Chủ tịch Hồ Chí Minh với những sự kiện trong Tháng Ba qua các năm (giai đoạn 1890-1945)

 

Bác Hồ làm việc tại Pác Bó. Ảnh internet

* Quý I năm 1913

Từ Xuphơrarét (Anh), Nguyễn Tất Thành gửi cụ Phan Châu Trinh (lúc này đang sống ở Pháp) một bài thơ theo thể thất ngôn bát cú. Toàn văn như sau:

       “Xuphơrarét

       Chọc trời khuấy nước tiếng đùng đùng,

       Phải có kiên cường mới gọi hùng.

       Vai cứng long lanh ngoài ách tớ,

       Má đào nóng nảy giới quyền chồng.

       Lợi chung dầu sẽ mua về được,

       Kiếp mong chi nài sự có không.

       Ba hột đạn thầm hai tấc lưỡi,

       Sao cho ích giống mấy cam lòng.

       Hy Mã Nghi Bá đại nhân thấu

Cuồng điệt: Tất Thành

 * Tháng 3 năm 1920

- Sau ngày 9: Nguyễn Ái Quốc gặp Mácxen Casanh và Giăng Lôngghê hỏi về việc thư của Hoàng thân Vĩnh San không được báo L'Humanité đăng.

- Trước ngày 12: Nguyễn Ái Quốc được báo L'Humanité mời đến trụ sở để cho xem và hỏi ý kiến về bức thư của Hoàng thân Vĩnh San đòi độc lập cho Việt Nam.

- Ngày 16: Nguyễn Ái Quốc gặp một người Việt Nam tên là Lâm, báo tin đã viết xong cuốn sách Những người bị áp bức. Anh nói với Lâm về ý định gặp Mácxen Casanh và Giăng Lôngghê đề nghị viết lời tựa cho cuốn sách, và cho Lâm biết đã dành được 300 phrăng để in, sau đó sẽ đến Pông (Pons) làm nghề chụp ảnh để có tiền in lần thứ hai cuốn sách đó.

- Ngày 25: Nguyễn Ái Quốc nhận được phác thảo bản vẽ bìa cuốn sách Những người bị áp bức do một đảng viên Xã hội trẻ tuổi là hoạ sĩ trang trí vẽ giúp. Nội dung bản vẽ: Trên bản đồ Đông Dương được trình bày như một con vật dính đầy máu bị trói trong dây xích, nổi lên hình ảnh một tên lính thuộc địa đang giơ tay đánh.

- Ngày 27: Nguyễn Ái Quốc nói chuyện với thanh niên Quận 13, Pari về chủ nghĩa xã hội.

* Tháng 3 năm 1921

- Ngày 3: Nguyễn Ái Quốc viết thư gửi "đồng bào". Toàn văn như sau:

"Pari, ngày 3 tháng 3 năm 1921

Đồng bào thân mến,

Cách đây mấy hôm, tôi đã tiếp một người đến tìm tôi tại bệnh viện do sự giới thiệu của đồng bào.

Người này nói giọng Bắc và có đeo rất nhiều mề đay. Gương mặt anh ta tròn, với màu da có vẻ như màu chì. Anh ta nói tên là Roland Hy, và nói là đang học Trường Thương mại.

Tôi có ý định cho anh ấy địa chỉ của tôi và mời đến ở, vì nhà tôi là nhà của tất cả đồng bào.

Nhưng rất tiếc là tôi không biết anh ấy nhiều, những lời giới thiệu của đồng bào không rõ lắm. Cho nên tôi nghĩ là nên biết anh ấy nhiều hơn trước khi mở tim gan mình với anh ta.

Đồng bào chắc biết anh ấy? Tôi đợi thư trả lời và chúc đồng bào mạnh khoẻ".

- Sau ngày 7: Nguyễn Ái Quốc nhận được thư của Xtêphani (Stéfani), thư ký nhóm Xã hội, gốc người thuộc địa, đề nghị lập Hội liên hiệp thuộc địa. Bức thư gửi về địa chỉ nhà số 6 phố Vila đê Gôbơlanh.

- Ngày 25: Nguyễn Ái Quốc được ra viện sau hơn hai tháng nằm viện.

Vừa ra khỏi Bệnh viện Côsanh ở khu Paviyông Paxtơ (Pavillon Pasteur), Nguyễn Ái Quốc đã đến ngay trụ sở báo Le Libertaire để lấy báo gửi cho một người mà Nguyễn Ái Quốc gọi là "đồng bào" ở Mácxây trong thư ngày 26-2-1921.

- Trong quý I-1921: Nguyễn Ái Quốc đến gặp Anbe Xarô, Bộ trưởng Bộ Thuộc địa theo giấy mời của bộ.

Bác bỏ ý kiến của Anbe Xarô cho rằng chưa thể để Đông Dương độc lập được, vì Đông Dương chưa có quyền lực vũ trang, Nguyễn Ái Quốc đã nói:“Thưa ông Bộ trưởng, xin ông hãy xem nước Xiêm và nước Nhật. Hai nước này không có nền văn minh lâu đời hơn chúng tôi mà họ đã được đứng trong các quốc gia trên thế giới. Nếu nước Pháp trả lại nền độc lập cho chúng tôi, ông sẽ thấy chúng tôi biết cầm quyền cai trị lấy”.

* Tháng 3-1922

- Ngày 18: Truyện ngắn ký bút danh CULIXE (Người phu kéo xe) dịch giả Nguyễn Ái Quốc, nhan đề Rủi ro (đầu đề phụ Cảnh sinh hoạt của thợ thuyền An Nam) đăng trên báo L'Humanité.

Câu chuyện kể về nỗi long đong, khốn khổ của một người cu li kéo xe bản xứ đi kiếm khách dưới cái nắng đổ hột của xứ Nam Kỳ. Anh ta đã hý hửng khi gặp được"một cha đạo đáng kính", nhưng lại phải bỏ chạy vì"con người thánh thiện ấy lại muốn đặt chân lên mông tôi".Anh ta gặp được vị khách thứ hai - đó là một ông Tây, một thuỷ thủ lão luyện, "một người tốt bụng chẳng hề mặc cả giá cả", nhưng đến nơi, vị khách đã bỏ đi, tỉnh bơ, chẳng hề có ý định trả thù lao, và khi người cu li xe đòi hắn trả tiền thì"tay phải hắn thò vào túi và rút ra một... khẩu súng lục, vũ khí của văn minh, rồi hùng hồn thét lên: Pan! Pan!". Lại một lần nữa xôi hỏng bỏng không!

Thông qua câu chuyện, tác giả muốn nêu lên tình cảnh sinh hoạt của thợ thuyền An Nam.

* Tháng 3-1923

- Ngày 3: Từ 18 giờ đến 20 giờ, Nguyễn Ái Quốc thăm Phan Văn Trường tại số 6 phố Vila đê Gôbơlanh. Sau đó, đi họp chi bộ ở số 33 phố La Grănggiơ Ô Benlơ.

- Ngày 9: Nguyễn Ái Quốc dự cuộc họp của Uỷ ban hành động chống chiến tranh và chủ nghĩa đế quốc của Quận 17 tổ chức tại nhà Công đoàn ở phố Lơgiăngđrơ. Dự cuộc họp này còn có một số đoàn viên của Liên hiệp Công đoàn quận Xen như Phrômăngtanh (Fromentin), Xarốt (Sarotte), Phrađanh…

- Ngày 14: Nguyễn Ái Quốc chuyển chỗ ở từ số 9 ngõ Côngpoanh đến số 3 phố Mácsê đê Patơriácsơ, trụ sở của Hội liên hiệp thuộc địa và báo Le Paria. Đồ đạc mang theo chỉ có một chiếc giường xếp.

- Ngày 16: Nguyễn Ái Quốc nhận được giấy mời họp Chi bộ Quận 17 Đảng Cộng sản Pháp và dự mít tinh ở nhà máy Rênô Vétsphaliêng (Rhéno Westphalien) vào thứ bảy 17-3. Các diễn giả trong cuộc mít tinh có Bis (Bish), Đuyđiliơ (Dudilieux), P.Vayăng Cutuyariê, Lui Xeliê (Louis Sellier).

