Chủ tịch Hồ Chí Minh với những sự kiện trong Tháng Năm qua các năm (1890-1969)

Phần 1. Giai đoạn 1890 - 1929

Tháng 5, ngày 19, năm 1890: Ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 22, năm 1893: Nguyễn Sinh Cung (tên thời niên thiếu của Bác Hồ) chịu tang ông ngoại (mất ngày 7 tháng 4 năm Quý Tỵ ).

Tháng 5- 1901: Nguyễn Sinh Cung đón nhận tin thân phụ đậu Phó bảng khoa thi Hội Tân Sửu, năm Thành Thái thứ 13.

Cuối tháng 5-1906: Nguyễn Tất Thành cùng Nguyễn Tất Đạt theo cha vào Huế trong dịp ông Nguyễn Sinh Huy vào kinh đô nhậm chức.

Những người đỗ cùng khoa với ông Nguyễn Sinh Huy đều đi làm thừa biện từ năm 1903, sau kỳ thi hai năm. Ông Nguyễn Sinh Huy không muốn đi làm quan, đã một vài lần lấy cớ ốm đau, chịu tang mẹ vợ, v.v. để nấn ná ở lại quê nhà. Song không thể trì hoãn thêm được nữa, cuối tháng 5-1906, ông phải vào Huế để chờ bổ nhiệm.

* Năm 1920:

-Tháng 5, ngày 1, Nguyễn Ái Quốc dự mít tinh kỷ niệm Ngày 1-5 với nhóm đảng viên Xã hội ở Cremlanh - Bixéttơrơ (Kremlin - Bicêtre). Anh đã lên diễn đàn, đề cập đến vấn đề đang được bàn trên báo L'Humanité: "Chương trình hoạt động của nhóm Xã hội đòi ngừng gửi người thuộc địa sang Pháp".

- Tháng 5, ngày 2: Nguyễn Ái Quốc đến Bệnh viện Van đơ Graxơ (Val de Grâce) nơi quản Lâm làm việc để thăm anh, anh bị phạt không được ra khỏi bệnh viện, vì anh đã đình công hôm 30-4. Nguyễn Ái Quốc đã đem báo đến cho Lâm cùng những tin tức của Ngày 1-5.

- Tháng 5, ngày 5: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc, nhan đề Tại Đông Dương đăng trên báo L'Humanité. Bài viết nêu rõ:"Tại Hải Phòng cũng có những buổi đình công của lính thuỷ. Sự kiện này đã diễn ra vào ngày 15-8 vừa qua, khi hai chiếc tàu sửa soạn đưa một số lớn lính thợ An Nam sang Xiri.

Tốp thợ trên đã từ chối không chịu làm việc, lấy cớ là họ không được trả lương bằng tiền đồng. Hiện thời giá đồng bạc Đông Dương được vào "khoảng 10 quan thay vì 2 quan 50". Những hãng chuyên chở hàng hải này đã lợi dụng một cách quá đáng, họ trả lương thuỷ thủ bằng tiền phrăng, trong lúc đó công chức được lĩnh đồng bạc Đông Dương.

Người ta bắt mọi người rời khỏi tàu, và những người trong ê kíp đều bị bắt".

Bài báo viết: "Chúng tôi quyết liệt chống việc gửi lính người An Nam sang Xiri".

Nguyễn Ái Quốc tố cáo: "Nước Pháp đã để hàng ngàn đồng bào chúng tôi chết đói, và hàng ngàn người bị làm bia thịt cho đạn đại bác ở vùng Trung Đông. Đó là cách nước Pháp đã bảo hộ chúng tôi!".

- Tháng 5, ngày 13: Nguyễn Ái Quốc đưa cho Mácxen Casanh bản thảo cuốn sách Những người bị áp bức để nhờ đề tựa. Nguyễn Ái Quốc nói rằng Ban Quản lý báo L'Humanité đã hứa sẽ in quyển sách này không lấy tiền, báo L'Humanité sẽ bán sách để thu lại vốn. Nguyễn Ái Quốc còn nói sẽ đưa đến cho Chủ tịch nhóm phụ nữ để xin đề tựa.

* Năm 1921:

- Tháng 5, ngày 7: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Quyền của những người lính chiến, đăng trên báo La Vie Ouvriève, số 105.

Tác giả tố cáo những lời lẽ mị dân, giả dối, lừa bịp của Clêmăngxô (Clémençeau) và vạch trần thực chất cái gọi là "Quyền của những người lính chiến", chỉ là quyền tự do giết hại đồng loại để bảo vệ những két bạc kếch sù của giai cấp tư sản đã được tạo ra bằng mồ hôi của giai cấp công nhân và chứa đầy xương máu của binh lính Pháp và binh lính bản xứ. Đó cũng là quyền tự do tàn sát nhân dân các nước thuộc địa để mang lại lợi nhuận cao nhất cho bọn tư bản...

Nguyễn Ái Quốc kêu gọi giai cấp công nhân và nhân dân lao động Pháp hãy đoàn kết với nhân dân các nước thuộc địa, đấu tranh chống bọn sát nhân và bọn cá mập thuộc địa để bảo vệ nhân phẩm, tự do và công lý.

- Tháng 5, ngày 15: Buổi sáng, buổi chiều và buổi tối, Nguyễn Ái Quốc tham dự cuộc họp Hội đồng toàn quốc Đoàn Thanh niên Cộng sản, tổ chức tại phòng Êgalitê phố Sămbrơ ê Mơdơ (Chambre et Meuse).

- Tháng 5, ngày 17: Nguyễn Ái Quốc dự cuộc họp Chi bộ Đảng Xã hội (SFIC) Quận 13, tại 167 phố Soadi.

- Tháng 5, ngày 22: Nguyễn Ái Quốc nhận được thư của Mác Clanhvin Blôngcua (Max Clainville Bloncourt), trả lời về thủ tục miễn thuế trực thu trong thời gian bị động viên nhập ngũ.

- Tháng 5, ngày 29: Nguyễn Ái Quốc tham gia cuộc biểu tình do Đảng Xã hội (SFIC) tổ chức tại nghĩa trang Perơ Lasedơ (Père Lachaise) để tưởng niệm "Tuần lễ đẫm máu". Trong khi biểu tình, Nguyễn Ái Quốc có xô xát với cảnh sát và bị đàn áp, Nguyễn Ái Quốc chạy thoát.

Nguyễn Ái Quốc còn dự cuộc họp do nhóm đoàn viên thanh niên cộng sản tổ chức tại phòng họp Blăngki, số nhà 94 đại lộ Blăngki (Blanqui), nghe thuyết trình của một số diễn giả: Vidan, Báckisô, Ráppôpo, Penlơchiê, Văngđôm, P.Vayăng Cutuyariê.

Một số việc khác trong tháng 5-1921:

Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Đông Dương, đăng trên tạp chí La Revue Communiste, số 15, tháng 5-1921.

Tác giả đã phân tích điều kiện địa lý, lịch sử của châu Á và Đông Dương để chứng minh cho luận điểm của mình rằng "chế độ cộng sản có thể áp dụng được ở châu Á nói chung và ở Đông Dương nói riêng". Đồng thời nêu lên trách nhiệm của những người cộng sản phải truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin. "Chúng tôi phải nói lên ở đây để những đồng chí của chúng ta có nhiệt tình truyền bá chủ nghĩa cộng sản và thực tâm muốn giúp đỡ những người lao động lật đổ ách của những kẻ bóc lột và đi vào gia đình chung của giai cấp vô sản quốc tế, để cho những người đồng chí đó có thể giúp đỡ chúng tôi, một cách có hiệu quả".

Kết thúc bài báo, tác giả vạch rõ mối quan hệ khăng khít giữa phong trào cách mạng của nhân dân châu Á với phong trào của giai cấp công nhân, nhân dân lao động ở phương Tây và dự đoán về một khả năng có thể xảy ra: "Ngày mà hàng trăm triệu người dân châu Á bị tàn sát và áp bức thức tỉnh để gạt bỏ sự bóc lột đê tiện của một bọn thực dân lòng tham không đáy, họ sẽ hình thành một lực lượng khổng lồ, và trong khi thủ tiêu một trong những điều kiện tồn tại của chủ nghĩa tư bản là chủ nghĩa đế quốc, họ có thể giúp đỡ những người anh em mình ở phương Tây trong nhiệm vụ giải phóng hoàn toàn".

* Năm 1922:

- Tháng 5, ngày 1: Nguyễn Ái Quốc bắt đầu làm thợ ảnh cho ông Lenê (Lainé) ở nhà số 7 ngõ Côngpoanh. Người đề nghị được làm công nhật và có thể nghỉ buổi chiều để làm việc riêng. Cùng ngày, bài viết của Nguyễn Ái Quốc, nhan đề Động vật học, đăng trên báo Le Paria, số 2.

Bài báo cho biết, trong giới động vật ngày nay, còn có một loài vật "có thể được liệt vào hàng đầu trong giới động vật" do số lượng và chất lượng của nó. Loài động vật này có nguồn gốc lâu đời như nguồn gốc loài người, cấu tạo thể chế hết sức kỳ lạ, da màu vàng hoặc màu đen chứ ít khi trắng, đi bằng hai chân, sống ở một địa bàn rất rộng trên trái đất, thịt của nó không ăn được, nhưng máu và mồ hôi của nó lại là "những thứ không thể thiếu để làm béo những cái máy làm dồi thịt".

Cái giống vật kỳ dị đó, theo tác giả bài báo, có tên khoa học là "Dân bản xứ thuộc địa (Colonial Indigéna) nhưng tuỳ theo từng vùng mà nó có tên gọi khác nhau: Người An Nam, người Mangát, người Angiêri, người Ấn Độ, v.v..".

Cùng ngày, Nguyễn Ái Quốc nhận một thư mời ký tên Môngnécvin dự cuộc họp của Hội Liên hiệp thuộc địa triệu tập tại số 16 Xanh Xêvêranh (St Sévérin) Libơreri Pôxtivixtơ (Librairie Postiviste).

Buổi tối, Nguyễn Ái Quốc đã dự cuộc mít tinh kỷ niệm Ngày 1-5 tại số 33 La Gơrănggiơ ô Benlơ (La Grange aux Belles).

- Tháng 5, ngày 7: Nguyễn Ái Quốc họp Chi bộ Quận 17 Đảng Cộng sản Pháp tại phòng Địa Cầu.

- Tháng 5, ngày 14: Nguyễn Ái Quốc dự cuộc mít tinh phản đối chiến tranh do Đảng Cộng sản Pháp và Công đoàn cách mạng quận Xen tổ chức ở Medông đê Phêđêraxiông (Maison des Fédérations), số 33 phố La Gơrănggiơ Ô Benlơ.

- Tháng 5, ngày 24: Tuyên ngôn của Hội liên hiệp thuộc địa, do Nguyễn Ái Quốc thảo đã được thông qua tại Hội đồng nghiên cứu vấn đề thuộc địa của Hội liên hiệp thuộc địa.

Tuyên ngôn nêu rõ mục đích của hội là tập hợp mọi người dân thuộc địa cư trú trên đất Pháp nhằm tố cáo trước dư luận những tội ác của chủ nghĩa thực dân, tuyên truyền giác ngộ nhân dân các thuộc địa đứng lên tự giải phóng. Hội đoàn kết nhân dân các nước thuộc địa trong mặt trận chung chống chủ nghĩa đế quốc và xây dựng quan hệ đoàn kết chiến đấu giữa nhân dân các nước thuộc địa với giai cấp công nhân và nhân dân lao động Pháp.

Tuyên ngôn có đoạn viết:

"Anh em phải làm thế nào để được giải phóng?

"Vận dụng công thức của Các Mác chúng tôi xin nói với anh em rằng, công cuộc giải phóng anh em chỉ có thể thực hiện được bằng sự nỗ lực của bản thân anh em.

"Hội liên hiệp thuộc địa thành lập chính là để giúp đỡ anh em trong công cuộc ấy".

Cuối cùng, Tuyên ngôn kêu gọi:

"Hỡi các bạn bị áp bức ở chính quốc! Giai cấp tư sản trong nước các bạn đã lừa dối các bạn, dùng các bạn làm công cụ đi xâm lược đất nước chúng tôi. Ngày nay, vẫn dùng cái chính sách quỷ quyệt ấy, giai cấp tư sản nước các bạn lại định dùng chúng tôi để đàn áp mọi cố gắng tự giải phóng của các bạn.

"Đứng trước chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa đế quốc, quyền lợi của chúng ta là thống nhất, các bạn hãy nhớ lời kêu gọi của Các Mác:

"Vô sản tất cả các nước, đoàn kết lại!"

Hội liên hiệp thuộc địa".

- Tháng 5, ngày 25: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Mấy ý nghĩ về vấn đề thuộc địa, đăng trên báo L'Humanité.

Tác giả bài báo cho rằng Đảng Cộng sản Pháp cần phải có một kế hoạch hoạt động đúng đắn, một chính sách thiết thực và có hiệu quả đối với vấn đề thuộc địa, chứ không thể thoả mãn với những bản tuyên ngôn nặng về tình cảm, và nêu lên những khó khăn chủ yếu trong hoạt động của Đảng hiện tại như diện tích các thuộc địa rất rộng; tình trạng thờ ơ của giai cấp vô sản chính quốc đối với các thuộc địa; tình trạng dốt nát của người dân bản xứ; những thành kiến từ cả hai phía giữa công nhân chính quốc với dân bản xứ; sự đàn áp dã man của bọn thực dân Pháp.

Bài báo kết luận: "Trước những khó khăn ấy, Đảng phải làm gì? Tăng cường công tác tuyên truyền của Đảng để khắc phục".

- Tháng 5, ngày 29: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Dưới cuộc "khai hoá cao cả", đăng trên báo La Vie Ouvrière. Tác giả nêu một số dẫn chứng cụ thể về sự đối xử dã man của bọn thực dân Pháp đối với nhân dân các nước thuộc địa, để vạch trần luận điệu bịp bợm "sự nghiệp khai hoá cao cả" của Anbe Xarô - Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Pháp, khi ông ta tuyên bố với nhóm thuộc địa trong Hạ nghị viện Pháp.

- Tháng 5, ngày 30: Nguyễn Ái Quốc dự cuộc mít tinh do Đảng Cộng sản Pháp tổ chức tại phòng Pranhtania (Printania) số 123 đại lộ Cơlisi (Clichy) để phản đối chiến tranh. Tại cuộc mít tinh, Mácxen Casanh, Môngmútxô và một số nhân vật có tiếng tăm đã phát biểu ý kiến.

- Tháng 5, ngày 30 và ngày 31: Truyện ngắn đầu tiên của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Pari được đăng liền hai kỳ trên báo L'Humanité.

Dưới hình thức một bức thư, thông qua việc miêu tả chân thực gương mặt của một vùng Quận 17 Pari gồm ba xóm cư dân tiêu biểu cho "những thứ bậc xã hội" của nước Pháp: Giới thượng lưu, tầng lớp trung gian và những người thợ thuyền, tác giả thiên truyện muốn khái quát "đủ bộ mặt và đủ tâm lý của cả Pari, cả nước Pháp, cả vũ trụ", "cái sang trọng của bên này và cái đau khổ của phía kia", sự bất công giữa "một bên là giàu sang và nhàn rỗi, một bên là cần cù và thiếu thốn".

Trong tháng 5

Để tuyên truyền cái gọi là "công cuộc khai hoá thuộc địa" của chúng, thực dân Pháp đưa tên vua bù nhìn Khải Định sang dự Hội chợ thuộc địa tổ chức tại Mácxây năm 1922. Nhân dịp này, Nguyễn Ái Quốc viết vở kịch Con rồng tre để vạch trần bộ mặt bán nước hại dân của bọn vua quan phong kiến phản động làm tay sai cho đế quốc Pháp.

Đại ý vở kịch như thế này: Có những cây tre thân hình quằn quẹo. Những người chơi đồ cổ lấy về đẽo gọt thành con rồng. Nó là một đồ chơi. Là con rồng nhưng thật ra chỉ là một khúc tre. Là một khúc tre, nhưng lại hãnh diện có một tên hình dáng con rồng. Tuy vậy nó chỉ là một quái vật vô dụng.

Sau khi được đọc bản thảo vở kịch, ông Lêô Pônđét, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Phôbua đã đánh giá như sau: "Tôi đã đọc tập bản thảo. Thật là hay, thật là đẹp, lời văn vừa chải chuốt vừa gọn gàng, với những cái châm biếm dí dỏm của Arítxtôphan (Aristophane). Vở kịch này có đầy đủ ưu điểm để mang lên sân khấu".

Trong khoảng tháng 5-1922

Nguyễn Ái Quốc đem số báo Le Paria mới phát hành ở Pari đến biếu nhà văn Hăngri Bacbuýt (Henri Barbusse). Cũng đúng lúc ấy danh họa Picátxô đến rủ Nguyễn Ái Quốc và Hăngri Bacbuýt đi xem bộ phim Tư bản và tôn giáo của đạo diễn Giôrít Iven (Joris Ivens), người Hà Lan. Từ khi ra đời bộ phim đã bị cấm chiếu, và tác giả đã bị vua Hà Lan trục xuất ra khỏi đất nước của mình.

Xem xong bộ phim, Nguyễn Ái Quốc đã được các bạn bè đề nghị viết ngay một bài bình luận về nội dung bộ phim, tố cáo tư bản đã lợi dụng tôn giáo để áp bức và đi xâm lược các dân tộc để chiếm thị trường, và ca ngợi bản lĩnh nghệ sĩ tài hoa của Giôrít Iven. Bài báo ấy của Nguyễn Ái Quốc đã được đăng trên báo L'Humanité tháng 6-1922.

* Năm 1923:

- Tháng 5, ngày 2: Nguyễn Ái Quốc nhận đơn xin gia nhập Hội liên hiệp thuộc địa của một người tên là Valêriuýt Tômát Ăngtoan (Valérius Thomas Antoine) làm việc ở Khách sạn Brơtanhơ (Bretagne) Quận 14, Pari.

- Tháng 5, ngày 10: Nguyễn Ái Quốc gửi thư cho cô Buđông (Boudhon) báo tin đã làm xong ảnh của cô. Anh tỏ ý muốn làm gấp đôi số ảnh và gửi lại một nửa “để kỷ niệm tình bạn của chúng ta”. Anh gửi kèm theo lá thư hai tấm ảnh của Buđông và tờ Le Paria số 14. Bức thư này bị trả lại vì “không có người nhận”.

- Tháng 5, ngày 15: Nguyễn Ái Quốc dự đám tang Bêrađanh (Béradin). Bêrađanh đã chết sau khi bị thương trong cuộc biểu tình ngày 1-5 tại phố La Grănggiơ Ô Belơ. Tất cả các đảng viên cộng sản đều dự đám tang này.

- Tháng 5, ngày 23: Nguyễn Ái Quốc họp Chi bộ 5 quận Xen tại số nhà 11 phố Graxiơ (Gracieux).

- Tháng 5, ngày 28:  Nguyễn Ái Quốc dự cuộc mít tinh kỷ niệm Công xã Pari tổ chức tại nghĩa trang Perơ Lasedơ, và đã phát truyền đơn cho những người trong Câu lạc bộ Phôbua.

Trong tháng 5-1923

Bài viết của Nguyễn Ái Quốc, ký tên N., nhan đề Các vị thống trị của chúng ta, đăng trên báo Le Paria, số 14.

Nhân vụ Mácxian Méclanh (Martial Merlin), nguyên Toàn quyền Tây Phi thuộc Pháp sắp được cử sang làm Toàn quyền Đông Dương để “cai trị đất nước mà Ngài không biết gì về nó cả”, tác giả bài báo đã vạch trần tâm địa của “các vị thống trị của chúng ta”, nhất là tâm địa của Anbe Xarô trong việc bổ nhiệm viên “tân thái thú” này.

* Năm 1924:

- Tháng 5, ngày 14: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc, nhan đề Sự phá sản của chế độ thực dân Pháp⁾, đăng trên Tập san Inprekorr, bản tiếng Pháp, số 26.

Sau khi nhắc lại việc Anbe Xarô - Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Pháp, một người "luôn luôn tự cho mình là một cường quốc thực dân số một biết cách thực dân", bị đuổi ra khỏi chính phủ, tác giả viết: "Việc cách chức này một lần nữa lại chứng tỏ cho chúng ta thấy rằng chế độ thực dân Pháp đã phá sản".

Bằng những số liệu cụ thể về nhập khẩu, xuất khẩu, tác giả khẳng định:

"Chế độ thực dân Pháp chỉ làm lợi cho một bọn đầu cơ, cho những tên chính khách bất lương và vô tài ở chính quốc, cho bọn buôn rượu và thuốc phiện, cho lũ con buôn vô liêm sỉ và bọn lý tài xấu xa".

- Tháng 5, ngày 16: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Cách mạng Nga và các dân tộc thuộc địa, đăng trên báo La Vie Ouvrière. Mở đầu bài báo viết:

"Chủ nghĩa tư bản là một con đỉa có một cái vòi bám vào giai cấp vô sản ở chính quốc và một cái vòi khác bám vào giai cấp vô sản ở các thuộc địa. Nếu người ta muốn giết con vật ấy, người ta phải đồng thời cắt cả hai vòi. Nếu người ta chỉ cắt một vòi thôi, thì cái vòi kia vẫn tiếp tục hút máu của giai cấp vô sản; con vật vẫn tiếp tục sống và cái vòi bị cắt đứt sẽ lại mọc ra".

Bài viết nêu rõ cách mạng Nga "không vừa lòng với việc đọc những bài diễn văn rỗng tuếch và viết ra những quyết định "nhân đạo" đối với các dân tộc bị áp bức, mà cách mạng Nga dạy cho họ đấu tranh, giúp đỡ họ bằng tinh thần và vật chất như Lênin đã tuyên bố trong luận cương của Người về vấn đề thuộc địa".

Sự giúp đỡ nước Nga đã thực hiện qua một trong những việc quan trọng là thành lập Trường Đại học Phương Đông, nơi "sinh viên ăn, ở và mặc không phải mất tiền. Mỗi tháng mỗi sinh viên còn được lĩnh 5 đồng rúp vàng để tiêu vặt"...

"Người ta có thể nói không ngoa rằng "Trường Đại học Phương Đông ôm ấp dưới mái trường mình tất cả tương lai của các dân tộc thuộc địa".

Bài viết nêu rõ những việc mà Trường Đại học Phương Đông đã làm được là:

+ Giáo dục cho học viên nguyên lý đấu tranh giai cấp.

+ Làm cho giai cấp vô sản các nước thuộc địa tiếp xúc mật thiết với giai cấp vô sản phương Tây.

+ Làm cho các dân tộc thuộc địa hiểu biết nhau và đoàn kết với nhau.

+ Nêu một tấm gương cho giai cấp vô sản những nước "chính quốc" có thể và cần phải làm vì những người anh em mà họ đang bị áp bức.

- Tháng 5, ngày 20: Nguyễn Ái Quốc gửi thư cho Pêtơrốp, Tổng Thư ký Ban Phương Đông của Quốc tế Cộng sản. Bức thư viết bằng tiếng Pháp, gồm ba nội dung chính:

1. Nêu nguyên nhân đầu tiên đã dẫn tới sự suy yếu của các dân tộc phương Đông, đó là sự đơn độc. "Họ hoàn toàn không biết đến những việc xảy ra ở các nước láng giềng gần gũi nhất của họ, do đó họ thiếu sự tin cậy lẫn nhau, sự phối hợp hành động và sự cổ vũ lẫn nhau". Người đề nghị hãy phổ biến cho họ kinh nghiệm tổ chức đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc và kinh nghiệm đoàn kết giai cấp chống ách bóc lột của chủ nghĩa tư bản ở các nước Ấn Độ, Nhật Bản, Ai Cập.

2. Cử cán bộ nước này sang nước khác hoạt động để tăng cường việc hợp tác trao đổi kinh nghiệm đấu tranh và đoàn kết giữa các dân tộc.

3. Đề nghị triệu tập một Tiểu ban Phương Đông họp bàn việc thành lập một "nhóm châu Á" ở Trường Đại học Phương Đông.

Trong tháng 5-1924

Bài viết của Nguyễn Ái Quốc, nhan đề Đoàn kết giai cấp, đăng trên báo Le Paria, số 25. Bài viết kể lại vụ xử án anh công nhân da đen Hôxê Lêanđrô đa Xinva ở Braxin. Anh tham gia bãi công, bị cảnh sát bắt, đánh đập tàn nhẫn, rồi bị đưa ra toà, bị kết án 30 năm tù khổ sai.

Được tin đó, lập tức "anh em công nhân cách mạng lập ngay một Uỷ ban bảo vệ" và "một chiến dịch vận động đấu tranh ủng hộ Hôxê được tiến hành mạnh mẽ suốt ba năm". Dư luận công chúng công phẫn, buộc nhà chức trách phải xử lại... và cuối cùng toà xử trắng án.

Tác giả kể: "Bản tuyên án được hoan nghênh bằng những tiếng vỗ tay vang như sấm. Và Hôxê, anh chiến sĩ bãi công da đen ngả mình trong cánh tay các đồng chí và các người bảo vệ anh, những đại biểu của công nhân da trắng". Và kết luận:

"Vậy là, dù màu da có khác nhau, trên đời này chỉ có hai giống người: giống người bóc lột và giống người bị bóc lột. Mà cũng chỉ có một mối tình hữu ái là thật mà thôi: tình hữu ái vô sản".

Trong tháng, bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Phụ nữ phương Đông, đăng trên Tạp chí Nga Rabốtnhitxa (Nữ công nhân).

Tác giả đã giới thiệu sự chuyển mình của phụ nữ các nước phương Đông: Phụ nữ Thổ Nhĩ Kỳ tham gia bảo vệ đất nước chống sự xâm lược của chủ nghĩa đế quốc phương Tây; phụ nữ Ấn Độ vùng lên chống lại sự đô hộ của Anh; phụ nữ Triều Tiên đã và đang đấu tranh vì độc lập của Tổ quốc; phụ nữ Nhật Bản đã buộc Chính phủ phải huỷ bỏ đạo luật cấm phụ nữ tham gia đời sống chính trị, v.v..

Về kinh tế, tác giả viết "những "bông hồng" của phương Đông bắt đầu tỏ cho chủ nghĩa tư bản thấy ở họ có những chiếc gai nhọn. Những cuộc bãi công của nữ công nhân ở các nhà máy và xưởng dệt lụa không còn là hiện tượng hiếm nữa".

Về tổ chức, "trong các tổ chức công đoàn Nhật Bản, phụ nữ chiếm một tỷ lệ đáng kể. Đoàn Thanh niên Cộng sản Trung Quốc mới thành lập được 3 năm đã có trong hàng ngũ của mình hơn 150 nữ công nhân và nữ sinh viên".

"Từ khi đồng chí Lênin mất, các tổ chức chính trị, văn hoá và các tổ chức khác của học sinh các nước phương Đông tổ chức nhiều cuộc mít tinh và hội họp".

Tác giả giới thiệu toàn văn Lời kêu gọi của một nữ sinh viên đăng trên báo Phụ nữ ở Thượng Hải (Trung Quốc) và kết luận:

"Lời kêu gọi trên đây nói lên rằng đã có một bước ngoặt lớn ở các nước phương Đông từ khi ngọn cờ đỏ in hình búa liềm tung bay trên nước Nga Sa hoàng".

* Năm 1925:

- Tháng 5, ngày 1: Cùng với những người cộng sản Trung Quốc, Nguyễn Ái Quốc tham gia tổ chức Đại hội lần thứ nhất của nông dân tỉnh Quảng Đông. Tham dự Đại hội có 117 đại biểu, thay mặt cho trên 20 vạn nông dân Quảng Đông, nhằm thành lập Hội Nông dân tỉnh để thống nhất sự lãnh đạo về công tác và đấu tranh.

- Tháng 5, ngày 2: Từ Quảng Châu, với bí danh HOWANG T.S, Nguyễn Ái Quốc viết báo cáo gửi Quốc tế Công hội đỏ về ngày làm việc đầu tiên của Đại hội lần thứ nhất của nông dân tỉnh Quảng Đông và Đại hội lần thứ hai của công nhân toàn Trung Quốc, cả hai đại hội cùng họp chung. Nguyễn Ái Quốc cho biết, "do đã nhất trí với nhau và nhằm thực hiện một mặt trận thống nhất giữa những người bị bóc lột ở các thành phố với những người bị bóc lột ở nông thôn, những người lãnh đạo đã triệu tập đồng thời vào một lúc hai đại hội họp ở cùng một địa điểm.

Báo cáo mô tả chi tiết quang cảnh hội trường đại hội, lễ khai mạc và lễ kết thúc ngày làm việc đầu tiên. Đồng thời, chuyển tới Quốc tế Công hội đỏ bức điện văn của đại hội sau cuộc lễ.

- Tháng 5, đầu tháng: Cùng với những người cộng sản Trung Quốc, Nguyễn Ái Quốc tham gia tổ chức Hội nghị đại biểu đầu tiên của 20 vạn nông dân có tổ chức của tỉnh Quảng Đông và Hội nghị đại biểu lần thứ hai của công nhân Trung Quốc nhằm mục đích thành lập một mặt trận thống nhất giữa những người bị bóc lột ở thành thị và nông thôn.

* Năm 1926:

- Tháng 5, sau ngày 14: Nguyễn Ái Quốc nhận được thư của Đoàn Chủ tịch Quốc tế Nông dân do Phó Tổng thư ký Đômban, Trưởng ban Phương Đông Vônhêxienxki và Thư ký tổ chức Oóclốp, thay mặt ký tên.

Thư báo cho biết đã nhận được các thư của Nguyễn Ái Quốc đề ngày 13-1-1926, 3-2-1926, và 8-3-1926 với hai số báo Nông dân và những bài cắt của Quảng Châu báo nói về tình cảnh nông thôn Quảng Đông. Đoàn Chủ tịch muốn biết tình hình phong trào nông dân Sơn Đông sau khi gia nhập Quốc tế Nông dân và yêu cầu Nguyễn Ái Quốc gửi cho một thông báo chi tiết về tình hình các tỉnh Quảng Tây, Quý Châu và về kế hoạch tổ chức nông dân.

Thư còn yêu cầu Nguyễn Ái Quốc gửi cho Đoàn Chủ tịch "vào chuyến thư sắp tới" Cương lĩnh của Quốc dân Đảng về vấn đề nông dân, những nghị quyết, những biên bản của Đại hội II Quốc dân Đảng về công tác nông thôn.

* Năm 1928: 

- Tháng 5, ngày 21: Từ Béclin, Nguyễn Ái Quốc viết thư gửi các đồng chí trong Ban Phương Đông Quốc tế Cộng sản, cho biết Người đã nhận được các thứ cần thiết để lên đường và dự định sẽ đi vào khoảng tuần thứ ba tháng này.

Trong thư, Người nêu một số nhận xét về hoạt động của Ban Thuộc địa Đảng Cộng sản Pháp và những đề nghị cụ thể về tài chính, về lề lối làm việc của ban.

Trong tháng 5-1928: Hai bài viết của Nguyễn Ái Quốc, ký bút danh Wang, nhan đề Phong trào công nhân và nông dân mới đây tại Ấn Độ và Chủ nghĩa đế quốc, kẻ tiêu diệt nòi giống bản xứ đăng trên Tập san Inprekorr, bản tiếng Pháp số 43 và số 47.

Bài Phong trào công nhân và nông dân mới đây tại Ấn Độ cho biết, cũng như tại các thuộc địa khác, ở Ấn Độ, chủ nghĩa đế quốc Anh đã tìm cách chia rẽ hàng ngũ vô sản bằng cách thường xuyên khoét sâu những thành kiến dân tộc. Chính sách đặc quyền đặc lợi dành cho những công nhân viên chức người Anh và người lai Anh - Ấn đã tạo ra ở đây một lớp công nhân quý tộc làm chỗ dựa chống lại công nhân bản xứ, phá hoại giai cấp vô sản Ấn Độ.

Song, trong điều kiện đó, công nhân Ấn Độ vẫn kiên trì đấu tranh chống lại mọi âm mưu của bọn đế quốc và những thành kiến chủng tộc. Các cuộc đấu tranh của công nhân đã thống nhất trong những yêu sách chung: đòi tăng lương, đòi ngày làm tám giờ, đòi cải thiện đời sống và điều kiện làm việc, đòi được bảo hiểm xã hội, đòi tự do hoạt động nghiệp đoàn, chống đánh đập, cúp phạt, sa thải…

Giải thích tình hình đó, tác giả cho rằng: “Những  cuộc đấu tranh này của công nhân chỉ là rất thường tình nếu ta xét đến hoàn cảnh vô cùng khổ cực của vô sản Ấn Độ”.

Cùng với phong trào công nhân đang trên đà phát triển, cuộc đấu tranh của nông dân Ấn Độ cũng diễn ra sôi động dưới nhiều hình thức. Đó là hậu quả tất yếu của tình trạng khốn cùng của họ do chính sách thống trị của đế quốc Anh. Các cuộc đấu tranh của nông dân tuy còn rời rạc, nhưng tác giả bài viết đã nhận thấy ý nghĩa to lớn: nông dân từ chỗ dễ bảo và thụ động, giờ đây đã thức tỉnh và biết cách tự vệ và cho rằng đây là "một dấu hiệu của thời đại!".

Bằng những số liệu cụ thể, bài Chủ nghĩa đế quốc, kẻ tiêu diệt nòi giống bản xứ  cho biết: Từ sau chiến tranh, để khôi phục lại những đổ nát, chủ nghĩa đế quốc đã tăng cường khai thác bóc lột thuộc địa, thu về những món lợi kếch xù, nhờ đó tạo nên bộ phận phồn vinh về kinh tế, kỹ nghệ và thương mại cho các nước đó.

Một trong những thủ đoạn tàn ác gia tăng sự bóc lột đối với dân bản xứ được thi hành ở tất cả các thuộc địa của Pháp, Bỉ, Anh và những nước khác là chế độ lao động khổ sai. Lao động khổ sai và những hậu quả của nó làm cho số dân bản xứ ở các thuộc địa chết tới mức khủng khiếp và đang trên đà bị diệt vong. Điều này được khẳng định qua những lời thú nhận của báo chí và chính khách tư sản mà bài viết đã trích dẫn.

Tác giả kết luận: “Ta có thể kết luận rằng mọi chế độ thực dân đế quốc đều tiêu diệt hết các nòi giống bản xứ, và muốn cứu vãn những nòi giống này, ta phải lật đổ chủ nghĩa đế quốc!".

Khoảng đầu năm1929

Từ Uđon, Nguyễn Ái Quốc đến Sacôn, nơi có đông Việt kiều hơn ở Uđon và các tổ chức cách mạng cũng ra đời từ lâu.

Ở Sacôn, Nguyễn Ái Quốc tiếp tục củng cố và xây dựng cơ sở cách mạng để mở rộng phong trào. Ngoài việc dịch sách và huấn luyện thanh niên, hằng ngày Người tổ chức cho cán bộ học tập và nghiên cứu về tình hình thế giới, tình hình trong nước, về chủ nghĩa Mác - Lênin, chú ý nhiều hơn việc giáo dục cán bộ về công tác quần chúng và công tác bí mật.

