được thắng lợi, đem lại no ấm cho đồng bào”.
- Ngày 18: Tới thăm Hội nghị Phụ nữ lao động tích cực của Thủ đô. Nói chuyện với các đại biểu, Người căn dặn: “Chị em phụ nữ cố gắng thi đua tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh giành thống nhất Tổ quốc. Phụ nữ công nhân cần tích cực tham gia quản lý thật tốt nhà máy, công trường. Phụ nữ nông dân cần hăng hái tham gia phong trào tổ đổi công, hợp tác... Các tầng lớp phụ nữ ở thành phố cần chấp hành tốt các chính sách của Đảng và Chính phủ... Chị em phụ nữ phải hết sức chăm lo bảo vệ sức khỏe của con cái, vì thiếu nhi là tương lai của dân tộc”.
- Ngày 19: Lên thăm đồng bào và cán bộ các dân tộc tỉnh Hòa Bình, Người ghé thăm sư đoàn bộ đội miền Nam tập kết đóng ở Lương Sơn và tập đoàn sản xuất tiên tiến Chí Hòa thuộc Liên đoàn sản xuất của anh chị em miền Nam.
Tại Trường Cán bộ hợp tác xã nông nghiệp của Tỉnh ở Bến Ngọc (Kỳ Sơn), Người gặp gỡ và nói chuyện với cán bộ, bộ đội, bà con các dân tộc tỉnh Hòa Bình. Người khen ngợi những thành tích của Hòa Bình trong kháng chiến và từ ngày hòa bình lập lại, chỉ rõ những khuyết điểm trong sản xuất, trong cán bộ, trong nhân dân và nêu những nhiệm vụ cụ thể mọi người cần thực hiện để Hòa Bình“trực tiếp tham gia một cách thiết thực xây dựng miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội, thiết thực đấu tranh thống nhất nước nhà”.
Dọc đường về, Người nghỉ chân ăn cơm trưa bên một gốc cây lớn ở ven bờ suối Bãi Nai, xã Mông Hóa (Kỳ Sơn).
- Khoảng giữa tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi huy hiệu của Người tặng hai đồng chí Đinh Rếu và Đinh Rếp thuộc đơn vị Tây Nguyên và các thủy thủ tàu 512 đã nêu gương tốt trong việc giúp đỡ nhân dân.
- Ngày 20: Chiều, đến thăm và nói chuyện với Hội nghị kiểm điểm tình hình làm mùa và chuẩn bị sản xuất vụ Đông - Xuân, Người căn dặn các đại biểu phải tin tưởng vào quần chúng, phải có quyết tâm vì“tư tưởng càng thông thì sản xuất càng nhiều, chưa có biện pháp thì sẽ tìm ra biện pháp” và nhấn mạnh:“Muốn nắm chắc việc tăng năng suất lúa, màu thì phải tích cực phát triển và củng cố phong trào đổi công hợp tác, để dựa trên cơ sở mà thực hiện cải tiến kỹ thuật canh tác”.
- Ngày 21: Bài viếtTên lửa bắn máy bay, ký bút danh Chiến Sĩ, đăng báoQuân đội nhân dân, số 492, Người giới thiệu sơ lược về hai tên lửa bắn máy bay “đất đối không” và “không đối không” và nhấn mạnh:“Tên lửa là một vũ khí rất lợi hại, nhất là khi nó mang đầu đạn nguyên tử... Vì lợi ích của đông đảo nhân dân, chúng ta rất không muốn xảy ra những cuộc chiến tranh có vũ khí tên lửa và nguyên tử”.
- Ngày 23: Dự họp Ban Bí thư nghe Đoàn cán bộ Hà Nội, Hải Phòng báo cáo về chuyến đi tham quan Quảng Châu (Trung Quốc) và kế hoạch phát triển kinh tế của địa phương, Người nhắc nhở “Hà Nội chú ý sửa lối nói thật to mà không chu đáo. Chú ý làm vài cái thật tốt, làm nhiều, nói đúng mức...”và chỉ thị phải củng cố các tổ chức quần chúng, chi bộ, lấy dân làm cơ sở đẩy mạnh mọi việc...