Cùng ngày, bài viết của Nguyễn Ái Quốc, nhan đề Những người làm công tổ chức lại, chống bóc lột của chủ nghĩa tư bản, đăng trên báoLa Vie Ouvrière, giới thiệu về bước phát triển mạnh mẽ của giai cấp công nhân Trung Quốc.

Tác giả nhận định: “Mặc dầu nền công nghiệp lớn và cơ khí lớn chưa được phát triển hoàn toàn ở Trung Quốc, những tập tục gia trưởng chưa mất hẳn, công nhân Trung Quốc bị hai tầng áp bức của tư bản nước ngoài và của bọn quân phiệt bản xứ, đã bắt đầu hoạt động mạnh. Có khoảng một triệu người lao động đã chịu ảnh hưởng (trực tiếp hoặc gián tiếp) của sự tuyên truyền nghiệp đoàn và cách mạng”.

Phong trào đấu tranh của công nhân Trung Quốc đã rất sôi nổi. Liên hiệp hải viên công hội Hồng Công với 30.000 hội viên đã phát động một cuộc đình công bốn tháng, được quần chúng ngoài công hội nhiệt liệt hưởng ứng, kết quả công nhân được tăng lương từ 20 đến 40%. Liên hiệp hội viên công hội Thượng Hải có 15.000 hội viên, tuyên bố đình công ba tuần, kết quả công nhân Thượng Hải được tăng lương 20%. Nhiều cuộc đấu tranh đã nổ ra trong ngành công nghiệp bông sợi đòi cải thiện điều kiện làm việc. Một cuộc đình công của thợ dệt Nam Kinh đã ngăn cản được việc độc quyền tơ sợi của thành phố rơi vào tay một tập đoàn kinh doanh Nhật. Nghiệp đoàn những người làm thuê cho chủ xe kéo nước ngoài đã đình công, đấu tranh bằng hình thức tổ chức một đoàn “ăn xin” đi diễu hành trong tô giới Pháp, để phản đối việc giảm lương theo “sáng kiến” của các chủ người Pháp, v.v... Ngoài ra, công nhân Trung Quốc còn xuất bản những tờ báo riêng để nói lên tiếng nói của mình.

Tác giả kết luận: “Mặc dầu bọn tư bản nước ngoài và tư bản bản xứ cố hết sức dập tắt hoặc ngăn cản mọi phong trào giải phóng, nhưng những người công nhân Trung Quốc được sự giúp đỡ mạnh mẽ của những người trí thức tận tụy, đã tổ chức lại một cách nhanh chóng và hành động tốt đẹp”.

- Ngày 18: Bài Cuộc bạo động ở Đahômây của Nguyễn Ái Quốc đăng trên báo L'Humanité. Bài báo viết về cuộc bãi công phản đối nhà cầm quyền thuộc địa của những công nhân bản xứ làm việc trên các công trường xây dựng ở Poóctô Nôvô (Porto Novo), Thủ đô xứ Đahômây (Dahomey).

Nhận xét về sự kiện trên, tác giả viết:“Trong các thuộc địa, công nhân đã bắt đầu hiểu thế nào là đấu tranh giai cấp. Cần phải làm thế nào để cho công nhân da đen và da vàng cũng hiểu rằng: Kẻ thù duy nhất của họ nằm ngay trong bản thân cái chế độ này, chế độ đang dẫn đến một chế độ nô lệ tinh vi hơn, nặng nề hơn, và vô nhân đạo hơn chế độ trước đây. Và chỉ với sự giúp đỡ của những người anh em bị áp bức của mình ở các nước Châu Âu họ mới sẽ có thể tự giải phóng được mình”.

- Ngày 24: Nguyễn Ái Quốc nhận được giấy mời họp các nhóm tuyên truyền của phố Batinhon (Batignolles) và Êpinét (Epinettes) thuộc Chi bộ Quận 17, sẽ họp vào buổi tối tại số nhà 100 phố Cácđinê.

- Ngày 30: Nguyễn Ái Quốc, Xarốt, Rexprét và Uylixơ Lơrisơ dự cuộc họp của Ban Nghiên cứu thuộc địa tại số 120 phố Laphayét, bàn về việc tuyên truyền chủ nghĩa xã hội tại các nước thuộc địa và vấn đề in tài liệu cho nhóm cách mạng ở Đahômây.

Cùng ngày, bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Khởi nghĩa ở Đahômây, đăng trên báo La Vie Ouvrière.

Dưới ách thống trị tàn bạo của thực dân Pháp, nhân dân Đahômây“phải chịu cái kiếp lầm than của người dân bản xứ, cái chế độ đã hạ con người xuống hàng con vật và làm điếm nhục cho cái gọi là thế giới văn minh. Dân bản xứ,không nhịn nhục được nữa, vùng lên. Thế là cuộc đàn áp đẫm máu được tiến hành”.Tình cảnh đó và chính sách khủng bố đẫm máu đó chẳng riêng gì đối với Đahômây mà ở cả Đông Dương và các thuộc địa khác của Pháp từng chịu chung số phận. Đủ thấy công cuộc khai hoá đó là“đẹp đẽ và dịu dàng”biết chừng nào.

Tác giả kết luận:“Đấy, đức nhân từ của công cuộc khai hoá như thế đấy”.

* Tháng 3-1924

- Trước ngày 15: Nguyễn Ái Quốc trả lời phỏng vấn của Giôvanni Giécmanéttô, phóng viên báo L'Unità, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Italia.

Trả lời câu hỏi:"Tại sao anh lại sang Châu Âu?",Nguyễn Ái Quốc đáp:"Trước đây tôi có đọc một số tờ báo phát hành sang nước tôi, một vài tờ báo có tính chống đối ở An Nam, có những người lính lê dương do Poanhcarê (Poincaré) gửi sang để cải huấn. Những người lính lê dương này đọc đủ thứ. Họ là những kẻ chống đối về bản chất. Họ cho tôi đọc các báo Pháp. Vì thế tôi nảy ra ý muốn sang xem "mẫu quốc" ra sao và tôi đã tới Pari. Khi Trường đại học Phương Đông ở Mátxcơva mở, tôi bèn xin học".

Khi trả lời câu hỏi của nhà báo "Khi học xong, anh dự định làm gì?",Nguyễn Ái Quốc nói: "Dĩ nhiên là tôi sẽ trở về Tổ quốc tôi để đấu tranh cho sự nghiệp của chúng tôi. Ở bên chúng tôi có nhiều việc phải làm lắm...

Chúng tôi đã đau khổ nhiều và chúng tôi còn phải đau khổ nữa. Những người "khai hoá" các nước chúng tôi không để chúng tôi tự do. Nhưng chúng tôi tiếp tục đi theo con đường Cách mạng Tháng Mười đã vạch ra, chúng tôi sẽ vận dụng vào thực tiễn những bài học đã học được... Chúng tôi hiểu rõ là chúng tôi có trách nhiệm rất nặng nề, và tương lai của các dân tộc tuỳ thuộc vào sự tuyên truyền và tinh thần hy sinh của chúng tôi".

- Ngày 15: Từ Mátxcơva, Nguyễn Ái Quốc viết thư gửi Chủ tịch Quốc tế Cộng sản Dinôviép nhắc lại đề nghị xin được gặp để thảo luận về vấn đề thuộc địa của Pháp. Toàn văn bức thư như sau:

"Mátxcơva, ngày 15 tháng 3 năm 1924

Kính gửi đồng chí Dinôviép, Chủ tịch Quốc tế thứ III.

Đồng chí thân mến,

Đã hơn một tháng nay, tôi xin đồng chí vui lòng tiếp để tôi có thể thảo luận với đồng chí về tình cảnh những thuộc địa của Pháp. Cho tới nay, tôi vẫn chưa được trả lời. Hôm nay, tôi xin mạn phép nhắc lại sự thỉnh cầu đó, và xin đồng chí nhận lời chào cộng sản anh em.

Nguyễn Ái Quốc

Phân bộ Pháp, số 33

Quốc tế Cộng sản". 