Kiều bào ở đây, một số theo đạo Thiên Chúa, một số theo đạo Phật, một số thờ Đức thánh Trần, nói chung còn chậm tiến và mê tín. Thấy bà con đau ốm lại chữa bệnh bằng cúng bái, Nguyễn Ái Quốc vận động lập tủ thuốc chung và mời thầy thuốc đến khám bệnh. Người viết bài ca Trần Hưng Đạo theo thể song thất lục bát, kể rõ sự tích đánh giặc cứu nước của vị anh hùng dân tộc để giáo dục lòng yêu nước cho kiều bào. Bài ca có đoạn:

Diên Hồng thề trước thánh minh

Lòng dân đã quyết hy sinh rành rành

Nếu ai muốn đến giành đất Việt,

Đưa dân ta ra giết sạch trơn,

Một người dân Việt hãy đương còn,

Thì non sông Việt vẫn non sông nhà.

Người còn viết nhiều vở kịch thường lấy đề tài lịch sử, bày cho bà con cách diễn kịch và đôi khi cũng tham gia diễn.

Một thời gian dài Nguyễn Ái Quốc ở ngay tại hiệu thuốc của Đặng Văn Cáp và đã tranh thủ học nghề thuốc, nắm được những hiểu biết cơ bản về thuốc và chữa bệnh. Có lần đã bốc thuốc cho một cán bộ bị ốm và người này đã khỏi bệnh. Người còn tìm ra cây hy thiêm mọc trong vùng, chữa được chứng bệnh phong thấp.

Thỉnh thoảng, Người cùng với một số cán bộ, cũng khăn gói tay đẫy đi buôn để gây quỹ cho tổ chức.

Còn nữa

Huyền Trang (tổng hợp)

 

Phần 2. Giai đoạn 1930- 1954

Tháng 5-1930:Nguyễn Ái Quốc hoạt động tại Xinhgapo. Cuối tháng, từ Xinhgapo, Nguyễn Ái Quốc trở lại Hồng Kông.

*Mùa Xuân năm1934, trước tháng 6:Vào một ngày Xuân, trong bộ quần áo dài Trung Quốc, Nguyễn Ái Quốc bước lên một chiếc tàu hàng Xôviết ở Thượng Hải để đi Liên Xô. Sau mấy ngày, tàu cập cảng Vlađivôxtốc (Liên Xô).

*Mùa Hè 1936:Nguyễn Ái Quốc cùng với một số đồng chí trong Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản chuẩn bị cho các đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai, Tú Hưu về nước qua đường Pháp - Hồng Kông - Việt Nam. Người dặn kỹ kinh nghiệm, mật hiệu liên lạc khi đến Hồng Kông... Người còn dặn mấy ý kiến chuyển tới đồng chí Duy (tức Lê Hồng Phong) ở Thượng Hải: Trung ương Đảng phải chuyển về trong nước để trực tiếp lãnh đạo phong trào; không thoả hiệp với bọn tơrốtxkít; lập Mặt trận Dân tộc dân chủ rộng rãi chống phátxít, chống chiến tranh đế quốc...

Nguyễn Ái Quốc tích cực chuẩn bị kế hoạch xin về nước. Người dự định sang Béclin rồi sang Pháp, và từ Pháp đi tàu về Đông Dương... Nếu gặp khó khăn thì đến Thượng Hải, nơi Quốc tế Cộng sản đã lập lại các cơ sở liên lạc của mình, rồi tìm đường về Việt Nam. Nguyễn Ái Quốc được Vụ Tổ chức cán bộ của Quốc tế Cộng sản mời đến làm tờ khai lý lịch, hộ chiếu, giấy đi đường... Song, chuyến đi này phải huỷ bỏ vì tình hình thay đổi. Trong khi chờ đợi một dịp khác, Nguyễn Ái Quốc vào làm việc tại Viện Nghiên cứu các vấn đề dân tộc và thuộc địa đặt trụ sở tại nhà số 25, đại lộ Tvécxkôi ở Mátxcơva.

*Khoảng giữa năm1937: Nguyễn Ái Quốc (Lin) dự kỳ thi học kỳ I năm học 1937-1938 của lớp nghiên cứu sinh Viện Nghiên cứu các vấn đề dân tộc và thuộc địa. Các môn duy vật biện chứng, lịch sử cổ đại và lịch sử trung đại đạt trung bình, môn lịch sử hiện đại đạt điểm xuất sắc.  Nguyễn Ái Quốc (Lin) là một trong hai nghiên cứu sinh không đăng ký đi nghỉ hè một tháng theo kế hoạch của Viện Nghiên cứu các vấn đề dân tộc và thuộc địa dành cho các nghiên cứu sinh.

*Ngày 21/5/1939: Bài viết Thư từ Trung Quốc - Những khó khăn của quân đội Nhật khởi đầu với dòng chữ “Quế Lâm, ngày 15-4”, ký tên P. C. Lin, đăng trên báo Notre Voix. Nguyễn Ái Quốc thuật lại (từ các nguồn thông báo chính thức) một số vụ binh biến (ở Đại Cô ngày 22 tháng Giêng, ở Hán Khẩu ngày 9 tháng 2,...) và tình hình từ chỗ cuồng tín“Hy sinh vì Nhật hoàng là vinh dự lớn nhất!”, “Hãy chiến thắng khi trở về hoặc là tự sát trên chiến trường!”đến tình trạng mất lòng tin, đến những vụ tự tử để khỏi phải ra mặt trận, những vụ nổi dậy của binh lính Nhật ở Hồng Kông, Louang... Kết thúc bức thư, Nguyễn Ái Quốc viết: “Sau khi đọc qua vài sự việc trên đây, chắc các bạn thừa hiểu vì sao bọn Nhật sau khi chiếm Hán Khẩu, Quảng Châu và Nam Dương thì không còn tiến được nữa”.

*Năm 1940

- Ngày 1/5/1940:Theo sự gợi ý của Nguyễn Ái Quốc, tờ báo cách mạng lâu nay mang tên Truyền tin, ra số Kỷ niệm ngày 1-5, là số đầu tiên đổi tên thànhĐ.T. với lời “Kính chào độc giả”:

...“Đ.T. vẫn theo đuổi mục đích và tôn chỉ của Truyền tin mà phấn đấu. Hy vọng kiều bào sẽ giúp đỡ cho Đ.T. cũng như giúp đỡ choTruyền tin trước, có tiền giúp tiền, có ý kiến giúp ý kiến, và ra sức cổ động cho Đ.T. được lan rộng.

Đế quốc chiến tranh đang kịch liệt và mở rộng. Cuộc vận động dân tộc giải phóng đứng trong bước gay go. Đ.T. có thể gánh vác một phần nhiệm vụ lớn của dân tộc, là nhờ sự giúp đỡ của kiều bào.

Còn hai chữ Đ.T. là ý nghĩa gì, kiều bào thử đoán xem”.

Trong mục Văn uyển có bài thơ nhạc Chinh phụ ngâm do Nguyễn Ái Quốc sáng tác, nói lên sự thông cảm với nỗi khổ của con người trong chiến tranh, đồng thời khéo léo khêu gợi chuyển chiến tranh đế quốc thành chiến tranh cách mạng:

Chuyển biến thành phản đế chiến tranh

Pháp thì khi đã giập binh

Nước nhà trọn vẹn quang vinh muôn đời.

+ Sau một tháng ở Chỉ Thôn, Nguyễn Ái Quốc giao nhiệm vụ cho những người ở lại tiếp tục gây cơ sở, giữ gìn bí mật, đồng thời ủng hộ Trung Quốc kháng chiến. Người còn nói với các đồng chí ở cơ sở này:“Chúng tôi ở đây lâu, nay đi, đề nghị các đồng chí nhận xét và phê bình”và“Các đồng chí ở đây cần giúp đỡ các đồng chí qua lại hoạt động. Phải cần đến tiền. Tôi đưa một số tiền vào tiền ăn của chúng tôi...”.Sau đó, Người lên đường trở lại Côn Minh.

+ Tại Côn Minh, Nguyễn Ái Quốc quyết định cho rải truyền đơn dọc tuyến đường sắt từ Côn Minh đến biên giới Việt - Trung, vạch trần tội ác của giặc Pháp, giặc Nhật và kêu gọi quần chúng ủng hộ nhân dân Trung Quốc chống Nhật.

- Cuối tháng 5/1940:Nguyễn Ái Quốc ở Côn Minh. Phùng Chí Kiên dẫn Đặng Văn Cáp đến gặp Người. Người thân mật hỏi đồng chí Cáp về những người quen cũ hồi ở Xiêm (nay là Thái Lan) cách đây đã hơn mười năm. Người cho biết định về nước bằng đường Côn Minh - Lào Cai qua huyện Khai Viễn nếu không có đường nào thuận lợi hơn. Người phái Bùi Thanh Bình về Hồ Kiều thăm dò đường sá và cử Hoàng Văn Lộc cùng về theo.

*Từ ngày 10 đến ngày 19/5/1941: Nguyễn Ái Quốc chủ trì Hội nghị lần thứ Tám của Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương. Hội nghị xác định nhiệm vụ giải phóng dân tộc là nhiệm vụ cấp thiết của cách mạng Đông Dương lúc bấy giờ:“Trong lúc này quyền lợi của bộ phận, của giai cấp phải đặt dưới sự sinh tử, tồn vong của quốc gia, của dân tộc. Trong lúc này nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc, thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được”.

Theo sáng kiến của Nguyễn Ái Quốc, Hội nghị đã quyết định thành lập Mặt trận dân tộc thống nhất rộng rãi mang tên Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Việt Minh), nhằm liên hiệp hết thảy các giới đồng bào yêu nước không phân biệt giàu nghèo, già trẻ, gái trai, không phân biệt tôn giáo và xu hướng chính trị, đặng cùng nhau mưu cuộc dân tộc giải phóng và sinh tồn. Theo đề nghị của Người, Hội nghị đã bầu Ban Chấp hành Trung ương mới và cử đồng chí Trường Chinh là Tổng Bí thư của Đảng.

*Tháng 5- 1942: Tại hang Kéo Quảng, sau khi nghe cán bộ báo cáo về bệnh đậu mùa đang hoành hành ở địa phương, Nguyễn Ái Quốc đã giới thiệu một bài thuốc chữa đậu mùa của người Trung Quốc và căn dặn cán bộ khi đi công tác nhớ phổ biến cho dân biết để chữa bệnh. Người nói:“Đây là một bệnh nguy hiểm không khác gì bọn Tây. Cần phải phòng ngừa ngay”.

*Tháng 5-1943:  Từ trong nhà giam của Cục Chính trị Đệ tứ chiến khu, Hồ Chí Minh bí mật gửi được một lá thư về cho các đồng chí trong nước báo tin vắn tắt về tình hình của mình ở trong tù.

*Tháng 5-1944:  Quyển Chiến thuật du kích (Cách đánh du kích) do Nguyễn Ái Quốc biên soạn được Việt Minh xuất bản. Sách gồm 13 chương: Du kích là gì; Tổ chức đội du kích; Nguyên tắc của cách đánh du kích; Cách tiến công, tập kích; Phục kích; Cách phòng ngự; Cách đánh đuổi giặc; Cách rút lui; Phá hoại; Thông tin và liên lạc; Hành quân; Đóng quân; Căn cứ địa.

*Năm 1945

- Tháng 5, một ngày đầu tháng:

+Hồ Chí Minh đàm đạo về thơ với Hoàng Đức Triều. Nghe bài thơ Vịnh Cao Bằng, Người gật đầu: Được, bài thơ có cái tự hào và chí khí anh hùng! Nếu bớt được điển tích, lời văn trong sáng hơn nữa, sẽ có sức mạnh hơn.

Nghe bản dịch một bài thơ chữ Hán đề trên vách đá chùa Kỳ Sầm, Người hỏi về nguyên tác và nói: Quân Nùng vương thật là mất cảnh giác quá nhỉ! Làm việc quân mà mất cảnh giác, không thể thành công được. Bài thơ này nhiều điển tích phải giảng giải quá!..

+Hồ Chí Minh gửi cho A. Pátti một bức thư cùng với hai tài liệu khác đề nghị chuyển cho phái đoàn Mỹ ở Hội nghị Liên hợp quốc, kêu gọi ủng hộ nền độc lập của Việt Nam. Hai tài liệu này được viết bằng tiếng Việt và tiếng Anh và ký“Đảng quốc dân Đông Dương”. Ít ngày sau, Người lại gửi một tài liệu thứ hai, kèm theo một mảnh giấy nhỏ viết bằng tiếng Anh hỏi A. Pátti xem các văn kiện trên đã gửi đi Xan Phranxítxcô chưa?

- Ngày 4-5-1945:Hồ Chí Minh bắt đầu cuộc hành trình rời Pác Bó về Tân Trào. Sáng: Tại Khuổi Nậm, Hồ Chí Minh tập hợp tiểu đội tự vệ cùng với hai người bạn Đồng minh, nói rõ ý nghĩa quan trọng của chuyến đi rồi trực tiếp phân công từng người, dặn dò cách giữ bí mật và cố gắng tránh đụng độ với địch để bảo toàn lực lượng. Khoảng 9 giờ sáng, đoàn lên đường. Hồ Chí Minh mặc bộ quần áo Nùng đã cũ, đội nón chóp quai thao, khăn che gần kín mặt, đeo chiếc túi dết nhỏ có hai nút buộc dây, tay chống gậy. Trưa: Người nghỉ ăn trưa tại nhà Nông Hiền Hữu ở bản Thua Phia, rồi tiếp tục cuộc hành trình. Chiều tối: Người đến Đào Ngạn, nghỉ ở nhà đồng chí Nông Văn Giáo (bí danh Phục Việt) xóm Bản Nưa. Tại đây, Người yêu cầu đồng chí Quất tìm liên lạc để sáng hôm sau dẫn đoàn đi Lam Sơn.

- Ngày 5-5-1945:Người rời Bản Nưa đi Lam Sơn. Tại Lam Sơn, Người nghỉ chân ở trạm giao thông của Liên tỉnh uỷ và đến tối ngủ lại nhà một cơ sở quần chúng.

- Từ ngày 6 đến 8-5-1945:Hồ Chí Minh làm việc tại Lam Sơn. Người họp với các cán bộ Trung ương và cán bộ của Liên tỉnh uỷ Cao-Bắc-Lạng bàn một số công việc chuẩn bị khởi nghĩa.

- Ngày 9-5-1945:Sáng, Hồ Chí Minh rời Lam Sơn. Đi theo Người có tiểu đội cận vệ đặc biệt do Đặng Văn Cáp phụ trách. Trưa, Hồ Chí Minh đến xã Bình Dương, ăn trưa ở Thin Tăng. Chiều, Người tiếp tục đi, gần tối đến bản Khuổi Lẩy (thuộc xã Thịnh Vượng, châu Nguyên Bình, nay là xã Bình Dương, huyện Hoà An).

Cùng ngày, Người viết một lá thư gửi Sáclơ Phen và Bécna. Thư viết bằng loại bút sắt trên giấy làm bằng rơm của Trung Quốc. Toàn văn như sau:

Ông Bécna và ông Phen thân mến!

Tôi hết lòng cảm ơn các ông về sự giúp đỡ của các ông cho các bạn chúng tôi.

Tôi mong muốn là các bạn của chúng tôi sẽ học được vô tuyến điện và những thứ cần thiết khác cho cuộc đấu tranh chung chống Nhật của chúng ta.

Tôi hy vọng một ngày gần đây nhất sẽ hân hạnh được đón tiếp các ông tại khu căn cứ của chúng tôi. Nếu được thế thì thật là tuyệt.

Cho phép tôi gửi lời chào kính trọng tới tướng Sênôn.

9-5-1945. Chân thành gửi tới các ông lời chúc mừng tốt đẹp nhất.

- Ngày 10-5-1945:Hồ Chí Minh cùng đoàn cán bộ tiếp tục cuộc hành trình hướng tới Ngân Sơn, Người yêu cầu Đặng Văn Cáp trở lại Lam Sơn tiếp tục công việc chế tạo và sửa chữa vũ khí chuẩn bị khởi nghĩa.

- Ngày 11-5-1945:Tiếp tục cuộc hành trình, buổi sáng, khi qua bản Sành, Nà Y (xã Cốc Đán) gặp đúng lúc trời mưa tầm tã. Buổi chiều, Người đến bản Hoàng Phài (xã Thượng An, huyện Ngân Sơn). Theo sự bố trí của đồng chí Mỹ Đức, Người nghỉ chân tại một gia đình cơ sở tin cậy. Người sang thăm lớp bình dân đang học ở ngôi nhà đối diện. Được biết lớp này thuộc xã Minh Khai, Người kể cho lớp nghe về tiểu sử của người phụ nữ chiến sĩ cách mạng vẻ vang ấy. Người ăn cơm tối tại nhà cơ sở rồi dự buổi gặp gỡ thân mật với các cán bộ và quần chúng địa phương. Người nói chuyện về tình hình cách mạng trong nước và thế giới.

- Ngày 12-5-1945:Hồ Chí Minh rời bản Hoàng Phài tiếp tục cuộc hành trình. Gần tối, Người đến Khuổi Mản và nghỉ đêm ở nhà Đàm Ngọc Hải.

- Ngày 13-5-1945:Hồ Chí Minh tiếp tục đi theo hướng Chợ Rã. Dọc đường, Người vui vẻ kể chuyện cho mọi người quên mệt, chỉ dẫn cho các cán bộ trẻ chữa chân đau vì đi bộ nhiều. Gần tối, Người đến Chợ Rã.

- Ngày 14-5-1945:Tiếp tục cuộc hành trình. Trưa, Người dừng chân, nghỉ ăn cơm ở Pò Cót. Gần tối, Người đến Bản Chán.

- Ngày 15-5-1945:Tiếp tục cuộc hành trình. Chiều tối, Người đến Bản Cải (dân tộc Tày) thuộc xã Phương Viên, huyện Chợ Đồn, và nghỉ đêm tại đây.

- Ngày 16-5-1945:Tiếp tục cuộc hành trình. Chiều tối, Người tới bản Rủm Tó., xã Ngọc Bằng (nay là xã Bằng Lãng, huyện Chợ Đồn).

- Giữa tháng 5-1945:

+Hồ Chí Minh gửi “Bản sách đen” và một tập ảnh chụp người dân Việt Nam trong nạn đói ở Bắc Kỳ cho Pátti và yêu cầu ông ta chuyển cho Đại sứ quán Mỹ ở Trùng Khánh để gửi về Bộ Ngoại giao Mỹ.

+Hồ Chí Minh yêu cầu Trung uý Giôn (John), báo vụ của cơ quan OSS, điện về Côn Minh đề nghị thả dù cho Người một quyển Tuyên ngôn độc lập của Hoa Kỳ.

- Ngày 17-5-1945:Hồ Chí Minh và đoàn cán bộ tiếp tục cuộc hành trình. Buổi chiều, Người tới Nà Kiến (xã Nghĩa Tá, huyện Chợ Đồn), gặp Võ Nguyên Giáp lên đón.

- Ngày 20-5-1945:Hồ Chí Minh đến địa phận tỉnh Tuyên Quang. Người dừng chân ăn trưa ở Pá Hóp (xã Lĩnh Phú, huyện Chiêm Hoá), sau đó đi tiếp qua bản Pài, bản Pình (xã Trung Minh, huyện Yên Sơn). Tối, Người nghỉ lại ở bản Coóc (nay thuộc xã Hùng Lợi, huyện Yên Sơn).

- Ngày 21-5-1945:Hồ Chí Minh và đoàn cán bộ đến Hồng Thái (huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang). Người nghỉ chân ở đình Hồng Thái. Sau đó Người vượt sông Đáy đi Tân Trào. Khoảng 16 giờ, Hồ Chí Minh và đoàn cán bộ đến Tân Trào. Theo sự bố trí, Võ Nguyên Giáp đưa Hồ Chí Minh cùng Đinh Đại Toàn và hai người mang điện đài đi theo đến nhà Nguyễn Tiến Sự, ở thôn Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương (Tuyên Quang).

Sau bữa cơm chiều, Võ Nguyên Giáp giới thiệu những người khách đặc biệt với gia đình Nguyễn Tiến Sự và dặn:“Người ngồi cạnh ông già là đồng chí Đại Toàn. Việc cần liên hệ với các đồng chí ở đây thì cứ trao đổi với Đại Toàn”.

Hai người phụ trách điện đài được bố trí làm việc ở một địa điểm có tán cây rậm rạp trong vườn nhà ông Sự. Hồ Chí Minh nhắc anh em nguỵ trang ăngten của máy vô tuyến điện cho kín đáo.

- Sau ngày 24-5-1945:

+Hồ Chí Minh và Nguyễn Tiến Sự lên rừng tìm địa điểm làm nơi ở mới. Lần nào đi Người cũng mang theo la bàn và tổ vô tuyến điện. Đến địa điểm thứ ba, ở lưng chừng đồi nứa Nà Lừa, nơi gần con suối nhỏ, Người chọn làm nơi dựng lán.

+Hồ Chí Minh chuyển từ nhà ông Nguyễn Tiến Sự đến lán Nà Lừa.

+ Hồ Chí Minh chỉ thị khẩn trương mở trường đào tạo cán bộ.

+ Hồ Chí Minh phái một giao thông trao tận tay Pátti tại Côn Minh một thông báo về việc quân Nhật xây dựng công sự ở vùng Cao Bằng và trên đường về Hà Nội. Người còn gửi kèm theo một mẩu giấy trên đó Người viết một câu tiếng Anh hỏi Pátti đã chuyển hộ hai văn kiện chính trị của Người đi Xan Phranxítxcô chưa?.

- Cuối tháng 5, đầu tháng 6-1945:Hồ Chí Minh đến thăm cán bộ học viên Trường Quân chính kháng Nhật tại Tân Trào. Người ân cần hỏi thăm tình hình sinh hoạt, học tập của học viên, tình hình làm ăn của đồng bào. Anh em chỉ biết Người là một ông cụ người Nùng, nói sõi tiếng Kinh.

*Năm 1946

- Đầu tháng 5-1946: Hàng ngày, từ 6 giờ đến 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh ngồi đọc báo tại một phòng làm việc trong Bắc Bộ phủ để các hoạ sĩ Tô Ngọc Vân, Nguyễn Đỗ Cung, Nguyễn Thị Kim vẽ ảnh chân dung và nặn tượng Người. Trong lúc làm việc, các nghệ sĩ đã trao đổi với Người về nghề nghiệp.

- Ngày 1-5-1946: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi nhân ngày Quốc tế Lao động 1-5. Lời kêu gọi có đoạn: “Ở nước ta lần này là lần đầu mà đồng bào ta, anh chị em lao động ta, được tự do đón tiếp ngày 1 tháng 5. Vậy nên nó có ý nghĩa đặc biệt sâu xa hơn nữa. Đối với chúng ta nó là một ngày để tỏ cho thế giới biết rằng ngày này chẳng những là ngày tết lao động, mà nó còn là ngày toàn dân đoàn kết. Đoàn kết để giữ vững tự do dân chủ. Đoàn kết để kiến thiết nước nhà. Đoàn kết để xây dựng một đời sống mới”.

- Ngày 3-5-1946:  Bài viếtHồng quân với Liên Xô (ký bút danh Q.Th) đăng trên BáoCứu Quốc, số 230, giới thiệu về những chiến công oanh liệt của Hồng quân Liên Xô. Theo Người, sở dĩ Hồng quân Liên Xô thu được những chiến công như vậy, ngoài tinh thần chiến đấu dũng cảm còn do những nguyên nhân:

1. Hồng quân Liên Xô "biết phép chiến đấu".

2. Hồng quân Liên Xô "đã được hưởng thụ một nền văn hoá và giáo dục tốt đẹp".

3. Quân dân nhất trí.

4. Quân đội Liên Xô có những vị chỉ huy tối cao sáng suốt và đủ tài đức.

Bài báo kết luận:"Chúng ta đương tổ chức quân đội quốc gia, chúng ta phải rút kinh nghiệm quý báu trong lịch sử kiến thiết quân đội của Liên Xô".

- Ngày 4-5-1946: Người gửi thư cho Anh chị em giáo viên Bình dân học vụ "Anh chị em là đội tiên phong trong sự nghiệp chống nạn mù chữ. Anh chị em chịu cực khổ khó nhọc, hy sinh phấn đấu, để mở mang tri thức phổ thông cho đồng bào, để xây đắp nền văn hoá sơ bộ cho dân tộc. Anh chị em làm việc mà không có lương bổng, thành công mà không có tiếng tăm. Anh chị em là những người “vô danh anh hùng”. Tuy là vô danh nhưng rất hữu ích. Một phần tương lai của dân tộc nước nhà nằm trong sự cố gắng của anh chị em”. Người mong rằng, lòng hăng hái và sự nỗ lực của các giáo viên bình dân học vụ sẽ sớm mang lại kết quả vẻ vang: đồng bào ai cũng biết đọc, biết viết.“Cái vinh dự đó thì tượng đồng, bia đá nào cũng không bằng”.

- Ngày 6-5-1946: 8 giờ 30, Người dự cuộc họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo về Phái đoàn Việt Nam ở Đà Lạt đã đạt được thoả thuận: hai Chính phủ cử  ra một ban để nghiên cứu nhằm xây dựng một không khí tốt đẹp, xoá bỏ sự thù địch. Sau đó, Hội đồng Chính phủ nghe thông báo tình hình quân sự giữa Việt Nam và Pháp, một số công việc thuộc nội vụ như báo chí, quảng cáo và thảo luận một số việc về kinh tế như đổi giấy bạc, khai thác mỏ...

- Ngày 8-5-1946: 8 giờ 30, Người dự cuộc họp Hội đồng Chính phủ nghe thông báo và bàn về vấn đề tài chính, trong đó có việc Lư Hán đã gửi cho Người hai quyển sổ quyên góp cho Trung Hoa. Người đã quyên 50.000đ quốc tệ và mỗi Bộ trưởng quyên 10.000đ quốc tệ. Hội đồng cũng nghe báo cáo về Phái đoàn Việt Nam ở Đà Lạt và việc Hội nghị Đà Lạt sẽ bế mạc ngày 11 tháng 5, về tình hình người Trung Hoa nhập cảng hàng hoá, về tình hình hộ đê...

- Ngày 9-5-1946: 9 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Người tiếp gần 50 đại biểu thuộc đủ các lứa tuổi, các giới của các dân tộc thiểu số ở Tuyên Quang, Hà Giang. Các đại biểu đã biếu Người khoai, ngô, mật ong, vải... của địa phương. Người nâng cốc chúc các đại biểu mạnh khoẻ, sống lâu, hô hào con cháu đoàn kết giúp Chính phủ và động viên chị em phụ nữ, hỏi thăm tình hình xoá nạn mù chữ, khuyên đồng bào nên gắng sức học tập cho biết chữ và đoàn kết chặt chẽ. Người nhắc các đại biểu lần sau không nên mang cho nhiều quà, vừa tốn công vừa tốn của. Người tự tay tặng mỗi đại biểu một tấm huy hiệu có in hình của Người và chụp ảnh kỷ niệm với các đại biểu.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi tặng Đội tự vệ chiến đấu thành Hoàng Diệu gói chè của đồng bào Hà Giang mới biếu Người.

- Trước ngày 10-5-1946: Người gửi thư choLiên đoàn Công giáo và Nhà Dục anh Công giáotỉnh Thái Bình. Sau khi cảm ơn đồng bào Thái Bình đã tặng nhiều nông sản địa phương nhân dịp Người thăm Thái Bình ngày 28 tháng 4, Người viết:

“Trong các vật kỷ niệm, cái khung ảnh bằng lụa do Nhà Dục anh Công giáo thêu, và Liên đoàn Công giáo biếu tôi, làm cho tôi đặc biệt cảm động... Tôi cảm ơn và xin chúc toàn thể đồng bào Công giáo luôn luôn mạnh khoẻ, để phụng sự Tổ quốc, phụng sự Chúa Trời”.

- Ngày 10-5-1946: 8 giờ 30, Người dự cuộc họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo và bàn về các vấn đề tổ chức các bộ, việc tiếp tế gạo, một số vụ Việt Nam Quốc dân Đảng từ Đồng Mỏ (Lạng Sơn) kéo xuống uy hiếp Bắc Giang.

- Ngày 13-5-1946: 8 giờ 30, dự cuộc họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo tình hình quân đội Pháp khủng bố ở miền Nam Trung Bộ, và lời yêu cầu của chủ Hãng Xi măng ở Huế và Hãng Sifa ở Vinh muốn Chính phủ tạo điều kiện thuận lợi cho họ sản xuất. Người nhắc Bộ Canh nông chú ý vấn đề nhân lực để kịp gặt lúa ở nông thôn.

10 giờ, Người cùng Hội đồng Chính phủ tiếp Phái đoàn Việt Nam đi dự hội nghị trù bị Việt - Pháp ở Đà Lạt về. Người nói:"Hoan nghênh phái bộ Hội nghị trù bị. Tuy kết quả chưa đủ, nhưng phái bộ đã làm cho nước Pháp và ngoại quốc biết rõ rằng người nước ta biết tranh đấu, biết công tác và biết đoàn kết...." Sau khi nghe phái đoàn báo cáo quá trình đàm phán, Người nói:"Phải tiếp tục tranh đấu tại Hội nghị Pari!".

- Ngày 14-5-1946: 8 giờ 30, Người dự họp Hội đồng Chính phủ nghe phái đoàn đi dự Hội nghị Đà Lạt thông báo cuộc đàm phán với Pháp về các vấn đề:

- Ngoại giao của nước Việt Nam;

- Liên bang Đông Dương;

- Liên hiệp Pháp quốc;

- Trưng cầu ý kiến dân chúng.

Cùng ngày, Người gửi điện đến Đô đốc Đácgiăngliơ đề nghị chuyển lời cảm ơn của Quốc hội và Chính phủ Việt Nam tới Chính phủ Pháp đã đón tiếp niềm nở Phái đoàn Quốc hội Việt Nam và"ao ước rằng những cuộc thương thuyết sau này tại Pari cũng sẽ thân mật như thế để mưu sự thịnh vượng chung cho cả hai dân tộc".

- Ngày 15-5-1946: 8 giờ 30, Người dự họp Hội đồng Chính phủ, tiếp tục nghe phái đoàn đi dự Hội nghị Đà Lạt thông báo công việc của Tiểu ban Kinh tế và Tiểu ban Văn hoá trong cuộc đàm phán với Pháp.

- Khoảng giữa tháng 5-1946: Đến thăm đoàn cán bộ miền Nam ra Bắc đang ở tại nhà ông Bộ trưởng Bộ Giáo dục, Người hỏi thăm sức khoẻ của đoàn và tình hình Nam Bộ. Khi biết chiến trường Nam Bộ rất cần súng, Người nói: “Thế nào Trung ương và Chính phủ cũng có súng gửi về Nam. Nhưng nước ta còn nghèo, các cô các chú về, phải đánh Pháp cho giỏi, cướp lấy súng của nó dùng thì cái vốn đó mới nhiều”. Người hỏi chuyện từng người và căn dặn đồng chí Nguyễn Thị Định[1]: “Cô ở ngoài này học tập một thời gian rồi lại về tiếp tục kháng chiến với bà con. Người cách mạng phải học suốt đời, học lý luận, học quần chúng, học thực tế. Người không học thì như đi ban đêm không có đèn, không có gậy, dễ vấp té, có phải thế không?”.

- Ngày 16-5-1946: 8 giờ 30, Người dự họp Hội đồng Chính phủ tiếp tục nghe phái đoàn đi dự Hội nghị Đà Lạt thông báo công việc của Tiểu ban Quân sự.

- Ngày 17-5-1946: 8 giờ 30, Người dự họp Hội đồng Chính phủ bàn việc tổ chức Nha tiếp tế (thuộc Bộ Kinh tế), việc chuyên chở muối, vấn đề giấy bạc 500 đồng và tình hình quân sự ở một số địa phương.

Cùng ngày, bài viếtBinh pháp Tôn Tử, ký bút danh Q.Th., đăng trên BáoCứu Quốc, số 242. Người phân tích “nguyên lý thứ nhất” trong 10 nguyên lý cơ bản của Binh pháp Tôn Tử là: “Phải biết xét đoán trước”, tức là trước trận đánh, người cầm quân phải biết mình, biết người, biết thiên thời địa lợi. Có như vậy mới nắm chắc được phần thắng trong lúc chiến tranh.

- Ngày 18-5-1946: 18 giờ, tại Bắc Bộ phủ, tiếp Đoàn đại biểu Chính phủ Pháp do Đô đốc Đácgiăngliơ dẫn đầu[2]đến chào. Trong buổi tiếp, khi nâng cốc chào mừng ông Cao uỷ, Người nói:“Thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà mới lấy làm sung sướng được tiếp đón các vị đại diện của nước Pháp mới. Sau cuộc hội thương tại vịnh Hạ Long, Hội nghị trù bị tại Đà Lạt và cuộc giao hảo của phái bộ Quốc hội Việt Nam với Quốc hội Pháp tại Pari, hôm nay, với việc ngài đến thăm Hà Nội, cuộc bang giao Pháp - Việt chắc chắn sẽ có bước phát triển mới".

19 giờ 45, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến đáp lễ tại nơi ở của tướng Valuy, nơi nghỉ của Đô đốc Đácgiăngliơ.

- Ngày 19-5-1946: Sáng, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh lần lượt tiếp các vị trong Thường vụ và trong Chính phủ, các đoàn đại biểu tới chúc thọ Người.

Nhớ lại kỷ niệm Ngày sinh nhật của Người năm 1946, Đại tướng Võ Nguyên Giáp kể:

"Tiếng trống ếch rộn ràng trước cửa Bắc Bộ phủ. Các cháu đã tới. Bác Hồ ra đón các cháu vào. Hơn một chục em bé gái, trai thay mặt cho toàn thể thiếu nhi nội ngoại thành đến chúc thọ Bác. Trong các em, có em hằng ngày vẫn phải đi bán báo, có em là trẻ mồ côi ở Trường trẻ mồ côi Hàng Bột. Các em đua nhau gắn huy hiệu Măng mọc thẳng lên áo Bác, tặng Bác những chữ "i", "t" tượng trưng cho phong trào Bình dân học vụ, những tập sách nhỏ in Điều lệ và bài hát của Hội Nhi đồng cứu quốc.

Quà của Bác Hồ cho các cháu bé năm đó là một cây bách tán. Bác trỏ cái cây nhỏ lá rất xanh, trồng trong chậu, nói:

- Bác có cây này tặng các cháu. Mai sau cái cây này sẽ mọc một trăm cái tán. Các cháu về chăm cho cây lớn, cây tốt thế là các cháu yêu Bác lắm đấy!

Các em vui mừng hát một bài cảm ơn Bác. Khi các em vừa khênh chậu cây bách tán đi ra thì một đoàn hơn năm chục anh, chị bước vào phòng... Đây là những người thay mặt cho miền Nam đang chiến đấu tới chúc thọ Bác.

Sau khi nghe lời chúc mừng của các anh, các chị, Bác nói:

- Tôi xin cảm ơn các anh, các chị Nam Bộ đã đến chúc thọ tôi. Thật ra, các báo ở đây đã làm to cái ngày sinh của tôi, chứ tuổi năm mươi sáu chưa có gì đáng được chúc thọ, cũng hãy còn như là thanh niên cả, mà trước các anh, các chị, trước cảnh êm vui ở Bắc đây, tôi thật lấy làm xấu hổ vì trong Nam chưa được thái bình.

Hai giọt lệ chảy trên gò má Bác...

Lát sau, Ban Vận động Trung ương Đời sống mới vừa được thành lập tháng trước... đến chúc thọ Bác. Nhân được gặp Bác, các đại biểu đề nghị Bác nêu ra cho cuộc vận động một khẩu hiệu. Bác nói:

- Các chú muốn có một khẩu hiệu ư? "Cần kiệm liêm chính", "Chí công vô tư". Khẩu hiệu đó!