- Ngày 24: Dự họp Bộ Chính trị bàn về tình hình lãng phí ở Bộ Giao thông - Bưu điện. Sau khi nghe báo cáo, Người phân tích các nguyên nhân dẫn đến tình trạng lãng phí chủ yếu là do lãnh đạo thiếu đoàn kết, thiếu tinh thần trách nhiệm với Đảng, với Nhà nước, với dân và góp ý kiến về biện pháp sửa chữa. Người yêu cầu phải chú ý kiểm tra vấn đề lãnh đạo trong các Bộ để đến phiên họp Hội đồng Chính phủ tháng 12 sẽ đưa vấn đề này ra bàn.
- Ngày 26: Về thăm tỉnh Thái Bình, sau khi gặp ủy ban hành chính tỉnh và Tỉnh ủy, hỏi thăm các chuyên gia Trung Quốc đang làm việc tại Công trường nhà máy xay, Người tới dự Đại hội sản xuất Đông - Xuân của tỉnh.
Tại sân vận động thị xã, nói chuyện trước bốn vạn đại biểu nhân dân từ cấp xã, Người nêu rõ những việc cần thực hiện và những biện pháp cụ thể để Thái Bình giành vụ Đông - Xuân thắng lợi.
- Ngày 27: Người tiếp Đoàn đại biểu các dân tộc tỉnh Hải Ninh và khu Hồng Quảng(nay thuộc Quảng Ninh)về thăm Thủ đô. Nói chuyện thân mật với các đại biểu, Người căn dặn mọi người phải tăng cường đoàn kết, hăng hái thi đua sản xuất, tiết kiệm, cảnh giác với âm mưu chia rẽ phá hoại của bọn tay sai Mỹ - Diệm.
Trong ngày, dự họp Bộ Chính trị tiếp tục thảo luận nhiệm vụ Kế hoạch Nhà nước ba năm phần xây dựng kinh tế. Phát biểu tại cuộc họp, Người lưu ý phải làm rõ mục đích phát triển kinh tế của ta khác với chủ nghĩa tư bản để quần chúng và cán bộ phấn khởi, kiên quyết thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế. Người nhắc nhở việc làm kế hoạch cũng phải xem xét thiên thời, địa lợi, nhân hòa...
- Ngày 28: Dự họp Bộ Chính trị bàn vấn đề tài chính, giá cả và thương nghiệp quốc doanh. Người phát biểu nhấn mạnh tính phức tạp của thương nghiệp là hàng ngày động chạm đến quyền lợi của nhân dân và chỉ rõ:Công tác thương nghiệp tuy có thành tích nhưng khuyết điểm cũng nghiêm trọng. Không được xem nhẹ chính sách về giá cả và ổn định giá cả, phải đẩy mạnh việc chống tham ô, lãng phí, phải củng cố các chi bộ cơ sở.Người nhắc nhở công tác xây dựng kế hoạch tài chính phải dựa trên cơ sở nguồn vốn tự có trong ngân sách, không thể làm tùy tiện và phải chú ý thực hành tiết kiệm ở tất cả các ngành.
- Ngày 30: Tới thăm và nói chuyện với Hội nghị cán bộ văn hóa, Người nêu một số ý kiến về vấn đề khôi phục vốn cũ, mục tiêu phục vụ của văn hóa, các mối quan hệ hồng - chuyên, quần chúng với sáng tác, quan hệ giữa phổ biến và nâng cao mối quan hệ giữa người làm văn hóa với thực tế... để Hội nghị thảo luận.
Cùng ngày, Người tới thăm Trường mỹ nghệ Việt Nam. Căn dặn học sinh nhà trường, Người nói: “Tư tưởng xã hội chủ nghĩa là phải vì tất cả mọi người trong xã hội mà làm việc mà phục vụ, bởi vì xã hội đã nuôi dạy mình. Thế là “mình vì mọi người, mọi người vì mình”. Phải toàn tâm, toàn ý phục vụ chủ nghĩa xã hội. Đó là bên sáng.