- Ngày 19: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Đông Dương và Thái Bình Dương, với các phụ đề: Lò lửa của cuộc chiến tranh thế giới sắp tới - Nước Pháp muốn khai thác các thuộc địa - Các thuộc địa Pháp sống lay lắt như thế nào - Người An Nam bị bóc lột nặng nề thêm, đăng trên Tập san Inprekorr, bản tiếng Pháp, số 18.

Tác giả khẳng định vấn đề Đông Dương và Thái Bình Dương có liên quan chặt chẽ đến giai cấp công nhân châu Âu, và đó là"vấn đề mà tất cả mọi người vô sản nói chung đều phải quan tâm đến".

Phân tích chính sách nham hiểm phản động của đế quốc Pháp ở Đông Dương và Thái Bình Dương, cùng những hậu quả nghiêm trọng của nó, nhất là sau cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất với dự án khai thác các thuộc địa của chúng, bài báo nêu nhận xét: "Ngày nay, chủ nghĩa đế quốc đã tiến tới một trình độ hoàn bị gần như là khoa học. Nó dùng những người vô sản da trắng để chinh phục những người vô sản các thuộc địa. Sau đó nó lại tung những người vô sản ở một thuộc địa này đi đánh những người vô sản ở một thuộc địa khác. Sau hết, nó dựa vào những người vô sản ở các thuộc địa để thống trị những người vô sản da trắng...". Do đó, "Những hành động đế quốc chủ nghĩa ấy không những chỉ nguy cho riêng vận mệnh của giai cấp vô sản Đông Dương và Thái Bình Dương, nó còn nguy cho cả vận mệnh của giai cấp vô sản quốc tế nữa".

Nhận rõ bản chất của chủ nghĩa đế quốc, Nguyễn Ái Quốc đã dự đoán:"Thái Bình Dương và các nước thuộc địa xung quanh Thái Bình Dương, tương lai có thể trở thành một lò lửa của chiến tranh thế giới mới mà giai cấp vô sản sẽ phải nai lưng ra gánh" và "Những cuộc chiến tranh khác sẽ có thể nổ ra vì vấn đề Thái Bình Dương, nếu giai cấp vô sản không cảnh giác".

- Trong tháng 3: Nguyễn Ái Quốc gửi thư cho Pêtơrốp, Chủ tịch Ban Phương Đông Quốc tế Cộng sản. Bức thư viết:

"Các đồng chí thân mến,

Tôi đã nhận được bức tối hậu thư của Sở quản lý nhà giục phải trả 40 rúp 35 côpếch về chỗ ở của tôi, không có thì tôi sẽ bị đưa ra toà.

Tôi phải cho đồng chí biết rằng:

1. Trong những tháng, tháng mười hai, tháng giêng và tháng hai tôi thuê phòng số 176, ở đây bao giờ cũng có 4 và 5 người thuê. Ban ngày thì tiếng ồn liên tục ngăn trở tôi làm việc. Ban đêm tôi bị rệp ăn thịt, không cho tôi nghỉ ngơi.

Vì vậy tôi không muốn trả 5 rúp về tiền thuê nhà để tỏ sự phản đối.

2. Từ tháng ba, tôi nhận một phòng nhỏ, rất nhỏ. Sở quản lý nhà buộc tôi gánh 13 rúp 74 cho tháng ba và 11 rúp 61 cho những tháng sau".

Người đã so sánh diện tích, trang bị nội thất và giá cả với các phòng khác thì"giá mà người ta buộc cho tôi là hoàn toàn đáng công phẫn". Bức thư viết tiếp:"Vì vậy tôi xin đồng chí vui lòng làm một cuộc điều tra. Và sau cuộc điều tra đó, với mọi quyết định của mọi toà án, tôi tuân theo tinh thần của đồng chí về công bằng và bình đẳng".

* Tháng 3-1925

- Ngày 21: Nguyễn Ái Quốc viết bài Nông dân Trung Quốc, phân tích 7 nguyên nhân dẫn tới sự khốn cùng của nông dân Trung Quốc:

1. Dân quá đông, ruộng đất thiếu.

2. Phương tiện canh tác thô sơ.

3. Công nghiệp chậm phát triển.

4. Chủ nghĩa quân phiệt.

5. Sự xâm chiếm của chủ nghĩa tư bản nước ngoài.

6. Thiên tai.

7. Lòng tham của địa chủ.

Tác giả cho biết, trước tình cảnh đó nông dân Trung Quốc bắt đầu đi vào tổ chức nhờ sự thúc đẩy của công nhân công nghiệp có tổ chức và sự khích lệ của Chính phủ miền Nam. Đứng trước phong trào cách mạng này, giai cấp địa chủ Trung Quốc đã dùng những biện pháp phát xít để chống lại, hòng dập tắt phong trào. 

* Tháng 3- 1926

- Ngày 8: Từ Quảng Châu, Nguyễn Ái Quốc gửi thư cho Đoàn Chủ tịch Quốc tế Nông dân. Toàn văn bức thư như sau:

Đoàn Chủ tịch Quốc tế Nông dân.

Các đồng chí thân mến,

Tôi muốn biết tại sao tất cả những thư mà tôi đã gửi đến các đồng chí đều không được trả lời, và nhất là những yêu cầu của tôi về báo cáo và tài liệu khác dùng cho tuyên truyền.

Tất cả những thư mà các đồng chí giao cho tôi để gửi đi Giava, Manila, Ấn Độ và những nơi khác đã được gửi đi. Chỉ có một thư quay trả lại tôi, vì không có người nhận, đó là thư gửi Ban biên tập Petir, Langiơ, Átgét – Xumatơra.

Tôi gửi đến các đồng chí những bài cắt ở báo có liên quan đến phong trào nông dân (tháng 2 và tháng 3), và một số báo nông dân của Quốc dân Đảng.

Tôi vẫn hy vọng các đồng chí vui lòng gửi cho tôi tài liệu để tuyên truyền. Xin gửi các đồng chí lời chào anh em.

Quảng Châu, ngày 8-3-1926.

Nilốpxki (N.A.Q)

* Tháng 3-1928

- Ngày 4: Nguyễn Ái Quốc gặp ba người Việt Nam từ Pháp sang Béclin (Đức) tại trụ sở Liên minh phản đế là Trần Đình Long, Nguyễn Thế Thạch và Bùi Ái trên đường từ Pháp đi Liên Xô, lúc qua Béclin đã được giao thông bí mật của Quốc tế Cộng sản bố trí cuộc gặp này.

- Ngày 17: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc, bút danh Wang, nhan đề Thư từ Ấn Độ, đăng trên Tập san Inprekorr, bản tiếng Pháp số 28, bản tiếng Đức số 28.

Thư từ Ấn Độ, viết về phong trào đấu tranh rộng lớn của các tầng lớp nhân dân Ấn Độ chống lại âm mưu của đế quốc Anh thông qua hoạt động của Ủy ban Ximông (Simon) phá hoại sự thống nhất đất nước và chia rẽ khối đoàn kết dân tộc Ấn Độ.

Nhận xét về tính chất, quy mô và kết quả của phong trào này, tác giả viết: "Chưa bao giờ - ngay cả trong thời kỳ mà phong trào bất hợp tác theo chủ trương của Găngđi lên tới tột đỉnh - tinh thần của đất nước lại sôi động đến mức đó". “Phong trào sôi động đó đã buộc Ximông và những đồng sự của y trong Công Đảng phải lùi bước”.

* Tháng 3- 1930

- Ngày 2: Nguyễn Ái Quốc viết thư gửi Ban Phương Đông (Quốc tế Cộng sản) báo cáo về tình hình Mã Lai, Đông Dương; về việc gửi ba học sinh đi học; hỏi ý kiến của Ban Phương Đông về “đề nghị của tôi xin chuyển” và cho biết là“không đọc ra những con số, số kép hay số đơn, tiếng Pháp hay tiếng Anh”và “cho tôi biết lại mã chữ khoá”.

Cuối thư, Người đề nghị “có thể mua hối phiếu của công ty xe lửa tốc hành Mỹ đề tên T.V. Wang và gửi bưu điện cho tôi”, “giao các sốInprekorr cho người bạn tôi”,và nhắc lại việc liên hệ với công ty hàng hải Pháp để liên lạc về Đông Dương...