Một đại biểu thưa với Bác khẩu hiệu này đã quá quen thuộc, xin Bác một khẩu hiệu mới cho hợp với cuộc vận động Đời sống mới.

Bác cười rồi nói:

- Hàng ngày ta phải ăn cơm, uống nước, phải thở khí trời mà sống. Những việc đó, ngày xưa ông cha ta phải làm, bây giờ chúng ta phải làm, con cháu ta sau này cũng phải làm. Vậy ăn cơm, uống nước và thở khí trời để đem lại cuộc sống cho con người thì đó là những việc không khi nào trở thành cũ cả. "Cần kiệm liêm chính", "Chí công vô tư" đối với Đời sống mới cũng như vậy".

Cũng trong buổi sáng, tiếp phóng viên Hãng Thông tấn Pháp AFP tại Hà Nội. Về tình hình Hội nghị trù bị Đà Lạt, Người nói: “Một cách trung thực, thành thực, và đôi khi tàn bạo, đại biểu của hai nước đã nói rõ lập trường của mình, đó là một phương pháp hay, vì như vậy, bây giờ chúng ta hiểu nhau hơn trước. Về một vài điểm, hai bên đã thoả thuận. Vẫn còn có những sự bất đồng ý kiến. Nhưng cuộc Hội nghị này chỉ là một cuộc Hội nghị trù bị. Nhiệm vụ của cuộc Hội nghị Ba Lê[3] là chuẩn y sự thoả hiệp thực hiện ở Đà Lạt và dung hoà các quan điểm xung đột nhau. Các cuộc xung đột ý kiến không đến nỗi không giải quyết được. Hai dân tộc phải thoả thuận với nhau để thực hiện một cuộc hợp tác thân thiện. Chúng ta đã đặt một nền tảng chắc chắn cho các cuộc đàm phán sau này".

- Ngày 20-5-1946: 8 giờ 30, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh báo cáo trước Hội đồng: Trong mấy ngày qua, Người gặp và nói chuyện với Đô đốc Đácgiăngliơ, nhưng phần nhiều chỉ nói về chính trị chung chung và chỉ quyết định được một việc là phái đoàn của ta sẽ lên đường ngày 31-5 đi Pari dự cuộc đàm phán chính thức. Tiếp đó, Hội đồng bàn vấn đề thưởng, phạt trong việc hộ đê; nghe báo cáo về tình hình gia đình ông Vĩnh Thuỵ và quyết định cần có mọi biện pháp đảm bảo an toàn và thực hiện các ý muốn của Cố vấn.

Trong ngày, sau khi đọc xong cuốnPhương pháp và cách thức dạy học vỡ lòng chữ quốc ngữ, do Nha Bình dân học vụ xuất bản, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết vào trang đầu cuốn sách:

“Anh chị em giáo viên bình dân học vụ cố gắng đọc kỹ sách này, rồi tận tâm dạy bảo đồng bào thất học, làm cho nạn mù chữ chóng hết.

Thế là làm tròn một nhiệm vụ thiêng liêng của mình đối với Tổ quốc”.

- Ngày 22-5-1946: 8 giờ 30, dự họp Hội đồng Chính phủ thảo luận các vấn đề: Dự án Sắc lệnh tổ chức các cơ quan y tế; giải quyết xung đột giữa các đảng phái ở các tỉnh; kiểm soát xuất nhập cảng; việc Trung Hoa xin xuất 2000 tấn gạo; vấn đề Pháp định mở nhà Thông tin ở Hà Nội. Hội đồng Chính phủ quyết định lập mộtUỷ ban nghiên cứu đặc biệt các vấn đề sẽ đàm phán ở Pari, gồm sáu người: Chủ tịch Hồ Chí Minh và các ông Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn Tường Tam, Phan Anh, Võ Nguyên Giáp, Vũ Hồng Khanh.

- Ngày 23-5-1946: Người gửi thư cám ơn Quốc hội, Chính phủ, các tổ chức tôn giáo, các cơ quan đoàn thể và đồng bào cả nước cùng bè bạn nước ngoài đã chúc mừng nhân ngày sinh của Người. Bức thư có đoạn: “Nhân dịp này, tôi xin hứa với đồng bào rằng từ đây về sau, cũng như từ đây về trước, tôi sẽ ra sức phấn đấu để giữ quyền tự chủ của nước nhà, quyền tự do của dân tộc, quyền dân chủ của đồng bào. Tôi xin hứa với bạn hữu các nước rằng tôi sẽ dùng tinh thần lực lượng nhỏ mọn của tôi để giúp vào xây đắp mối tình thân thiện giữa các dân tộc”.

- Ngày 24-5-1946: 8 giờ 30, Người dự họp Hội đồng Chính phủ, nghe báo cáo về công việc của Đoàn Quốc hội ở Pháp, việc dàn xếp tình hình ở Bắc Giang và Vĩnh Yên, việc bộ đội của Việt Nam Cách mệnh đồng minh hội đã hợp nhất với bộ đội Chính phủ, việc Việt kiều ở Thượng Hải về nước.

Cùng ngày, bài viết giới thiệu vềBinh pháp Tôn tử, dưới nhan đềMuốn biết người phải thế nào? (ký bút danh Q.Th.), đăng trên BáoCứu Quốc, số 248. Bài báo phân tích tầm quan trọng của việc dùng gián điệp trong chiến tranh.

- Ngày 26-5-1946: 6 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Anh, Chủ tịch Quân uỷ hội Võ Nguyên Giáp và nhiều cán bộ quân sự cấp cao rời Hà Nội đi dự Lễ khai giảng Trường Võ bị Trần Quốc Tuấn tại Sơn Tây. Tại buổi lễ, sau lời chúc mừng của Bộ trưởng Phan Anh và Giám đốc nhà trường Hoàng Đạo Thúy, Người nói:Anh em có nhiều giai cấp, tư tưởng khác nhau, trước hết phải đoàn kết, đoàn kết thực thà.  Phải có kỷ luật về cả tinh thần lẫn vật chất. Phải noi gương anh dũng của anh em binh sĩ hồi khởi nghĩa để làm gương cho các lớp về sau. Các anh em cần làm được như lời Tôn Trung Sơn đã nói: “Những người thanh niên tốt muốn làm việc to chứ không muốn làm quan lớn”.

Sau khi trao tặng nhà trường lá cờ“Trung với nước, hiếu với dân”,Người căn dặn:“Trung với nước, hiếu với dân là bổn phận thiêng liêng, là mục đích của anh em, một trách nhiệm nặng nề nhưng cũng là vinh dự của người chiến sĩ trong đạo quân quốc gia đầu tiên của nước ta”.

Trước khi về Hà Nội, Người thăm hỏi các đại biểu Phụ lão cứu quốc Sơn Tây, nhận quà biếu của các cụ và Cô nhi viện. Tại Uỷ ban hành chính Sơn Tây, Người nói chuyện với thanh niên và đồng bào.

- Ngày 27-5-1946: 8 giờ 30, Người dự họp Hội đồng Chính phủ. Hội đồng quyết định Cụ Huỳnh Thúc Kháng tạm thay Chủ tịch Hồ Chí Minh trong thời gian Người đi vắng và bàn vấn đề kiều bào ở Thượng Hải về nước, kiều bào ở Lào, vấn đề giảm thuế cho những tỉnh khó khăn và thu thuế hàng hoá của Pháp.

- Ngày 29-5-1946: 8 giờ 30, Người dự họp Hội đồng Chính phủ, quyết nghị Chính phủ ký những Sắc lệnh về việc cử phái đoàn Việt Nam đi Pháp; cử người phụ trách Bộ Quốc phòng trong lúc ông Phan Anh và ông Tạ Quang Bửu vắng mặt; thiết quân luật và giới nghiêm; tuyên dương các binh sĩ có công; tổ chức Bộ Tài chính;... Hội đồng còn nghe báo cáo về tình hình mâu thuẫn giữa các đảng phái ở địa phương. Chủ tịch Hồ Chí Minh giới thiệu về cấp bậc mới của ông Vũ Đình Huỳnh - thành viên của Đoàn Việt Nam sắp đi Pháp. Người nói:"Anh Vũ Đình Huỳnh, Thư ký riêng của tôi, aide camp particulier (nguyên văn tiếng Pháp của Bác). Trước đây ta phong cho Huỳnh chức đại uý, đi đường gặp quan tư của Pháp phải chào, nay tôi nhân danh Chính phủ phong cho anh Huỳnh chức đại tá, colonel, như thế anh Huỳnh chỉ phải chào có một Xalăng thôi".

Cùng ngày,Hội Liên hiệp quốc dân Việt Nam (gọi tắt là Hội Liên Việt) tiến hành đại hội thành lập. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được đại hội bầu làm Hội trưởng danh dự.

Cũng cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng tướng R. Xalăng đến Trường Trung học Anbe Xarô là nơi trú quân của Sư đoàn thiết giáp số 2 của Pháp tại Hà Nội. Đứng trước các sĩ quan chỉ huy và binh lính tập trung tại sân trường, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói:"Tôi đi Pháp, tới đất nước tươi đẹp, Tổ quốc của các bạn. Tôi sẽ nói với các bà mẹ, các chị, các em và những người yêu của các bạn rằng các bạn đều khoẻ mạnh, đều là những người lính xứng đáng với danh dự của nước Pháp".

- Ngày 30-5-1946:  7 giờ 30, trời mưa to, Người đến dự cuộc mít tinh của đồng bào tổ chức tại Việt Nam học xá để tiễn Người sang Pháp với tư cách là thượng khách của Chính phủ Pháp. Tại cuộc mít tinh, Người nói:“Cả đời tôi chỉ có một mục đích là phấn đấu cho quyền lợi của Tổ quốc và hạnh phúc của quốc dân... Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, tôi cũng chỉ đeo đuổi một mục đích là làm cho ích quốc lợi dân. Vậy nên lần này, tôi xin hứa với đồng bào rằng: Tôi cùng anh em đại biểu sẽ gắng làm cho khỏi phụ lòng tin cậy của quốc dân". Người căn dặn đồng bào ra sức giúp cho cuộc đàm phán có kết quả bằng cách:

“1- Đoàn kết chặt chẽ, tránh mọi sự chia rẽ;

2- Ra sức cần kiệm, cho khỏi nạn đói khó;

3- Ra sức gìn giữ trật tự, tuyệt đối tuân theo mệnh lệnh của Chính phủ;

4- Đối với các kiều dân hữu bang, phải tử tế ôn hoà”.

Với ngoại kiều ở Việt Nam, Người khuyên nên “tương kính thương thân,thành thật hợp tác, êm ấm thuận hoà, thực hiện chữ “Tứ hải giai huynh đệ”.

11 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Người tiếp các phóng viên ở Hà Nội, căn dặn các nhà báo phải làm tròn nhiệm vụ tranh đấu cho nước nhà, hướng dẫn dư luận đồng bào và giữ thái độ của các cơ quan ngôn luận là ôn hoà, đúng đắn.

12 giờ, Người dự họp Hội đồng Chính phủ bàn vấn đề cử người thay ông Nguyễn Tường Tam, Trưởng Phái đoàn Việt Nam đi Pari.

Chiều, tại Bắc Bộ phủ, Người tiếp các ông Nguyễn Văn Tố và Bùi Bằng Đoàn, thay mặt Quốc hội, đến chúc Người sức khoẻ trước khi lên đường sang Pháp để giành quyền tự chủ hoàn toàn cho nước nhà.

- Cuối tháng 5-1946:

+ Tại Bắc Bộ phủ, Người tiếp các ông Tạ Quang Bửu, Trần Duy Hưng và các đại biểu trong Bộ Tổng uỷ viên Hướng đạo đến báo cáo về công việc của Hội và đề nghị Người làm Hội trưởng danh dự Hội Hướng đạo Việt Nam.

+ Người làm thơ hoạ lại bài thơ của Nguyễn Hải Thần tặng Người trước khi sang Pháp. Toàn văn bài thơ như sau:

“Gặp gỡ đường đời anh với tôi,

Đường đời gai góc phải chia hai.

Đã sinh tai mắt, sinh đầu óc.

Há bỏ thân yêu, bỏ giống nòi.

Trách kẻ đưa thân vào miệng cọp,

Tôi đành ghé đít cưỡi đầu voi.

Tàn cờ mới biết tay cao thấp,

Há phải như ai, cá thấy mồi!”.

- Ngày 31-5-1946: Sáng sớm, Người viết thưGửi đồng bào Nam Bộ,  khuyên đồng bào Nam Bộ hãy bình tĩnh và hứa với đồng bào rằng"Hồ Chí Minh không phải là người bán nước",đồng thời khẳng định:“Đồng bào Nam Bộ là dân nước Việt Nam. Sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lý đó không bao giờ thay đổi!”. Người còn viết thư trả lời Hội trưởng Hội Hướng đạo Việt Nam, đồng ý nhận làmHội trưởng danh dựcủa Hội và chúc anh em trong Hội luôn luôn sẵn sàng"Phụng sự Tổ quốc".

6 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Phái đoàn Việt Nam đến sân bay Gia Lâm. Người cùng với ông Phạm Văn Đồng, tướng Valuy và tướng Xalăng duyệt đội quân danh dự của Việt Nam và Pháp, khen ngợi đội quân danh dự của quân đội Pháp và mong rằng hai quân đội Việt, Pháp thân thiện với nhau.

Trước lúc lên máy bay, Chủ tịch Hồ Chí Minh nắm tay Cụ Huỳnh Thúc Kháng và nói: “Tôi vì nhiệm vụ quốc dân giao phó phải đi xa ít lâu, ở nhà trăm sự khó khăn nhờ cậy ở Cụ cùng anh em giải quyết cho. Mong Cụ “dĩ bất biến ứng vạn biến” (lấy cái không thay đổi để đối phó với muôn sự thay đổi)”. Sau đó, Người nói với các thành viên trong đoàn công tác sang Pháp trước những đại biểu đưa tiễn:“Anh em chúng ta mang trọng trách quốc gia, trước mặt quốc dân đồng bào, chúng ta phải thề dù gặp gian lao thế nào, chúng ta cũng phải nhất tâm đoàn kết để làm tròn nhiệm vụ đối với Tổ quốc”. Tất cả đồng thanh hô:“Xin thề!”.

7 giờ 45, hai chiếc máy bay Dakota kiểu Mỹ từ từ cất cánh. Một chiếc chở Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng với các ông Phạm Văn Đồng, Hoàng Minh Giám, bác sĩ Nguyễn Văn Luyện và hai thư ký riêng của Người là Vũ Đình Huỳnh, Đỗ Đình Thiện. Phía Pháp có tướng Xalăng, Đarây, đại uý Cácchiê, v.v.. Một chiếc chở phái bộ đi dự Hội nghị Phôngtennơblô.

Trước đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi điện cho Đô đốc Đácgiăngliơ. Toàn văn bức điện như sau: “Tôi xin cảm ơn Ngài đã săn sóc về việc khởi hành sang Pháp của tôi và tôi thành thực cảm ơn Ngài đã viết thư chúc tôi trong lúc tôi lên đường. Tôi sẽ hy vọng và quả quyết rằng cuộc đàm phán chính thức ở Ba Lê sẽ được tốt đẹp và nhờ đó hai dân tộc Pháp-Nam sẽ cộng tác một cách chặt chẽ".

Cùng ngày, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh giới thiệu vềBinh pháp Tôn Tửdưới nhan đềPhương pháp dùng gián điệp (ký bút danh Q.Th.), đăng trên BáoCứu Quốc, số 254. Tác giả đã phân tích về hai vấn đề:Đối với gián điệp phải thế nàovàDùng gián điệp phải thế nàotrong phép dụng binh của Tôn Tử, từ đó rút ra kết luận: "Vậy người làm tướng phải biết dùng người có mưu trí làm gián điệp cho mình. Đó là bí quyết trong phép dụng binh. Vì có căn cứ vào báo cáo xác thực của người gián điệp mới đủ tài liệu bày mưu, tính kế và định đường lối tiến thoái được. Đặt được kế hoạch xác đáng tức là biết mình, biết người, đánh trăm trận được trăm trận".

Cùng ngày, Người tới Miến Điện (nay là Myanma).

*Năm 1947

- Ngày 3-5-1947: Chủ tịch Hồ Chí Minh tới thăm mặt trận X, đã tiếp và trả lời phỏng vấn của các nhà báo Việt Nam có mặt tại đây về cảm tưởng của Người đối với Hội nghị Mátxcơva, về kết quả Hội nghị Liên Á, về tình hình nước Pháp... Trả lời câu hỏi: Tinh thần các chiến sĩ ta thế nào?Người nhận xét: "Mặc dầu dầm mưa dãi nắng, khi đói, khi no, bom nổ tứ tung, đạn kêu váng óc, mà tướng sĩ vui vẻ kiên quyết, tinh thần rất cao. Họ rất xứng đáng cái tên: Đội xung phong của dân tộc".

- Trước ngày 10-5-1947: Trả lời phóng viên báo L'Humanité, Rơnê Lécmitơ (René L'Hermite), Người nói: "Tôi hoàn toàn tin rằng đình chiến là điều có thể thực hiện được... Chúng tôi khao khát hoà bình và chúng tôi sẵn sàng hoà bình. Chỉ còn tuỳ thuộc vào quyết tâm của Chính phủ Pháp mà thôi".

- Ngày 10-5-1947: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn Hội nhi đồng Công giáo khu Thượng Mỹ, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Tây), đã gửi thư cho Người. Người khuyên các cháu:

"- Biết giữ kỷ luật.

- Siêng học, siêng làm.

- Yêu Chúa, yêu nước".

- Ngày 12-5-1947: Hồi 22 giờ, tại thị xã Thái Nguyên, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Pôn Muýt (Paul Mus), đại diện của Cao uỷ Pháp Bôlaéc (Bollaert), để trao đổi về điều kiện ngừng bắn của hai phía Việt - Pháp. Do dã tâm xâm lược và những yêu sách ngang ngược của thực dân Pháp đòi phía Việt Nam phải đầu hàng, cuộc hội kiến đã không mang lại kết quả.

- Ngày 15-5-1947: 20 giờ, Người chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để bàn vấn đề ngoại giao với Pháp sau cuộc hội kiến giữa Người với Pôn Muýt ngày 11 tháng 5. Tiếp đó, nghe báo cáo của Bộ Quốc phòng về tình hình các mặt trận.

- Ngày 19-5-1947: Chào mừng Ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các đồng chí phục vụ chuẩn bị sẵn một bó hoa rừng đến chúc thọ Người. Nhận bó hoa từ tay các đồng chí, Người rất xúc động và đề nghị dành những bông hoa ấy đi viếng mộ đồng chí Lộc[4]vừa mới mất trước đó ít ngày vì bệnh sốt rét.

Cùng ngày, Người rời Sơn Dương (Tuyên Quang) chuyển đến địa điểm mới.

- Ngày 20-5-1947: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến ở và làm việc tại thôn Điền Mạc, xã Thanh Định, huyện Định Hoá, tỉnh Thái Nguyên.

- Ngày 25-5-1947: Sau cuộc hội kiến với Pôn Muýt, Chủ tịch Hồ Chí Minh raLời kêu gọi đồng bào và chiến sĩcả nước,tố cáo bọn quân phiệt thực dân Pháp "quen thói hung tàn, bất nhân, vô lễ" đã đưa ra những điều kiện ngang ngược đòi nhân dân Việt Nam phải đầu hàng, đời đời phải quỳ gối cúi đầu làm nô lệ cho chúng. Người kêu gọi mọi người hãy kiên quyết hy sinh chiến đấu, đánh tan bọn quân phiệt thực dân, giành lấy thống nhất và độc lập cho Tổ quốc.

Cùng ngày, Người viếtThư gửi nhân dân PhápvàThư gửi anh em giới văn hoá và trí thức Nam Bộ. TrongThư gửi nhân dân Pháp, Người nhắc lại thiện chí của Chính phủ và nhân dân Việt Nam, tố cáo thái độ hiếu chiến của bọn quân phiệt thực dân Pháp, và khẳng định: "Bọn quân phiệt thực dân đã bắt buộc chúng tôi phải tiếp tục chiến đấu, chúng tôi sẽ chiến đấu đến cùng, chúng tôi lấy câu châm ngôn hiên ngang của các bạn làm châm ngôn của chúng tôi: "Thà chết không làm nô lệ". Chúng tôi chiến đấu vì công lý. Chúng tôi sẽ tồn tại; chúng tôi sẽ chiến thắng".

TrongThư gửi anh em văn hoá và trí thức Nam Bộ, Người nhắn nhủ: "Ngòi bút của các bạn cũng là những vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính trừ tà, mà anh em văn hoá và trí thức phải làm cũng như là những chiến sĩ anh dũng trong công cuộc kháng chiến để tranh lại quyền thống nhất và độc lập cho Tổ quốc.

Nhân dân ta sẵn lòng thân thiện với nhân dân Pháp, nhưng quyết không chịu làm nô lệ cho thực dân phản động. Anh em văn hoá với trí thức là lớp tiên tri tiên giác, càng phải quyết tâm không chịu làm nô lệ".

- Ngày 27-5-1947: Viết thưGửi nam nữ chiến sĩ dân quân, tự vệ và du kích toàn quốc, Người khen ngợi và đánh giá cao vai trò của lực lượng dân quân, tự vệ, du kích: "Dân quân, tự vệ và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là một bức tường sắt của Tổ quốc. Vô luận địch nhân hung bạo thế nào, hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã". Người căn dặn những điều cụ thể mà các chiến sĩ cần luôn luôn ghi nhớ và thực hiện trong nội bộ, đối với dân, đối với công việc và đối với kẻ thù.

- Trong tháng 5-1947:

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời 11 câu hỏi của Vasiđép Rao (Vasidev Rao) - thông tín viên HãngReuters, liên quan đến cuộc chiến ở Việt Nam, lập trường quan điểm của Chính phủ và nhân dân Việt Nam trong vấn đề thống nhất và độc lập, vấn đề hoà bình ở Việt Nam và mối quan hệ giữa Việt Nam với các nước châu á và thế giới. Về quan hệ với Pháp, Người nói rõ:"Nếu Chính phủ Pháp có một chính sách rõ rệt đối với Việt Nam thì có thể làm cho dễ dàng việc trở lại điều đình"... "Tuy chúng tôi rất có cảm tình với dân Pháp, nhưng nước Việt Nam không phải đày tớ của Pháp, vậy vấn đề Việt Nam không phải là một việc nhà của Pháp". Về quan hệ với các nước, Người khẳng định: "Thái độ nước Việt Nam đối với những nước á châu là một thái độ anh em, đối với ngũ cường là một thái độ bạn bè".

*Năm 1948

- Ngày 1-5-1948: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua yêu nước. Lời kêu gọi có đoạn:"Nước ta kinh tế lạc hậu, nhưng lòng yêu nước và chí quật cường chẳng kém ai. Nay muốn tự cấp, tự túc, đi kịp người ta, thì chúng ta phải đi mau. Vì vậy, sĩ, nông, công, thương, binh, gái trai già trẻ, toàn thể quốc dân ta, vô luận ở địa vị nào, làm công việc gì, phải ra sức tham gia cuộc Thi đua yêu nước, tức là tăng gia sản xuất".

Cùng ngày, nhân Ngày Quốc tế Lao động (1-5), Người viết thư gửi đồng bào lao động toàn quốc, kêu gọi mọi người hăng hái ra sức thi đua yêu nước, góp phần làm cho kháng chiến chóng thắng lợi, thống nhất và độc lập chóng thành công.

- Ngày 2-5-1948: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Quốc Việt dặn dò những nội dung cần thiết của số báo ra ngày 19-5-1948, và việc tổ chức ngày kỷ niệm này ở những vùng công giáo và vùng địch tạm chiếm.

- Trước ngày 3-5-1948: Nhân việc một số lớn đồng bào theo giáo phái Hoà Hảo ở Sa Đéc đã quay súng chống lại địch, trở về với hàng ngũ kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã raLời kêu gọi đồng bào Cao Đài, Hoà Hảo, nói rõ thái độ của Chính phủ là"rất hoan nghênh những anh em đã tỉnh ngộ"và"Chính phủ cùng toàn quốc đồng bào đang chờ đợi để hoan nghênh những người hiện đang lầm đường theo giặc sẽ noi gương ái quốc của anh em Hoà Hảo đó".

- Ngày 4-5-1948: Trả lời bức thư của ông Trần Công Tường (Bộ Tư pháp) xin ý kiến về cách giải quyết ân xá cho tù binh như thế nào, Chủ tịch Hồ Chí Minh ghi vào bức thư:"Nếu phiếu thuận và phiếu phản đối ngang nhau, thì phải do Chủ tịch Chính phủ quyết định".

- Ngày 5-5-1948: Người viếtThư gửi Đội lão du kích huyện Yên Dũng, Bắc Giang. Thay mặt Chính phủ, Người biểu dương công trạng của các vị và nêu rõ:"Các cụ ấy đã hy sinh, nhưng lòng yêu nước, chí quật cường, tinh thần dũng cảm của các cụ sẽ ở trong lòng tất cả đồng bào, tất cả mọi người du kích. Và tiếng thơm của các cụ sẽ giai truyền với non sông của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà thống nhất và độc lập".

Cùng ngày, Người viết thư gửi cụ Chí Tài ở huyện Hải Hậu (Nam Định):"Tôi rất vui lòng khi được báo cáo rằng cụ đã quyên giúp cho anh em du kích 100 thùng thóc, cử chỉ của cụ rất là đáng quý, vậy tôi gửi lời khen ngợi và cảm ơn cụ. Tôi lại mong cụ kêu gọi đồng bào trong làng và tự làm kiểu mẫu trong cuộc Thi đua ái quốc này. Tôi chúc cụ mạnh khoẻ và gửi cụ lời chào thân ái và quyết thắng".

- Trước ngày 7-5-1948: Chủ tịch Hồ Chí Minh hai lần viết thư cho ông Lê Văn Hiến, nói về việc cấp tiền cho dân quân, xét lương bổng cho các bác sĩ, tìm cách giúp cơ quan vận tải tiếp tế được mau chóng.

- Giữa tháng 5-1948: Người gửi thư phúc đáp cụ Phùng Lục[5], một phụ lão cứu quốc huyện ứng Hoà, Hà Đông (nay thuộc Hà Tây). Toàn văn bức thư như sau:

"Kính gửi cụ Phùng Lục, phụ lão Cứu quốc ứng Hoà, Hà Đông.

Thưa cụ,

Những vị thượng thọ như cụ là của quý vô giá của dân tộc và nước nhà.

Trong ngày chúc thọ, cụ lại miễn sự tế lễ linh đình, mà đem số tiền 500 đồng quyên vào Quỹ kháng chiến. Như thế là cụ đã nêu cái gương hăng hái kháng chiến và cái gương sửa đổi cổ tục thực hành đời sống mới cho toàn thể đồng bào noi theo.

Cháu xin thay mặt Chính phủ cảm ơn cụ và trân trọng chúc cụ sống lâu và luôn luôn mạnh khoẻ để kêu gọi con cháu ra sức tham gia công việc kháng chiến và cứu quốc.

Cháu lại kính gửi cụ lời chào thân ái và quyết thắng".

- Ngày 15-5-1948: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư choLớp huấn luyện cán bộ Việt Minh. Nội dung lá thư như sau:

"Hà Nội, ngày 15-5-1948

Gởi anh chị em ở Ban huấn luyện Tổng bộ Việt Minh,

Tôi muốn đến thăm các bạn, nhưng đàng xa quá. Các bạn muốn đến thăm tôi, thì đàng cũng không gần, và tôi thường đi vắng.

Vậy các bạn cố gắng làm việc giỏi. Bao giờ tiện dịp, chúng ta sẽ gặp nhau. Các bạn muốn biết ý kiến tôi về cách học hỏi, công tác. Thì tóm tắt như sau:

Học cốt để mà hành. Thí dụ như chú hoặc cô nào là cán bộ cấp huyện (cán bộ xã hay tỉnh cũng vậy) thì phải biết rõ ràng trong huyện mình cần phải làm những việc gì. Rồi cố học hỏi thảo luận kỹ càng về những việc ấy.

Mỗi người cán bộ tốt, phải thực hành mấy điều:

1. Đối với mình: Phải làm đúng cần kiệm liêm chính. Mọi việc đều phải làm kiểu mẫu cho nhân dân. Phải luôn luôn cầu tiến bộ.

2. Đối với công việc: Phải cẩn thận, phải có kế hoạch kỹ lưỡng. Phải có ngăn nắp, chớ bao biện, chớ hiếu danh, tự đắc.

3. Đối với dân chúng: Phải tôn trọng dân chúng, học hỏi dân chúng. Phải làm cho dân tin, dân phục, dân yêu. Luôn luôn gần gũi dân chúng.

4. Đối với đoàn thể: Phải tuyệt đối trung thành. Phải đặt lợi ích của đoàn thể (tức là lợi ích của Tổ quốc) lên trên hết, trước hết.

Mỗi ngày phải tự hỏi: Ta đã làm được việc gì có ích cho đoàn thể, chưa làm thì phải gắng làm đi.

Người cán bộ phải có tinh thần chịu khổ, chịu khó. Phải luôn luôn giữ tấm lòng chí công vô tư.

Cuộc thi đua ái quốc là dịp tốt cho các bạn trổ tài, trổ đức. Tôi mong chờ xem chú nào, cô nào, sẽ có thành tích nhiều nhất".

- Ngày 19-5-1948: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đại biểu các cơ quan trong ATK (An toàn khu) đến chúc thọ nhân ngày sinh của Người. Cùng ngày, Người đến thăm và gặp gỡ các học viên lớp huấn luyện cán bộ Việt Minh.

Ông Vũ Kỳ, thư ký của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã ghi lại trongNhật kýcủa mình một kỷ niệm về sinh nhật của Người năm nay như sau:

"Hôm đó, tôi có mời một số đồng chí về ăn cơm với Bác, nhưng có lẽ vì bận công tác đột xuất nên không ai đến được. Nghĩ sinh nhật mà để Bác phải ngồi ăn cơm một mình, tôi đánh bạo thưa với Bác:

- Thưa Bác, hôm nay cho phép cháu được ăn cơm với Bác.

Bác nheo cặp mắt hiền từ nhìn tôi, rồi tủm tỉm cười:

- Chú tự mời thì chú cứ đến.

... Trong bữa cơm hôm đó, tôi có tâm sự với Bác một số vấn đề về đoàn kết của bộ phận phục vụ. Tôi thưa với Bác:

- Cháu làm việc với Bác đã khá lâu, nhưng chưa một lần nào thấy Bác nặng lời với cháu. Thế mà chỉ có mấy anh em Trường, Kỳ, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi với nhau mà thỉnh thoảng cháu lại cứ cáu gắt với anh em.

Bác vừa ăn vừa nghe tôi nói, rồi ôn tồn bảo tôi:

- Chú làm việc với Bác lâu, thì Bác làm việc với chú cũng lâu chứ, thế mà Bác có thấy bao giờ chú cáu gắt với Bác đâu!

Tôi đang ngỡ ngàng về cách đặt vấn đề của Bác thì đã nghe Bác nói tiếp, vẫn với giọng hiền từ:

- Hai bác cháu ta có gì khó khăn thì bàn bạc với nhau, cùng giải quyết, việc gì mà phải nặng lời, việc gì mà phải cáu gắt. Đó chính là do Bác tôn trọng chú, chú tôn trọng Bác. Vì vậy, chú cứ tự nghĩ xem, trong quan hệ chú đã thật sự tôn trọng anh em chưa? Theo Bác, sở dĩ chú hay cáu gắt với anh em, cái chính là do chú chưa tôn trọng anh em đúng mức.

Suy nghĩ về những lời dạy của Bác, tôi càng thấm thía. Nếu quả đúng nóng là cá tính thì tại sao chỉ nóng với cấp dưới chứ không bao giờ "dám" nóng với cấp trên?

Bữa ăn hôm ấy có thêm món chuối tiêu tráng miệng do tự tay Bác trồng. Lúc ngồi vào bàn ăn, Bác đã thân mật dặn tôi ăn cơm vừa phải còn để bụng ăn chuối tiêu. Vừa ăn chuối, Bác vừa hỏi tôi:

- Chú thấy chuối tiêu có ngon không?

- Thưa Bác, ngon lắm ạ!

- Thế Bác mời chú ăn cơm, không nói cho chú biết là sẽ có chuối tiêu ăn tráng miệng, cứ để chú ăn no căng bụng, thì lúc ăn chuối tiêu còn ngon nữa không?

- Thưa Bác, lúc đó thì bớt ngon ạ!

Bác lại tiếp tục hỏi:

- Bớt ngon mà Bác cứ bắt chú ăn, liệu chú có khó chịu không?

- Thưa Bác, khó chịu ạ!

Bác cứ dắt dẫn như thế và Bác kết luận:

- Chuối tiêu ngon, nhưng ăn không đúng lúc cũng không ngon, ăn không đúng cách lại càng không ngon. Tự phê bình và phê bình cũng vậy. Phải đúng lúc và đúng cách. Và điều quan trọng là phải biết tôn trọng lẫn nhau...".

- Sau ngày 19-5-1948: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn Quốc hội, Chính phủ, đoàn thể, bộ đội, đồng bào trong cả nước và kiều bào ở nước ngoài, đã chúc thọ Người nhân ngày sinh. Cuối bức thư, Người viết:"Đồng bào yêu mến tôi, chúc thọ tôi, tôi biết lấy gì, nói gì để báo đáp lại lòng thân ái ấy? Tôi chỉ có một cách báo đáp là kiên quyết cùng đồng bào chịu cực chịu khổ, quyết cùng đồng bào kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn, quyết cùng đồng bào tranh lại thống nhất và độc lập thật sự cho Tổ quốc, quyết cùng đồng bào ra sức làm thế nào cho con cháu chúng ta bây giờ và muôn đời về sau được sung sướng và tự do".

- Ngày 23-5-1948: Gặp gỡ và nói chuyện với ông Lê Văn Hiến về việc Nguyễn Văn Xuân sắp sửa tổ chức chính phủ bù nhìn, Người nói đại ý:Bôlaéc cần phải dựng lên một quái thai để về quảng cáo bên Pháp. Bảo Đại đã bị chúng lợi dụng cái tên. Nội bộ chúng sẽ lủng củng và chắc chắn cũng sẽ chẳng làm nên trò trống gì. Thực dân Pháp muốn lừa bịp dân ta nhưng không thể nào lừa bịp nổi.

- Trước ngày 24-5-1948: Người viết dự thảo báo cáo về tình hình thế giới và trong nước để báo cáo trong phiên họp Hội đồng Chính phủ sẽ họp vào ngày 27-5.

- Ngày 24-5-1948: Sáng, làm việc với ông Lê Văn Hiến về bản báo cáo sẽ trình bày trước Hội đồng Chính phủ do Người chuẩn bị. Xong việc, Người mời chụp ảnh chung giữa vườn tăng gia của Người bên suối.

Chiều, Người trao đổi thêm với một số đồng chí khác, rồi mời mọi người cùng ăn cơm. Trong không khí vui vẻ, Người kể chuyện ở Trung Quốc, Pháp, những mẩu chuyện vui lúc bôn ba ở nước ngoài và ân cần hỏi chuyện gia đình từng người. Vui câu chuyện, mọi người nhắc đến "chuyện riêng" của Người, Người cười: "Mình chẳng phải thần thánh gì, cũng như tất cả mọi người. Nhưng với hoàn cảnh này, còn điều kiện nào nghĩ đến gia đình".Rồi nói tiếp: "Gia đình nhỏ không thể được thì ta cứ lo gia đình lớn đi vậy".