Bên tối là tư tưởng cá nhân chủ nghĩa với những biến chứng như quan liêu, lãng phí, tham ô, v.v... Hai bên bao giờ cũng xung đột nhau, một mất một còn. Phải trau dồi tư tưởng xã hội chủ nghĩa, gột rửa tư tưởng cá nhân chủ nghĩa đến khi nào bên sáng thắng hẳn bên tối”.
* Tháng 10- 1959
Từ ngày 26-9, Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn đầu Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sang thăm Trung Quốc
- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh tham dự buổi mít tinh của nhân dân thủ đô Bắc Kinh chào mừng Quốc khánh lần thứ 10 nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa tổ chức tại Quảng trường Thiên An Môn.
Trên lầu thành Thiên An Môn, cùng với Chủ tịch Mao Trạch Đông và các vị lãnh đạo Trung Quốc, Người vẫy tay chào đội ngũ biểu diễn qua lễ đài.
Tối, Người tiếp và trò chuyện thân mật với Chủ tịch Lưu Thiếu Kỳ và Chu Đức tới thăm.
- Ngày 2: Tại Bắc Kinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp mặt thân mật Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Triều Tiên, Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa nhân dân Triều Tiên Kim Nhật Thành, nhân dịp hai Chủ tịch sang dự Quốc khánh lần thứ 10 nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa.
- Ngày 3: Chủ tịch hội kiến với Chủ tịch Mao Trạch Đông. Sau đó, Người dự buổi biểu diễn văn nghệ chào mừng 10 năm Ngày thành lập nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa.
- Ngày 4: Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Bắc Kinh về nước.
- Ngày 5: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của ông Sira Isi Bôn, cố vấn biên tập báoAxahi Ximbun(Nhật Bản) về một số vấn đề liên quan đến việc thi hành Hiệp định Giơnevơ ở Việt Nam và Lào, việc Chính phủ Nhật Bản đơn phương tiến hành đàm phán bồi thường chiến tranh với chính quyền miền Nam, khả năng hợp tác kinh tế giữa hai nước...
Chủ tịch đã vạch rõ chính âm mưu can thiệp của đế quốc Mỹ ở Việt Nam và Lào là trở ngại của việc thi hành đúng đắn Hiệp định Giơnevơ. Về quan hệ Việt - Nhật, Người khẳng định:“Vấn đề cốt yếu trong quan hệ giữa hai nước không phải là việc đòi hỏi bồi thường, mà tình đoàn kết hợp tác giữa hai dân tộc Việt - Nhật đấu tranh chống chiến tranh và bảo vệ hòa bình là quý hơn hết” và nhấn mạnh:“Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mong muốn nhân dân hai nước luôn luôn có quan hệ tốt và ngày càng phát triển... Quan hệ buôn bán giữa nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Nhật Bản, nếu được cải thiện, có nhiều triển vọng tốt đẹp, có lợi cho nhân dân cả hai nước chúng ta”.
- Ngày 10: Thăm và nói chuyện với Hội nghị cán bộ thảo luận Dự thảo Luật Hôn nhân và Gia đình. Nêu ý nghĩa của Bộ Luật, Người chỉ rõ đó làmột cuộc cách mạngnhằm giải phóng phụ nữ, là một bộ phận của cách mạng xã hội chủ nghĩa.
“Nói phụ nữ là nói phân nửa xã hội. Nếu không giải phóng phụ nữ thì không giải phóng một nửa loài người.
Nếu không giải phóng phụ nữ là xây dựng chủ nghĩa xã hội chỉ một nửa”.
Người khuyên “chị em phụ nữ không nên ngồi chờ Chính phủ, chờ Đảng ra chỉ thị giải phóng cho mình, mà tự mình phải tự cường, phải đấu tranh” và mong Hội nghị cố gắng bàn làm cho tốt. “Nhất là phải thận trọng vì luật nàyquan hệđến tương lai của gia đình, của xã hội, của giống nòi”.