Cùng ngày, Người còn viết thư (bằng tiếng Pháp) báo cáo với Quốc tế Cộng sản về việc Đông Dương Cộng sản Đảng và An Nam Cộng sản Đảng đã hợp nhất thành Đảng Cộng sản Việt Nam; một Ban Chấp hành lâm thời đã được bầu và thông báo về tình hình cuộc bạo động Yên Bái nổ ra ngày 9-2.

Cùng ngày, Người còn viết thư gửi Lê Hồng Phong thông báo: Đông Dương Cộng sản Đảng và An Nam Cộng sản Đảng đã hợp nhất thành Đảng Cộng sản Việt Nam, đã cử Ban Chấp hành lâm thời để phụ trách công việc. Đảng bao gồm trên 500 đồng chí với hơn 40 chi bộ, hơn 3000 quần chúng...

- Ngày 5: Nguyễn Ái Quốc viết Báo cáo gửi Quốc tế Cộng sản về phong trào cách mạng ở An Nam (bằng tiếng Anh).

Báo cáo trình bày những phong trào yêu nước từ khi đế quốc Pháp xâm lược Việt Nam cho đến khi thành lập Đảng. Trước năm 1905, phong trào là “một sự hỗn hợp giữa chủ nghĩa phản đế, chống công giáo và Cần vương". Từ năm 1905, thắng lợi của Nhật đối với Nga, ảnh hưởng của“nền văn học cải lương Trung Hoa”, đã đưa “tinh thần dân tộc An Nam lên cao độ”, tiếp đó là cuộc Đông du. Năm 1908, một cuộc bãi công của nông dân nổ ra trong toàn quốc -“cuộc bạo động của những anh em tóc ngắn”- bị khủng bố. Năm 1910, xảy ra“cuộc đầu độc"binh lính Pháp ở Hà Nội. Tiếp đó là các cuộc bạo động Thái Nguyên, khởi nghĩa Duy Tân, việc mưu sát Toàn quyền Méclanh, phong trào đòi thả Phan Bội Châu, sự ra đời, hoạt động và chia rẽ của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Phong trào cách mạng phát triển rầm rộ và bị đế quốc thực dân Pháp khủng bố và“ngày nay các nhóm cộng sản đã thống nhất vào một đảng, hoạt động nhất định sẽ tốt hơn trước nhiều". Nguyễn Ái Quốc đã tố cáo mạnh mẽ sự đàn áp dã man của chính quyền thuộc địa, ca ngợi tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân và chỉ ra một số thiếu sót của các tổ chức yêu nước, kể cả các tổ chức cộng sản.

Cuối tài liệu, Người khẳng định:“Chúng ta có thể tin tưởng chắc chắn rằng với kinh nghiệm và lòng hy sinh, với quần chúng ở bên cạnh, những người cộng sản nhất định sẽ chiến thắng”.

* Tháng 3 năm 1931

- Ngày 5: Với bí danh Quac. E. Wan, Nguyễn Ái Quốc viết bài Uy quyền của đế quốc Pháp ở Đông Dương gửi Quốc tế Cộng sản, tố cáo sự khủng bố dã man của đế quốc Pháp đối với nhân dân Đông Dương, ca ngợi tinh thần đấu tranh của nhân dân và khẳng định: “tinh thần đó sẽ đưa cách mạng đến thành công”, “không có lưỡi lê, bom đạn và súng máy nào có thể dập tắt được tinh thần đó”.

* Ngày 25- 3-1933: Nguyễn Ái Quốc bị chính quyền Pháp phát lệnh truy nã.

* Tháng 3 năm 1940

- Đầu tháng: Tại Côn Minh, theo sự bố trí của Ban Chỉ huy ở ngoài, Nguyễn Ái Quốc đến ở nhà ông Tống Minh Phương trong một gian buồng nhỏ ở trên gác, số nhà 77 đường Kim Bích.

Về sau, theo sự gợi ý của Nguyễn Ái Quốc, hiệu may Tống Minh Phương chuyển thành hiệu cà phê Tân Nam.

- Khoảng giữa tháng: Sau lần Quốc dân Đảng khám xét hiệu cà phê Tân Nam của ông bà Tống Minh Phương, Ban Chỉ huy ở ngoài bố trí Người chuyển đến gian gác Nhà xuất bản "Sinh hoạt đọc sách" ở số nhà 67, Hoa Sơn Nam, Côn Minh.

* Tháng 3-1941

- Sau khi xảy ra việc hai quần chúng cơ sở của cách mạng đi liên lạc cho đoàn thể bị tổng đoàn bắt (Tổng đoàn là tổ chức nửa vũ trang, tay sai của thực dân Pháp ở địa phương cấp tổng, đơn vị hành chính trên xã, dưới huyện)có nhiệm vụ theo dõi, truy lùng cách mạng, Nguyễn Ái Quốc và các đồng chí khác đã rời Pác Bó lên Lũng Lạn, cách hang Cốc Bó vài trăm mét, rồi qua Khuổi Nậm.

- Trong tháng 3 - tháng 4: Nguyễn Ái Quốc nhiều lần vượt qua biên giới sang Tĩnh Tây. Người thường ở trong nhà bố con ông Trương Đình Duy, Trương Kỳ Siêu ở Long Lâm. Người thường cải trang làm một thầy địa lý (phong thuỷ).

* Tháng 3 năm 1942

Tại Lũng Hoài, Nguyễn Ái Quốc ở nhà một gia đình cơ sở (Nhà cụ Mã Sơn, bố đồng chí Lén, một đồng chí cốt cán lúc đó. Sau khi tới đây, Nguyễn Ái Quốc đặt tên vùng này là Lam Sơn, gợi nhớ đến khu căn cứ của nghĩa quân Lê Lợi khi xưa).Mỗi khi gia đình sửa soạn nấu cháo ngô, Người thường đến ngồi bên cối giúp gia đình xay bột.

Ít ngày sau, Người đến hang Bó Thúng trong khu di tích thành nhà Mạc.

- Khoảng tháng 3: Nguyễn Ái Quốc chỉ thị cho Tỉnh uỷ Cao Bằng phải mở rộng căn cứ địa, nối liền Cao Bằng với căn cứ địa Bắc Sơn, Vũ Nhai; xây dựng một hành lang chính trị vững chắc từ Cao Bằng về miền xuôi để giữ vững liên lạc trong mọi tình huống. Người nói: “Việc liên lạc là một việc quan trọng bậc nhất trong công tác cách mạng, vì chính nó quyết định sự thống nhất chỉ huy, sự phân phối lực lượng và do đó đảm bảo thắng lợi”.Từ chỉ thị này, “phong trào Nam tiến” đã ra đời và nhanh chóng phát triển mạnh mẽ.

* Tháng 3 năm 1944

Từ ngày 25 đến ngày 28: Hồ Chí Minh tham dự Đại hội các đoàn thể cách mạng Việt Nam ở nước ngoài họp tại Lễ đường Bộ Tư lệnh Chiến khu IV ở Liễu Châu (Quảng Tây, Trung Quốc). Tại Đại hội, Người đọc Báo cáo của Phân hội Việt Nam thuộc Hội Quốc tế chống xâm lược. Báo cáo gồm các phần:

I- Nguyên nhân tổ chức: Mở đầu báo cáo, Người viết: “Trong lịch sử 80 năm mất nước đau khổ và đen tối, chúng ta đã không ngừng làm rạng rỡ ngọn cờ nghĩa cứu nước vẻ vang”.Điều này được thể hiện qua các cuộc khởi nghĩa từ sau năm 1862 đến năm 1941. Để giành thắng lợi“chúng ta lại càng cần toàn dân nhất trí, càng cần sự giúp đỡ của bên ngoài”.Do đó,“Phân hội Việt Nam chính là một đoàn thể ra đời nhằm đáp ứng yêu cầu đó của thời đại”.