- Trước ngày 25-5-1948: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của báoFrères D'Armes:

Hỏi:Thưa Chủ tịch, Chủ tịch ghét gì nhất?

Trả lời: Điều ác.

Hỏi:Thưa Chủ tịch, Chủ tịch yêu gì nhất?

Trả lời: Điều thiện.

Hỏi:Chủ tịch cầu mong gì nhất?

Trả lời: Nền độc lập của nước tôi và của tất cả các nước trên hoàn cầu.

Hỏi:Thưa Chủ tịch, Chủ tịch sợ gì nhất?

Trả lời: Chẳng sợ gì cả. Một người yêu nước không sợ gì hết và nhất thiết không được sợ gì.

- Ngày 25-5-1948: Sáng sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh dọn lên chỗ ở mới trên một ngọn đồi con ở xóm Nà Lọm gần chân đèo Re, huyện Định Hoá, Thái Nguyên. Đây là chỗ ở thứ 20 của Người trên chặng đường trường kỳ kháng chiến.

15 giờ, Người đi họp Đảng đoàn Chính phủ, có bàn vấn đề làm lễ phong quân hàm Đại tướng cho ông Võ Nguyên Giáp.

Tối, trong cuộc họp với Ban Vận động thi đua ái quốc, Người phát biểu ý kiến về mục đích thi đua, cách thi đua, kế hoạch thi đua và hệ thống tổ chức thi đua.

- Ngày 27-5-1948: 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh khai mạc phiên họp Hội đồng Chính phủ và đọc báo cáo trước Hội đồng. Báo cáo nêu những nhận định về tình hình thế giới và trong nước, đặc biệt là âm mưu mới của thực dân Pháp và bọn bù nhìn, cách đối phó của ta. Đến nửa đêm phiên họp mới kết thúc.

- Ngày 28-5-1948: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp của Hội đồng Chính phủ.

13 giờ, Người chủ trì lễ phong quân hàm Đại tướng cho ông Võ Nguyên Giáp và trực tiếp đọc Sắc lệnh của Chủ tịch nước. Phát biểu tại buổi lễ, Người nói:"Nhân danh Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, trao cho chú chức vụ Đại tướng, để chú điều khiển binh sĩ làm tròn sứ mạng mà quốc dân phó thác cho".Sau buổi lễ, Người tâm sự với mọi người, đại ý:Các cụ ta qua bao thế hệ chiến đấu cho độc lập mà không thành, nhắm mắt mà chưa thấy được dân tộc tự do. Chúng ta may mắn hơn. Nhưng còn phải bao nhiêu hy sinh cố gắng. Hôm nay việc phong tướng cho chú Giáp và các chú khác cũng là kết quả của bao nhiêu hy sinh, chiến đấu của đồng bào, đồng chí. Chúng ta phải cố gắng, phải quyết giành được độc lập, tự do cho thoả lòng những người đã mất.

- Ngày 30-5-1948: BàiVài con số hay hay của Pháp,của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh A.G., đăng trên báoSự thật, số 94. Bằng những số liệu cụ thể nêu rõ những thiệt hại về người và của của Pháp trong Chiến tranh thế giới thứ hai, trong thời kỳ nước Pháp bị phát xít Đức chiếm đóng, về số "Pháp gian" đã bị nhân dân Pháp trừng trị sau khi kháng chiến thành công, về những chi phí khổng lồ cho bộ máy quân sự của Pháp từ giữa năm 1946 sau khi phái phản động thắng thế ở Pháp, những bất công và tiêu cực trong đời sống xã hội Pháp..., bài báo vạch trần cái gọi là "đạo đức thanh liêm" của thực dân Pháp.

Còn nữa

Huyền Trang (tổng hợp)

 

- Trong tháng 5-1948:

+ Người gửi thư cho Trường Lục quân Trần Quốc Tuấn nhân dịp nhà trường khai giảng khoá 4. Người nêu rõ nhiệm vụ của Trường "chẳng những phải cố gắng học tập kỹ thuật cho ngày càng tiến bộ, mà còn phải giữ vững và phát triển truyền thống vẻ vang của quân đội ta"và căn dặn:"Ở trường cũng phải có cuộc thi đua yêu nước. Giáo viên thì thi đua tìm cách dạy cho dễ hiểu, cho chóng tiến bộ. Học sinh thì thi đua học cho chóng, cho nhiều, cho tốt". Người tặng nhà trường sáu chữ:Trung với nước, hiếu với dân.

+ Trả lời phỏng vấn của nhà báo Mỹ S.Êli Mâysi (S.Elie Massie), phóng viên HãngInternational News Service. Một lần nữa, Người khẳng định: "Chiến tranh sẽ chấm dứt ngay khi nào nước Việt Nam được độc lập và thống nhất thực sự". "Chúng tôi chiến đấu chống thực dân Pháp nhưng bao giờ cũng là bạn của nước Pháp dân chủ".

Trả lời câu hỏi:Nếu cuộc chiến tranh lại gay go trong thời gian sắp tới thì Ngài tính sẽ trông cậy vào những sự hỗ trợ nào trong thời gian sắp tới? Người nêu rõ: "Chúng tôi bao giờ cũng trông cậy vào chúng tôi và vào cái cảm tình tích cực của các người dân chủ thế giới, trước hết của các người dân chủ Pháp".

+ Gửi thư cho ông Vũ Trọng Khánh - Giám đốc Tư pháp Liên khu X, chia buồn khi biết được tin bà cụ thân sinh ông Khánh mất, biểu dương tinh thần vượt khó của anh em thẩm phán và động viên ông Khánh trước tình hình thực dân Pháp và chính quyền bù nhìn đang ráo riết dụ dỗ, lôi kéo giới trí thức. Thư của Người có đoạn:"Chú lo đến những việc đó, rất đúng. Thế thì những cán bộ cao cấp như chú và các vị giám đốc khác có nhiệm vụ luôn luôn giải thích và khuyên gắng các anh em tư pháp sao cho xứng đáng với nhiệm vụ thiêng liêng của mỗi người, xứng đáng với lòng tin cậy của Chính phủ, xứng đáng với lịch sử, với đồng bào, với Tổ quốc.

Ai chẳng muốn no cơm ấm áo. Nhưng sinh hoạt vật chất hết đời người đó là hết. Còn tiếng tăm xấu hay tốt, còn truyền đến ngàn đời sau...

Chúng ta có tinh thần vững vàng, tin tưởng chắc chắn thì "phú quý không dụ dỗ được ta, oai lực không doạ nạt được ta". Mà khó khăn gì chúng ta cũng vượt qua được, việc gì chúng ta cũng làm được".

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư đến cụ Bùi Bằng Đoàn nhờ góp ý kiến cho bản thảoLời điếu cụ Nguyễn Văn Tốcủa Người. Nguyên văn bức thư gửi cụ Bùi Bằng Đoàn như sau:

"Kính gửi cụ Bùi.

Trưởng Ban Thường trực Quốc hội.

Thưa cụ,

Tôi muốn có một bài truy điệu cụ Tố. Nhưng nhờ người viết thì không biết nhờ ai. Tự viết lấy thì viết không được, vì xưa nay tôi chưa hề tập viết văn tế.

Vậy tôi cứ bạo dạn thảo ra đây, trình cụ xem. Nếu có thể sửa thì xin cụ sửa giùm. Nếu không thể sửa, thì ta làm văn xuôi vậy.

Khi tôi thảo xong, đọc lại, nghe khá chướng tai. Vì đối với cụ, tôi không dám giấu dốt, cho nên cứ gửi để cụ xem.

Mong kỳ hội đồng sau sẽ được gặp cụ. Kính chúc cụ mạnh khoẻ và xin cụ chuyển lời tôi hỏi thăm cụ Phan và cụ Vi".

Nguyên vănLời điếu cụ Nguyễn Văn Tốnhư sau:

"1. Than ôi!

Sương bay nghi ngút, sao Đẩu ám mờ.

Mây phủ mê man, Thái Sơn ngừng biếc.

Nhớ cụ xưa,

Văn chương thuần tuý, học vấn cao sâu

Thái độ hiền từ, tính tình thanh khiết

Mở mang văn hoá, cụ dốc một lòng

Phú quý công danh, cụ nào có thiết.

Đến ngày dân tộc giải phóng thành công

Thì cụ sẵn sàng ra tay giúp việc.

Giữ chức Bộ trưởng thì cụ ngày ngày gần gũi nhân dân

Đại biểu Quốc hội thì cụ luôn luôn tính bàn kiến thiết.

2. Dân ta hết sức tôn trọng hoà bình.

Giặc Pháp dã tâm nên lưu huyết.

Từ ngày toàn quốc kháng chiến nổ bùng

Thì cụ tâm tâm hô hào đoàn kết:

Lũ Tây gặp nhà là đốt, gặp của là vơ

Thấy làng thì phá, thấy người thì giết.

Non sông gấm vóc há cam lòng chịu đọa đày

Con cháu Lạc Hồng, nào để thực dân khinh miệt.

Ngày này qua tháng khác, cụ đi động viên tinh thần dân chúng khắp xa gần,

Xứ Bắc đến miền Nam, cụ đã trông thấy sức kháng chiến ngày thêm mãnh liệt.

3. Quân địch ào ào tấn công

Trong vùng cụ đang làm việc.

Chúng tra tấn cụ, cực kỳ tàn khốc, dã man.

Cụ trả lời chúng bằng một nụ cười oanh liệt.

Chúng làm hại cụ, lịch sử Pháp muôn đời thêm một vết xấu xa.

Cụ dù hy sinh, tinh thần cụ ngàn thu sẽ vẻ vang bất diệt.

Với cụ, dân tộc mất một người chí sĩ, thế giới mất một người danh nho.

Cho nên Chính phủ khôn xiết nỗi buồn rầu, đồng bào khôn xiết lòng thương tiếc.

4. Tôi kính cẩn nghiêng mình trước anh linh cụ mà hứa rằng:

Từ đây, quốc dân ta đã đồng tâm, càng thêm đồng tâm.

Chính phủ ta đã kiên quyết, càng thêm kiên quyết.

Quyết trường kỳ kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn.

Quyết tranh thống nhất, độc lập cho nước nhà Việt Nam.

Để anh linh cụ và những liệt sĩ đã hy sinh đều vui sướng ở chốn suối vàng.

Và nền dân chủ cộng hoà của đất nước sẽ vững như vầng nhật nguyệt".

- Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn các cụ phụ lão xã Vĩnh Đồng, châu Lương Sơn (nay thuộc huyện Kim Bôi), tỉnh Hoà Bình đã gửi biếu Người mật ong. Bức thư có đoạn:"Lòng thân ái của các cụ đối với tôi, khiến tôi rất cảm động. Tôi mong rằng các cụ sẽ cố gắng đốc thúc con cháu hăng hái tham gia cuộc thi đua ái quốc, làm cho mọi người đủ ăn đủ mặc và sẵn sàng giúp đỡ bộ đội và dân quân. Như thế là các cụ cũng trực tiếp tham gia kháng chiến".

*Năm 1949

- Ngày 1-5-1949: Gửi thư cho anh chị em lao động toàn quốc, biểu dương những đóng góp to lớn của công nhân Việt Nam trong sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc. Người tin tưởng:"Trong thời kỳ đẩy mạnh cuộc cầm cự, chuẩn bị tổng phản công này,... toàn thể công nhân ta sẽ Thi đua ái quốc hăng hái gấp bội. Vì công nhân ta hiểu rằng ở nước ta, dân tộc được giải phóng là bước đầu đi đến giai cấp được giải phóng".

- Ngày 6-5-1949: Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì Hội nghị Trung ương mở rộng để thảo luận các đề án chính trị, chính quyền, kinh tế, v.v. sẽ đưa ra Đại hội Đảng. Được báo cáo: Các sinh viên Trường đại học Y khoa xung phong tòng quân, Chủ tịch viết thư gửi sinh viên biểu dương tinh thần yêu nước của anh em, và hứa sẽ tạo điều kiện công tác thuận lợi để khỏi bị gián đoạn sự học tập.

- Ngày 7-5-1949: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục dự Hội nghị Trung ương mở rộng.

Tối, trong buổi lễ mừng sinh nhật lần thứ 60 của cụ Tôn Đức Thắng, Người tặng cụ Tôn một tên mới: Tôn Tất Thắng, rồi cùng mọi người ngâm thơ, kể chuyện vui, ra câu đối. Câu đối được Người khen hay và thưởng thuốc lá:

Giáp phải giải Pháp.

Hiến tài hái tiền[6].

- Ngày 11-5-1949: Người gửi thư khen các đơn vị bộ đội và dân quân đã đánh thắng trên mặt trận Lạng Sơn, tiêu diệt các đồn Kỳ Cùng, Đèo Khách, Ba Sơn, phá cầu Bản Trại, tiêu huỷ đoàn vận tải của địch trong trận Thất Khê. Bức thư có đoạn:"Trong công việc đẩy mạnh cuộc cầm cự, chuẩn bị tổng phản công, các chú bắt đầu như thế là rất tốt, các chú cố gắng cứ theo đà này mà tiến lên, để tranh lấy thắng lợi to hơn nữa".

- Ngày 15-5-1949: Được báo cáo Hà Tĩnh là tỉnh thanh toán xong nạn mù chữ sớm nhất trong cả nước, lại có nhiều thành tích đỡ đầu dân quân, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện khen ngợi toàn thể đồng bào Hà Tĩnh và biểu dương là "tỉnh kiểu mẫu thi đua". Người mong quân và dân Hà Tĩnh sẽ đi đầu lập thêm nhiều chiến công, và các tỉnh khác, "trước hết là Thanh, Nghệ sẽ thi đua với Hà Tĩnh và sẽ thắng lợi như Hà Tĩnh".

- Ngày 16-5-1949: Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về bản Chương, xã Hùng Lợi, huyện Yên Sơn (Tuyên Quang), sau một thời gian đi công tác đến bản Pèo (Thái Nguyên).

- Ngày 17-5-1949: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào Việt Bắc. Người cho biết lực lượng địch có chừng ba tiểu đoàn đánh lên Tuyên Quang, quân ta đã phát triển du kích chiến và địa lôi chiến ở dọc sông Lô làm chúng bị thương nhiều.

- Trước ngày 19-5-1949:

+ Trả lời phỏng vấn của báo PhápActionvề thoả ước giữa Chính phủ Pháp và Bảo Đại, về những nhiệm vụ chính của Chính phủ Việt Nam, về lập trường của Chính phủ Việt Nam với Chính phủ Pháp... Trả lời câu hỏi: "Báo chí Pháp nói rằng quân đội nhân dân Trung Hoa hợp tác với quân đội Việt Nam trên biên giới Việt Nam", Người đáp:"Không phải. Nói thế là sai. Toàn thế giới đều hiểu rằng bọn thực dân có thói quen bày đặt những tin tưởng tượng để che đậy thất bại của chúng. Quân giải phóng Trung Hoa đóng cách biên giới Việt Nam hai đến ba nghìn kilômét. Quân đội nhân dân Việt Nam chỉ dựa vào sức mạnh của mình để giành thắng lợi".

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài thơKhông đề, trả lời ý kiến của một số cán bộ đề nghị tổ chức lễ mừng ngày sinh của Người.

Bài thơ như sau:

Không đề

Vì nước chưa nên nghĩ đến nhà,

Năm mươi chín tuổi vẫn chưa già.

Chờ cho kháng chiến thành công đã,

Bạn sẽ ăn mừng sinh nhật ta.

- Sau ngày 19-5-1949: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi lời cảm ơn các vị đại biểu Quốc hội và đồng sự trong Chính phủ, đồng bào các nơi, các cơ quan, đoàn thể và bộ đội, kiều bào ở nước ngoài và đồng bào trong vùng địch tạm chiếm, các cháu thanh niên và nhi đồng, đã gửi quà, gửi thư, gửi điện đến chúc mừng ngày sinh nhật của Người. Người hẹn:"Đến ngày toàn quốc ăn mừng hoàn toàn thắng lợi, trong cuộc kỷ niệm to ấy, tôi sẽ vui vẻ tiếp đồng bào và chiến sĩ, kèm thêm một kỷ niệm nhỏ là Ngày sinh nhật của tôi".

- Ngày 30-5-1949: Bài viếtThế nào là Cần,ký bút danh Lê Quyết Thắng, đăng trên BáoCứu Quốc, số 1255. Sau lời khẳng định:

"Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông.

Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc.

Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính.

Thiếu một mùa, thì không thành trời.

Thiếu một phương, thì không thành đất.

Thiếu một đức, thì không thành người".

Người phân tích nội dung chữCần, mối quan hệ giữaCầnvàChuyên, siêng năngvàkế hoạch, chỉ rõ lười biếng là kẻ địch của chữCần. Bằng những ví dụ sinh động, Người nêu lên kết quả to lớn nếu từng người, từng nhà và cả nước thực hiện được chữCần.

- Ngày 31-5-1949: Bài viếtThế nào là Kiệm, ký bút danh Lê Quyết Thắng, đăng trên BáoCứu Quốc, số 1256.Kiệmlà thế nào? Quan hệ giữaCầnvớiKiệm; KiệmvớiCần. Tiết kiệm bằng cách nào? Muốn thực hành chữ Kiệm phải chống các thói xấu nào?..., đó là những nội dung chính được bài báo đề cập tới. Trong phần kết luận, Người viết:"Một mặt, chúng ta thi đua Kiệm,Một mặt, chúng ta thi đua Cần.Kết quả Cần cộng với Kiệm là bộ đội sẽ đầy đủ, nhân dân sẽ ấm no, kháng chiến sẽ mau thắng lợi, kiến quốc sẽ mau thành công, nước ta sẽ mau giàu mạnh ngang hàng với các nước tiên tiến trên thế giới... Cho nên người yêu nước thì phải thi đua thực hành tiết kiệm".

Cùng ngày, gửi thư tớiHội nghị dân quân toàn quốc, góp một số ý kiến về vấn đề dân quân, Người nhấn mạnh, trong giai đoạn tích cực cầm cự và chuẩn bị tổng phản công hiện nay, du kích chiến là chính, vì vậy dân quân phải phát triển mạnh. Cuộc kháng chiến của ta là cuộc chiến tranh nhân dân, vì vậy dân quân du kích cần ráo riết hoạt động và phối hợp chặt chẽ với Vệ quốc quân.

- Trong tháng 5-1949:

+ Gửi thư tới lớp học viết báo Huỳnh Thúc Kháng, góp ý kiến vềnhiệm vụ, mục đích, tôn chỉ, đối tượng, nội dung, hình thứccủa báo chí, đồng thời chỉ ra những khuyết điểm về nội dung và hình thức của các báo. Người khuyên những người làm báo muốn viết báo tốt cần phải như thế nào và nhấn mạnh:"Báo chí cũng phải thực hiện khẩu hiệu: Tất cả để chiến thắng!".

+ Viết thư cảm ơn các cháu nhi đồng Đội Thanh Bình (Tổ YS-65) đã gửi thư cho Người, Người mong"các cháu thi đua nhau: hoạt động, lập công, học tập"và căn dặn:"Các cháu cố gắng lên. Ngày Bác cháu ta gặp nhau vui vẻ không xa đâu, vì ngày ta hoàn toàn thắng lợi sắp đến gần".

+ Gửi thư tới đồng bào các tỉnh có đê, biểu dương sự cố gắng chung của toàn thể đồng bào, nhờ đó mà mấy năm liền đã tránh được nạn lụt, vì vậy mà tránh khỏi nạn đói. Dự báo năm nay, mực nước có thể to hơn, Người hô hào:"Đồng bào hãy xung phong thi đua góp công, góp của, đắp đê, giữ đê"để quyết thắng giặc lụt.

*Năm 1950

- Ngày 1-5-1950: ViếtThưgửi anh em thương binh Mặt trận Lê Hồng Phong, Người căn dặn anh em yên tâm điều trị và "chúc các chú mau trở lại mạnh khoẻ để đi đánh giặc lập công thêm". Người cũng cảm ơn các thầy thuốc và anh em khán hộ đã chăm nom thương binh chu đáo.

Cùng ngày, Người viếtThư gửi các đồng chí phụ trách xe hơi Bắc CạnvàThư gửi đồng bào các xã Thượng Lũng, Xuân Quang, Tiên Yên, Bằng Lang(mặt trận Lê Hồng Phong). Với các đồng chí phụ trách xe hơi Bắc Cạn, Người nêu rõ vinh dự và khen ngợi những cố gắng của nhóm phụ trách chiếc xe hơi chạy đầu tiên ở Việt Bắc trong thời kỳ toàn quốc chuyển mạnh sang phản công và căn dặn những điều cần ghi nhớ. Với đồng bào các xã Thượng Lũng, Xuân Quang, Tiên Yên, Bằng Lang, Người thay mặt Chính phủ cảm ơn và khen ngợi đồng bào rất hăng hái ủng hộ kháng chiến, đã bán lương thực rẻ cho bộ đội, ra sức tiếp tế cho bộ đội, vận tải và giúp đỡ các chiến sĩ bị thương. Người mong đồng bào các xã khác đều thi đua ủng hộ kháng chiến như bốn xã này.

- Ngày 4-5-1950: Lời kêu gọi nhân ngày 1-5-1950 của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng trên báo Cứu quốc, số 1539. Lời kêu gọi có đoạn:"Đồng bào lao động và toàn thể quốc dân ta cần phải hăng hái tổng động viên để đánh tan bọn xâm lược, để đưa cuộc kháng chiến thần thánh của ta mau đến thắng lợi hoàn toàn. Như thế, tức là toàn thể lao động và nhân dân ta thiết thực chen vai thích cánh với lao động và nhân sĩ thế giới để hoàn thành sự nghiệp vĩ đại chung là bảo vệ dân chủ và hoà bình thế giới".

- Ngày 6-5-1950: Đến thăm Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất về công tác huấn luyện và học tập. Nói chuyện với Hội nghị, Người nhắc nhở:Công tác huấn luyện phải thiết thực, phải chu đáo, phải hiểu rõ huấn luyện ai, ai huấn luyện, huấn luyện gì, huấn luyện thế nào, tài liệu huấn luyện ra sao. Phải chú ý hướng dẫn việc tự học và động cơ học tập cho học viên. Cần sửa chữa ngay bệnh tham làm nhiều mà không chu đáo. Phải biết "quý hồ tinh, bất quý hồ đa", không nên mở lớp huấn luyện lung tung, lớp thì quá đông, trình độ chênh lệch, chương trình không sát... làm ảnh hưởng đến kết quả của công tác huấn luyện.

- Ngày 9 và ngày 10-5-1950: dự Hội nghị Trung ương chuẩn bị cho Đại hội lần thứ II của Đảng. Phát biểu ý kiến về việc đổi tên Đảng, Người nhấn mạnh:"Đó là điều cần thiết..., bởi vì có như thế mới tập hợp được tất cả các phần tử tiên tiến trong công nông, trí thức vào Đảng... dễ kêu gọi dân tộc hơn, vì ta đang cần đoàn kết rộng rãi với các tầng lớp".Tiếp đó, Người đề cập đến việc soạn thảo "Đảng Cương", chuẩn bị cho việc Đảng ra hoạt động công khai.

- Trước ngày 10-5-1950: ViếtThư gửi đồng bào Việt Bắcnhân dịp Phái đoàn Chính phủ đến thanh tra Liên khu. Trong thư, Người biểu dương"Việt Bắc là nơi có truyền thống cách mạng anh dũng", "đã đánh tan cuộc tiến công Thu - Đông của giặc năm 1947", "đã góp phần lớn vào cuộc thành công của Cách mạng Tháng Tám và đang góp một phần lớn vào công cuộc kháng chiến ngày nay".

Nhân thắng lợi to lớn về chính trị mới giành được, đó là việc Liên Xô, Trung Quốc và các nước dân chủ mới công nhận Việt Nam, Người kêu gọi bộ đội, cán bộ, và toàn thể nhân dân"càng phải cố gắng thêm nữa, để chuẩn bị tiến mạnh sang tổng phản công, để tranh lấythắng lợi hoàn toàn về quân sự".

- Giữa tháng-5-1950: Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để xem xét tình hình thế giới tháng 4-1950 và nghe báo cáo tình hình quân sự bốn tháng đầu năm, thảo luận và quyết định một số vấn đề quan trọng về nội chính và kinh tế.

- Sau ngày 15 trước ngày 20-5-1950: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đội Thiếu sinh Vệ quốc quân, "Đội văn công Vệ út" và Đội Thiếu nhi nghệ thuật Lưu Hữu Phước đến chúc thọ Người.

Trưa và chiều, Người "đãi" các cháu một bữa cơm không độn sắn.

Tối, sau khi xem các cháu biểu diễn, Người mời mỗi cháu một bát cháo gà.

Các cháu đã kính tặng Người một cây sáo trúc.

- Trước ngày 19-5-1950: Trong một cuộc họp cán bộ các cơ quan Trung ương ở Thác Dẫng (Tuyên Quang), nhân sắp đến ngày 19 tháng 5, mọi người chúc thọ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người cảm ơn và đáp lại bằng bài thơ:

Sáu mươi tuổi hãy còn xuân chán,

So với ông Bành vẫn thiếu niên.

Ăn khoẻ, ngủ ngon, làm việc khoẻ,

Trần mà như thế kém gì tiên!.

- Ngày 19-5-1950: Chủ tịch Hồ Chí Minh tham dự lễ chúc thọ mừng Người tròn 60 tuổi do Chính phủ tổ chức tại "Chủ tịch phủ" trong "An toàn khu" (Việt Bắc).

- Ngày 20-5-1950: Người gửi điện cảm ơn Chủ tịch Mao Trạch Đông, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Trung Quốc và Hội Liên hiệp học sinh sinh viên Trung Quốc về những lời chúc mừng nhân kỷ niệm lần thứ 60 ngày sinh của Người.

- Cuối tháng 5-1950:

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh đi từ Phú Thọ qua Đoan Hùng, đến Phố Hiên. Người cùng anh em bảo vệ vào một ngôi nhà hoang để nghỉ và giở cơm nắm ra ăn tối. Thấy một đồng chí bảo vệ định rút phên liếp của nhà dân để nhóm lửa đun nước, Người nói:Chú đun nước mà lại phá hoại nhà dân, hơn nữa đêm hôm thế này đốt lửa không tiện.

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh đi ôtô từ Trạm Thản đến ấm Thượng (Phú Thọ) để thăm cán bộ và chiến sĩ Đại đoàn 312. Khoảng 5 giờ sáng, Người đến địa điểm đóng quân của Đại đoàn, và đi thăm bộ đội ngay. Nhưng anh em vừa đánh trận về, còn đang ngủ trong nhà dân, Người không cho đánh thức, chỉ đứng lặng nhìn chiến sĩ đang chìm sâu trong giấc ngủ. Sau khi gặp gỡ nói chuyện với bộ đội, Người dành cả buổi chiều làm việc với Bộ Tư lệnh Đại đoàn.

- Trong tháng 5-1950:

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Ban Chấp hành Trung ương Mặt trận Liên Việt và Tổng bộ Việt Minh, nêu ý kiến về việc chuẩn bị thống nhất hai mặt trận Việt Minh, Liên Việt.

+ Tới thămLớp đào tạo cán bộ mật mã "Lê Lai"tại rừng Bản Cọ (Yên Thông, Định Hoá, Thái Nguyên). Nói chuyện với cán bộ, học viên, Người căn dặn: "Mật mã là một công tác cơ mật, quan trọng, vẻ vang. Bộ Tổng tham mưu mở lớp học đông thế này là cần thiết. Các cô, các chú được Trung ương Đảng, Bộ Tổng tin cậy, cần phải học tập và làm việc tốt. Mật mã phải bí mật, nhanh chóng, chính xác. Các chú làm mật mã phải bí mật và đoàn kết".

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh viếtThư gửi học viên Ban huấn luyện công an, khen ngợi một số đồng chí đã cố gắng viết những mẩu chuyện kể về "những việc oanh liệt của quân và dân ở các địa phương"và gửi giải thưởng cho hai đồng chí. Người nhận xét số người tham gia viết còn ít, cần phải chú ý và cố gắng hơn nữa vì "côngan là bạn dân",công an cần phải biết rõ những việc như vậy.

*Năm 1951

- Ngày 1-5-1951: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi anh chị em lao động cả nước nhân ngày Quốc tế Lao động 1-5. Người kêu gọi giai cấp công nhân, nhân dân lao động đẩy mạnh phong trào thi đua ái quốc “để chuẩn bị đầy đủ đặng chuyển mạnh sang tổng phản công. Trọng tâm thi đua là:

Quân đội thi đua giết giặc lập công,

Công nhân thi đua tăng gia sản xuất,

Nông dân thi đua sản xuất lương thực,

Trí thức thi đua sáng tác, phát minh,

Cán bộ thi đua cần, kiệm, liêm, chính,

Toàn dân thi đua tích cực tham gia kháng chiến”.

Cùng ngày, BáoNhân Dân,số 6, đăng bài của Chủ tịch Hồ Chí Minh:Đảng Lao động Việt Nam với lao động trí óc, ký bút danh C.B, sau khi nhắc lại Tuyên ngôn của Đảng ta“Đảng Lao động Việt Nam sẽ gồm những công nhân, nông dân và lao động trí óc yêu nước nhất, hăng hái nhất, cách mạng nhất” và“Lao động trí óc cần được khuyến khích giúp đỡ, phát triển tài năng”,Người chỉ rõ:“lao động trí óc có nhiệm vụ rất quan trọng trong sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc, trong công cuộc hoàn thành dân chủ mới để tiến đến chủ nghĩa xã hội”và“Muốn đạt mục đích ấy, trí thức ta cần cải tạo tư tưởng, sửa đổi lề lối làm việc”.

- Đầu tháng-5-1951: Người gửi thư cho cán bộ và chiến sĩ Trung đoàn 209 cảm ơn các chiến sĩ đã gửi biếu Người một món quà quý: đó là lá cờ Pháp - chiến lợi phẩm trong chiến thắng Mạo Khê. Người mong muốn các chiến sĩ“thi đua diệt nhiều địch, cướp nhiều súng, lấy nhiều cờ, thắng nhiều trận hơn nữa”.

- Trước ngày 4-5-1951: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào tỉnh Quảng Yên[7]khen ngợi những thành tích của đồng bào“đã hết lòng giúp công, giúp của, giúp đỡ bộ đội, săn sóc thương binh. Nhờ vậy mà bộ đội ta đã giết được nhiều giặc, thu được nhiều thắng lợi trong chiến dịch đường số 18[8].

- Ngày 4-5-1951: Dự Hội nghị Bộ Chính trị bàn về vấn đề quân sự và ngân sách kháng chiến. Sau khi bàn bạc, Người giao cho một số đồng chí chỉ đạo việc nghiên cứu chế tạo, lắp súng ĐKZ ở Vân Nam (Trung Quốc) rồi chuyển về.

- Ngày 7-5-1951:Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh:Kinh tế Liên Xô thành công lớn, ký bút danh C.B, đăng báoNhân dân, số 7, nhân dịp kỷ niệm ngày Liên Xô chiến thắng phát xít Đức (9-5). Bằng những dẫn chứng về kinh tế - xã hội, tác giả khẳng định sự phát triển của Liên Xô“càng khuyến khích lòng tự tin hăng hái của nhân dân các nước dân chủ mới, gồm cả Việt Nam ta” và khuyến khích nhân dân ta“cố gắng theo gương thi đua của nhân dân Liên Xô”.

- Ngày 15-5-1951: Gửi thư đến Đại hội đại biểu Đảng bộ Liên khu Việt Bắc lần thứ nhất. Trong thư, Người lưu ý các đại biểu về những vấn đề cấp bách nhất là vấn đề thiếu lương thực, việc tạm vay thóc chiêm và vấn đề thuế nông nghiệp. Người yêu cầu:Đại hội đại biểu Đảng bộ Liên khu Việt Bắc cần phải thảo luận ba điểm này và quyết định kế hoạch để thi hành cho thiết thực và hợp lý, cho được việc và dân khỏi than phiền.

- Ngày 16-5-1951: Nghe ông Lê Văn Hiến, Bộ trưởng Bộ Tài chính báo cáo kết quả hội nghị tài chính, Người đề nghị ngành Tài chính phải có chính sách khuyến khích sản xuất lương thực, thu thuế công thương nghiệp để có nhiều thóc gạo cho bộ đội ăn no, đánh thắng.

- Trước ngày 17-5-1951: Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ cho phép Hội hồng thập tự Việt Nam trao trả cho quân đội Pháp hài cốt đã hỏa thiêu của tướng Háctơman.

- Ngày 19-5-1951: Tiếp đại biểu Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận,... đến chúc thọ Người nhân ngày sinh. Nói chuyện với các đại biểu, Người chỉ rõ: “Khả năng của nhân dân rất nhiều, nhưng cán bộ phải biết giải thích cho nhân dân hiểu rõ",mọi người sẽ nô nức phục vụ và việc gì cũng sẽ làm được.

Sau đó, Người tiếp các nhà báo. Trả lời câu hỏi của các nhà báo về chính sách của Chính phủ, Người nói:

“Thống nhất tài chính,

Chỉnh đốn biên chế,

Thu thuế nông nghiệp,

 Đẩy mạnh thi đua.

Đều nhằm mục đích làm cho kháng chiến tiến mạnh, tăng gia sản xuất được nhiều và việc đóng góp của đồng bào được giản đơn, tiện lợi hơn”.

Ngoài ra, Người còn trả lời một số câu hỏi về quan hệ quốc tế và vấn đề hòa bình thế giới.

- Sau ngày 19-5-1951: Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh máy thư gửi hàng binh Pháp Anbe Clavie (Albert Clavier). Toàn văn bức thư như sau:

“Anbe[9]thân mến,

Rất cảm ơn vì những lời cháu đã chúc Bác nhân sinh nhật Bác và vì đóng góp của cháu vào phong trào mua công trái của chúng tôi. Chúc cháu đạt kết quả trong công việc, trong học tập cũng như trong việc thi đua trồng rau xanh".

- Ngày 20-5-1951: Người gửi thư cảm ơn Quốc hội, Chính phủ, đồng bào trong nước và kiều bào nước ngoài, bộ đội và các cơ quan, đoàn thể nhân dân, các bà mẹ chiến sĩ và anh em thương binh, các cháu thanh niên và nhi đồng, bà con Hoa kiều và các nhân sĩ bạn bè ngoại quốc đã gửi quà, thư, điện chúc thọ nhân ngày sinh của Người. Người viết:“Tuổi tuy hơi già, nhưng vì nước ta trẻ, dân ta trẻ, cho nên tinh thần và lực lượng tôi vẫn trẻ. Để báo đáp lòng yêu mến của đồng bào, tôi xin hứa rằng: Với sự giúp đỡ của Quốc hội và Chính phủ, với sự đôn đốc và ủng hộ của toàn dân, với ý chí kiên quyết thi hành mệnh lệnh của cán bộ và bộ đội, tôi quyết đưa cả tinh thần và lực lượng để phụng sự Tổ quốc, và hướng dẫn đồng bào cùng bộ đội đi đến: Kháng chiến thắng lợi, Kiến quốc thành công và  góp phần vào sự nghiệp giữ gìn dân chủ, hòa bình thế giới”.

Cùng ngày, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh:Tự phê bình,ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 9. Mở đầu bài báo Người viết:

“Dao có mài, mới sắc

Vàng có thui, mới trong

Nước có lọc, mới sạch.

Người có tự phê bình, mới tiến bộ”.

Và khẳng định: Đảng cũng thế. Người giải thích “Tự phê bình” là gì? và “tự phê bình phải thế nào?”, rồi chỉrõ “Đảng đòi hỏi đảng viên và yêu cầu đồng bào thật thà tự phê bình, kiên quyết sửa khuyết điểm, để cùng nhau tiến bộ, để làm cho kháng chiến mau thắng lợi, kiến quốc mau thành công”.