- Ngày 11: Lúc 19 giờ, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh kýThông cáo chungvề cuộc đi thăm chính thức nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa của Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Ba Lan. Sau đó, tại Câu lạc bộ Quốc tế (Hà Nội), Người dự tiệc do Chủ tịch A. Davatxki chiêu đãi.
Phát biểu trong buổi tiệc, Người cảm ơn sự ủng hộ và những tình cảm thắm thiết của Chủ tịch, của nhân dân Ba Lan dành cho nhân dân Việt Nam và nhấn mạnh: “Mối tình thắm thiết ấy đã bắt nguồn từ lý tưởng chung, mục đích chung của hai nước chúng ta, lại bắt nguồn từ lịch sử đấu tranh anh dũng của hai dân tộc chúng ta”.
- Ngày 14: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Hội nghị lần thứ 17 của Ban chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam (khóa II) bàn về vấn đề sửa đổi Hiến pháp, vấn đề tổ chức Đại hội Đảng, thông qua Nghị quyết tổng kết cải cách ruộng đất.
- Ngày 15: Tiếp tục dự Hội nghị lần thứ 17 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng bàn về tổ chức đại hội đảng các cấp, việc cử đại biểu dự Đại hội toàn quốc của Đảng và bàn về vấn đề thông qua nghị quyết về tổng kết cải cách ruộng đất. Phát biểu tại Hội nghị, Người lưu ý phải tuyên truyền nội dung và nhiệm vụ Đại hội để đảng viên nắm được, thảo luận được, nhất là đối với miền Nam phải làm ngay mới kịp. Người cũng cho ý kiến về tiêu chuẩn đại biểu dự khuyết của Đại hội.
Tối, Hội nghị tiếp tục thảo luận, Người phát biểu tán thành ý kiến của Trung ương là sẽ chỉ định một số ủy viên Trung ương Đảng về các địa phương công tác và tham gia đại hội với tư cách đại biểu địa phương. Về thành phần đại biểu dự Đại hội, Người cho rằng nên chú trọng đại biểu địa phương, không nhất thiết phải có cơ cấu cho đủ thành phần và nên có nhiều đại biểu công nhân, cán bộ khoa học - kỹ thuật nhằm tập trung trí tuệ. Về vấn đề thời gian tổ chức Đại hội, Người đề nghị phải chuẩn bị khẩn trương để cuối tháng 4 (1960) tổ chức xong Đại hội trù bị...
- Ngày 16: Dự Hội nghị sản xuất đông - xuân tỉnh Ninh Bình. Nói chuyện với hội nghị, Người lưu ý các đại biểu bài học kinh nghiệm làm vụ đông - xuân vừa qua là “phải đi đúng đường lối quần chúng”, đồng thời nhắc nhở những công việc trước mắt mà bà con nông dân Ninh Bình phải làm.
Người đã tóm tắt tám khâu liên hoàn cần thực hiện để đảm bảo vụ đông - xuân giành được thắng lợi vượt bậc trong mấy câu thơ:
“Nước phải đủ, phân phải nhiều,
Cày sâu, giống tốt, cấy đều dảnh hơn,
Trừ sâu, diệt chuột chớ quên,
Cải tiến nông cụ, là nền nhà nông.
Ruộng nương quản lý ra công,
Tám điều đầy đủ, thóc bông đầy bồ”.
- Ngày 20: Tiếp tục dự Hội nghị lần thứ 17 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Sau khi Hội nghị thông qua báo cáo về điều chỉnh một số nhiệm vụ cụ thể trong Kế hoạch ba năm, Người lưu ý vấn đề nói, làm cho đúng mức, có chất lượng và chú ý củng cố chi bộ.
Tối, Người tiếp tục dự Hội nghị lần thứ 17 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng thảo luận về Dự thảo Hiến pháp, phần Luật tuyển cử.