II- Hệ thống tổ chức: Gồm có hai loại hội viên:“Hội viên cá nhân” và“hội viên đoàn thể”.Việc tập hợp các cá nhân, tổ chức, đảng phái“xem chừng như rất phức tạp, rất mâu thuẫn, khó tránh khỏi va chạm và xung đột, nhưng trên thực tế thì rất đơn giản” vì đã xác định mục tiêu đấu tranh chung và tuân thủ một số quy định chung.

III- Cách lãnh đạo: Mọi người đều cùng nhau bàn bạc và“phân công nhau mà làm”, “tuân thủ những nguyên tắc”, “tuỳ cơ ứng biến”.

IV- Cách tuyên truyền: Bằng nhiều cách: Tuyên truyền bằng miệng, tuyên truyền bằng văn tự và tuyên truyền bằng hành động. “Cương lĩnh tuyên truyền phải hết sức giản đơn, ai ai cũng hiểu được, nhớ được. Đoàn kết, đánh địch, cứu nước, chỉ sáu chữ ấy thôi là đủ rồi".

V- Cách huấn luyện: Theo “một chương trình học tập” đã định, biên soạn bài giảng, “phải hoàn toàn căn cứ vào yêu cầu của học viên”.

VI- Tài chính của hội: Do hội viên đóng góp theo nguyên tắc“có tiền góp tiền”, “có sức góp sức”.

VII- Công tác của hội: Trong thời gian qua có thành công và thất bại: thành công là do đoàn kết và hoạt động tích cực của cán bộ, hội viên; thất bại về hoạt động khó khăn, thiếu kinh nghiệm, giao thông liên lạc không thuận lợi, thiếu sự tuyên truyền đối ngoại.

VIII- Mấy vấn đề khó khăn: Ỷ lại vào đoàn thể, chưa giải quyết các thắc mắc của hội viên về “bao giờ thì đánh” (địch), bao giờ có sự giúp đỡ ở ngoài (Trung Quốc).

IX- Hy vọng của chúng tôi: Chấn chỉnh tổ chức, đoàn kết thực sự các lực lượng cách mạng, tranh thủ sự giúp đỡ ở ngoài giúp cho “sự nghiệp cách mạng của dân tộc Việt Nam nhất định sẽ sớm thành công”.

Cũng tại Đại hội này, Hồ Chí Minh còn trình bày Báo cáo về tình hình các đảng phái trong nước. Người nói:Ở Việt Nam có nhiều đảng phái và đoàn thể chính trị không đảng phái. Các tổ chức này đều liên hiệp với nhau trong một mặt trận cứu quốc, tức Phân hội Việt Nam của Hội Quốc tế chống xâm lược. Trong những chính đảng đó, “nổi bật nhất là Đảng Cộng sản Việt Nam”. Nhiệm vụ của các đảng là phải “mở rộng khối đoàn kết đến toàn dân để đạt tới mục đích: Bên trong có lực lượng của mình, bên ngoài tranh thủ được sự giúp đỡ của các nước Đồng minh, trước hết là của Trung Quốc, đặng hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc".

Người đặt vấn đề“Người Việt Nam có sợ cộng sản không?” và tự trả lời “Không”vì ở Việt Nam“không có một nhà băng nào là của người Việt Nam, không có một người Việt Nam nào là nhà tư bản lớn”; người có học thức cũng không sợ cộng sản vì“tư tưởng cộng sản truyền bá khắp thế giới. Đó là trào lưu tư tưởng của thời đại, sợ nó thì thật không đúng”.

Bây giờ,“cần nêu khẩu hiệu “Đoàn kết các đảng phái”, vì điều này đã trở thành hiện thực, mà cần phải mở rộng khối đoàn kết đến toàn dân để đạt tới mục đích... hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc”.

Đại hội đã thông qua hai nghị quyết và bầu lại Ban Chấp hành và Ban Kiểm tra mới. Hồ Chí Minh và Lê Tùng Sơn được bầu làm Ủy viên Ban Chấp hành.

Ngay sau Đại hội, Hồ Chí Minh đến dự tiệc chiêu đãi của Trương Phát Khuê nhân kết thúc Đại hội đại biểu các đoàn thể cách mạng hải ngoại của Việt Nam Cách mạng Đồng minh hội. Sau đó, Người giao cho Lê Tùng Sơn trích 5.000 đồng trong số 10.000 đồng (tiền Trung Quốc lúc đó) của hai người (Hồ Chí Minh và Lê Tùng Sơn) do Trương Phát Khuê tặng (mỗi đại biểu 5.000 đồng) đem gửi biếu các sĩ quan và binh lính Trung Quốc đang chiến đấu ngoài mặt trận.

* Tháng 3 năm 1945

- Đầu tháng:

+ Tại Côn Minh, nhân danh Việt Nam - lực lượng đã giải thoát cho Trung uý Sao, Hồ Chí Minh tiếp xúc với AGAS. Phía Mỹ cảm ơn Người và gửi Người thuốc men, tiền bạc để tặng thưởng cho những người Việt Nam đã có công cứu Sao, nhưng Người chỉ nhận thuốc, không nhận tiền.

+ Trong khi chờ đợi tiếp xúc với Tướng Sênôn (Chennault), Hồ Chí Minh tranh thủ thời gian đến Cơ quan thông tin chiến tranh Mỹ (AOWI) (American of War Information), đọc sách báo, thu thập những thông tin cần thiết, đặc biệt là những tin chiến sự thế giới. Tại đây, Người đã đọc nhiều tài liệu khác nhau, từ tờ Times đến Bách khoa toàn thư Mỹ.

- Ngày 17: Buổi chiều, Hồ Chí Minh gặp Sáclơ Phen (Charles Fenn), Trung uý Mỹ trong OSS. Hai người nói chuyện với nhau bằng tiếng Pháp.

- Ngày 20: Hồ Chí Minh gặp Sáclơ Phen lần thứ hai tại quán cà phê Đông Dương ở phố Kim Bích. Hai bên thoả thuận về phương thức hợp tác. Phía Sáclơ Phen nhận cung cấp các phương tiện thông tin liên lạc, người sử dụng các phương tiện ấy và huấn luyện cho người Việt Nam sử dụng chúng. Phía Việt Minh đồng ý cung cấp địa bàn hoạt động.

Theo yêu cầu của Người, Sáclơ Phen nhận lời sẽ thu xếp cuộc gặp gỡ với Tướng Sênôn.

- Ngày 23: Tại một căn phòng thuê của một cửa hiệu ở Côn Minh, Hồ Chí Minh tiếp Sáclơ Phen và Ph. Tam.

- Ngày 29: Lúc 11 giờ, Hồ Chí Minh gặp Tướng Sênôn, Tư lệnh không đoàn số 14 của Mỹ ở Hoa Nam, có Sáclơ Phen và Bécna (Bernard) cùng dự.

Tướng Sênôn cảm ơn Việt Minh đã cứu thoát phi công Mỹ và hỏi Việt Minh có sẵn lòng cứu giúp những phi công Đồng minh rơi ở Đông Dương không? Hồ Chí Minh trả lời rằng bổn phận của những người chống phát xít là làm tất cả những việc gì có thể làm được để giúp đỡ Đồng minh. Sau đó, Hồ Chí Minh đề nghị với Tướng Sênôn:"Tôi muốn có một tấm ảnh của Ngài, kèm theo chữ ký".

Sênôn đã tặng Người một tấm ảnh của mình với dòng chữ:“Bạn chân thành của ông, Claire L. Chennault".

Huyền Trang (Tổng hợp)
Còn nữa

Chủ tịch Hồ Chí Minh với những sự kiện
 trong Tháng Ba qua các năm (giai đoạn 1946-1954)

* Tháng 3- 1946

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp ông J.Xanhtơny để trao đổi về vấn đề quân Pháp ở miền Bắc, vấn đề Nam Bộ và vấn đề thành phần Chính phủ mới của Việt Nam.

- Ngày 2: Lúc 9 giờ, tại Nhà hát thành phố Hà Nội, kỳ họp thứ nhất của Quốc hội Khoá I nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoàđã long trọng khai mạc.