- Ngày 25-5-1951: Lên đường đến địa điểm họp Bộ Chính trị (mở rộng) dự kiến sẽ khai mạc vào ngày 25-5. Trời mưa to, nước suối dâng cao, Người đã bơi qua suối trong khi phần lớn số cán bộ không đến dự họp được.

- Ngày 27-5-1951: Bài viếtHiện tình thế giới, ký bút danh C.B, đăng báoNhân dân, số 10. Với những dẫn chứng cụ thể, Người chỉ rõ“Mỹ, Anh, Pháp là thủ phạm gây chiến tranh thế giới”, “Liên Xô là thành trì hòa bình thế giới”và nêu lên sự phát triển mạnh mẽ của phong trào hòa bình trên toàn cầu. Đồng thời, Người nhấn mạnh:Việt Nam phải hăng hái ủng hộ phong trào hòa bình thế giới bằng cách “ra sức kháng chiến để tiêu diệt thực dân Pháp và đánh đổ can thiệp Mỹ” và đẩy mạnh thi đua ái quốc làm cho kháng chiến mau thắng lợi.Cuối cùng, Người khẳng định:“Nguy cơ chiến tranh thế giới tuy to, nhưng chúng ta cố gắng, nhân dân toàn thế giới cố gắng, thì lực lượng gây chiếnphe Mỹ sẽ thua, lực lượng dân chủ hòa bình phe ta chắc thắng”.

- Khoảng giữa tháng đến trước ngày 28-5-1951:

Dự Hội nghị cán bộ quân sự trước khi bước vào chiến dịch Quang Trung[10]. Người căn dặn:Muốn lấy được lòng dân, chúng ta cần phải làm cho nhân dân thấy chúng ta là bộ đội con em của dân, từ nhân dân mà ra. Chúng ta phải hết sức trau dồi và giữ vững kỷ luật chính trị. Nhưng như vậy cũng chưa đủ, chúng ta còn phải đánh cho thắng nữa mới được. Đánh thắng, giành lấy thắng lợi quân sự cũng tức là đặt cơ sở cho thắng lợi chính trị, tạo điều kiện thực hiện mục đích chính trị.

Cũng trong thời gian này Người căn dặn đồng chí Võ Nguyên Giáp chú trọng công tác vận động đồng bào công giáo. Người còn chỉ rõ:Trung ương cũng có chỉ thị cho khu ủy về vấn đề này.

*Năm 1952

- Ngày 1-5-1952: Dự và nói chuyện tại Đại hội Anh hùng, chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu toàn quốc lần thứ nhất, Người phân tích mục đích, nội dung, ý nghĩa, cách thức của thi đua yêu nước và chỉ rõ: Thi đua là đoàn kết, là yêu nước, là tinh thần quốc tế, góp sức giữ gìn hòa bình và dân chủ thế giới, là cải tạo con người. Đẩy mạnh phong trào thi đua nhằm thực hiện khẩu hiệu:

“Người người thi đua,

Ngành ngành thi đua,

Ta nhất định thắng,

Địch nhất định thua”.

Nhân ngày Quốc tế Lao động 1-5, Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng cán bộ, chiến sĩ các đơn vị: Tiểu đoàn 387, Đại đội 313, Đại đội 314 thuộc Đại đoàn X, các đại đội 270, 752, 755, 756 thuộc Đại đoàn Y, Đại đội công binh Đại đoàn Z tham gia chiến dịch Hòa Bình một thiếp khen và lá cờ. Trong thiếp có ghi:“Bác rất vui lòng thay mặt Chính phủ thưởng các chú một lá cờ danh dự... Mong các chú luôn luôn cố gắng học tập, tiến bộ và thắng trận để xứng đáng với danh dự vẻ vang này”.

Cùng ngày, ba bài viết của Người:Thẻ đảng viên, Người“mẹ”thương binh 18 tuổivàDư luận Pháp xôn xao, ký bút danh C.B, đăng báoNhân dân, số 56.

+ BàiThẻ đảng viên, kể về gương anh dũng chiến đấu và bảo vệ thẻ đảng viên của chiến sĩ quân đội Xôviết Cơrônencô, mặc dù bị thương vẫn cố gắng giấu thẻ đảng viên và tài liệu không để lọt vào tay giặc.

+ BàiNgười“mẹ”thương binh 18 tuổi, kể về gương chị Lê Khắc Hiền (Trung Quốc), công tác trong quân chí nguyện ở Triều Tiên. Một mình đưa đón chạy chữa và bảo vệ 80 thương binh an toàn tuyệt đối.

+ Trong bàiDư luận Pháp xôn xao, tác giả chỉ rõ sau thất bại ở chiến dịch Hòa Bình, dư luận Pháp phản đối chiến tranh xâm lược, còn phản động Pháp thì hoang mang, hàng loạt các báo lớn của Pháp đã viết về tình trạng sa lầy của Pháp ở Việt Nam. Qua đó, Người nhắc nhở:“Quân và dân ta phải tuyệt đối tránh chủ quan, khinh địch” mà phải “bồi dưỡng và tích trữ lực lượng của ta, chuẩn bị đầy đủ để chuyển mạnh sang tổng phản công”.

- Ngày 3 -5-1952: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và nghe các chiến sĩ nông nghiệp, bộ đội tham gia Đại hội anh hùng, chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu toàn quốc lần thứ nhất báo cáo thành tích. Sau đó nói chuyện với các đại biểu, khi phân tích so sánh lực lượng giữa ta và địch. Người nói:“So sánh với địch về vật chất và trang bị cái gì ta cũng kém. Thế mà chúng ta dám quyết kháng chiến và nhất định thắng lợi. Đó là tinh thần của nhân dân ta rất anh hùng, có lòng yêu nước nồng nàn, sâu sắc... các chiến sĩ thi đua gần gũi quần chúng, học hỏi đoàn kết với quần chúng...”

- Ngày 8-5-1952: Chủ tịch có hai bài viết, ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân, số 57 BàiKinh nghiệm Trung Quốc, nói về sự giúp đỡ của cách mạng Trung Quốc đối với nhân dân Việt Nam trong đấu tranh và xây dựng, đặc biệt là những kinh nghiệm về tổ chức phong trào sản xuất và tiết kiệm. BàiTrọng chó hơn người, kể câu chuyện lạ ở nước Mỹ: ba triệu con chó được vào Hội chó, chó có công ty chuyên lo đồ ăn, có hiệu mỹ trang, có 3.000 thầy thuốc riêng, có nghĩa địa riêng; trong lúc đó, hơn 12 triệu công nhân Mỹ không có cơm ăn, áo mặc vì thất nghiệp.

- Ngày 11-5-1952: Dự khai giảng lớp chỉnh huấn đầu tiên của Trung ương. Nói chuyện với các học viên, Người nêu rõ mục đích của chỉnh Đảng“là nâng cao tư tưởng và trình độ chính trị của đảng viên và cán bộ, làm cho đảng viên và cán bộ theo đúng quan điểm và lập trường vô sản”và nhấn mạnh:“Là một đảng lãnh đạo, Đảng ta cần phải mạnh mẽ, trong sạch, kiểu mẫu. Toàn Đảng phải tư tưởng nhất trí, hành động nhất trí, đoàn kết nhất trí mới làm trọn nhiệm vụ của Đảng”. Người căn dặn mọi người phải thành khẩn học tập, thật thà tự phê bình và phê bình, trau dồi thêm kinh nghiệm và đạo đức cách mạng vì“Cán bộ quyết định mọi việc. Các đồng chí đều là cán bộ cao cấp, đều giữ những trách nhiệm quan trọng. Công việc thành hay là bại một phần lớn là do nơi tư tưởng đạo đức, thái độ và lề lối làm việc của các đồng chí”.

- Ngày 19-5-1952:Bài viếtGiặc Pháp phản Đức Chúa, ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân, số 58. Người đã trích dẫn lời dạy của Chúa:“Mi chớ giết người”,nhưng thực chất thực dân Pháp xâm lược nước ta đã giết hại hàng vạn người lương và giáo,“đã bắn phá các nhà thờ, chiếm nhà thờ làm vị trí, hãm hiếp bà phước, giết chết cha Kim, đốt làng cướp của...”.Người kết luận:“Chúng đã phản Đức Chúa”.

- Ngày 29 -5-1952: Gửi thư cho đồng bào các tỉnh có đê, Người căn dặn những việc cần làm để “Năm nay chúng ta cũng quyết đánh thắng giặc lụt”,Người mong sẽ có nhiều cá nhân và tập đoàn có thành tích đắp đê, hộ đê được nêu trong dịp tổng kết thi đua.

Cùng ngày, bài viếtGiữ bí mật, bảo vệ cán bộ, ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân, số 59, Người nêu gương em Dĩnh, ở huyện Tiên Lãng, Hải Phòng, 10 tuổi đã biết bảo vệ cán bộ, làm liên lạc, góp phần đánh giặc. Kết luận bài báo, Người viết:

“Cháu Bác Hồ thật là oanh liệt

Giữ bí mật, dù chết không khai

Cứu cán bộ khỏi giặc Tây

Các em kháng chiến càng ngày càng hăng”.

- Trong tháng 5 -5-1952:

+ Bài viếtCách xem xét việc đời và cách tu dưỡng của người cách mạng. Trong phần thứ nhất, Người chỉ rõ: “Đảng cách mạng là một đảng phấn đấu để giải phóng dân tộc, giải phóng loài người, giải phóng giai cấp cần lao. Vì vậy, mỗi đảng viên chẳng những cần phải phấn đấu cho sự nghiệp cách mạng mà còn phải phấn đấu cho cách xem xét việc đời của chủ nghĩa cách mạng”.Trong phần còn lại của bài viết, Người nhắc nhở đảng viên“rèn luyện và tu dưỡng chẳng những rất quan trọng cho những đảng viên mới và không phải gốc vô sản, mà còn cần cho những đảng viên cũ và những người đảng viên gốc vô sản, vì Đảng ta từ trong xã hội mà sinh ra. Vì vậy, mỗi đảng viên đều có ít nhiều vết tích về tư tưởng và tập quán của xã hội cũ, thường đụng chạm tới những cái không tốt của xã hội cũ... nên đảng viên cần phải rèn luyện và tu dưỡng về mọi mặt”.

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh chuyển từ làng Thia về Gốc Thụy (Tuyên Quang),

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện cảm ơn Thủ tướng Chính phủ kháng chiến Lào Xuphanuvông và Chủ tịch ủy ban dân tộc giải phóng Trung ương Cao Miên Sơn Ngọc Minh đã gửi điện chúc mừng kỷ niệm ngày sinh của Người.

*Năm 1953

- Ngày 3-5-1953: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Hội nghị phổ biến kế hoạch tác chiến cho các đơn vị trong chiến dịch Sầm Nưa. Trong thư có đoạn:“Lần này là lần đầu tiên mà các chú nhận một nhiệm vụ quan trọng và vẻ vang như nhiệm vụ này, tức là giúp nhân dân nước bạn. Giúp nhân dân nước bạn là tự giúp mình”. Người yêu cầu bộ đội:

“ - Vượt mọi khó khăn, thi đua diệt địch, chiến đấu anh dũng.

- Nêu cao tinh thần quốc tế, tôn trọng chủ quyền, tôn trọng phong tục tập quán, kính yêu nhân dân nước bạn.

- Tuyệt đối giữ gìn kỷ luật, giữ gìn danh tiếng Quân đội nhân dân Việt Nam...”.

- Ngày 4-5-1953: Bài viếtDân chủ tập trung,ký bút danh Đ.X, đăng BáoCứu Quốc,số 2329. Tác giả giải thích về dân chủ tập trung: ở nước ta, chính quyền là của nhân dân, do nhân dân làm chủ. Nhân dân bầu ra các đại biểu thay mặt mình vào các hội đồng nhân dân, ủy ban kháng chiến hành chính địa phương, Quốc hội cùng Chính phủ trung ương để thi hành chính quyền. Thế là dân chủ. Mặt khác, các cơ quan chính quyền là thống nhất tập trung. Thế là vừa dân chủ vừa tập trung.

- Ngày 5-5-1953: Khi đọc văn kiện"Đề nghị về chế độ làm việc của cố vấn và cán bộ Việt Nam với Chính phủ và cán bộ Lào",Chủ tịch Hồ Chí Minh sửa chữa một số ý trong văn kiện và ghi ngoài lề "Văn kiện này cũng cần giữ gìn bí mật. Cán bộ Việt - Lào cần biết, nhưng không nên biên chép lại".Trong phần cuối văn kiện, Người ghi lời căn dặn:"Thật thà đoàn kết về tinh thần và trong công tác. Thật thà tự phê bình và phê bình lẫn nhau. Cán bộ Việt tuyệt đối tránh bao biện. Cán bộ Lào thì nên tránh khách khí".

- Ngày 8-5-1953: Bài viếtQuyền lợi và nghĩa vụ của nhân dân,ký bút danh Đ.X, đăng BáoCứu Quốc,số 2332. Bài báo chỉ rõ, trước cách mạng, nhân dân chỉ có nghĩa vụ chứ không có quyền lợi. Chỉ có dưới chế độ dân chủ cộng hòa, nhân dân vừa có nghĩa vụ vừa có quyền lợi: Quyền tự do tư tưởng, tự do tổ chức, tự do tín ngưỡng, quyền ứng cử, bầu cử, quyền bình đẳng nam nữ... Các dân tộc đều có quyền lợi như nhau. Bài báo kết luận: Mỗi người vừa có quyền lợi vừa có nghĩa vụ cho nên phải hăng hái làm nghĩa vụ của mình trong mọi công việc.

- Ngày 11-5-1953:Bài viết Anh hùng Triều Tiên,ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 111, ca ngợi tinh thần chiến đấu anh dũng của các chiến sĩ Quân đội nhân dân Triều Tiên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ xâm lược. Người nêu tấm gương của Tôn Nghị Tế và Bạch Vương Đình đã lấy thân mình bịt lỗ châu mai để đồng đội tiến lên tiêu diệt địch trong trận đánh tại cao điểm 854 ngày 22-9-1952, và kết luận:"Chỉ có quân đội nhân dân, quân đội cách mạng mới có những chiến sĩ oanh liệt như vậy. Cuộc kháng chiến của nhân dân Triều Tiên và Việt Nam nhất định thắng lợi".

- Ngày 15-5-1953: Bài viếtNhiệm vụ của Nhà nước dân chủ mới,ký bút danh Đ.X, đăng BáoCứu Quốc,số 2337, Người nêu rõ:"Nhiệm vụ của Nhà nước dân chủ mới là: Xây dựng chính quyền, quân đội, kinh tế, văn hóa; giáo dục đạo đức công dân với lòng yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, bảo vệ của công...".

- Ngày 16-5-1953: Bài viếtGiúp dở và giúp đỡ,ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 112, so sánh viện trợ của Mỹ đối với các nước tư bản chủ nghĩa và sự giúp đỡ của Liên Xô đối với các nước dân chủ nhân dân Đông Âu và chỉ rõ: Hai mục đích khác nhau, nên hai kết quả cũng khác nhau.

- Ngày 18-5-1953: Người gửi điện cho Chủ tịch ủy ban Dân tộc giải phóng Trung ương Cao Miên (Campuchia) Sơn Ngọc Minh nhân dịp kỷ niệm ngày tuyên bố độc lập. Người chúc nhân dân Cao Miên cùng nhân dân Việt Nam và Lào đoàn kết chiến đấu chống kẻ thù chung là thực dân Pháp và can thiệp Mỹ.

- Trước ngày 19-5-1953: Nhân dịp Ngày sinh lần thứ 63, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm bài thơ chữ Hán nhan đềThất cửu[11].

"Thất cửu

Nhân vị ngũ tuần thường thán lão

Ngã kim thất cửu chính khang cường

Tự cung thanh đạm, tinh thần sảng,

Tố sự thung dung nhật nguyệt trường".

Dịch thơ:             

Sáu mươi ba tuổi

Chưa năm mươi đã kêu già,

Sáu ba, mình vẫn nghĩ là đương trai.

Sống quen thanh đạm nhẹ người,

Việc làm tháng rộng ngày dài ung dung".

(Bản dịch của Xuân Thủy)

- Ngày 21-5-1953: Người gửi thư cho Hội nghị cán bộ Tổng cục Cung cấp lần thứ nhất. Trong thư, Người bày tỏ niềm vui trước những kết quả đạt được của Tổng cục và căn dặn anh chị em:Phải luôn luôn nâng cao tinh thần trách nhiệm; phải thật lòng thương yêu binh sĩ, phải chỉnh đốn tổ chức và công tác; mở rộng dân chủ, thật thà phê và tự phê bình, gây phong trào thiết thực chống quan liêu, tham ô, lãng phí... nhằm phát triển và củng cố những kết quả đã đạt được.

Cùng ngày, hai bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 113:

+ BàiPhát động quần chúng,thông qua câu chuyện một cán bộ nông hội giải thích cho bà con nông dân về chính sách ruộng đất, tác giả chỉ rõ: Cần phải có những chính sách và hình thức phù hợp với trình độ của nhân dân. Có như vậy mới hoàn thành được nhiệm vụ.

+ BàiHuân chương bằng vàng,viết về kinh nghiệm phòng chống thiên tai của nhân dân và cán bộ huyện Thiệu Nguyên, tỉnh Hắc Long Giang (Trung Quốc). Huyện đã được vinh dự mang tênHuyện phong sản(huyện sản xuất phong phú nhất) và bí thư huyện được thưởng huân chương bằng vàng. Người nhắc nhở cán bộ và nhân dân ta cần gắn phong trào phát động quần chúng, thực hiện chính sách ruộng đất với phong trào thi đua tăng gia sản xuất, làm cho lương thực càng đầy đủ, nhân dân càng no ấm, lực lượng kháng chiến càng dồi dào.

- Ngày 25-5-1953: Bài viếtThành phần kinh tế ở nước ta,ký bút danh Đ.X, đăng BáoCứu Quốc,số 2344. Bài báo khái quát các thành phần kinh tế, tính chất và vai trò của nó trong hoạt động kinh tế của nước ta hiện nay (vùng tự do). Và chỉ rõ: Kinh tế nước ta hiện có những thành phần sau:

+ Kinh tế địa chủ phong kiến, bóc lột địa tô.

+ Kinh tế quốc doanh có tính chất xã hội chủ nghĩa...

+ Các hợp tác xã tiêu thụ và hợp tác xã cung cấp có tính chất nửa xã hội chủ nghĩa.

+ Kinh tế cá nhân của nông dân và của thủ công nghệ, họ thường tự túc, ít có gì bán mà cũng ít khi mua gì. Đó là một thứ kinh tế lạc hậu.

+ Kinh tế tư bản tư nhân. Họ bóc lột công nhân nhưng đồng thời họ cũng góp phần vào xây dựng kinh tế...

+ Kinh tế tư bản quốc gia là Nhà nước hùn vốn với tư nhân để kinh doanh và do Nhà nước lãnh đạo. Trong loại này, tư bản của tư nhân là chủ nghĩa tư bản. Tư bản của Nhà nước là chủ nghĩa xã hội.

- Ngày 26-5-1953: Bài viết18 lần rồi,ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 114. Người nêu lên những nguyên nhân gây nên 18 lần thay đổi Chính phủ ở Pháp kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai và cho rằng việc Chính phủ Maye (Mayer) ở Pháp vừa sụp đổ ngày 22-5 là do bị sa lầy trong cuộc chiến tranh ở Đông Dương và do bị lệ thuộc vào Mỹ. Người kết luận: "Chỉ điều đó cũng đủ rõ: thế địch yếu, thế ta mạnh".

- Cuối tháng 5-1953 Người gửi thư cảm ơn Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận Liên Việt, Bộ Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam, Đảng; các đoàn thể nhân dân, bộ đội, các đoàn dân công, các anh hùng và chiến sĩ thi đua, kiều bào ở nước ngoài, cá nhân đồng bào, các cháu thanh niên và nhi đồng cùng nhiều bầu bạn trên thế giới đã gửi thư, điện chúc mừng nhân dịp ngày sinh lần thứ 63 của Người. Cuối thư, Người hứa: "Tôi quyết đưa tất cả tinh thần và sức lực để cùng đồng bào và bộ đội đẩy mạnh kháng chiến đến thắng lợi, kiến quốc đến thành công, đặng góp phần vào công cuộc bảo vệ hòa bình thế giới".

*Năm 1954

- Ngày 1-5-1954: bài viếtMấy khuyết điểm của báo chí ta,ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 181 nêu lên những khuyết điểm mà báo chí ta mắc phải như:nặng về biểu dương thành tích, ít nói đến thiếu sót, có phê bình nhưng chỉ làm rất nhẹ, không thành khẩn mà chỉ phê cho có chuyện...

- Ngày 3-5-1954: Bài viếtMật thám Mỹ,ký bút danh Đ.X, đăng BáoCứu Quốc,số 2588, 2590, 2591, 2593, 2595, 2596, 2600. Người trích nhật ký của tên Gôrơ làm trong Đại sứ quán Mỹ tại Liên Xô. Gôrơ không chỉ là một quan chức ngoại giao mà còn là một tên mật thám lợi hại. Trong thời gian ở Liên Xô, lợi dụng danh nghĩa nhân viên ngoại giao, hắn đã đi nhiều nơi để dò xét nhiều khu căn cứ quân sự. Hắn còn mua chuộc một số quan chức ngoại giao nước khác làm mật thám cho Mỹ, hòng tiêu diệt Liên Xô, tiêu diệt chủ nghĩa cộng sản.

- Ngày 6-5-1954: Bài viếtGiặc Pháp - Mỹ tàn sát đồng bào công giáo,ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 182. Người trích bức thư của đồng bào Thiên Chúa giáo tỉnh Hưng Yên, tố cáo tội ác dã man của thực dân Pháp đã dùng máy bay do Mỹ viện trợ ném bomxuống nhà thờ thôn Vân và Đông Bồ (huyện Ân Thi) trong lúc giáo dân và linh mục đang hành lễ, giết hại gần 300 giáo dân, phá hủy nhà thờ.

- Ngày 8-5-1954: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửiThư khen ngợi bộ đội, dân công, thanh niên xung phong và đồng bào Tây Bắc đã chiến thắng vẻ vang ở Điện Biên Phủ.Người nhắc nhở quân và dân ta:"Thắng lợi tuy lớn nhưng mới là bắt đầu. Chúng ta không nên vì thắng mà kiêu, không nên chủ quan khinh địch. Chúng ta kiên quyết kháng chiến để tranh lại độc lập, thống nhất, dân chủ, hòa bình...".

- Khoảng ngày 9, ngày 10-5-1954: 16 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh gọi điện sang Thông tấn xã Việt Nam đọc cho cán bộ trực ban là Nguyễn Dĩnh Cao chép bức thư gửi cô y tá Jênviơ Đờ Galát (Gênvière de Gallard) bị bắt ở Điện Biên Phủ, đồng ý cho phép cô ở lại chăm sóc thương binh Pháp và được phóng thích vào đợt cuối cùng.

- Ngày 12-5-1954: Thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi toàn thể cán bộ và chiến sĩ ở mặt trận Điện Biên Phủ, đăng BáoNhân Dân,số 184. Trong thư, Người nhắc nhở không được chủ quan, khinh địch; phải luôn luôn sẵn sàng chiến đấu để giành thắng lợi lớn hơn nữa. Người và Chính phủ dự định tặng thưởng cho các chiến sĩ và cán bộ đã tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ huy hiệu "Chiến sĩ Điện Biên Phủ".

Cùng số báo trên, đăng bài thơ của Người:Quân ta toàn thắng ở Điện Biên Phủ,ký bút danh C.B. Bài thơ ca ngợi tinh thần dũng cảm, gan dạ vượt nhiều gian khổ, khó khăn của quân và dân ta trong chiến dịch Điện Biên Phủ.

- Ngày 14-5-1954: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của phóng viên HãngThông tấn Nam Dương Antara(Inđônêxia). Người nêu rõ mục đích cuộc chiến đấu của nhân dân Việt Nam là:Thực hiện một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, dân chủ, tự do và khẳng định lập trường của Đảng và Chính phủ ta là quyết tâm kháng chiến đến thắng lợi cuối cùng, nhưng cũng sẵn sàng giải quyết tình hình bằng thương lượng hòa bình trên cơ sở Chính phủ Pháp phải thật sự tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam.Trước việc Mỹ dùng con bài viện trợ quân sự cho Pháp nhằm can thiệp vào Đông Dương, Người khẳng địnhnhân dân Việt Nam kiên quyết chống lại sự can thiệp và xâm lược của đế quốc Mỹ vào Đông Dương, châu á, Thái Bình Dương.

- Ngày 15-5-1954: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự phiên họp Hội đồng Chính phủ bàn về tình hình sản xuất, nghe báo cáo về tình hình quân sự, về Hội nghị Giơnevơ, về cải cách ruộng đất, tình hình thu chi trong bốn tháng đầu năm 1954 và một số vấn đề kinh tế khác. Tại phiên họp, Người nói:Tất cả chúng ta hãy cùng nhauthi đua với bộ đội, đẩy mạnh công tác, nhất định sẽ thu được nhiều thắng lợi mới.

- Ngày 16-5-1954: Tại phiên họp bế mạc của Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh lưu ý các đại biểu:

+ Vấn đề giải thích Hội nghị Giơnevơ đã có bản giải thích của Chính phủ. Các nơi sẽ căn cứ vào đó mà làm.

+ Đẩy mạnh sản xuất và tiết kiệm để phục vụ tiền tuyến và phòng đói.

+ Việc cử cán bộ tham gia phát động quần chúng giảm tô, cải cách ruộng đất là một dịp để rèn luyện cán bộ. Các cơ quan phải cố gắng sắp xếp để mỗi cán bộ nhân viên đều được đi phát động quần chúng... Bây giờ công việc ngày càng nhiều, khu giải phóng mở rộng. Trước ta chỉ có kháng chiến, bây giờ thêm đấu tranh ngoại giao. Cho nên vấn đề cán bộ Bộ Nội vụ cần đặc biệt chú ý.

Cùng ngày, bài viếtĐức cha và các con,ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 185. Bài báo kể chuyện Giáo hội Pháp phái hơn 100 linh mục vào các nhà máy tuyên truyền đạo trong công nhân Pháp nhằm phá hoại phong trào bãi công. Nhưng chính những linh mục này lại đứng về phía công nhân tham gia biểu tình, bãi công, chống lại tư bản Pháp.

- Ngày 19-5-1954: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh có cuộc gặp gỡ với đại biểu các chiến sĩ đã lập thành tích xuất sắc trong chiến dịch Điện Biên Phủ và gắn huy hiệu cho Hoàng Quang Vinh, người đã bắt sống tướng Đờ Caxtơri (De Castries). Gắn huy hiệu xong, Người đề nghị để đạo diễn Liên Xô R.Cácmen cùng chụp ảnh với các chiến sĩ. Người nói vui:

- Phải cười tươi lên đấy! Ai cười to, Bác cưới cho vợ đẹp.

Cùng ngày, bài viếtPhilatốp,ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 186. Bài báo viết về khả năng sản xuất một loại thuốc mới - thuốc Philatốp - của Bộ Y tế nước ta dùng chữa bệnh cho nhân dân.

- Ngày 22-5-1954: Bài viếtVăn hóa Mỹ,ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 187. Người viết về thực trạng văn hóa Mỹ và vạch rõ ở Mỹ những hoạt động văn hóa lành mạnh, kêu gọi bình đẳng, không phân chia giàu nghèo thì bị Chính phủ Mỹ cấm đoán. Trái lại, những tiểu thuyết, kịch bản đầy chuyện khủng bố, giết người ghê tởm thì chúng lại muốn truyền bá thứ "văn minh" đó ra khắp thế giới.

- Ngày 25-5-1954: Bài viếtTuyên truyền,ký bút danh C.B, đăng BáoNhân Dân,số 188. Người nêu lên tầm quan trọng của công tác tuyên truyền, và lưu ý cán bộ tuyên truyền phải giáo dục nhân dân dùng mọi hình thức đập tan tuyên truyền giả dối và thâm độc của địch.

- Ngày 26-5-1954: Bài viếtNói láo trên trời dưới đất nghe,ký bút danh Đ.X, đăng BáoCứu Quốc,số 2605. Người trích dẫn những lời tuyên bố xuyên tạc của một số tướng lĩnh Pháp về những "thắng lợi" của chúng ở Việt Nam, rằng ở Việt Nam, quân đội Pháp đã chiếm đóng tất cả các thành thị và làm chủ đường giao thông, cho nên thế thắng là nằm trong tay chúng, rằng"chắc chắn Điện Biên Phủ sẽ không đưa lại kết quả gì cho Việt Minh".Song, thắng lợi của ta ở Điện Biên Phủ đã chứng tỏ: "Bọn chúngchủ quan và nói láo mất mùa".

- Ngày 28-5-1954: Bài viếtNội bộ Pháp lủng củng,ký bút danh Đ.X, đăng BáoCứu Quốc,số 2606. Người phân tích những thất bại ngày càng lớn, mang tính tất yếu của binh lính Pháp tại chiến trường Việt Nam. Trước thất bại ấy, bọn chính trị Pháp đổ lỗi cho giới quân sự Pháp, nội bộ chúng lủng củng!. Cuối bài báo, Người lưu ý chúng ta chớ vì thế mà chủ quan khinh địch.

- Ngày 31-5-1954: Bài viếtPháp vỡ đầu, Mỹ càng méo mặt,ký bút danh Đ.X, đăng BáoCứu Quốc,số 2608. Người nói về thất bại đau đớn của thực dân Pháp ở Điện Biên Phủ. Thất bại đó cũng là nỗi nhục nhã cho bọn can thiệp Mỹ, bởi vì chính Mỹ đã vạch ra Kế hoạch Nava, đã giúp rất nhiều tiền bạc, vũ khí cho Pháp thực hiện kế hoạch ấy.

Trên thực tế, Mỹ ngày càng tiến sâu vào chiến tranh Đông Dương dưới nhiều hình thức. Bài báo khái quát:"Thế là Mỹ dần dần trở nên kẻ địch chính của quân đội và nhân dân ta".

- Trong tháng 5-1954: Tại cuộc họp Bộ Chính trị bàn về chủ trương đàm phán ở Hội nghị Giơnevơ, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói:"Ta kháng chiến, ta đàm phán cũng đều nhằm một mục đích giành độc lập, thống nhất thật sự cho dân tộc. Hiện nay, súng ở trên mặt trận bắn càng nhiều, càng trúng địch chừng nào thì trên bàn họp Giơnevơ ta lại càng thêm lợi thế chính trị chừng ấy. Giải quyết vấn đề theo nguyên tắc có lợi cho ta và địch có thể thừa nhận, nhưng trước hết là có lợi cho ta. Giải quyết vấn đề là phải có quan điểm toàn cục. Trong Hội nghị Giơnevơ ít nhất phải tranh thủ được thắng lợi chính trị".

(Theo Hồ Chí Minh - Biên niên tiểu sử - 10 tập-  NXBCTQG,  năm 2008)

[1]Đầu năm 1946, tại Đại hội Phụ nữ tỉnh Bến Tre, đồng chí Nguyễn Thị Định được bầu làm Uỷ viên Ban Chấp hành tỉnh Hội; khoảng tháng 5-1946, đồng chí được cử ra Bắc để báo cáo tình hình miền Nam sau Hiệp định Sơ bộ 6-3 và xin chi viện cho Nam Bộ.

[2]Đoàn đại biểu Chính phủ Pháp còn có tướng Valuy, đại tá Crơpanh (Crepin), thiếu uý La Mơnăngđie (La Menandière). Phía Việt Nam có Bộ trưởng Huỳnh Thúc Kháng và các ông Nguyễn Văn Tố, Vũ Hồng Khanh, Võ Nguyên Giáp.

[3]Ba Lê: Pari

[4]Đồng chí Lộc, người được phân công lo việc ăn uống cho Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chủ tịch đã quen biết đồng chí Lộc hồi hoạt động ở Thái Lan, ở Trung Quốc, sau đó theo Người về nước tham gia kháng chiến.

[5]Ngày 10-2-1948 (mồng Một Tết Mậu Tý), cụ Phùng Lục đã gửi thư lên Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngoài lời chúc mừng năm mới, bức thư có đoạn:

"Nhờ ơn Tổ quốc, năm nay tôi hưởng thọ 90 tuổi, theo cổ tục tất phải làm lễ thượng thọ; nhưng trong lúc này, nước nhà có việc, nên tôi miễn sự tế lễ ăn uống, thành tâm đem món tiền 500 đồng kính dâng Chủ tịch để sung vào Quỹ kháng chiến toàn quốc. Ước mong món tiền nhỏ trên đây được thu nhận để giúp ích trong muôn một thì lòng già rất được hân hoan...".

[6]Vế 1, hai chữ "Giáp phải" nói lái đi thì thành "giải pháp", có nghĩa là Đại tướng Võ Nguyên Giáp phải quét sạch giặc Pháp.

Vế 2 có nghĩa là Bộ trưởng Tài chính Lê Văn Hiến có tài kiếm ra nhiều tiền

[7]Nay thuộc tỉnh Quảng Ninh.

[8]Còn gọi là chiến dịch Hoàng Hoa Thám.

[9]Anbe Clavie (Alber Clavier), lúc ấy là hạ sĩ quan Pháp đã chạy sang hàng ngũ của ta. Nhân dịp ngày sinh lần thứ 61 của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Anbe đã viết thư lên Người chúc mừng và chia sẻ những khó khăn với nhân dân ta, Anbe xin được đóng góp một phiếu công trái trị giá 150.000đ cho Chính phủ Việt Nam.

[10]Chiến dịch Quang Trung (chiến dịch Hà Nam Ninh), bắt đầu từ ngày 28-5 đến ngày 20-6-1951

[11]Thất, cửu (bảy, chín) chỉ tuổi 63 của tác giả năm đó (7 x 9 = 63)

Còn nữa

Huyền Trang (tổng hợp)

 

Năm 1955

- Ngày 1: Bài viết1-5,bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân,số 425. Trong bài, Người nêu rõ ý nghĩa to lớn của Ngày 1-5, ngày hội của những người lao động trên toàn thế giới, nhắc nhở đồng bào ta phải ra sức thi đua xây dựng lại đất nước, ổn định và nâng cao đời sống người lao động. Người viết:

"Muốn ăn quả thì phải chịu khó trồng cây.

Muốn uống nước thì phải ra sức đào giếng".

- Ngày 5: Bài viếtThương hại những người di cư,bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân,số 428. Người xúc động nêu lên tình cảnh khổ cực của đồng bào trong các trại di cư tại miền Nam, ngoài sự thiếu thốn về đời sống, họ còn bị bọn côn đồ, lưu manh hành hung, cướp bóc.

- Ngày 6: Bài viết "Chinh phụ ngâm" mới,bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân,số 429. Đây là bài thơ song thất lục bát, phỏng theo âm điệu tác phẩmChinh phụ ngâm,tố cáo chế độ độc tài Ngô Đình Diệm đã xô đẩy đồng bào miền Nam vào những thảm cảnh đau thương. Người kêu gọi đồng bào hãy đoàn kết chặt chẽ, kiên trì đấu tranh thực hiện thống nhất đất nước.

- Ngày 7: Bài viếtĐiện Biên Phủ,bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân,số 430. Người nêu lên ảnh hưởng của chiến thắng Điện Biên Phủ đối với nền chính trị Pháp. Người nhận xét:Thất bại của Pháp ở Điện Biên Phủ cũng giống như Pháp đã thất bại ở Mátxcơva năm 1812 và ở Oatéclô năm 1815.