- Ngày 29: Dự họp Bộ Chính trị bàn về chương trình tiến hành chuẩn bị Đại hội Đảng toàn quốc. Phát biểu tại cuộc họp, Người nêu ý kiến phải tạo điều kiện cho chi bộ thảo luận vì “Nếu không thảo luận thì không lợi về dân chủ, ta chỉ vì thời gian hạn chế mà không để chi bộ thảo luận ý kiến ở dưới không góp cho đề án, không lợi...”.
* Tháng 10- 1960
- Ngày 1: Người cùng các vị lãnh đạo Đảng, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đi Hải Phòng cùng nhân dân đón 922 kiều bào ở Thái Lan về nước. Nói chuyện với kiều bào, Người hoan nghênh kiều bào trở về Tổ quốc xây dựng đất nước; cám ơn sự giúp đỡ của nhân dân Thái Lan, Hội hồng thập tự quốc tế, tàu Anh Túc và nhắc nhở cán bộ, nhân dân các địa phương có kiều bào đến, phải hết lòng hết sức giúp đỡ đồng bào nhanh chóng ổn định đời sống.
Cùng ngày, bài viết của Người:Tuổi tác càng cao, lòngyêu nước càng lớn, ký bút danh T.L., đăng báoNhân Dân,số 2387, ca ngợi truyền thống yêu nước vẻ vang của phụ lão Việt Nam đã có những đóng góp to lớn trong các cuộc kháng chiến trước đây cũng như trong xây dựng chủ nghĩa xã hội hiện nay và tặng các cụ bốn câu thơ:
"Càng già càng dẻolạicàng dai,
Tinh thần gương mẫu chẳng nhường ai.
Đôn đốc con em làm nhiệm vụ,
Vuốt râu mừng xãhội tương lai".
- Ngày 3: Tối, tới thăm các lớp bổ túc văn hóa tại hai trường Trần Nhật Duật và Yên Thành (Hà Nội). Người thăm hỏi tình hình học tập của học sinh, nhắc nhở anh chị em giáo viên phải thường xuyên trao đổi kinh nghiệm giảng dạy để nâng cao chất lượng bài giảng và căn dặn cán bộ lãnh đạo nhà trường phải năng đi sát các lớp học để giúp cho việc dạy và học ngày một tốt hơn.
Cùng ngày, bài viếtMộtthắng lợi vẻ vang, ký bút danh T.L., đăng báoNhân Dân,số 2389. Người khen ngợi phong trào xóa nạn mù chữ của nhân dân các dân tộc tỉnh Cao Bằng“là một thắng lợi vẻ vang, nó góp phần vào thắng lợi chung về Cách mạng văn hóa của nhân dân ta”.Qua các số liệu thống kê về số lượng học sinh, số trường học để nêu lên sự phát triển nhanh chóng về giáo dục của chế độ ta, Người khẳng định: "về mặt văn hóa, thì dù ai mù quáng đến mấy cũng phải thấy rằng chế độ xã hội chủ nghĩa của ta đã thắng lợi vẻ vang".
- Ngày 4: Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm và nghỉ ở một số tỉnh và thành phố Trung Quốc từ ngày 4 đến 14-10-1960.
Bài viếtTrung thu sẽ sáng cả hai miền..., ký bút danh Chiến Sĩ, đăng báoQuân đội nhân dân, số 796. Người cho rằng “Trăng thu đẹp quá nhưng chưa sáng cả hai miền vì thiếu nhi miền Nam đang phải sống dưới ách thống trị tàn bạo của Mỹ - Diệm”và khẳng định:“Chúng nó không thể mãi mãi cướp đoạt ánh trăng thu của các bạn thiếu nhi miền Nam đâu. Nhân dân Việt Nam sẽ quật đổ chúng xuống, cho trăng thu sáng cả hai miền, cho thiếu nhi Nam - Bắc cùng ca một bài, cùng nhảy một điệu, cùng nối vai nhau hát “Kết đoàn”, múa rồng rắn, một đoàn múa khổng lồ dài suốt từ Bắc vào Nam”.