Đọc diễn văn khai mạc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu bật ý nghĩa lịch sử của Quốc hội lần này, sau đó, thay mặt Chính phủ liên hiệp lâm thời, Người đề nghị Quốc hội mở rộng số đại biểu thêm 70 người là đại diện của Việt Nam Quốc dân Đảng và Việt Nam Cách mệnh Đồng minh Hội vì "trong lúc toàn thể đồng bào đương tranh đấu thì những đồng chí cách mạng Việt Nam ở hải ngoại không có thì giờ tham gia vào cuộc Tổng tuyển cử của nhân dân ta" và để Quốc hội ta "tỏ cho thế giới, cho toàn dân biết là chúng ta đoàn kết nhất trí" (Quốc hội biểu quyết tán thành).

Sau khi nghe báo cáo công việc Chính phủ đã làm trong sáu tháng qua, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời trao quyền lại cho Quốc hội để tổ chức Chính phủ mới.

Chủ tịch Hồ Chí Minh được Quốc hội nhất trí bầu làm Chủ tịch Chính phủ kháng chiến và giao nhiệm vụ đứng ra tổ chức Chính phủ mới.

10 giờ, đọc báo cáo trước Quốc hội về việc thành lập Chính phủ kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói rõ sở dĩ việc tổ chức Chính phủ mới được nhanh chóng như vậy là vì "Chính phủ này ra mắt gồm có các đại biểu các đảng phái và các anh em không đảng phái, trước đây đã thương lượng và thoả thuận với nhau". Tiếp đó, Người giới thiệu thành phần của Chính phủ kháng chiến, Tối cao Cố vấn đoàn và Kháng chiến uỷ viên hội.

Được Quốc hội thông qua, Chính phủ kháng chiến, Tối cao Cố vấn đoàn và Kháng chiến uỷ viên hội tuyên thệ nhậm chức: "Trước bàn thờ thiêng liêng của Tổ quốc, trước Quốc hội, thề xin cương quyết lãnh đạo nhân dân kháng chiến, thực hiện nền dân chủ cộng hoà Việt Nam, mang lại tự do hạnh phúc cho dân tộc. Trong công việc giữ gìn nền độc lập, chúng tôi quyết vượt mọi nỗi khó khăn dù phải hy sinh tính mệnh cũng không từ".

Trước khi kỳ họp thứ nhất Quốc hội khoá I bế mạc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát biểu cảm ơn các đại biểu, "chúng ta cùng hứa với nhau rằng: Quốc hội họp lần này là Quốc hội kháng chiến, mà Chính phủ cử ra là Chính phủ kháng chiến. Tôi mong rằng Quốc hội họp lần sau sẽ là Quốc hội thắng lợi, mà Chính phủ cũng sẽ là Chính phủ thắng lợi".

- Ngày 4: 8 giờ 45, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp đầu tiên của Chính phủ liên hiệp kháng chiến bàn về các vấn đề: Nguyên tắc họp của Hội đồng Chính phủ; Tuyên ngôn của Chính phủ liên hiệp kháng chiến; Chính sách đối với Pháp; Quyền hạn của Bộ Quốc phòng và Uỷ ban kháng chiến. Hội đồng Chính phủ quyết định Chính phủ chuẩn bị kháng chiến, đồng thời đàm phán với Pháp trên nguyên tắc Việt Nam độc lập và cử một tiểu ban nghiên cứu những điều kiện của ta trong đàm phán. Tiểu ban này gồm: Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Chủ tịch và Phó Chủ tịch Uỷ ban Kháng chiến.

14 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập họp bất thường Hội đồng Chính phủ thông báo về việc Người cùng với Nguyễn Tường Tam gặp các vị trong quân đội Quốc dân Đảng Trung Hoa và Mỹ để bảo đảm sự ủng hộ của họ nếu Chính phủ ta ký kết gì với Pháp. Người Trung Hoa đồng ý. Người Mỹ nói họ cũng đồng ý nếu Pháp bằng lòng, nhưng còn phải hỏi ý kiến Chính phủ Mỹ. Trong phiên họp này, Hội đồng quyết định sẽ gửi một công điện cho Chính phủ Trung Hoa và công bố trên báo thái độ của Việt Nam đối với Hiệp ước Pháp - Hoa, đối với nhân dân Trung Quốc và Hoa kiều. Sau đó, Hội đồng đã cử một số vị phụ trách ứng phó với công việc trong lúc tình hình khẩn trương theo những nguyên tắc mà Chính phủ đã định, gồm: Hồ Chí Minh, Nguyễn Tường Tam, Phan Anh, Võ Nguyên Giáp và Vũ Hồng Khanh. Việc đàm phán với đại diện của Pháp, Chính phủ cử Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ trưởng Bộ Ngoại giao phụ trách.

Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh họp báo với các phóng viên Việt Nam bác bỏ những tin bịa đặt, đồn đại về cuộc đàm phán Việt - Pháp nhằm gây hoang mang, kích động quần chúng. Người cũng nhắc nhở dân chúng không nên nghe những tin đồn đó, mà phải luôn cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu và kháng chiến đến cùng.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh trao đổi với ông J.Xanhtơny về vấn đề Nam Bộ và một số vấn đề khác trong quan hệ Việt - Pháp.

- Ngày 5: Chủ tịch Hồ Chí Minh về làng Hậu Ái (nay thuộc xã Vân Canh, huyện Hoài Đức, Hà Tây) dự Hội nghị bất thường Ban Chấp hành Trung ương Đảng bàn về chủ trương thương lượng với Pháp.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Thiệu Bách Xương (sĩ quan trong quân đội Tưởng Giới Thạch) một bản kiến nghị nhờ chuyển cho phía Pháp. Bản kiến nghị đó được chuyển cho tướng R. Xalăng vào 21 giờ hôm đó. Bản kiến nghị nêu rõ: Nếu ký Hiệp định giữa Pháp và Việt Nam thì cần phải có đại biểu của Đồng minh chứng kiến và thông báo những yêu cầu của phía Việt Nam như sau:

1. Yêu cầu Chính phủ Pháp công nhận Việt Nam là một nước tự do, có Chính phủ, Quốc hội, tài chính, quân đội riêng, tất cả trong phạm vi của Liên bang Đông Dương.

2. Chính phủ Pháp yêu cầu Chính phủ Việt Nam chấp nhận một đội quân Pháp (gồm một vạn năm nghìn lính Pháp và một vạn lính Việt Nam, số lính Việt Nam do Chính phủ Việt Nam cung cấp), tổng số quân đội là hai vạn năm nghìn người.

3. Số phận của Nam Kỳ do nhân dân Việt Nam bỏ phiếu quyết định.

4. Nhà đương cục Pháp nên chủ động ký một Hiệp định ngừng chiến tạm thời giữa Pháp và Việt Nam.

5. Mọi vấn đề (thứ yếu) khác sẽ được thảo luận và giải quyết trong cuộc đàm phán chính thức.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các nhà thương lượng người Pháp.

Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc rất khuya với ông J. Xanhtơny. Người muốn Việt Nam độc lập và có quan hệ thân thiện với Liên hiệp Pháp. Hai người có bất đồng lớn về vấn đề Nam Bộ.

- Ngày 6: Hồi 8 giờ 30, tại Bộ Nội vụ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ, nghe báo cáo về công tác ngoại giao với Pháp và vấn đề Dự thảo nội dung Hiệp định Sơ bộ ngày 6-3. Hội đồng đã ký vào một biên bản đặc biệt tán thành ký Hiệp định đình chiến và mở cuộc đàm phán chính thức với Chính phủ Pháp với điều kiện Pháp công nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà là một quốc gia tự do và Chính phủ Việt Nam bằng lòng để quân đội Pháp thay thế quân đội Trung Hoa. Hội đồng uỷ quyền cho Chủ tịch Hồ Chí Minh và Vũ Hồng Khanh thay mặt Chính phủ ký Hiệp định trên với đại biểu Pháp.

12 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Bộ trưởng Hoàng Minh Giám gặp J.Xanhtơny và L.Pinhông tiếp tục tranh luận về những điều khoản của Hiệp định Việt-Pháp. Đến 13 giờ 30, những điều khoản của Hiệp định đã đạt được. Hai bên hẹn gặp lại nhau hồi 16 giờ 30 cùng ngày để ký kết chính thức.