- Ngày 8:  Bài viếtHội nghị Baghiô là hành động khiêu khích nữa đối với nhân dân châu Á, bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân,số 431. Trong bài, Người lên án đế quốc Mỹ và chư hầu họp Hội nghị SEATO ở Baghiô (từ ngày 25-4 đến ngày 4-5- 1955) âm mưu gây chiến, phá hoại hoà bình trong khu vực. Người nhấn mạnh:Những quyết định của Mỹ và phe lũ ở Baghiô là sự can thiệp sâu hơn nữa vào tình hình Đông Dương, là một hành động táo tợn phá hoại hoà bình ở Đông Dương, cản trở việc thi hành Hiệp định Giơnevơ; là sự khiêu khích hết sức láo xược đối với nhân dân Á- Phi, cử chỉ đó cũng làm cho nhân dân Á - Phi thấy rõ chủ nghĩa đế quốc vẫn ngoan cố tìm mọi cách ngăn cản nhân dân châu Á và châu Phi phát triển.

- Ngày 9:  Bài viết"Bình đẳng",bút danh C.B., đăng báo Nhân Dân,số 432. Người lên án sự bất bình đẳng trong đời sống chính trị tại các nước tư bản Mỹ, Pháp, Nhật Bản, Cộng hoà Liên bang Đức. Giai cấp công nhân là lực lượng đông đảo, sản xuất ra nhiều của cải vật chất nhưng số đại biểu của họ trong quốc hội lại rất ít.

- Ngày 10: Bài viếtNguyên tử và nguyên tử,bút danh C.B., đăng báo Nhân Dân, số 433. Bài báo tố cáo Mỹ âm mưu dùng kỹ thuật nguyên tử để chạy đua vũ trang. Đến tháng 3-1955, Mỹ đã 36 lần thử bom nguyên tử. Tác giả cũng đề cao thiện chí hoà bình của Liên Xô mong muốn kỹ thuật nguyên tử chỉ để phục vụ hoà bình.

- Ngày 10, 11, 12: Chủ trì phiên họp của Hội đồng Chính phủ bàn về việc tiếp quản thành phố Hải Phòng, đấu tranh đòi lập lại quan hệ bình thường giữa hai miền Nam - Bắc, kế hoạch phát triển sản xuất mùa hè, đề ra tám chính sách cho vùng mới hoàn thành cải cách ruộng đất, kiểm điểm lề lối làm việc của Chính phủ và kiện toàn một số cơ quan Chính phủ. Kết thúc phiên họp, Người nhắc lại những quyết nghị của phiên họp và căn dặn:"Pháp sắp rút khỏi Hải Phòng, như thế là miền Bắc sắp được hoàn toàn giải phóng, nhưng chúng ta không được chủ quan, phải cảnh giác, phải tăng cường bảo mật. Miền Bắc được hoàn toàn giải phóng, nhưng còn một nửa nước chưa được giải phóng. Công việc còn nặng, chúng ta phải cố gắng nhiều hơn nữa".

- Ngày 11: Hai bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng báo Nhân Dân,số 434.

+ Trong bàiChống lãng phí lương thực, bút danh C.B., Người nhắc nhở các ngành, các cấp, các địa phương và toàn thể đồng bào phải triệt để chống lãng phí lương thực từ các khâu làm kho bãi, vận chuyển, xay giã đến việc phân phối và sử dụng. Người viết:"Đồng bào nông dân đổ mồ hôi sôi nước mắt, mới làm ra được lương thực. Cho nên chúng ta phải quý lương thực như quý ngọc vàng".

+ Trong bàiHội nghị Vácxôvi nhất định tăng thêm lực lượng bảo vệ hoà bình châu Âu và hoà bình thế giới,bút danh T.L., Người lên án các nước phương Tây trong Khối quân sự Bắc Đại Tây dương đang đẩy mạnh những hoạt động vũ trang, khôi phục chủ nghĩa quân phiệt ở Cộng hoà liên bang Đức, tăng cường hoạt động do thám và chạy đua vũ trang. Trước tình hình đó, Liên Xô và các nước dân chủ nhân dân Đông Âu đã họp ở Vácsava, lập mặt trận đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, bảo vệ hoà bình ở Châu Âu và thế giới.

- Ngày 12: Hai bài báo của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng báo Nhân Dân,số 453.

+ Trong bàiLãnh đạo quần chúng tăng gia sản xuất,bút danh C.B., Người phê bình cán bộ cải cách ruộng đất ở một số nơi do trình độ yếu kém lại không biết dựa vào quần chúng nên gặp nhiều khó khăn và bế tắc trong công tác lãnh đạo quần chúng tăng gia sản xuất. Những nơi nào biết phát huy sức mạnh đoàn kết và kinh nghiệm của quần chúng thì mọi công việc đều trôi chảy. Người kết luận:

"Cán bộ máy móc thì u tì

Tin vào quần chúng thì việc gì cũng tươm".

+ BàiCái trò cải tổ của Ngô Đình Diệm làm cho tình hình miền Nam thêm căng thẳng và rối loạn liên miên,bút danh T.L., tác giả cho biết: Ngày 10-5-1955, bất chấp sự phản đối của Anh và Pháp, tập đoàn Mỹ - Diệm đã tổ chức cải tổ bộ máy chính quyền ở miền Nam, gạt ra ngoài những thế lực không ăn cánh với Diệm, tăng cường đàn áp, khủng bố những người kháng chiến cũ, vi phạm nghiêm trọng quyền tự do dân chủ. Người nêu lên quyết tâm của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài Mỹ - Diệm, thực hiện hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ trong cả nước.

- Ngày 18: Bài viếtSau 83 năm,bút danh C.B., đăng báo Nhân Dân, số 441. Nhân ngày thực dân Pháp hạ cờ ở Hải Phòng (13-5-1955), Người viết bài ca ngợi cuộc đấu tranh bền bỉ lâu dài và anh dũng của nhân dân ta ở Hải Phòng qua các thời kì lịch sử. Nhắc nhở đồng bào và chiến sĩ ở Hải Phòng cần nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, sẵn sàng đối phó với những âm mưu phá hoại của bọn phản cách mạng và ra sức xây dựng lại quê hương đất nước.

- Ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm công trường xây dựng lại một số nhà nghỉ ở Tam Đảo.  

15 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Nhà máy xe lửa Gia Lâm. Người ân cần hỏi thăm tình hình đời sống và công việc của anh chị em công nhân nhà máy. Căn dặn cán bộ, công nhân nhà máy phải đoàn kết chặt chẽ và thi đua lao động sản xuất. Người nói:"Muốn thi đua cho có kết quả tốt thì phải đoàn kết, phổ biến kinh nghiệm cho nhau, bền gan và cố gắng học tập".

- Ngày 20: Bài viếtBáo Mỹ lo âu,bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân, số 443. Trong bài, Người viết về sự lo ngại của báo chí Mỹ trước sự phát triển ảnh hưởng của Liên Xô, Trung Quốc và các nước dân chủ nhân dân làm cho uy tín của nước Mỹ càng giảm sút trên trường quốc tế, nhất là ở châu Á và châu Phi.

- Ngày 21: Bài viếtCôlin cút rồi,bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân, số 444. Trong bài, Người vạch rõ những hoạt động tội ác của cố vấn Mỹ Côlin tại miền Nam khiến nơi đây thêm rối loạn và nhắc nhở đồng bào miền Nam phải đoàn kết chặt chẽ, kiên quyết đấu tranh cho hoà bình, thống nhất đất nư­ớc.

- Ngày 22: 17 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu học sinh Hà Nội đến chúc mừng nhân ngày sinh của Người. Người ân cần hỏi thăm tình hình học tập của các em và cho các em xem những sản phẩm bà con nông dân gửi biếu, trong đó có quả bí ngô nặng 15 kg mà Người gọi đó làNhững bông hoa đẹp nhất.

- Ngày 27: Bài viếtGia đình gương mẫu, bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân, số 450. Người biểu dương những người cha, người mẹ Việt Nam đã động viên con cháu hăng hái gia nhập lực lượng vũ trang, trong đó nhiều gia đình có bảy, tám người con phục vụ trong quân đội.

- Ngày 28: Bài viếtNgười Công giáo Anh bình luận Mỹ và Diệm, bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân, số 451. Trong bài, Người dẫn lời một nhà báo Anh theo đạo Thiên chúa lên án chế độ Ngô Đình Diệm lợi dụng tôn giáo để làm tay sai cho đế quốc Mỹ.

- Ngày 30: Hai bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đăng Báo Nhân Dân, số 453.

+ BàiVơ vét đến cả cái tăm, bút danh C.B., lên án lực lượng chiếm đóng Pháp trước khi buộc phải rút quân khỏi Hà Nội và Hải Phòng đã vơ vét tất cả những gì có thể mang theo được. Điều đó hoàn toàn trái với những quy định củaHiệp định Giơnevơ.

+ BàiHiệp ước quân sự Mỹ - Cao Miên uy hiếp hoà bình ở Đông Dương, bút danh T.L., lên án đế quốc Mỹ lôi kéo Chính phủ hoàng gia Cao Miên tham gia những hoạt động của Khối quân sự Đông Nam Á. Bài báo viết: “Ngày 16-5-1955,Hiệp ước Mỹ - Cao Miên về viện trợ quân sựđã được ký kết. Đây là một bằng chứng về âm mưu của đế quốc Mỹ muốn biến Cao Miên thành một căn cứ chống cộng ở Đông Dương và Đông Nam Á”.

- Ngày 31: Bài viếtGiáo dục phổ thông ở Liên Xô, bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân, số 454. Trong bài, Người nêu lên tính ưu việt của nền giáo dục phổ thông ở Liên Xô. Trong nhà trường, học sinh Liên Xô được trang bị những tri thức cần thiết để chuyển lên học các trường đại học và chuyên nghiệp, dạy nghề.

- Trong tháng 5: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện tới các đơn vị bộ đội và cán bộ, công nhân viên các ngành quân, dân, chính, đảng phụ trách tiếp quản khu ngoại vi Hải Phòng. Trong điện, Người nhắc nhở cần phải luôn luôn:

+ Làm đúng chính sách của Đảng và Chính phủ.

+ Dựa vào lực lượng quần chúng.

+ Tỉnh táo đề phòng kẻ địch âm mưu phá hoại.

+ Quân, dân, chính, đảng thật thà đoàn kết, kịp thời kiểm điểm công tác, trao đổi kinh nghiệm, thật thà tự phê bình và phê bình để sửa chữa khuyết điểm, phát triển ưu điểm, đặng tiến bộ mãi.

- BàiLực lượng của nhân dân lao động, trong đó, Người khẳng định:Lực lượng của nhân dân lao động là vô cùng vô tận. Cán bộ khéo đoàn kết, tổ chức, giáo dục và lãnh đạo quần chúng, biết gần gũi và học hỏi quần chúng thì quần chúng lao động sẽ vượt được mọi khó khăn và thu được những thành tích phi thường.

* Năm 1956

- Ngày 1: Đến thăm Tiểu đoàn 11 (Trung đoàn Ba Vì), sau khi khen ngợi đơn vị tích cực luyện tập, Người nói:"Xây dựng quân đội chính quy, hiện đại là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân. Cả nước chăm lo xây dựng quân đội. Bởi vậy, các cháu phải cố gắng học tập. Từ trước đến nay bộ đội ta còn nhiều thói quen du kích. Bây giờ xây dựng chính quy, có nhiều cái mới và khó khăn, các cấp uỷ phải quan tâm đến việc học tập và đời sống bộ đội".

- Ngày 5; Bài viếtChuyện con ruồi và Ngô Đình Diệm,bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân,số 792. Bài báo viết theo thể thơ tự do về chuyện xưa giữa con ruồi và con ngựa, về sự xâm lược Việt Nam của Pháp, về Ngô Đình Diệm - bù nhìn của Mỹ và kết luận:

"Ruồi còn có công bay theo xe,

Diệm thì chỉ làm bù nhìn Mỹ...

Ruồi như ruồi Diệm thật ngô ngơ

Dân lên án nó cũng thành thơ".

- Ngày 7: Tại Câu lạc bộ Quân nhân, Hà Nội, dự lễ tuyên dương Anh hùng quân đội lần thứ ba do Bộ Quốc phòng và Bộ Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam tổ chức nhân dịp kỷ niệm lần thứ hai Chiến thắng Điện Biên Phủ. Nói chuyện tại buổi lễ, Chủ tịch Hồ Chí Minh vạch rõ:"Quân đội ta phải tiến đến chính quy và hiện đại hoá để bảo vệ công cuộc xây dựng miền Bắc vững mạnh và làm hậu thuẫn cho cuộc đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà trên nền tảng độc lập, dân chủ, bằng phương pháp hòa bình".Đó là nhiệm vụ to lớn, vẻ vang, nặng nề và khó khăn, gian khổ. Cho nên toàn quân ta phải ra sức học tập chính trị, quân sự, văn hoá, phải thi đua làm trọn nhiệm vụ"bảo vệ biên giới, bảo vệ bờ biển, bảo vệ thành thị và giữ gìn trật tự an ninh cho nhân dân".

- Ngày 9: Bài viết Chiến sĩ ta thật anh dũng, bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân, số 796. Người ca ngợi quân đội ta "trong kháng chiến thì xung phong giết giặc giữ gìn non sông, trong hòa bình thì kiên quyết bảo vệ Tổ quốc, giúp đỡ nhân dân xây dựng kinh tế", biểu dương một số gương tiêu biểu như Anh hùng Phạm Minh Đức; đồng chí Phùng Văn Chù, đồng chí Nguyễn Thị Ty là các Chiến sĩ thi đua. Người kết luận:"Chúng ta có thể tự hào mà nói rằng: "Bất kỳ lúc nào và phụ trách việc gì, chiến sĩ ta cũng anh dũng".

- Ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu học sinh Trường Trưng Vương (Hà Nội) đến Phủ Chủ tịch chúc thọ Người.

- Ngày 21: Bài viếtGần mực thì đen, gần đèn thì sáng, bút danh C.B., đăng báo Nhân Dân,số 807. Người viết về việc giáo dục con người, nhất là việc giáo dục trẻ em. Người lớn cần làm gương tốt, cần phải làm "đèn" cho các em. Sách vở, tiểu thuyết, phim ảnh cho trẻ em xem phải lựa chọn cẩn thận. Giáo dục như vậy trẻ em sẽ ngoan, lớn lên sẽ trở thành người cán bộ tốt.

- Ngày 29: Thăm Hội nghị cán bộ làm công tác sửa sai trong cải cách ruộng đất ở ngoại thành Hà Nội. Người căn dặn:"Vừa làm tốt việc sửa sai, ngoại thành Hà Nội cần đẩy mạnh thi đua sản xuất, thực hành tiết kiệm, ra sức củng cố các tổ đổi công, kiện toàn các tổ chức quần chúng và thi đua làm nghĩa vụ lương thực cho Nhà nước"; "Cán bộ sửa sai phải gương mẫu, tránh bao biện làm thay, cán bộ địa phương thì phải cố gắng học tập, không nên ỷ lại vào cán bộ sửa sai".

- Ngày 31: Bài viếtKính lão đắc thọ, bút danh C.B., đăng Báo Nhân Dân,số 818. Người nêu gương một số cụ cao tuổi ở Ba Lan, Liên Xô, Trung Quốc, tuy tuổi cao mà vẫn mạnh khoẻ, vẫn làm việc và rất vui vẻ; ca ngợi các cụ ông, cụ bà ở Việt Nam, tuổi cao nhưng vẫn làm gương cho con cháu trong đời sống và lao động sản xuất. Kết luận bài báo, Người chúc các cụ sống lâu, mạnh khoẻ, vui tươi.

* Năm 1957

- Ngày 1: Dự mít tinh diễu hành của quần chúng và đọc Lời kêu gọi đồng bào cả nước nhân Ngày Quốc tế Lao động, Người chỉ rõ:“Năm nay, nhiệm vụ quan trọng nhất của Đảng, Chính phủ và nhân dân ta là phải tập trung lực lượng, thực hiện tốt kế hoạch nhà nước năm 1957 nhằm căn bản khôi phục kinh tế, đặt nền tảng tốt để tiến lên. Hoàn thành tốt kế hoạch đó tức là tiến thêm một bước củng cố miền Bắc, làm cho miền Bắc trở nên cơ sở ngày càng vững mạnh cho cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà”.Để hoàn thành nhiệm vụ đó, “phải ra sức tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm” vì đó là“hai việc cần thiết nhất để phát triển chế độ dân chủ nhân dân tiến lên chủ nghĩa xã hội”.Người phân tích: Mỗi người chúng ta phải nhận rõ lao động làmột nghĩa vụ thiêng liêngcủa mỗi người công dân đối với Tổ quốc. Ai cũng phải tùy khả năng mình mà tự nguyện tự giác tham gia lao động, góp phần xây dựng nước nhà. Lao động - lao động chân tay và lao động trí óc -đều là vẻ vang, đáng quý.Chúng ta phải chống tư tưởng xem khinh lao động. Người chỉ rõ:Phải tăng cường kỷ luật lao động,nâng cao tinh thần trách nhiệm, chống mọi hành động tự do chủ nghĩa và dân chủ quá trớn. Đi đôi với việc tăng gia sản xuất và tiết kiệm phải coi chống đầu cơ tích trữ, chống tham ô lãng phí là một nhiệm vụ chung của cán bộ và nhân dân.

- Ngày 3: Dự Hội nghị Bộ Chính trị bàn về công tác chuẩn bị Đại hội Đảng, Người đề nghị cử đồng chí Tôn Đức Thắng phụ trách Ban Thống nhất và cử thư ký vào mỗi ban chuyên trách như Tiểu ban tổng kết kinh nghiệm; Tiểu ban đường lối; Tiểu ban đấu tranh thống nhất; Ban sửa đổiĐiều lệ Đảng;Ban tổ chức đại hội. Người đề nghị Bộ Chính trị tăng cường trao đổi, hội ý để tránh họp nhiều, ảnh hưởng việc chuẩn bị chung.

- Ngày 16: Dự họp Ban Bí thư bàn kế hoạch củng cố nông trường, Người nêu lên một số ý kiến:

+ Cần nắm lại số lượng đảng viên trong các nông trường, vì đó là sức chính của ta;

+ Sở dĩ có tình trạng này là vì gốc còn quan liêu, số lượng người trong một nông trường quá lớn, cần phải giảm bớt;

+ Cần phải làm thí điểm một số nông trường, sau đó rút kinh nghiệm, nhân rộng ra;

+ Cần phải có kế hoạch giải quyết số nhân lực thừa ra. Phải chú trọng giáo dục và giải quyết tốt những quyền lợi cho họ. Hai việc đó phải đi đôi;

+ Cần giảm bớt số cán bộ ở trên bộ. Chỉ để lại những người làm được việc, còn lại đưa xuống nông trường. Cần chỉnh đốn lại các tổ chức: chi bộ, đoàn thanh niên, công đoàn để làm nòng cốt.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Hội nghị chỉnh huấn cán bộ trung, cao cấp quân đội nghiên cứu Nghị quyết Hội nghị lần thứ 12 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa II). Nói chuyện với hội nghị, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ:Từ ngày hòa bình lập lại, quân đội ta vẫn giữ vững truyền thống tốt đẹp và hoàn thành nhiệm vụ. Tuy vậy, “trên con đường phát triển cách mạng của mình,... chỉ có không ngừng đấu tranh, phê bình và tự phê bình, nhận rõ đúng, sai, phát huy cái đúng, khắc phục cái sai, mới có thể làm cho mình, cho Đảng, cho cách mạng tiến bộ mãi”. Về nhiệm vụ xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, Người nói:“Năm nay, một mặt phải tiếp tục thực hiện kế hoạch huấn luyện cho quân đội, một mặt phải chuẩn bị thực hiện các chế độ chính quy và phải nghiên cứu giải quyết dần các vấn đề củng cố hậu phương”. Đối với mỗi cán bộ, chiến sĩ, Người yêu cầu phải “tiến hành phê bình và tự phê bình, khắc phục những nhận thức, tư tưởng mơ hồ, lệch lạc; tiến tới một bước làm cho trình độ chính trị, tư tưởng của quân đội phù hợp với yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng nói chung và nhiệm vụ xây dựng quân đội nói riêng”.

- Ngày 17: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu Uỷ ban Liên lạc những người Công giáo yêu Tổ quốc, yêu hoà bình Việt Nam do linh mục Vũ Xuân Kỷ dẫn đầu.

- Ngày 18: Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì phiên họp thứ tư của Ban sửa đổiHiến phápđể thông qua hai bản báo cáo mà Ban thư ký đã trình bày tại phiên họp thứ ba và quyết định từ tháng 6-1957 sẽ tiến hành việc thảo luận các vấn đề chủ yếu của bản Hiến phápsửa đổi.

- Ngày 19; Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm chùa Thầy và chùa Trầm ở xã Sài Sơn, Quốc Oai, Sơn Tây; thăm xã Trầm Lộng, Chương Mỹ, Hà Đông (nay thuộc Hà Tây), nơi Người đọc thư chúc Tết đồng bào, cán bộ, bộ đội dịp Tết âm lịch năm 1947.

- Ngày 20: Trong lời chào mừng Đoàn đại biểu Chính phủ Liên Xô do Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Xôviết tối cao Liên Xô K.E.Vôrôsilốp dẫn đầu sang thăm Việt Nam, Người khẳng định:Nhân dân Việt Nam đã đi theo con đường cách mạng vô sản và nhờ vậy đã làm Cách mạng Tháng Tám thành công, đã kháng chiến thắng lợi. Người cảm ơn sự giúp đỡ của Đảng và Nhà nước Liên Xô đối với nhân dân Việt Nam trong công cuộc xây dựng đất nước.

- Ngày 23: 7 giờ, cùng Chủ tịch K.E.Vôrôsilốp thăm Trường đại học Tổng hợp Hà Nội. Nói chuyện với 2.400 sinh viên, và 350 giáo sư, cán bộ, nhân viên của năm trường đại học: Y dược, Tổng hợp, Bách khoa, Nông lâm, Sư phạm và cơ quan Bộ Giáo dục, Người chỉ rõ:“Việc nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin trước hết là phải tôn trọng lao động, liên hệ chặt chẽ lao động chân tay với lao động trí óc..., việc nghiên cứu lịch sử và thời sự nhất là lịch sử 40 năm gần đây để rút ra những bài học cần thiết cho việc xây dựng đất nước”.Người nhắc nhở thầy và trò các trường đại học phải cố gắng dạy và học để hoàn thành nhiệm vụ của mình. Trước lúc ra về, Người đã bắt nhịp hát bàiKết đoàntiễn chào Chủ tịch K.E.Vôrôsilốp.

- Trước ngày 24: Nhân dịp kỷ niệm 2.500 năm ngày Phật đản, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mừng Quốc vương Khme Nôrôđôm Xuramarít và Hoàng hậu. Cũng trong dịp này, Người gửi tặng Quốc vương Khme và Hoàng hậu một lư hương cổ.

- Ngày 24: 6 giờ 20, Chủ tịch Hồ Chí Minh và một số đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta ra sân bay Gia Lâm tiễn Chủ tịch K.E.Vôrôsilốp và Đoàn đại biểu Chính phủ Liên Xô lên đường về nước, kết thúc tốt đẹp chuyến thăm hữu nghị chính thức Việt Nam. Trong diễn văn tiễn đưa, Người có thơ rằng:

“Quan sơn muôn dặm một nhà,

Vì trong bốn biển đều là anhem”.

- Ngày 29: Thăm và nói chuyện với Hội nghị cán bộ sửa sai ngoại thành Hà Nội, Người khen ngợi khu vực ngoại thành Hà Nội đã khắc phục khó khăn, hoàn thành bước hai công tác sửa sai và căn dặn các địa phương ngoại thành phải cố gắng thi đua sản xuất và thực hành tiết kiệm; củng cố các tổ đổi công; kiện toàn các tổ chức quần chúng; hoàn thành nghĩa vụ thuế nông nghiệp đối với Nhà nước. Đối với cán bộ, Người nhắc nhở:Cán bộ sửa sai phải gương mẫu, tránh bao biện làm thay; cán bộ các địa phương phải cố gắng học tập, không ỷ lại vào cán bộ sửa sai; phải đoàn kết với nhau để hoàn thành nhiệm vụ.

- Ngày 30: Thăm Nhà máy ximăng Hải Phòng, Người căn dặn:“Người công nhân trước đây là người làm thuê cho tư bản. Bây giờ là người làm chủ đất nước. Phải xứng đáng với vai trò của mình”.Tiền đồ của mỗi một người phải gắn bó với tiền đồ của nhà máy, của đất nước. Vì vậy việc cải thiện đời sống phải gắn với lao động sản xuất. Công cuộc xây dựng lại đất nước ngày nay như đào một cái giếng uống nước, trồng cái cây ăn quả, “Người đào giếng phải chịu khát rồi mới có nước. Người trồng cây phải cố gắng vun trồng thì cây mới chóng có quả”.Người phê phán một số quan niệm không đúng giữa lao động chân tay và lao động trí óc; mong cán bộ, công nhân nhà máy thực hiện tốt việc thi đua sản xuất và thực hành tiết kiệm; có kỷ luật lao động nghiêm; học tập văn hóa và chính trị tốt. Phải luôn luôn đoàn kết, thật thà phê bình và tự phê bình.

Nói chuyện với gần một vạn đại biểu cán bộ, đảng viên và đoàn viên thanh niên thành phố Hải Phòng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn:

Tất cả đảng viên, cán bộ, đoàn viên phải nâng cao tinh thần trách nhiệm.

Từ khi hòa bình lập lại, chí khí phấn đấu có giảm sút, uể oải. Miền Bắc mới được giải phóng, đất nước còn chia cắt, kinh tế mới bước đầu xây dựng, vì vậy chí khí phấn đấu phải càng cao.

Phải có tính tổ chức, tính kỷ luật. Kỷ luật lao động, kỷ luật của Đảng, của Chính phủ và của các đoàn thể cũng phải giữ chặt chẽ.

Phải có lòng tin, tin vào Đảng, tin nhân dân và tự tin vào bản thân mình.

Người cũng nêu những yêu cầu và nhiệm vụ trước mắt mà cán bộ và nhân dân Hải Phòng phải thực hiện.

Tháng 5

Thăm và nói chuyện với lớp chỉnh huấn cán bộ trung, cao cấp trong quân đội do Bộ Quốc phòng tổ chức, Người biểu dương tinh thần nghiêm túc của các cán bộ quân đội trong việc nghiên cứu và học tập Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 12 và chỉ rõ:Cần tiếp tục học tập nâng cao giác ngộ xã hội chủ nghĩa. Phải học để phát huy tư tưởng đúng, uốn nắn tư tưởng không đúng.Người phân tích:chủ nghĩa cá nhân là ''tư tưởng mẹ", nó đẻ ra những tư tưởng xấu như công thần, kiêu ngạo, kèn cựa, địa vị, đòi hỏi hưởng thụ, xa xỉ, lãng phí, v.v., đó là những biểu hiện trái với đạo đức cách mạng; phê phán những quan niệm không đúng về tiền đồ và khẳng định rằng tiền đồ của mỗi cá nhân nằm trong tiền đồ của tập thể, của dân tộc; đời sống chỉ có thể được cải thiện trên cơ sở phát triển sản xuất và thực hành tiết kiệm.Người nhấn mạnhvấn đề đoàn kết "cũng là điểm mẹ'', nó sẽ đẻ ra ''nhiều điểm con cháu" tốt. Vì vậy, cán bộ chiến sĩ phải đoàn kết; quân dân phải đoàn kết, phải đoàn kết quốc tế. Đoàn kết phải biểu hiện bằng tinh thần đấu tranh phê bình và tự phê bình, ''không phải chỉ đoàn kết ngoài miệng mà phải thực sự, đoàn kết trong công tác, trong học tập''. Thực hiện tốt việc đoàn kết sẽ khắc phục được nhiều khó khăn và hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Nhân dịp kỷ niệm 2.500 năm Ngày sinh Đức Phật, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mừng Nhà vua Campuchia Nôrôđôm Xuramarít và Hoàng hậu. Cũng trong dịp này, Người gửi tặng Nhà Vua và Hoàng hậu một lư hương cổ.

* Năm 1958

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh raLời kêu gọi nhân Ngày Quốc tế Lao động 1-5(1958). Người kêu gọi toàn thể nhân dân, đặc biệt là công nhân và nông dân hãy hăng háithi đua yêu nước, thực hiện khẩu hiệulàm nhiều, nhanh, tốt, rẻ,nhằmhoàn thành và hoàn thành vượt mức Kế hoạch Nhà nước năm 1958, bước đầu phát triển kinh tế và văn hóa, bước đầu cải tạo nền kinh tế quốc dân theo chủ nghĩa xã hội.Vừa rasức cải tiến quản lý kinh tế, tăng cường tinh thần trách nhiệm, kỷ luật lao động, chống lãng phí tham ô...,vừa nângcao cảnh giác, đồng thời luôn luôn giương cao ngọn cờhòa bình thống nhất,đoàn kết toàn dân, kiên quyết và bền bỉ đấu tranh chống lại trở lực chính đang ngăn cản sự nghiệp thống nhất nước nhà là đế quốc Mỹ.

- Ngày 2: Dự họp Bộ Chính trị bàn về bản thông cáo của Ngô Đình Diệm ngày 26-4. Sau khi nghe phát biểu, Người kết luận:...“Âm mưu của Diệm là tranh dư luận, tranh dân, tranh dư luận thế giới. Vì vậy, ta phải nói trắng, đen rõ ràng. Do đó, lời nói phải sắc bén, gọn, chặt chẽ như một văn kiện chính trị, nhưng thái độ mềm mỏng. Ta phải chủ động bác luận điệu của chúng, chứ không đỡ đòn. Phải nêu trước mắt là cái gì? Hai bên cứ ngồi lại để bàn bạc các vấn đề. Nói vắn tắt những điểm ta đã nêu ra, bác luận điệu của chúng, rồi đòi hiệp thương. Tranh thủ làm sớm. Hình thức có thể là Việt Nam thông tấn xã”.

- Ngày 5: Chủ tọa phiên họp Hội đồng Chính phủ, bàn việc tăng cường hiệu lực lãnh đạo của Hội đồng Chính phủ, tổ chức tuyên thệ nhậm chức cho các thành viên mới của Chính phủ và quyết định tặng thưởng Huân chương Chiến thắng hạng Nhất cho một số cán bộ cao cấp và trung cấp trong quân đội, truy tặng Huân chương chiến thắng hạng Nhất cho một số cán bộ quân đội đã hy sinh. Phát biểu kết thúc phiên họp, Người nói đại ý: Hiện nay chúng ta có hai nhiệm vụ quan trọng là tiến lên chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất nước nhà. Vì vậy, phải có bộ máy mới, thêm lực lượng mới nhằm thực hiện những nhiệm vụ sau đây:

1. Tăng cường đoàn kết hơn nữa, đoàn kết trong nội bộ các Bộ, đoàn kết giữa Bộ với nhân dân, đoàn kết giữa Bộ này với Bộ khác, có thế lực lượng ta mới mạnh.

2. Phải đẩy mạnh thi đua. Ta đã khuyến khích nhân dân thi đua thì trước hết ta phải thi đua. Thi đua là làm nhanh, làm nhiều, làm tốt, làm rẻ...

3. Như các vị vừa mới tuyên thệ, chúng ta phải hết sức phục vụ nhân dân, chí công vô tư; làm gương về mặt đức - tài. Đó là đạo đức cách mạng. Ta có thêm lực lượng mới trong Chính phủ thì phải có tác phong mới và lề lối làm việc mới, tránh quan liêu để công việc không bị bê trễ, cố gắng khắc phục khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ nhân dân giao phó. Nhân dân đã cố gắng, chúng ta cũng cố gắng, lại được các nước bạn giúp đỡ, nhất định chủ nghĩa xã hội sẽ được thực hiện và sự nghiệp thống nhất đất nước sẽ thành công.

- Ngày 7: Dự Lễ bế mạc Đại hội sinh viên Việt Nam lần thứ hai. Người nêu rõ những yêu cầu đối với thanh niên hiện nay là phải phấn đấu tu dưỡng để trở thành những người đủ đức - tài, phải chống tư tưởng cá nhân chủ nghĩa, phải xây dựng động cơ học tập đúng đắn, biết yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu lao động, yêu khoa học và kỹ thuật.

Cùng ngày, hai bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh:

+ BàiĐọc những lời Navaphân trần, ký bút danh Chiến Sĩ, đăng báoQuân đội nhân dân, số đặc biệt, chỉ ra nguyên nhân cơ bản khiến Nava “phải chịu chết cứng ở Điện Biên Phủ”, “có gan to thế sao lại thua”, ấy là vì “chiến tranh mà Nava chỉ huy là chiến tranh ăn cướp” chứ không phải như ông ta đã phân trần là bởi những cái “nhưng mà” như trong cuốnĐông Dương hấp hốicủa ông ta.

+ BàiĐiện Biên Phủ, ký bút danh L.T., đăng trên báo Nhân Dân, số 1516, nêu rõ ngoài việc đánh đuổi được bọn thực dân, “kinh nghiệm kháng chiến thắng lợi nói chung và Điện Biên Phủ nói riêng, có hai ý nghĩa to lớn:

Nó đã khuyến khích các nhân dân bị áp bức ở Á - Phi nổi dậy chống chủ nghĩa thực dân, giành giải phóng dân tộc.

Nó chứng tỏ rằng, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Chính phủ ta và nhân dân ta đoàn kết nhất trí thì khó khăn gì cũng khắc phục được, công việc to lớn mấy cũng làm được. Sự nghiệp cách mạng và kháng chiến như vậy, công cuộc xây dựng nước nhà tiến dần lên chủ nghĩa xã hội cũng như vậy”.

- Ngày 10; Sáng sớm, Chủ tịch đi Hà Đông thăm Khu điều dưỡng của cán bộ miền Nam và Khu an dưỡng của các cụ miền Nam tập kết. Người đến Khu điều dưỡng lúc nhiều người mới thức giấc, vào thăm chỗ ở, nhà ăn, nhà bếp, bệnh xá, nhà vệ sinh... sau đó gặp gỡ và nói chuyện với mọi người, Người bày tỏ sự thông cảm với nỗi nhớ quê hương của cán bộ, đồng bào tập kết và khuyên mọi người ra sức thi đua sản xuất, thực hành tiết kiệm, cùng góp sức xây dựng miền Bắc vững mạnh làm nền tảng cho cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà.

Tại Khu an dưỡng của hơn 100 cụ miền Nam, Chủ tịch ân cần thăm hỏi về tình hình sức khỏe, chế độ ăn uống, nghỉ ngơi, sinh hoạt văn hóa của các cụ.

- Ngày 14: Bài viếtBốn anh hùng Mỹ, ký bút danh Trần Lực, đăng báo Nhân Dân, số 1523, khen ngợi hành động dũng cảm đấu tranh cho hòa bình của bốn công dân Mỹ đã dùng chiếc thuyền buồm nhỏ đi đến đảo Mácsan, là nơi Mỹ định thử bom nguyên tử, để phản đối việc làm nói trên của Chính phủ Mỹ.