- Ngày 14: Người và các đồng chí cùng đi lên máy bay về Việt Nam, kết thúc chuyến thăm tại các tỉnh Quảng Tây, Hải Nam và Quảng Đông ở Trung Quốc.
- Ngày 20: Tối, đến thăm lớp Đại học tại chức của công nhân Nhà máy cơ khí Hà Nội, Người hỏi thăm các cán bộ giảng dạy về chương trình học tập của học viên, góp một số ý kiến về việc tổ chức lớp học và nói chuyện với anh chị em học viên. Sau đó, Người gửi 10 huy hiệu để làm giải thưởng cho những anh chị em có thành tích trong phong trào học bổ túc văn hoá.
Cùng ngày, bài viết của Người:Cần đẩy mạnh giáo dục chủ nghĩa xã hội khắp nông thôn, ký bút danh T.L., đăng báoNhân Dân, số 2406. Tác giả chỉ rõ: Sau khi căn bản làm xong việc hợp tác hoá ở nông thôn,“cần phải đẩy mạnh việc giáo dục chủ nghĩa xã hội cho mọi cán bộ, đoàn viên thanh niên và xã viên hợp tác xã”vì ở nông thôn vẫn còn nhiều tư tưởng hạn chế do hậu quả của chế độ cũ để lại và cho rằng “Đó là cái “cẩm nang” để vượt qua mọi khó khăn và hoàn thành mọi kế hoạch”.
- Ngày 23: Bài viếtPhải thật sự tôn trọng quyền lợi của phụ nữ, ký bút danh T.L., đăng báo Nhân Dân, số 2409, Người phê phán tư tưởng phong kiến lạc hậu, các hành động thô bạo đối xử bất bình đẳng với phụ nữ, cũng như hiện tượng tảo hôn ở một số địa phương là thiếu văn minh, vi phạm pháp luật, đồng thời chỉ ra những biện pháp khắc phục tình trạng đó và lưu ý các cơ quan pháp luật cần xử lý kiên quyết những trường hợp cố tình vi phạm pháp luật.
- Ngày 27: Bài viếtMột lời nói, một khối vàng, ký bút danh T.L., đăng báoNhân Dân, số 2413. Người giới thiệu nội dung cơ bản tuyên bố của Liên Xô tại Hội đồng Liên Hợp quốc, đánh giá cao đề nghị của Liên Xô về giải trừ quân bị triệt để trên thế giới, xoá bỏ tận gốc chủ nghĩa thực dân và cho rằng với đà phát triển của chủ nghĩa xã hội và các lực lượng hòa bình trên thế giới, đề nghị đó nhất định sẽ được thực hiện.
- Cuối tháng
+ Đến thăm Trường Văn hóa quân đội ở Lạng Sơn. Tại đây, Người tới thăm và nói chuyện với lớp học bổ túc văn hóa cho các anh hùng, cán bộ nước bạn, các học viên chuẩn bị ra nước ngoài học kỹ thuật quân sự hiện đại.
+ Thăm Hội nghị mừng công của Trung đoàn không quân đầu tiên của quân đội ta. Nói chuyện với Hội nghị, Người nêu rõ Đảng và Nhà nước có trách nhiệm chăm sóc và nuôi dưỡng đầy đủ đối với đội ngũ không quân từ phi công lái máy bay đến những người phục vụ trên các lĩnh vực để mọi chuyến bay đều an toàn, thắng lợi. Vì vậy, không quân Việt Nam phải tỏ ra xứng đáng với sự quan tâm chăm sóc đó.
+ Dự phiên họp bế mạc Hội nghị bàn về công tác lương thực do Ban Bí thư Trung ương Đảng triệu tập. Phát biểu tại Hội nghị, Người nhấn mạnh:Vô luận thế nào cũng phải giải quyết vấn đề lương thực cho tốt, do đó phải tổ chức sản xuất tốt, mua bán lương thực nhanh và phải thông suốt về tư tưởng đến chi bộ, đảng viên và nhân dân...
Còn nữa
Huyền Trang (tổng hợp)