16 giờ 30, tại số nhà 38 phố Lý Thái Tổ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà cùng với J.Xanhtơny đại diện Chính phủ Cộng hoà Pháp ký vào bản Hiệp định Việt - Pháp (Hiệp định Sơ bộ 6-3). Hiệp định khẳng định nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà là quốc gia tự do, có Chính phủ, Quốc hội, quân đội, tài chính của mình; việc hợp nhất ba Kỳ do nhân dân Việt Nam trực tiếp giải quyết. Phát biểu với những người dự Lễ ký kết, Người nói: “Chúng tôi không thoả mãn vì chưa giành được hoàn toàn độc lập, nhưng chúng tôi sẽ giành được độc lập hoàn toàn...".

18 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Người tuyên bố với một số đại diện các báo hàng ngày về Hiệp định Việt - Pháp vừa được ký.

- Sau ngày 6: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện đến Thủ tướng Anh báo tin: Ngày 6 tháng 3, một Hiệp định tạm thời đã được ký kết giữa Pháp và Việt Nam. Theo Hiệp định này, nước Pháp công nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà là một quốc gia tự do có Chính phủ, quân đội, tài chính của mình và đề nghị Chính phủ Anh cũng công nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà là một quốc gia tự do...

- Ngày 7 :  Sáng, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Bộ trưởng Bộ Nội vụ Huỳnh Thúc Kháng, cố vấn Vĩnh Thuỵ tiếp ông Uỷ viên Cộng hoà Pháp J.Xanhtơny, thay mặt Chính phủ Pháp, đến thăm (Phía Pháp còn có các ông R. Xalăng và L. Pinhông). Người đề nghị địa điểm đàm phán Việt - Pháp sắp tới là Pari và tỏ ý muốn sớm được gặp ông Đác-giăng-liơ tại Sài Gòn, trước khi sang Pháp.

15 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng cố vấn Vĩnh Thuỵ đến thăm Uỷ viên Cộng hoà Pháp J. Xanhtơny tại trụ sở của ông ta.

16 giờ, tại cuộc mít tinh của đông đảo nhân dân Thủ đô trước Nhà hát thành phố, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói về Hiệp định Sơ bộ 6-3. Người nói: “Nước ta đã độc lập thực sự từ Tháng Tám năm 1945. Nhưng tới nay, chưa một cường quốc nào công nhận nền độc lập của ta. Cuộc điều đình với nước Pháp sẽ mở ra con đường làm cho quốc tế thừa nhận ta. Nó sẽ dẫn ta đến một vị trí ngày càng chắc chắn trên trường quốc tế. Đó là một thắng lợi về mặt chính trị... Đồng bào hãy nên bình tĩnh, đoàn kết, trọng kỷ luật...".

Cuối cùng, Người im lặng giây lát rồi tuyên bố: “Tôi, Chủ tịch Hồ Chí Minh, suốt cuộc đời đã cùng đồng bào chiến đấu cho độc lập của Tổ quốc. Tôi thà chết chứ không bao giờ bán nước”.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Giấy uỷ nhiệm cho hai ông Hoàng Quốc Việt và Huỳnh Văn Tiểng vào Nam Bộ với đoàn đại biểu Pháp để giải thích và thi hành Hiệp định Sơ bộ ngày 6-3.

- Ngày 8: 8 giờ 15, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo về việc quân đội Trung Hoa xung đột với quân đội Pháp ở Hải Phòng; việc cử ông Phạm Văn Đồng thay mặt Chính phủ đáp máy bay vào Sài Gòn; việc yêu cầu quân đội Trung Hoa chậm rút ở Hà Nội và không cho lính Pháp mang khí giới ở trong thành ra; việc người Pháp chở vũ khí từ trong Nam ra. Sau đó, Hội đồng bàn tiếp các vấn đề thống nhất hành chính quân đội, việc tiếp phòng quân đội Trung Hoa và quân đội Pháp, đàm phán với Pháp ở Pari...

14 giờ, tại phòng Hội đồng Toà thị chính, Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập gần 50 cán bộ chỉ huy tự vệ thành Hà Nội nhắc nhở về nhiệm vụ tuyên truyền để dân chúng hiểu và bình tĩnh đối phó với tình hình. Người căn dặn: Dù có Hiệp định đình chiến nhưng không phải là đã hết chiến tranh, vì thế phải nhã nhặn với Pháp nhưng không phải là nhu nhược, thụ động, mà trái lại, phải chủ động chuẩn bị bồi dưỡng lực lượng. Sự chuẩn bị đó phải liên tục, nếu không phải kháng chiến thì để kiến quốc.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Công hàm cho nhà cầm quyền Pháp ở Nam Kỳ về việc phái đoàn đại biểu Việt Nam vào Nam Kỳ để giám sát việc thi hành Hiệp định Sơ bộ 6-3. Đồng thời, Người gửi thư cho Đô đốc Đácgiăngliơ, thông báo về đoàn đại biểu của Việt Nam giám sát ngừng bắn đã lên đường vào Nam công tác và “hy vọng rằng quan hệ Pháp - Việt nhờ có tinh thần hiểu biết rộng rãi và chức vụ cao cả của Ngài mà ngày một cải thiện vì hạnh phúc tối thượng của hai dân tộc chúng ta”.

Nghiêm lệnh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đăng trên báo Cứu quốc, số 181, "hạ lệnh cho toàn thể nhân dân và bộ đội phải giúp đỡ cho quân đội Trung Hoa, trong lúc quân đội Trung Hoa thoái triệt. Ai xâm phạm đến tính mạng, tài sản của quân đội Trung Hoa sẽ bị nghiêm trị”.

- Ngày 9: Bản Tuyên cáo cùng dân chúng Pháp và Việt Nam của Chủ tịch Hồ Chí Minh và tướng Lơcléc, đăng trên báo Cứu quốc, số 181. Sau khi nêu rõ lý do việc quân Pháp trở lại đóng từ vĩ tuyến 16⁰N trở ra Bắc, Tuyên cáo kêu gọi “người Pháp và người Việt Nam hãy tuân lệnh những người lãnh đạo của hai nước, thi hành các mệnh lệnh một cách triệt để để cùng xây dựng kinh tế và kiến thiết”.

- Ngày 10: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào Nam Bộ, chiến sĩ ở tiền tuyến và Uỷ ban hành chính Nam Bộ, giải thích về việc ký kết Hiệp định Sơ bộ 6-3 và kêu gọi mọi người đoàn kết, tôn trọng Hiệp định.

- Ngày 11: Lúc 8 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ bàn về vấn đề ngoại giao để công bố hai điều trong Hiệp định Sơ bộ 6-3 cho thế giới biết:

1. Pháp thừa nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà là một nước tự do.

2. Cuộc đàm phán chính thức Việt - Pháp sẽ tiến hành sau khi Hiệp định Sơ bộ 6-3 được ký kết.

Hội đồng quyết định sẽ cử một phái đoàn đi Trung Hoa để tỏ rõ thiện chí của ta nhờ Trung Hoa giúp Việt Nam, v.v... Sau đó, Hội đồng bàn về vấn đề nội chính và quân chính.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi sau khi ký Hiệp định Sơ bộ 6-3 gửi Chính phủ và nhân dân thế giới, cùng đồng bào toàn quốc. Lời kêu gọi nêu rõ thiện chí của Chính phủ, đồng thời tố cáo phía Pháp đã có những hành động vi phạm Hiệp định. Người kêu gọi đồng bào trong nước hãy bình tĩnh, sẵn sàng chờ lệnh Chính phủ và “thiết tha kêu gọi nhân dân và Chính phủ cả thế giới, nhất là nhân dân Pháp, hãy ủng hộ chính nghĩa làm sao cho bên phía Pháp thi hành đúng bản Hiệp định Sơ bộ, để đi đến kết quả hoà hảo cho hai dân tộc và bảo vệ nền hoà bình thế giới”.