- Tháng 5, giữa tháng

Dự họp Bộ Chính trị bàn về vấn đề tăng cường công tác chi bộ cơ quan và một số chính sách đối với học sinh miền Nam. Bàn về công tác tăng cường chi bộ ở cơ quan, Người cho rằng các cơ quan Đảng ủy ở Trung ương phải có người chuyên trách. Phải có kế hoạch chấn chỉnh từng nơi cho tốt và các lớp bồi dưỡng ngắn ngày cho các bí thư chi bộ về công tác chi bộ. Với học sinh miền Nam, Người nhắc nhở một mặt phải chiếu cố, một mặt phải giáo dục để các cháu hòa dần vào đời sống ở miền Bắc và lưu ý tránh xáo trộn việc học tập của các cháu cũng như phải tổ chức lao động cho hợp lý.

- Ngày 17: Bài viếtĐế quốc Mỹ xúi quẩy, ký bút danh L.T., đăng báo Nhân Dân, số 1526. Đưa ra những bằng chứng chứng tỏ nền kinh tế Mỹ ngày càng khủng hoảng nghiêm trọng, thêm vào đó uy tín của nước Mỹ ngày càng sa sút thảm hại, đặc biệt biểu hiện trong chuyến công du của Phó Tổng thống Mỹ Níchxơn tại các nước Trung Mỹ hiện nay đúng như câu tục ngữ nói: “Phúc bất trùng lai, họa vô đơn chí”.

- Ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Chùa Hương Tích, một danh lam thắng cảnh nổi tiếng của cả nước. Ngồi thuyền theo Suối Yến vào chùa, Người ghé thăm Chùa Thiên Trù, lên Động Tiên Sơn, sau đó vào thăm Chùa Chính (Động Hương Tích) rồi nghỉ trưa ở Đền Cửa Võng. Ra về, Người ca ngợi cảnh đẹp của Chùa Hương và căn dặn cán bộ, nhân dân địa phương phải trồng nhiều cây dọc hai bờ Suối Yến, bảo vệ và xây dựng thắng cảnh đẹp hơn để càng có nhiều khách du lịch trong và ngoài nước tới thăm.

- Ngày 23: Dự họp Bộ Chính trị bàn về Đề cương đường lối đấu tranh thống nhất nước nhà. Sau khi nghe các ý kiến trình bày về nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam, nhiệm vụ của mỗi miền và bàn về lực lượng của cách mạng ở miền Nam, Người nhắc nhở phải phân tích cơ sở quần chúng của Diệm là ai và cần phải nhận rõ lực lượng này, nếu không sẽ khinh địch.

Cùng ngày, Người tới thăm và nói chuyện với Đại hội liên hoan chiến sĩ thi đua nông nghiệp toàn quốc lần thứ III. Người nhắc nhở các đại biểu cần vận động bà con nông dântổ chức nhaulạiđể đẩy mạnhtăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm. Muốn sản xuất tốt phải chú ý các khâu liên hoàn “nhất nước, nhì phân, tam cần và tứ là cải tiếnkỹ thuật”, và giới thiệu một số kinh nghiệm tốt của các nước Trung Quốc, Liên Xô.

* Năm 1959

- Ngày 1: Tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự mít tinh và đọcLời kêu gọi nhân Ngày Quốc tế Lao động 1 tháng 5(1959). Người thay mặt Đảng và Chính phủ thân ái chào mừng nhân dân lao động cả nước và thế giới.

Cùng ngày, bài viếtNgày 1-5-1959, ký bút danh Trần Lực, đăng báo Nhân Dân, số 1873. Qua số liệu thống kê tình hình phát triển kinh tế giữa hai phe, tác giả kết luận:

“Phe đế quốc tư bản:

Tình hình u ám tiêu điều,

Càng nhiều mâu thuẫn, càng nhiều chông gai”.

Còn phe xã hội chủ nghĩa đang ngày càng lớn mạnh, sẽ đưa lại cho nhân dân ta một đời sống ngày càng vui tươi”... Do đó, “Giương cao ngọn cờ chủ nghĩa Mác - Lênin, đoàn kết chặt chẽ với các nước anh em trong đại gia đình xã hội chủ nghĩa thì công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc ta nhất định thắng lợi, đấu tranh thống nhất nước nhà nhất định thành công.

- Ngày 2: Gặp mặt thân mật Đoàn đại biểu các dân tộc Tây Bắc về dự lễ kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động ở Thủ đô, Người dặn dò các đại biểu cần động viên bà con tăng gia sản xuất để đời sống ngày càng no ấm hơn. Muốn sản xuất có kết quả, phải tổ chức tổ đổi công, nhưng phải làm thật tốt, phải hòa thuận đoàn kết, phải giúp đỡ nhau tận tình. Gia đình nào chưa vào thì cũng không được ép buộc, khinh rẻ, mỉa mai họ, phải để họ tự nguyện, khi nào thấy lợi, họ sẽ vào. Nơi nào có tổ đổi công rồi thì phải làm thật tốt để tiến dần lên hợp tác xã.

- Ngày 3: Bài viếtCần phải tiếp tục cố gắng chống hạn, ký bút danh T.L., đăng báo Nhân Dân, số 1874, biểu dương tinh thần cố gắng chống hạn của nhân dân các địa phương và kêu gọi bà con nông dân tiếp tục cố gắng, khắc phục tư tưởng ngại khó, ngại khổ để hoàn thành vụ chiêm thắng lợi. Bài báo kết luận:

“Muốn cho đời sống vui tươi

Lúa đủ nước uống thì người thừa ăn”.

- Ngày 4: Dự họp Bộ Chính trị bàn về công tác tổ chức Đảng năm 1959, phát biểu tại Hội nghị, Người lưu ý phải đẩy mạnh sửa đổi về tổ chức, đẩy mạnh đào tạo cán bộ cho 5, 10, 15 năm sau này và phải chú ý giúp cho sự phát triển của thanh niên. Cùng ngày, Người dự họp Bộ Chính trị thảo luận việc giúp đỡ cách mạng Lào.

- Ngày 6: Tại Hội nghị lần thứ 16 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng bàn về việc cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh, Chủ tịch Hồ Chí Minh lưu ý hội nghị ngoài việc chú ý giáo dục công nhân, tiểu thương và trí thức phải chú ý đến vai trò của thanh niên, phụ nữ trong công tác này.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Bộ trưởng Ngoại giao Pháp bức thông điệp, dưới hình thức thư ngỏ, ký bút danh T.L., đăng báo Nhân Dân, số 1877, phản đối những luận điệu xuyên tạc của ông ta vu cáo Việt Nam, uy hiếp Lào, nhưng lại che đậy hành động Pháp xâm lược Angiêri.

Trước ngày 7: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào, cán bộ châu Điện Biên nhân dịp kỷ niệm chiến thắng Điện Biên Phủ.  Bức thư có đoạn:“Tôi mong rằng toàn thể đồng bào các dân tộc, toàn thể bộ đội và cán bộ trong châu ta cùng đoàn kết chặt chẽ hơn nữa, hăng hái thi đua hơn nữa đi vào con đường đổi công hợp tác, tăng gia sản xuất, phát triển văn hóa, chăm lo vệ sinh phòng bệnh, làm cho châu ta trở nên một địa phương gương mẫu trong khu”.

- Ngày 7: Lên thăm đồng bào, cán bộ các dân tộc Tây Bắc nhân kỷ niệm 5 năm chiến thắng Điện Biên Phủ. Nói chuyện với đồng bào và cán bộ tại buổi mít tinh ở Thuận Châu (Sơn La), Người khen ngợi tinh thần đoàn kết kháng chiến cũng như tinh thần đoàn kết sản xuất của tất cả đồng bào, bộ đội, cán bộ trong toàn Khu Tây Bắc. Chủ tịch chúc:

“Người người mạnh khỏe,

Đoàn kết chặt chẽ,

Hăng hái thi đua,

Thành công vui vẻ.”

Tặng hoa cho các em thiếu nhi, Người căn dặn:

“Hoa thơm, nhiều ít cũng thơm

Tăng gia sản xuất thì cơm áo nhiều”.

- Ngày 8: Đến thăm và nói chuyện với nhân dân, bộ đội, cán bộ tại buổi mít tinh ở Yên Châu (Sơn La), Người hoan nghênh đồng bào, bộ đội, cán bộ Yên Châu đoàn kết tốt, giúp đỡ nhau tăng gia sản xuất, học bình dân. Người khuyên bà con các dân tộc nên tích cực tham gia và xây dựng tổ đổi công thật tốt, chú ý làm thủy lợi để bảo đảm đủ nước cho sản xuất, phải bảo vệ rừng, “5 năm, 10 năm nữa rừng là vàng là bạc, là máy móc cả”. Người yêu cầu bộ đội và dân quân phải giữ gìn tốt trật tự an ninh, cán bộ phải đoàn kết, yên tâm công tác, các cháu thiếu nhi phải chăm chỉ học tập, lao động, giữ gìn vệ sinh và kỷ luật.

Cùng ngày, đi thăm Nông trường Mộc Châu, Người trao tặng Nông trường Huân chương Lao động hạng Ba và tự tay gắn Huân chương lên lá quân kỳQuyết thắngcủa đơn vị, Người còn đề tặng Nông trường bốn câu:

“Luôn luôn cố gắng

Khắc phục khó khăn

Tiến lên thật hăng

Làm tròn nhiệm vụ”.

- Ngày 13: Đến thăm Nhà máy in Tiến Bộ, Người đi xem phân xưởng xếp chữ, phân xưởng in. Đến thăm nhà trẻ, Người căn dặn các cô giáo“Cần trông nom đến nhà giữ trẻ, chăm sóc chu đáo các cháu, vì các cháu có ngoan, khỏe mạnh thì bố mẹ các cháu mới yên tâm sản xuất tốt”.

Người còn viết thư gửi các cụ phụ lão xã Hồng Vân, huyện ân Thi (Hưng Yên) cảm ơn “các cụ đã gửi thư cho tôi”. Người mong “các cụ sẽ tiếp tục đôn đốc và góp sức cùng đồng bào củng cố tốt tổ đổi công và hợp tác xã, làm nhiều tiểu thủy nông, cày sâu bừa kỹ, bón nhiều phân, thi đua tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm, để nâng cao mức sống của nhân dân hơn nữa”.

- Ngày 14: Dự họp Bộ Chính trị thảo luận dự thảo Nghị quyết của Trung ương về cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh và vấn đề hợp tác hoá nông nghiệp. Phát biểu tại hội nghị, Người nhắc nhở: Người nào là tư sản phải đích đáng, không nên làm diện rộng và phải chú ý ảnh hưởng chính trị đối với miền Nam. Về vấn đề hợp tác hoá, Người nêu rõ Nghị quyết phải được phổ biến tới tận nơi nông dân vì vậy phải viết cho dễ hiểu.

Tối, Người dự họp Bộ Chính trị bàn việc giúp đỡ cách mạng Lào.

- Ngày 15: Thăm Nhà máy dệt kim Đông Xuân (Hà Nội, đến nhà trẻ của nhà máy, Người chia kẹo cho các cháu và căn dặn các cô giáo phải coi các cháu như con đẻ của mình.

- Ngày 16: Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ tọa phiên họp Hội đồng Chính phủ để bàn công tác đẩy mạnh hợp tác hoá nông nghiệp và những nội dung sẽ đệ trình trước kỳ họp thứ 10 của Quốc hội (khoá I).

Cùng ngày, Người đến thăm lớp chỉnh huấn khoá II của ngành Công an. Nói chuyện với các học viên, Người nhấn mạnh việc xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa và chỉ rõ:“Tư tưởng cộng sản với tư tưởng cá nhân ví như lúa với cỏ dại. Lúa phải chăm bón rất khó nhọc thì mới tốt được. Còn cỏ dại không cần chăm sóc cũng mọc lu bù. Tư tưởng cộng sản phải rèn luyện gian khổ mới có được. Còn tư tưởng cá nhân thì cũng như cỏ dại, sinh sôi, nảy nở rất dễ.

Chủ nghĩa cá nhân đẻ ra nhiều cái xấu, thiên hình vạn trạng”. “Nếu trong công tác, các cô, các chú được dân ủng hộ, làm cho dân tin, dân phục, dân yêu thì nhất định các cô, các chú thành công. Muốn được như vậy, cũng phải trau dồi đạo đức cách mạng, cũng phải chống chủ nghĩa cá nhân”.

- Ngày 19: Thăm Nhà máy rượu Hà Nội. Người nói với cán bộ nhà máy:“Các chú phải cải tiến để tăng năng suất, giảm bớt sức lao động”.

Trong ngày, Người đi thăm núi Thầy (xã Sài Sơn, Quốc Oai) và vãn cảnh chùa Tây Phương (xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, Hà Nội).

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự kỳ họp thứ 10 Quốc hội khoá I của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Trong bài báo nhan đềNhững nơi nào nhận thi đua với xã Hiệp An, ký bút danh Trần Lực, đăng Báo Nhân Dân, số 1891, Người kêu gọi các hợp tác xã cả nước thi đua với xã Hiệp An là xã đạt năng suất lúa cao, quản lý lao động và tổ chức sản xuất tốt. Người còn tặng bà con Hiệp An và toàn thể đồng bào nông dân bài hát “Tám điều cần thiết”:

“1- Là nước phải đủ,

2- Là phân phải nhiều,

3- Bừa kỹ, cày sâu,

4- Phải chọn giống tốt,

5- Nên cấy dày cột,

6- Là phòng chuột, sâu,

7- Là nhắc nhủ nhau, việc cải tiến kỹ thuật,

8- Phải quản lý tốt từ đầu đến cuối mùa.

 Tám điều cố gắng thi đua,

 Thì ta nắm chắc vụ mùa thắng to”.

- Ngày 21: Đến thăm và nói chuyện với lớp học về đường lối cách mạng Việt Nam của cán bộ pháo binh, Người khen ngợi những tiến bộ bước đầu của lớp học và nhắc nhở học viên không được chủ quan tự mãn, cần thường xuyên tu dưỡng rèn luyện đạo đức cộng sản và không ngừng đấu tranh chống tư tưởng cá nhân.

- Ngày 22: Dự họp Bộ Chính trị bàn về chỉnh huấn cho cán bộ, đảng viên và vấn đề Quốc hội, phát biểu tại Hội nghị, Người đề nghị cho cán bộ thanh niên tham gia chỉnh huấn, cán bộ ngành nào tham gia chỉnh huấn ở ngành đó và phải hướng dẫn cụ thể cho từng vùng nông thôn, thành thị. Người nhắc nhở việc học tập Nghị quyết 14, 15, 16 phải lấy Nghị quyết 16 làm trọng tâm và không được ảnh hưởng đến công việc chung. Người chỉ định đồng chí Trường Chinh làm Trưởng ban lãnh đạo học tập, đồng chí Nguyễn Chí Thanh làm phó ban, đồng chí Tố Hữu phụ trách công việc hằng ngày.

- Ngày 24: Người tiếp tục dự họp Bộ Chính trị bàn việc giúp đỡ cách mạng Lào.

- Ngày 29: bài viếtMấy việc kỳ quái ở Hội nghị Giơ-ne-vơ, ký bút danh T.L., đăng báo Nhân Dân, số 1900, vạch rõ nguyên nhân vì sao Chính phủ Tây Đức và Chính phủ Pháp lại có thái độ “kỳ quái” trước đề nghị của Liên Xô về việc ký kết hòa ước rút hết quân đội nước ngoài ra khỏi Đức, biến Béclin thành một thành phố hòa bình.

- Ngày 30: Bài viếtNông dân phải trồng cây chuẩn bị làm nhà ở, ký bút danh Trần Lực, đăng báo Nhân Dân, số 1901, nêu rõ sự cần thiết ngay từ bây giờ nông dân phải lo việc trồng cây và đề ra định mức cây trồng cho mỗi người và mỗi gia đình. Bài báo kết luận:

“Muốn làm nhà cửa tốt,

Phải ra sức trồng cây.

Chúng ta chuẩn bị từ rày

Dăm năm sau, sẽ bắt tay dựng nhà”.

* Năm 1960

- Ngày 2: Dự họp Bộ Chính trị bàn về cách mạng miền Nam, phát biểu tại cuộc họp, Người chỉ rõ: cần phải dự đoán các tình huống có thể xảy ra đối với phong trào cách mạng miền Nam, về khẩu hiệu đấu tranh, lực lượng tham gia đấu tranh... và vai trò của miền Bắc.

- Ngày 3: Bài viếtTổng Lý và Tổng Ngô,ký bút danh T.L., đăng báo Nhân Dân, số 2236, vạch trần bộ mặt thật của hai tổng thống bù nhìn Lý Thừa Vãn (Nam Triều Tiên) và Ngô Đình Diệm (Nam Việt Nam) đều do Mỹ “nặn” ra, đều là những tên độc tài, phát xít, nhưng lại thường tâng bốc nhau là “nhà ái quốc”. Tác giả cho rằng:

“Lý đã nhào trước Ngô,

 Ngô sẽ nhào sau Lý”.

- Ngày 9: Bài viếtChuyện giả mà có thật, ký bút danh Trần Lam, đăng Báo Nhân Dânsố 2242, kể về những hoạt động của Người trong thời gian ở Thái Lan, qua đó nói lên tình đoàn kết thân ái và sự giúp đỡ của kiều bào đối với phong trào cách mạng nước nhà.

- Ngày 13: Bài viếtĐế quốc Mỹ bị bắt quả tang, ký bút danh T.L, đăng báo Nhân Dân, số 2246, tố cáo những hành động khiêu khích của Mỹ như cho máy bay do thám lãnh thổ Liên Xô, tổ chức những hoạt động phá hoại... và nhắc nhở mọi người phải luôn luôn đề cao cảnh giác.

- Ngày 17: 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Hà Nội đáp máy bay sang thăm không chính thức Nam Ninh (Trung Quốc). Cùng đi có Đại sứ Trung Quốc tại Việt Nam Hà Vỹ.

11 giờ 50, Chủ tịch Khu tự trị Choang Quảng Tây Vi Quốc Thanh ra tận chân cầu thang máy bay đón Người.

- Ngày 19:  9 giờ, các đồng chí lãnh đạo thành phố Nam Ninh tới chúc thọ lần thứ 70 của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

17 giờ, đồng chí Vi Quốc Thanh và một số cán bộ đến gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh chuyển thư chúc thọ của Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc tới Người1). Ông Vi Quốc Thanh còn tặng Người một chiếc gậy rất đẹp.

- Ngày 21: Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Nam Ninh về Hà Nội.

- Ngày 28: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi lời cảm ơn chung tới các đoàn thể, các cơ quan, đồng bào và chiến sĩ cả nước, kiều bào và ngoại kiều, các vị lãnh đạo Đảng và Chính phủ các nước trên thế giới đã gửi điện, viết thư chúc mừng nhân dịp sinh nhật của Người.

- Ngày 29: Bài viếtNhững bước tiến của các hợp tác xã thủ công nghiệp, ký bút danh T.L., đăng báo Nhân Dân, số 2262, nêu lên những thành công bước đầu của phong trào hợp tác xã thủ công ở miền Bắc và chỉ rõ những điều kiện rất quan trọng để củng cố và phát triển tốt hợp tác xã là:

+ Cán bộ cần phải chí công vô tư,

+ Lãnh đạo phải dân chủ,

+ Quản lý phải chặt chẽ, toàn diện,

+ Phân phối phải công bằng,

+ Các hợp tác xã phải giúp đỡ, học hỏi lẫn nhau.

- Ngày 30: Dự họp Bộ Chính trị bàn về vấn đề lương thực, Người nêu rõ việc thu thuế không nên gò ép gây tình hình căng thẳng trong nhân dân (nhất là vụ chiêm này), phải căn cứ vào thực tế mà định ra chính sách cho phù hợp. Người cũng nêu một số ý kiến về chính sách với cán bộ, đảng viên và nhắc nhở phải giữ lời hứa với các bạn hàng quốc tế trong vấn đề xuất khẩu.

Trong tháng 5 -1960:

+ Tập thơNhật ký trong tùcủa Chủ tịch Hồ Chí Minh xuất bản tại Trung Quốc, do Nhà xuất bản Nhân dân văn học (Trung Quốc) ấn hành.

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đoàn bác sĩ đông y Trung Quốc sang thăm khám bệnh cho Người.

* Năm 1961

- Đầu tháng Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đồng chí Bông Văn Dĩa từ miền Nam ra Bắc để nhận nhiệm vụ lái con tàu biển mở "Đường Hồ Chí Minh trên biển".

- Ngày 3: 7 giờ, tại Phủ Chủ tịch, tiếp Đại sứ Trung Quốc Hà Vỹ sang báo cáo về việc chuẩn bị cho Người đi nghỉ ở Trung Quốc. Người đã "thoả thuận" với Đại sứ về việc đón tiếp Người ở Trung Quốc: Không tổ chức hoạt động chúc thọ Người dưới bất kỳ hình thức nào; Khi đến cũng như khi đi, không cần tổ chức đón tiếp, tiễn đưa (trừ các cháu thiếu nhi); Những hoạt động ở Trung Quốc, không cần giữ bí mật, cũng không công khai.

- Ngày 4: Dự Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá III) để kiểm điểm sự lãnh đạo của Trung ương trong ba năm qua. Người nêu nhận xét:"Cán bộ quản lý tốt thì tư tưởng tốt. Không phải tư tưởng bay ở trên trời".

- Ngày 6: Dự Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Người chỉ rõ: Chúng ta chậm không phải vì chúng ta không thấy khuyết điểm, mà là do chúng ta không chịu sửa.

- Ngày 9: Ra thăm đảo Cô Tô tỉnh Hải Ninh (nay thuộc Quảng Ninh) giữa lúc đồng bào đang tích cực chuẩn bị cho vụ cá sắp tới và đang hăng hái làm thuỷ lợi chuẩn bị cho vụ mùa. Nói chuyện trước hơn 2.000 đồng bào, cán bộ, bộ đội trên khu đồi sim đang mùa hoa nở, Người dặn dò mọi người trên đảo những công việc cụ thể cần làm tốt để các đảo thiết thực góp phần vào sự nghiệp chung xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thực hiện hoà bình thống nhất nước nhà.

Trên đường đi, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Trà Cổ. Tại đây, Người gặp gỡ nhân dân và cán bộ của tỉnh, hỏi thăm công việc và đời sống của nhân dân.

Cùng ngày, bài viết nhan đềMột tháng tư lịch sửcủa Người,ký bút danh T.L, đăng Báo Nhân Dânsố 2605, nêu lên sự phát triển mạnh mẽ của phong trào giải phóng dân tộc, sự lớn mạnh của phe xã hội chủ nghĩa và những thất bại của đế quốc Mỹ thông qua ba sự kiện lớn trong tháng 4.

- Ngày 10: Với bút danh T.Lan, tác phẩmVừa đi đường, vừa kể chuyệncủa Chủ tịch Hồ Chí Minh bắt đầu được công bố trên báo Nhân Dân.Nội dung tác phẩm là những mẩu chuyện về đời hoạt động cách mạng của Người trước năm 1945 được kể lại trên đường đi chiến dịch Biên Giới (1950) và trở về căn cứ kháng chiến ở Việt Bắc. Câu chuyện bắt đầu từ những ngày hoạt động bí mật ở Pháp những năm 1920, cho đến ngày Người được đặt chân lên mảnh đất địa đầu của Tổ quốc sau 30 năm xa cách. Bằng lối kể chuyện hấp dẫn, đan xen giữa quá khứ với hiện tại và bằng những dẫn chứng cụ thể, tác giả muốn khẳng định với người đọc: Dù thế lực phản động có lớn mạnh, hung ác, quỷ quyệt, cuối cùng cũng sẽ bị lực lượng cách mạng đập tan. "Cuộc kháng chiến của nhân dân ta, nó có thể kéo dài bốn, năm năm nữa, nhưng cuối cùng chúng tanhất định thắng lợi". "Ngày nay đế quốc Mỹ đang đi theo vết xe chống cộng của Hítle, chắc chắn rằng số phận của đế quốc Mỹ cũng sẽ kết thúc một cách thảm hại như số phận của Hítle". "Chủ nghĩa xã hội nhất định sẽ thực hiện khắp thế giới: điều đó cũng rõ rệt và chắc chắn như mặt trời mọc từ phương Đông".

- Ngày 14: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh lên máy bay rời Hà Nội đi Quế Lâm(Quảng Tây, Trung Quốc), bắt đầu chuyến đi nghỉ 15 ngày. Ngồi trên máy bay, Chủ tịch kể cho đại sứ Hà Vỹ và các vị cùng đi tình hình sinh hoạt của Người ở Văn phòng Bát lộ quân (Quế Lâm) đầu những năm 40 của thế kỷ XX, giọng Người xúc động: "Vậy mà đã 20 năm rồi, Quế Lâm chắc càng đẹp lắm!".

Máy bay hạ cánh xuống sân bay Quế Lâm. Ra đón Chủ tịch Hồ Chí Minh có ông Chủ tịch tỉnh Quảng Tây Vi Quốc Thanh và Bí thư thị uỷ Quế Lâm Hoàng Vân.

Cùng ngày, Báo Nhân Dânsố 2610, đăngThư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thiếu niên, nhi đồng cả nước, nhân kỷ niệm lần thứ 20 Ngày thành lập Đội Thiếu niên Tiền phong (15-5). Người căn dặn các cháu cố gắng thực hiện tốt 5 điều:

- Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào.

- Học tập tốt, lao động tốt.

- Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt.

- Giữ gìn vệ sinh.

- Thật thà, dũng cảm.

Bức thư có đoạn: "Mai sau, các cháu sẽ là người chủ của nước nhà. Cho nên ngay từ rày, các cháu cần phải rèn luyện đạo đức cách mạng để chuẩn bị trở nên người công dân tốt, người cán bộ tốt của nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh".

- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh đi du thuyền trên Ly Giang - con sông đẹp nổi tiếng của Quế Lâm. Thuyền qua Quan Nham, Người rời thuyền lên bờ, vào động Dung ngắm cảnh sơn kỳ thuỷ tú trong động; gặp suối ngầm, Người lội qua dễ dàng bằng đôi dép "kháng chiến" trong khi những người khác còn lúng túng với những đôi giày da. Người nói vui với mọi người: "Xem ra đôi dép "kháng chiến" của tôi tiện hơn nhiều!".

Cùng ngày, bài viếtVài ý kiến về phong trào Duyên Hảicủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh T.L, đăng báo Nhân Dânsố 2611, giới thiệu về phong trào học tập Duyên Hải và thi đua với Duyên Hải đang phát triển mạnh ở các xí nghiệp và công trường. Tác giả phân tích nguyên nhân vì sao có phong trào Duyên Hải và nêu những điểm cần chú ý để phong trào phát triển một cách vững chắc và rộng khắp.

- Ngày 16: Chủ tịch Hồ Chí Minh nghỉ tại Khách sạn Dung Hồ. Người dùng bút lông viết lại bài thơ chữ Hán mới làm hôm trước khi ngoạn cảnh Ly Giang.

  Quế Lâm phong cảnh tuyệt vời,

  Thơ đan trong hoạ, họa cài trong thơ.

  Tiều phu trên núi hát ca,

  Dưới sông thuyền khách vào ra: diệu kỳ!

(Bản dịch của Phan Văn Các)

Sau đó, Người tặng Khách sạn Dung Hồ bài thơ này.

- Ngày 21: Người đi thăm Thái Hồ, một thắng cảnh nổi tiếng của Trung Quốc với 91 hòn đảo lớn nhỏ. Ngồi thuyền du ngoạn cảnh Thái Hồ sơn thuỷ hữu tình, xúc cảm trước cảnh vật bao la kỳ thú, Người đã làm bài thơ chữ Hán:Vịnh Thái Hồ.

Tây Hồ khôn sánh Thái Hồ đẹp,

Thái Hồ rộng vượt Tây Hồ xa.

Thuyền cá đi về trong nắng sớm,

Ruộng đầy dâu lúa, núi đầy hoa.

(Bản dịch của Khương Hữu Dụng).

- Ngày 24: 7 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm quê hương Chủ tịch Mao Trạch Đông. Ngắm từng kỷ vật trong ngôi nhà cũ của Mao Trạch Đông ở Thiều Sơn, Người nói với các bạn Trung Quốc cùng đi:"Nhà của đồng chí Mao Trạch Đông ở nông thôn, nhà của tôi cũng ở nông thôn. Làng xóm ở quê tôi còn nghèo khổ hơn cả ở đây dưới xã hội cũ!".

- Ngày 26: 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh lên đường về nước, kết thúc chuyến đi nghỉ dài ngày qua một số tỉnh trên đất nước Trung Quốc. Máy bay an toàn hạ cánh xuống sân bay Gia Lâm hồi 11 giờ 15.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh nghe đồng chí Võ Bẩm - Tư lệnh Đoàn Vận tải quân sự 559 báo cáo về việc mở đường Trường Sơn và việc vận chuyển hàng, đưa bộ đội vào chiến trường miền Nam. Người khen ngợi và căn dặn: Phải làm tốt, làm nhiều hơn nữa, phải giữ được bí mật, bất ngờ, phải lo đời sống cho dân. Người giao cho đồng chí Võ Bẩm mang muối và vải hoa phát cho dân dọc tuyến đường.

Huyền Trang (tổng hợp)

  

* Năm 1962:

- Ngày 4: Trong diễn văn khai mạc Đại hội Liên hoan Anh hùng, Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ III, sau khi biểu dương những tiến bộ và kết quả của phong trào thi đua trong 14 năm qua kể từ ngày phát động (6-1948), Người đặc biệt nhấn mạnh nội dung của phong trào thi đua hiện nay là phải làm đúng khẩu hiệunhiều, nhanh, tốt, rẻ,nhưng phải đảm bảo tốt chất lượng, phải chú ýtổng kết, chọn lọc, phổ biếnnhững sáng kiến kinh nghiệm; phải đề caokỷ luật lao động vàtinh thần cảnh giác; phải ra sức học tập kinh nghiệm của các nước anh em. Người căn dặn các anh hùng, chiến sĩ thi đua và lao động tiên tiến "phải làm đầu tàu lôi cuốn người khác cùng tiến bộ; đồng thời phải luôn luôn khiêm tốn, luôn luôn cố gắng học hỏi thêm để tiến bộ không ngừng... Như vậy thì đội ngũ lao động to lớn của chúng ta nhất định khắc phục được mọi khó khăn, đánh thắng sự bần cùng và lạc hậu, xây dựng thắng lợi chủ nghĩa xã hội".

- Ngày 6: Dự phiên bế mạc Đại hội Liên hoan Anh hùng, Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ III, Người khẳng định những kết quả Đại hội đã đạt được và yêu cầu mọi người có trách nhiệm biếnquyết tâmcủa Đại hội thành quyết tâm của toàn thể nhân dân lao động miền Bắc để có thêm nhiều người thi đua giành danh hiệuChiến sĩ thi đua lao động xã hội chủ nghĩa.

- Ngày 7: Tiếp các Anh hùng lao động và Chiến sĩ thi đua đến chào Người. Người căn dặn mọi người nên tranh thủ trao đổi kinh nghiệm, học tập lẫn nhau để làm tốt hơn nữa phong trào thi đua sản xuất.

Cùng ngày, Người tiếp ông Kinim Phônxêna và Pheng Phongxana trong Đoàn đại biểu Chính phủ Vương quốc Lào sang thăm hữu nghị Việt Nam.

- Ngày 17: Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Hà Nội, sang thăm thành phố Nam Ninh - thủ phủ của tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc). Chủ tịch tỉnh Quảng Tây Vi Quốc Thanh, phu nhân cùng các con ra sân bay đón và đưa Người về nghỉ tại khách sạn Tây Viên, lầu số 1.

Cùng ngày, bài viếtCần phải đẩy mạnh hơn nữa công việc xây đắp đê điềucủa Người, ký bút danh T.L, đăng trên BáoNhân Dân số 2975, nhắc nhở các cấp uỷ đảng và các Uỷ ban hành chính tỉnh, huyện, xã những công việc cần làm để bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân trong mùa mưa lũ sắp đến..

- Ngày 19: Sáng sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các bạn Trung Quốc đến chúc thọ. 9 giờ, tại Khách sạn Tây Viên, gia đình ông Vi Quốc Thanh và một số cán bộ đến đọc và trao bức điện của Chủ tịch Mao Trạch Đông và các vị lãnh đạo Đảng và Chính phủ Trung Quốc chúc mừng ngày sinh lần thứ 72 của Người. Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh tới thăm nhà riêng của ông Vi Quốc Thanh, dự bữa cơm thân mật do gia đình tổ chức để mừng thọ Người.Tối, tại Khách sạn Tây Viên, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự buổi dạ hội văn nghệ nhỏ do các bạn Quảng Tây tổ chức chúc mừng sinh nhật của Người. Người cho mời các nhân viên phục vụ cùng đến xem biểu diễn. Khi màn sân khấu từ từ khép sau tiết mục đồng ca bài “Ca ngợi Hồ Chủ tịch”, Người đứng dậy giơ cao hai tay đề nghị: "Chúng ta cùng hát bài "Đông Phương hồng"". Mọi người đứng dậy cùng hát dưới sự chỉ huy của Người.

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh về tới Hà Nội.

- Ngày 22: Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm Hợp tác xã Hạnh Đàn, xã Tân Lập, huyện Đan Phượng (Hà Tây). Người căn dặn cán bộ và xã viên phải cố gắng sản xuất cho tốt, ăn chia công bằng; cán bộ cần phải quan tâm đến đời sống của bà con.

- Ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cám ơn đồng bào trong nước, kiều bào ở nước ngoài và bè bạn gần xa đã gửi điện, thư chúc mừng lần thứ 72 Ngày sinh của Người. Bức thư có đoạn: "Những món quà rất quý báu làm tôi rất vui lòng là trong thư và điện chúc thọ, nhiều đơn vị và cá nhân đã báo cáo những thành tích tốt đẹp trong đợt thi đua vừa qua và đã hứa hẹn đẩy mạnh thi đua hơn nữa để hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch năm nay và chuẩn bị tốt cho kế hoạch năm sau".

- Ngày 28: Người tiếp và trả lời phỏng vấn của phóng viên Hãng Truyền thanh và vô tuyến truyền hìnhTia sáng điện (Nhật Bản) về tình hình đấu tranh thực hiện hoà bình thống nhất nước Việt Nam, về vấn đề xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, và mối quan hệ giữa hai nước Việt - Nhật.

- Ngày 29: Chủ tịch Hồ Chí Minh bắt đầu chuyến đi thăm và nghỉ hè tại Trung Quốc và Liên Xô.

8 giờ, Người đi ô tô đến Bằng Tường (Trung Quốc), cùng đi có ông Nguyễn Chí Thanh và một số cán bộ Việt Nam.

Cùng ngày, bài viết nhan đề: Nông thôn ta không ngừng tiến bộcủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh T.L, đăng BáoNhân Dânsố 2987, nêu những thành tích về thuỷ lợi, khai hoang và sự không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân ở làng Vĩnh Thành (Nghệ An) và tỉnh Phú Thọ. Qua đó tác giả rút ra kết luận: "Làng Vĩnh Thành và tỉnh Phú Thọ đạt được kết quả tốt như vậy là do cấp uỷ và cán bộ đi sâu sát cơ sở sản xuất, mọi xã viên thấm nhuần ý thức làm chủ và tinh thần cần kiệm xây dựng hợp tác xã. Nếu các làng, các tỉnh học tập Vĩnh Thành và Phú Thọ thì chắc chắn sẽ làm cho "nước mạnh, dân giàu"".

* Năm 1963

- Ngày 1: Nhân ngày khởi công công trình đường sắt Thanh Hoá - Nghệ An mang tên “Công trình đường sắt Thanh niên”, Người gửi thư khen đoàn viên và thanh niên trên công trường đã làm đúng khẩu hiệu “Đâu Đảng cần, thanh niên có. Việc gì khó, có thanh niên”,và căn dặn những điều cần phải thực hiện. Người tặng anh chị em một lá cờ làm giải thưởng luân lưu và hứa sẽ đề nghị Chính phủ khen thưởng những đơn vị và cá nhân nào làm việc giỏi.

- Ngày 7: Bài viếtKỷ niệm thắng lợi Điện Biên Phủ, ký bút danh T.L, đăng Báo Nhân Dân số 3327. Nói về ý nghĩa của chiến thắng lịch sử này, tác giả viết: "Nhân dân ta có thể tự hào là người đầu tiên đã đập tan lực lượng hùng mạnh và uy tín giả tạo của bọn thực dân và do đó mà thúc đẩy các dân tộc thuộc địa anh em vùng lên giành tự do độc lập. Thắng lợi Điện Biên là thắng lợi chung của nhân dân ta, của phe xã hội chủ nghĩa và của các dân tộc chống đế quốc thực dân".

- Ngày 8: Biết tin Quốc hội quyết định tặng NgườiHuân chương Sao vàng, Người bày tỏ ý kiến của mình trước Quốc hội: "Tôi vừa nhận được một tin làm cho tôi rất cảm động và sung sướng. Đó là tin Quốc hội có ý định tặng thưởng cho tôi Huân chương Sao vàng, Huân chương cao quý nhất của nước ta. Tôi xin tỏ lòng biết ơn Quốc hội.

Nhưng tôi xin Quốc hội cho phép tôi chưa nhận Huân chương ấy. Vì sao? Vì Huân chương là để tặng thưởng người có công huân, nhưng tôi tự xét chưa có công huân xứng đáng với sự tặng thưởng cao quý của Quốc hội". Người đề nghị với Quốc hội: "Chờ đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Tổ quốc hoà bình thống nhất, Bắc - Nam sum họp một nhà, Quốc hội sẽ cho phép đồng bào miền Nam trao cho tôi Huân chương cao quý. Như vậy thì toàn dân ta sẽ sung sướng, vui mừng".

- Trước ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Bộ trưởng Ngoại giao Xuân Thuỷ gửi điện mừng tới Vua Lào Xri Xavang Vátthana, Hoàng thân Thủ tướng Xuvana Phuma và quyền Bộ trưởng Ngoại giao Khamxúc Keola nhân Ngày lễ Hiến pháp của Vương quốc Lào (11-5), "chúc nhân dân Lào thu được nhiều thắng lợi trong sự nghiệp xây dựng một nước Lào hoà bình, trung lập, độc lập, thống nhất và phồn vinh."

- Ngày 16: 7 giờ 45, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Lưu Thiếu Kỳ ký bảnTuyên bố  chung. Sau khi ký, hai vị đã ôm hôn nhau thắm thiết giữa những tràng vỗ tay nồng nhiệt, rồi cùng nâng cốc chúc tình hữu nghị Việt - Trung mãi mãi vững bền. 9 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các vị đại biểu Đảng và Chính phủ ta tới sân bay Gia Lâm tiễn Đoàn đại biểu Đảng và Nhà nước Trung Quốc. Trong lời tiễn biệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: "Tình hữu nghị giữa hai nước và hai đảng chúng ta, cũng như tình đoàn kết nhất trí giữa tất cả các nước trong phe xã hội chủ nghĩa và các đảng cộng sản anh em, là của quý vô giá của chúng ta, nó bảo đảm chắc chắn nhất cho mọi thắng lợi của cách mạng".Kết thúc lời tiễn, Người đọc bốn câu thơ:

"Tiễn đưa, chẳng muốn chia tay,

Bạn về cố quốc nước mây nghìn trùng.

Cầm tay, lòng lại dặn lòng:

Cùng nhau giương ngọn cờ hồng Mác-Lê".

- Ngày 18: Đến thăm và nói chuyện với Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ nhất của Hội Phổ biến khoa học, kỹ thuật Việt Nam, Người nêu rõ chính sách, phương châm, đường lối công tác nghiên cứu, phổ biến khoa học - kỹ thuật của Đảng và Nhà nước; phân tích tình hình khoa học và kỹ thuật của ta hiện nay, góp một số ý kiến về phương hướng hoạt động và những nhiệm vụ trước mắt của Hội. Người căn dặn các hội viên cần phải ra sức đem hiểu biết của mình phổ biến rộng rãi trong nhân dân, góp phần đẩy mạnh thi đua, sản xuất nhiều, nhanh, tốt, rẻ. Những điều đem phổ biến phải thiết thực, chính xác, dân hiểu được và làm được. Mặt khác, phải đi sát cơ sở để nắm bắt được yêu cầu của công nhân, nông dân, giúp họ cải tiến kỹ thuật, phát triển sản xuất, đồng thời tổng kết những kinh nghiệm quý báu trong nhân dân, học tập những đức tính cần cù, giản dị và thiết thực của họ để họ trau dồi thêm tư tưởng và tác phong của mình.

- Ngày 21: Dự Đại hội Đảng bộ tỉnh Nam Định, Người biểu dương Đảng bộ và nhân dân Nam Định trong mấy năm qua "đã cố gắng vươn lên và thu được một số thành tích về các mặt", đồng thời Người cũng thẳng thắn nhận xét: "Thành tích còn ít và tiến bộ còn chậm".

Phân tích nguyên nhân của tình hình trên, Người chỉ rõ: Đó là vì lãnh đạo còn yếu, sinh hoạt của nhiều chi bộ chưa tốt, việc giáo dục đảng viên chưa chặt chẽ và kịp thời. Cán bộ, đảng viên chưa gương mẫu, thậm chí vi phạm kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước, mất đạo đức cách mạng của người đảng viên, làm gương xấu cho quần chúng; tỉnh uỷ kém đoàn kết, nội bộ thiếu dân chủ, lãnh đạo còn chung chung, chưa đi sâu đi sát, chưa chú ý việc lãnh đạo điển hình, thiếu tập trung thường xuyên vào công tác trọng tâm. Kết quả là ảnh hưởng không tốt đến các ngành, các cấp trong tỉnh, đến việc thực hiện các chủ trương công tác chung của địa phương.

Người chỉ thị:"Các cấp, từ chi bộ đến tỉnh uỷ, phải vì lợi ích chung của Đảng và của nhân dân mà tự phê bình một cách thành khẩn và thẳng thắn. Mỗi đảng viên, mỗi chi bộ phải luôn luôn tự hỏi: mình đã xứng đáng với vai trò lãnh đạo của Đảng hay chưa?".

- Ngày 26: Bài viếtMột cuộc hội nghị rất quan trọng, ký bút danh T.L, đăng BáoNhân Dânsố 3346, giới thiệu về cuộc Hội nghị các vị đứng đầu các nước Châu Phi độc lập và những biến đổi chính trị ở Châu Phi từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Về ý nghĩa của Hội nghị, bài báo viết: "Hội nghị này đã làm nổi bật sự thất bại nhục nhã và bước đường cuối cùng của chủ nghĩa thực dân. Nó làm nổi bật thắng lợi to lớn của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc".

- Ngày 29: Bác viết bàiCần phải kiên quyết chấm dứt tệ nấu rượu lậucủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh T.L, đăng BáoNhân Dân số 3349, nêu đích danh một số địa phương còn nấu rượu lậu và phân tích những tác hại của tệ xấu này. Tác giả yêu cầu: "Các cấp đảng bộ và chính quyền phải tuyên truyền giải thích cho nhân dân thấy rõ rằngnấu rượu lậu là một việc phạm pháp luật và rất xấu xa, đồng thời phải có kỷ luật rất nghiêm khắc đối với những kẻ ngoan cố không chịu sửa chữa".

* Năm 1964

- Ngày 1: Gửi thư cho cán bộ, công nhân và thanh niên xung phong Công trường đường sắt Thanh Hoá – Vinh, Người khen ngợi thành tích của anh chị em đã căn bản làm xong đường sắt Thanh Hóa - Vinh, xây dựng tốt cầu Hàm Rồng, lập thành tích chào mừng ngày Quốc tế lao động; căn dặn anh chị em thi đua lập nhiều thành tích hơn nữa. Tối, tại Hội trường Ba Đình (Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia Đoàn Chủ tịch cuộc mít tinh kỷ niệm ngày Quốc tế Lao động 1-5.

- Ngày 5: Tại Hội trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia Đoàn Chủ tịch cuộc mít tinh kỷ niệm lần thứ 10 Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ.

- Ngày 7: Ghi Sổ lưu niệm cho Nhà Bảo tàng Điện Biên Phủ, Người viết:"Chiến thắng Điện Biên Phủ càng làm sáng ngời chân lý của chủ nghĩa Mác - Lênin trong thời đại ngày nay: chiến tranh xâm lược của bọn đế quốc nhất định thất bại; cách mạng giải phóng của các dân tộc nhất định thành công".

Tiếp và trả lời phỏng vấn của Đoàn vô tuyến truyền hình Pháp (R.T.F), được hỏi về quá trình hoạt động của mình, Người nói:"Trước đây tôi hoạt động cách mạng, bây giờ tôi vẫn phục vụ cách mạng và tôi sẽ tiếp tục làm như vậy. Nguyện vọng của tôi cũng như nguyện vọng của nhân dân Việt Nam là xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, tăng cường đoàn kết phe xã hội chủ nghĩa và giữ gìn hòa bình lâu dài trên thế giới".

- Trước ngày 11: Người gửi điện chúc mừng Quốc vương Lào Xrixavang Vátthana, nhân ngày lễ Hiến pháp của Vương quốc Lào (11-5).

- Trước ngày 22: Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị Văn phòng Phủ Chủ tịch cảm ơn các cơ quan, đoàn thể trong nước, kiều bào ở nước ngoài, các đoàn ngoại giao và bạn bè quốc tế đã chúc mừng nhân kỷ niệm lần thứ 74 ngày sinh của Người.

* Năm 1965

- Ngày 10: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh nghe Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải báo cáo về con đường vận tải chiến lược qua đất Lào.

Từ 9 giờ đến 10 giờ, Người bắt đầu thảo tài liệuTuyệt đối bí mật (Di chúc).

- Ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng Đại hội đoàn kết nhân dân á - Phi lần thứ IV⁴¹. Sau khi lên án tội ác của đế quốc Mỹ đối với nhân dân các nước Á - Phi, Người khẳng định: "Đại hội lần này họp sẽ góp phần to lớn vào việc đẩy mạnh phong trào đoàn kết nhân dân á - Phi chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân cũ và mới". 9 giờ đến 10 giờ, Người viết tiếp tài liệuTuyệt đối bí mật.

- Ngày 13: 9 giờ đến 10 giờ, Người viết tiếp tài liệuTuyệt đối bí mật.

18 giờ 30 đến 19 giờ 30, Người tiếp một số cán bộ miền Nam mới ra Hà Nội. Sau cuộc gặp, Người nhắc các cơ quan phục vụ chú ý chăm sóc tăng cường sức khỏe cho các đồng chí này.

- Ngày 14: lúc 10 giờ, Người họp Hội nghị Bộ Chính trị Trung ương Đảng bàn về công tác đào tạo cán bộ. Từ 14 giờ đến 16 giờ, Người viết tiếp phần cuối tài liệuTuyệt đối bí mật. 18 giờ, Người tiếp các đồng chí ủy viên Bộ Chính trị Trung ương Đảng đến chúc thọ Người. 19 giờ 30, Người dự mít tinh tại Nhà hát thành phố do Đoàn Thanh niên lao động Hà Nội tổ chức nhân dịp kỷ niệm lần thứ 24 ngày thành lập Đội Thiếu niên tiền phong Việt Nam. Người nói chuyện với các cháu thiếu nhi và tặng thiếu nhi Hà Nội một máy quay phim, một máy chiếu phim nhỏ.

- Ngày 18: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các bác sĩ Trung Quốc đến hỏi thăm sức khoẻ của Người. Khi biết các bạn Trung Quốc chuẩn bị chúc thọ nhân dịp kỷ niệm ngày sinh của Người, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói với cán bộ phụ trách nhà nghỉ: "Tôi sang đây vào dịp này là để tránh việc chúc thọ ở trong nước. Vì vậy, tôi yêu cầu các đồng chí cũng không tổ chức chúc thọ".Người còn nói lại điều đó với Nguyên soái Trung Quốc Diệp Kiếm Anh.

- Ngày 19: 8 giờ 30, Người rời Bắc Kinh đi thăm quê hương Khổng Tử. Trưa, Người nghỉ tại Tế Nam, thủ phủ tỉnh Sơn Đông, ghé thăm công viên Đại Minh Hồ. 14 giờ, Người thăm di tích Khổng Phủ, qua Khổng Miếu, Khổng Lâm, Người nói nhiều về quan niệm "lấy dân làm gốc" của Khổng Tử và Mạnh Tử.

- Ngày 25: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi lời cảm ơn tới các cơ quan, đoàn thể, các cá nhân trong và ngoài nước, các đảng, chính phủ các nước anh em và bè bạn trên thế giới, các vị trong đoàn ngoại giao đã gửi thư, điện chúc mừng kỷ niệm sinh nhật lần thứ 75 của Người.

* Năm 1966

- Ngày 1: Tối, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh xem Đoàn văn công Quảng Bình biểu diễn. Trên đường về nhà sàn, Người nói với đồng chí Vũ Kỳ:"Nhân dân ta thật anh hùng. Chiến đấu ác liệt như thế, gian khổ như thế mà vẫn lạc quan ca hát. Một dân tộc như thế không một thế lực hung bạo nào có thể khuất phục được".

- Trước ngày 5: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng Hoàng hậu Vương quốc Campuchia Côtxamắc Nêarirêát nhân kỷ niệm Ngày sinh của Hoàng hậu.

- Ngày 9: tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Chủ tịch Tổng công đoàn lao động Việt Nam Hoàng Quốc Việt tiếp Đoàn đại biểu Liên hiệp Công đoàn tự do Đức (FDGB) do ông Vôncăng Bairôihơ dẫn đầu sang thăm Việt Nam.

Người kể lại những ngày hoạt động bí mật tại Đức; hỏi thăm gia đình hai thành viên nữ trong Đoàn là nhà báo Hanôlôrê Khaophen và phiên dịch Udula. Trước khi chia tay, Người nhận nữ phiên dịch và nữ nhà báo trong Đoàn là con gái. Người nói: "Từ hôm nay, Bác có thêm hai người con gái nữa".

- Ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng Quốc vương Lào Xrixavông Vátthana nhân dịp Lễ Hiến pháp của Vương quốc Lào.

Từ 9 giờ đến 10 giờ, Người đọc lại tài liệuTuyệt đối bí mật, suy nghĩ nhưng không viết gì thêm.

- Ngày 14: 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm lớp huấn luyện đảng viên mới do Thành ủy Hà Nội tổ chức tại Trường phổ thông cấp III Chu Văn An. Nhắc lại những tấm gương hy sinh vì cách mạng của những đảng viên ưu tú như Trần Phú, Nguyễn Văn Cừ, Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai, Hoàng Văn Thụ, v.v.. Người chỉ rõ, đảng viên phải xác định vào Đảng là để hết lòng hết sức phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân; muốn xứng đáng với danh hiệu đảng viên phải không ngừng rèn luyện lập trường tư tưởng chính trị, không ngừng học tập để nâng cao trình độ. Để đảng viên mới xác định rõ phương hướng và mục tiêu rèn luyện, phấn đấu, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu tóm tắt những yêu cầu về nhiệm vụ của đảng viên, nhiệm vụ hiện tại của cách mạng Việt Nam. Về tầm quan trọng của công tác xây dựng và củng cố chi bộ vững mạnh, Người nói: "Để lãnh đạo cách mạng, Đảng phải mạnh. Đảng mạnh là do chi bộ tốt. Chi bộ tốt là do các đảng viên đều tốt". Để trở thành đảng viên tốt, Người yêu cầu mỗi đảng viên phải hiểu rõ những nội dung sau đây:

+ Kiến thức lý luận cơ bản về chủ nghĩa cộng sản.

+ Đường lối cơ bản và nhiệm vụ trước mắt của cách mạng Việt Nam.

+ Tổ chức cơ sở của Đảng, nhiệm vụ, quyền hạn và phương pháp công tác của người đảng viên.

Người nêu lên một số nhiệm vụ của các cấp ủy đảng đối với công tác giáo dục đảng viên ở Thủ đô và mong rằng Đảng bộ Hà Nội cố gắng phấn đấu trở thành một đảng bộ kiểu mẫu trong học tập, sản xuất và chiến đấu. Sau khi kết thúc bài nói đã chuẩn bị sẵn, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói thêm:"Con người ta trước hết phải có đạo đức, sống với nhau phải có tình, có nghĩa. Nếu đọc bao nhiêu sách chủ nghĩa Mác - Lênin mà sống với nhau không có tình, có nghĩa, thì chỉ là giáo điều, sách vở".

- Ngày 15: Từ 9 giờ đến 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc lại tài liệuTuyệt đối bí mật.

- Ngày 16: Từ 9 giờ đến 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc lại tài liệuTuyệt đối bí mật.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh hội ý với các Ủy viên Bộ Chính trị Trung ương Đảng trao đổi ý kiến về cuộc xung đột giữa quân đội Sài Gòn ở Đà Nẵng. Người đề nghị cần tìm hiểu kỹ nguyên nhân và phải lợi dụng cuộc xung đột đó.

18 giờ 45, Chủ tịch Hồ Chí Minh sang sân bay Nội Bài đi Trung Quốc.

- Trước ngày 21: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện cảm ơn các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước các nước xã hội chủ nghĩa, các vị đứng đầu nhiều nước khác đã gửi điện chúc mừng nhân dịp kỷ niệm lần thứ 76 Ngày sinh của Người.

- Ngày 21: Từ Trung Quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho các ủy viên Bộ Chính trị Trung ương Đảng ta.Nội dung bức thư như sau:

"Các đồng chí, ở đây mọi người mạnh khỏe; các đồng chí gái cùng các cháu bé đến thăm đông đúc, vui vẻ. Các thầy thuốc khám mắt và sức khỏe đều nói mọi mặt có tiến bộ. Đã nói chuyện một buổi với đồng chí Lưu, Chu, Đặng, Ngũ. Tôi nói về tình hình chống Mỹ ở miền Nam, tình hình mùa màng ở miền Bắc, quân và dân ta quyết tâm kháng chiến đến thắng lợi hoàn toàn.

Các đồng chí cũng đã nói cho nhân dân biết Mỹ có thể gây chiến và có thể phá nát những thành thị lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải v.v. và khuyên ta cũng nên nói cho nhân dân Hải Phòng, Hà Nội biết trước có thể xảy ra chuyện như thế".

* Năm 1967

- Ngày 1: Bắt đầu đợt điều trị thứ hai cho Chủ tịch Hồ Chí Minh.

14 giờ 45, nhân Ngày Quốc tế Lao động, Người gặp mặt cảm ơn và tặng quà các bác sĩ, y tá đang điều trị, phục vụ, chăm sóc cho Người.

- Ngày 2: 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh nghe các bác sĩ báo cáo về kế hoạch điều trị đợt hai cho Người .

- Ngày 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều trị bệnh phổi, thần kinh, tim mạch. Tiếng nói của Người có khá hơn. Các bác sĩ báo cáo thêm về triển vọng đợt điều trị mới.

- Ngày 7: Chủ tịch Hồ Chí Minh xem các tài liệu, bản tin ở trong nước gửi sang.

- Ngày 14: 12 giờ, Người nói các đồng chí giúp việc chuyển bốn câu thơ Người viết gửi Bộ Chính trị:

“Thời giờ đi chóng tựa đưa thoi,

Thấm thoát xa nhà một tháng rồi.

Nghìn dặm vui nghe tin thắng lợi,

Một mình nằm tính việc xa xôi.”

- Trước ngày 16: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mừng tới Nôrôđôm Xihanúc, Quốc trưởng kiêm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Vương quốc Campuchia, nhân dịp Chính phủ mới ở Campuchia được thành lập.

- Ngày 19: 6 giờ 50, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đồng chí Trương Dực đến báo cáo và chuyển quà của Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc mừng thọ Người. 8 giờ 30, Người tiếp đồng chí Khang Sinh, đồng chí Trường Chinh, đồng chí Lê Văn Lương và đồng chí Vũ Tuân đến chúc thọ. 10 giờ, tiếp bà Đặng Dĩnh Siêu - Phu nhân Thủ tướng Chu Ân Lai - từ Bắc Kinh đến Quảng Châu để chúc thọ và thăm sức khỏe Người. Bà Đặng Dĩnh Siêu mừng thọ Người bức tượng nữ chiến sĩ du kích miền Nam bằng cẩm thạch. 11 giờ, Người cùng các đồng chí Việt Nam và Trung Quốc ăn cơm mừng thọ.

18 giờ 30, Người dự bữa tiệc thân mật mừng thọ. Đồng chí Khang Sinh đọc điện của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, Nhà nước, Quốc hội Trung Quốc chúc thọ Người.

- Trước ngày 29: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện cám ơn tới các tổ chức, đoàn thể, cá nhân, đồng bào trong nước và bạn bè anh em ở nước ngoài đã gửi thư, điện đến chúc thọ nhân dịp sinh nhật của Người.

- Ngày 31: 9 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh nghe bác sĩ báo cáo về kết quả đợt điều trị vừa qua và kế hoạch điều trị, điều dưỡng của Người trong thời gian tới.

* Năm 1968

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia Đoàn Chủ tịch cuộc mít tinh kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động 1-5 của nhân dân Thủ đô Hà Nội. Các cháu thiếu nhi đã mang hoa đến tặng Người và các vị trong Đoàn Chủ tịch. Cuối buổi mít tinh, Chủ tịch cùng toàn thể những người tham dự mít tinh thông qua nghị quyết “hoàn toàn nhất trí với lập trường bốn điểm của Chính phủ ta đã công bố ngày 3-4-1968”.

- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh bị mệt.

10 giờ 30, Người tiếp đồng chí Lê Đức Thọ, sau ở lại cùng ăn cơm.

14 giờ 30, Người làm việc với Đại tướng Võ Nguyên Giáp chuẩn bị cho hội ý Bộ Chính trị. 15 giờ, Người hội ý Bộ Chính trị.

20 giờ, bác sĩ Việt Nam đến kiểm tra sức khoẻ cho Người.

 Đêm, Người ho nhiều và có hiện tượng bị sốt.

- Ngày 3: Người không ăn bữa sáng, cơm trưa ăn được rất ít.

 Trong ngày Người tiếp đồng chí Lê Văn Lương và đồng chí Phạm Ngọc Thạch. Làm việc với đồng chí Trần Xuân Bách, Thủ tướng Phạm Văn Đồng và đồng chí Nguyễn Lương Bằng.

- Ngày 4: Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn bị mệt.

Trong ngày Người làm việc với Thủ tướng Phạm Văn Đồng, đồng chí Lê Duẩn, đồng chí Lê Văn Lương. 10 giờ 15, đồng chí Xuân Thuỷ đến thăm, sau ở lại cùng ăn cơm trưa với Bác.

14 giờ 30, Người để các bác sĩ vào khám bệnh.

- Ngày 5: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài:Vừa đi đường vừa nói chuyện về Các Mác, ký bút danh Việt Hồng, đăng trên BáoNhân dân, số 5137. Tác giả kể chuyện cách hoạt động của mình thông qua việc viết báo như thế nào, về thái độ của Các Mác đối với những người bạn cùng hoạt động... Cuối bài viết, tác giả kết luận: “Chủ nghĩa Mác rất cao, rất rộng. Những người cách mạng phải học tập chủ nghĩa Mác. Nhưng có thể nói một cách tóm tắt là chủ nghĩa Mác dạy chúng ta phải tuyệt đối trung thành với Đảng, phải hết lòng hết sức phục vụ giai cấp công nhân. Mác dạy chúng ta: Vô sản tất cả các nước đoàn kết lại! Lênin người học trò thiên tài của Mác bổ sung thêm: Vô sản tất cả các nước và các dân tộc bị áp bức đoàn kết lại! Hai câu khẩu hiệu đó là những ngọn cờ vĩ đại dẫn giai cấp vô sản và các dân tộc bị áp bức đến thắng lợi hoàn toàn”.

- Ngày 8: Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ và các vị trong ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Sau khi nêu lên những thành tích chiến đấu, xây dựng của quân và dân miền Nam, Người nhờ Chủ tịch và các vị chuyển lời thăm hỏi thân ái nhất và lời khen ngợi nồng nhiệt nhất đến toàn thể đồng bào miền Nam. Người khẳng định rõ lập trường của Việt Nam là: “Nhân dân ta rất yêu chuộng hoà bình. Nhưng phải có độc lập, tự do thì mới có hoà bình thực sự.

- Ngày10: Lúc 9 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết lại phần mở đầu của bản Di chúc và phần về việc riêng.

10 giờ 30, Người làm việc với Chủ tịch Quốc hội Trường Chinh. Đồng chí Trường Chinh báo cáo với Người về việc chuẩn bị cho kỳ họp thứ 4 Quốc hội khoá III và chuẩn bị bài phát biểu quan trọng của Bác.

 15 giờ, Người làm việc với Chánh Văn phòng Trung ương Đảng Trần Xuân Bách. Sau đó, Người nghe Phó Tổng tham mưu trưởng Lê Ngọc Hiến báo cáo tình hình chiến sự miền Nam.

20 giờ, các bác sĩ Trung Quốc vào kiểm tra sức khoẻ cho Người.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen đồng bào và cán bộ xã Đình Cao, huyện Phù Cừ, tỉnh Hải Hưng có nhiều thành tích trong công tác chăm sóc người già, trẻ mồ côi và những người tàn tật. Người nhắc nhở các địa phương khác hãy học tập xã Đình Cao để làm tốt công tác này.

- Ngày 11: Lúc 9 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục viếtDi chúc, phần nói về công tác chỉnh đốn Đảng: “Theo ý tôi, việc cần phải làm trước tiên là chỉnh đốn lại Đảng, làm cho mỗi đảng viên, mỗi đoàn viên, mỗi chi bộ đều ra sức làm tròn nhiệm vụ Đảng giao phó cho mình...”.

10 giờ, Người làm việc với đồng chí Hoàng Quốc Việt về kế hoạch đi thăm vùng mỏ. 20 giờ, các bác sĩ Việt Nam đến kiểm tra sức khoẻ cho Người.

- Ngày 12: Lúc 9 giờ, Người tiếp tục viếtDi chúc, đọc và sửa chữa những phần đã viết. Người dặn thêm nhiều điểm cụ thể về việc chăm lo đời sống của nhân dân sau chiến tranh. Người viết:

“Đầu tiên là công việc đối với con người”

“Đối với những người đã dũng cảm hy sinh một phần xương máu của mình (cán bộ, binh sĩ, dân quân, du kích, thanh niên xung phong...), Đảng, Chính phủ và đồng bào phải tìm mọi cách làm cho họ có nơi ăn chốn ở yên ổn, đồng thời phải mở những lớp dạy nghề thích hợp với mỗi người để họ có thể dần dần tự lực cánh sinh”...”.

- Ngày 13: 10 giờ, Người tiếp một cán bộ miền Nam vừa ra, mời cùng ăn cơm trưa.

15 giờ, Người làm việc với đồng chí Trần Xuân Bách.

 17 giờ 30, Người tiếp và mời cơm thân mật Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào Cayxỏn Phômvihản.

 20 giờ, các bác sĩ Trung Quốc đến kiểm tra và theo dõi sức khoẻ cho Người.

- Từ ngày 14 đến ngày 18 vào lúc 9 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục sửa Di chúc.

- Ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi một lẵng hoa tặng “Đại hội dũng sĩ giao thông vận tải thắng Mỹ”.

Sáng, tại Nhà nghỉ Hồ Tây, Người tiếp thân mật một số cán bộ đến chúc thọ Người.  7 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đại tướng Võ Nguyên Giáp đến thăm và chúc mừng sinh nhật Người. 8 giờ, Người tiếp Thủ tướng Phạm Văn Đồng đến thăm và chúc mừng sinh nhật Người.

9 giờ, Người tiếp tục sửa chữa và bổ sung bảnDi chúc. 20 giờ , các bác sĩ kiểm tra sức khoẻ cho Người.

- Ngày 20: Lúc 6 giờ 15, Người dự lễ khai mạc kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa III. Sau khi đọc bản báo cáo “Tiến lên! Toàn thắng ắt về ta”, Thủ tướng Phạm Văn Đồng chúc thọ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người nói:

... “Lần trước tôi có nói là những thắng lợi của chiến sĩ và đồng bào hai miền làm cho tôi thấy như mình trẻ lại 20 tuổi. Nhưng nay nghe nói 78 tuổi, thì tôi thấy già đi. Vì vậy tôi có bài thơ thế này:

Bảy mươi tám tuổi chưa già lắm,

Vẫn vững hai vai việc nước nhà,

Kháng chiến dân ta đang thắng lớn,

Tiến bước! Ta cùng con em ta.”

- Ngày 22: Từ 8 giờ đến 10 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Bộ Chính trị về công tác đối ngoại và một số vấn đề quốc tế. Về tình hình xảy ra ở Tiệp Khắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Tình hình xảy ra ở Tiệp Khắc cũng có thể bùng ra ở một số nước khác. Sinh hoạt xa xỉ, những sự bất mãn, trình độ giác ngộ không nâng cao thì sinh chuyện ra. Đó cũng là bài học, không nên xem nhẹ việc giáo dục đạo đức”.

- Trước ngày 26: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi lời cảm ơn chung về những lời chúc thọ thân thiết của bầu bạn quốc tế, của các đoàn thể nhân dân, các đơn vị bộ đội, các đội thanh niên xung phong, các cụ phụ lão, các cháu học sinh và nhi đồng nhân dịp sinh nhật Người bằng mấy câu thơ mà Người đã đọc tặng lễ khai mạc kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa III, ngày 20 tháng 5 vừa qua.

* Năm 1969

- Ngày 1: Sau khi đọc xongĐiều lệ tóm tắt của hợp tác xã nông nghiệp, Chủ tịch Hồ Chí Minh phát biểu:“Điều lệ này của hợp tác xã sản xuất nông nghiệp rất quan trọng. Nó nhằm bảo đảm thật sự quyền làm chủ tập thể của các xã viên. Phải thực hiện tốt Điều lệ để hợp tác xã càng thêm vững mạnh, nông thôn ngày càng đoàn kết, sản xuất càng phát triển và nông dân ta càng thêm no ấm và tiến bộ”.Người đã ghi và sửa một số từ trong Điều lệ này và viết lời giới thiệu.

- Ngày 4: 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Bộ Chính trị bàn về công tác đối ngoại.

- Ngày 8: Người họp Hội nghị lần thứ 16 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa III) bàn về tình hình và nhiệm vụ đấu tranh quân sự và ngoại giao.

- Ngày 11: Từ 9 giờ đến 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh sửaDi chúc.

15 giờ, Người làm việc với Đại tướng Võ Nguyên Giáp chuẩn bị cho cuộc gặp mặt với đại biểu cán bộ cao cấp toàn quân.

- Ngày 12: 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam. 15 giờ, Người sửa bảnDi chúc, sửa phần mở đầu và phần viết thêm của năm 1968.

- Ngày 13: Từ 9 giờ đến 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh sửa bảnDi chúc, Người sửa đoạn mở đầu và phần viết thêm năm 1965.

- Ngày 14, 15, 16, 17, 18: Từ 9 giờ đến 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh xem lại và sửa bảnDi chúc.

- Ngày 19: 5 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các cháu con các đồng chí phục vụ đến chúc thọ Người. Từ 9 giờ đến 10 giờ, Người xem lại và sửa bảnDi chúc,xem lại các bản viết năm 1965, 1968, 1969.

10 giờ 30, Người tiếp hai chị Phan Thị Quyên (vợ liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi) và Nguyễn Thị Châu (ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp Thanh niên và sinh viên giải phóng khu Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định) đến chúc thọ Người.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi tặng cán bộ, nhân dân tỉnh Nghệ An tấm ảnh chân dung của Người. Phía dưới tấm ảnh Người viết: “Cán bộ, đảng viên phải gương mẫu trong mọi công tác, phải hết lòng hết sức phục vụ nhân dân”. Người cũng gửi tặng ảnh chân dung của Người cho cán bộ công nhân Nhà máy xi măng Hải Phòng và Đảng bộ tỉnh Nghệ An, nhân dịp kỷ niệm lần thứ 79 ngày sinh của Người.

- Ngày 20: Từ 9 giờ đến 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh xem và sửa bảnDi chúc, Người xem lại tài liệu lần cuối và xếp vào phong bì cất đi.

- Ngày 21: Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp anh hùng lực lượng vũ trang quân giải phóng miền Nam Tạ Thị Kiều đang ở thăm miền Bắc. Người ân cần hỏi thăm tình hình chiến đấu và sinh hoạt của đồng bào, chiến sĩ miền Nam, thăm sức khỏe và công tác của chị Kiều. Sau đó, Người mời chị Tạ Thị Kiều ở lại cùng ăn cơm với Người.

- Ngày 22: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và làm việc với Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Nghệ An. Người hỏi thăm tình hình quê nhà và căn dặn một số điểm phải chú ý để xây dựng quê hương Nghệ An trở thành địa phương gương mẫu trong toàn quốc.

- Ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi:

- Điện cảm ơn tới Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ, Chủ tịch ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam về những lời chúc mừng sinh nhật của Người.

- Điện cảm ơn tới Luật sư Trịnh Đình Thảo, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Việt Nam về những lời chúc mừng nhân dịp Ngày sinh lần thứ 79 của Người.

- Ngày 24: Buổi sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh để các bác sĩ kiểm tra và khám bệnh. 15 giờ, Người họp Bộ Chính trị, nghe đồng chí Võ Nguyên Giáp báo cáo về tình hình chiến sự và đồng chí Nguyễn Duy Trinh báo cáo về ngoại giao.

- Ngày 27: 7 giờ, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và làm việc với đồng chí Lê Thu Trà, Phó Chủ tịch ủy ban Thiếu niên nhi đồng Trung ương. Người ân cần hỏi thăm tình hình giáo dục thiếu niên hiện nay, đặc biệt là các cháu thiếu niên chậm tiến. Người căn dặn:Phải kết hợp giữa gia đình, nhà trường, xã hội để nuôi dạy và giáo dục các cháu. Tất cả mọi người, mọi đoàn thể, mọi ngành, mọi gia đình phải có trách nhiệm chăm sóc các cháu.

- Ngày 28: Người gửi điện cảm ơn chung tới tất cả các chính Đảng, đoàn thể, các cơ quan, các ngành, cá nhân và các địa phương đã gửi thư, điện, quà đến chúc thọ nhân dịp sinh nhật lần thứ 79 của Người.

Nhân dịp này, Người cũng gửi lời cảm ơn đến các vị lãnh đạo Đảng, Chính phủ các nước anh em, các nhân sĩ, bạn bè trên thế giới, các nhà ngoại giao, các chuyên gia và toàn thể Việt kiều đang sống ở nước ngoài đã gửi điện, thư chúc mừng Chủ tịch nhân dịp sinh nhật lần này.

- Ngày 31: 15 giờ cùng ngày, Người họp Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam.

18 giờ 30, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp gỡ các cháu thiếu nhi nhân ngày Quốc tế thiếu nhi 1-6 và xem các cháu học sinh lớp 1, Nhạc viện Hà Nội biểu diễn nghệ thuật. Người ân cần thăm hỏi các cháu, chia kẹo cho các cháu và cùng bắt nhịp cho các cháu hát bài ca “Kết đoàn” và “Giải phóng miền Nam”.

Huyền Trang (Tổng hợp)