- Ngày 13: Hồi 8 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo tình hình quan hệ với Pháp, bàn về việc thi hành Hiệp định Sơ bộ 6-3, vấn đề cử người đi Trung Hoa và đi Pháp (theo đề nghị của Chủ tịch và ông Bộ trưởng Bộ Ngoại giao phải được 2/3 Hội đồng Chính phủ tán thành). Hội đồng quyết định Chủ tịch Hồ Chí Minh sẽ ra một bản tuyên bố nói rõ Pháp đã không theo đúng bản Hiệp định Sơ bộ 6-3 và phải chịu trách nhiệm nếu tình hình xấu xảy ra.

- Ngày 15: Bài viết Phải đình chỉ ngay những cuộc đánh úp tại Nam Bộ và Nam Trung Bộ (ký bút danh Q.T) của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng trên báo Cứu quốc, số 187, lên án những luận điệu và hành động vi phạm Hiệp định sơ bộ của thực dân Pháp, kêu gọi binh lính Pháp hãy ngừng bắn vào đồng bào, bộ đội Việt Nam, đồng thời kêu gọi các chiến sĩ Việt Nam luôn luôn sẵn sàng và quyết tâm chiến đấu cho giang sơn Tổ quốc, nếu người Pháp định lừa bịp và không thành thực ký kết với ta theo nguyên tắc bình đẳng.

Kết luận, bài báo viết: "Tóm lại, muốn Việt - Pháp đi tới chỗ thoả thuận có lợi cho cả đôi bên, người Pháp phải thành thực từ lời nói cho chí hành động, theo đúng bản Hiệp định đã ký mà đình chỉ ngay những cuộc xung đột ở Nam Bộ và miền Nam Trung Bộ".

9 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Hội đồng Chính phủ thảo luận vấn đề quan hệ với Pháp. Hội đồng quyết định cần lập Hội đồng tham mưu Việt - Pháp để định rõ thời gian, địa điểm, số lượng và đường đi của quân đội Pháp để tránh những cuộc xung đột.

Tại Bắc Bộ phủ, họp mặt với các uỷ viên tuyên truyền các tỉnh Bắc Bộ, Người nêu rõ nhiệm vụ của các báo và các ban tuyên truyền hiện nay là "hướng dẫn lòng yêu nước và chí cương quyết cố giành độc lập hoàn toàn của đồng bào một cách ôn hoà, bình tĩnh, có lợi cho ngoại giao..., cần phải giải thích cho toàn dân hiểu rõ con đường đi của Chính phủ khi ký với Pháp bản Hiệp định Sơ bộ" và nhấn mạnh “Bình tĩnh không phải là nhu nhược, cũng không phải là nhượng bộ, nhưng để tỏ ra rằng dân chúng có kỷ luật, dân chúng cũng như một đội quân. Binh sĩ không biết trọng kỷ luật, tất nhiên đội quân không thành; dân chúng không có kỷ luật, việc làm khó thành công. Muốn đi đúng thời cuộc, chúng ta nên đặt lý trí lên trên tình cảm. Và muốn nhận định thời cuộc, chúng ta không thể không đứng ở địa vị khách quan".

Cùng ngày, Người gặp J.Xanhtơny và tỏ ý lấy làm tiếc vì có sự căng thẳng hiện thời. Người đề nghị, để làm dịu tình hình cần nhanh chóng thông báo chính thức ngày lên đường của phái đoàn Việt Nam.

- Ngày 16: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi nhân dân thi hành đúng bản Hiệp định Sơ bộ Việt - Pháp. Người nhắc nhở “trong lúc hai bên sắp đàm phán, thì cần gây nên một không khí thuận tiện cho sự đàm phán. Vậy tôi mong rằng quốc dân giữ lòng kiên quyết nhưng bình tĩnh, các báo thì bình luận một cách chính đáng, những lời lẽ nên cân nhắc... tuyệt đối phải bảo vệ tính mệnh, tài sản của người Pháp cũng như người Trung Hoa, để tỏ rằng dân ta là một dân tiên tiến, một dân có kỷ luật”... “Chúng ta phải làm đúng bản Hiệp định. Đối với họ tuyệt đối không được xung đột, đồng thời phải gây thiện cảm. Chúng ta phải tỏ cho họ biết rằng dân ta yêu tự do, độc lập, trọng hoà bình, tín nghĩa”.

Cùng ngày, báo Dân Thanh đăng nghiêm lệnh của Chính phủ do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sau đây: "Trong Hiệp định Sơ bộ, Chính phủ Pháp đã công nhận nước ta là một nước Cộng hoà tự do trong Liên bang Pháp quốc. Chính phủ ta nhận để quân đội Pháp đến thay thế cho quân đội Trung Quốc đóng lại những nơi do Chính phủ ta và đại biểu Pháp đã thoả thuận. Cuộc đàm phán chính thức sắp mở với Chính phủ Pháp. Muốn cuộc đàm phán thi hành cần phải giữ lấy một không khí ôn hoà giữa người Việt với người Pháp. Vì vậy, Chính phủ hạ nghiêm lệnh sau đây:

1. Tuyệt đối cấm chỉ mọi sự khiêu khích đối với những kiều dân và quân đội Pháp.

2. Ai làm tổn hại đến tính mạng và tay sai của kiều dân và quân nhân Pháp sẽ bị nghiêm trị.

Hà Nội, ngày 16-3-1946

Chủ tịch Hồ Chí Minh (đã ký)".

- Ngày 18: Lúc 8 giờ 15, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo tình hình quân đội Pháp lên Hà Nội vào ngày 18 tháng 3; việc liên lạc với bộ đội của các chính đảng ở địa phương để thống nhất quân đội, bàn về vấn đề tiền cho phái đoàn đi Trung Hoa và giải quyết việc biểu tình bất hợp pháp chiều ngày 16 tháng 3, v.v..

17 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tướng Lơcléc dẫn đầu phái đoàn Pháp, đến chào Người. Tại buổi tiếp, Chủ tịch nghe Uỷ viên Cộng hoà Pháp tại Việt Nam J.Xanhtơny giới thiệu về tướng Lơcléc. Trong tiệc rượu, Người nói: ... “Trong cuộc bang giao giữa chúng ta, nếu Anh, Mỹ đã đi trước chúng ta vì đã hứa cho ấn Độ và Phi Luật Tân (Philíppin) được độc lập, thì chúng tôi cũng có thể tự hào rằng Hiệp định Sơ bộ ngày 6-3-1946 đã cùng ký kết theo một tinh thần đó. Thực vậy, việc mà nước Pháp mới đã thừa nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà tự do là một dấu đầu tiên để đưa nước chúng tôi tới độc lập hoàn toàn một cách chắc chắn (...). Tôi hết lòng hy vọng rằng toàn thể nước Pháp mới và nước Việt Nam mới sẽ nêu ra trước hoàn cầu một cái gương sáng: cái gương hai nước biết cùng nhau giải quyết được hết các vấn đề khó khăn gai góc ngay sau cuộc tổng đảo lộn của hoàn cầu, bằng cách liên hiệp với nhau và hiểu biết lẫn nhau... để mưu hạnh phúc cho cả hai dân tộc và để mưu hoà bình cho thế giới”.

- Ngày 19: Hồi 8 giờ 30, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp nhà báo Bỉ Hótsen (Houtschen). Người hỏi thăm về tình hình chính trị ở Bỉ và trả lời nhà báo về Hiệp định Sơ bộ Việt - Pháp, việc quân Pháp đến Hà Nội, việc cuộc đàm phán chính thức sắp tới ở Pari và tinh thần dân chúng miền Nam Việt Nam...

- Ngày 20: Lúc 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo tình hình quân Pháp tới Hà Nội không xảy ra điều gì đáng tiếc. Về tin quân đội Việt Minh và Việt Nam Quốc dân Đảng xung đột, Người nêu ý kiến: Quân uỷ và Bộ Quốc phòng phụ trách dàn xếp các công việc ấy, không bàn chi tiết ở Hội đồng, “miễn là dàn xếp sao cho đại sự thì thành tiểu sự và tiểu sự thì thành vô sự”. Chủ tịch Hồ Chí Minh còn thông báo về việc Pháp muốn mời ta tham gia cuộc duyệt binh ngày 22 tháng 3 tại Hà Nội. Hội đồng quyết nghị Việt Nam sẽ tham gia nhưng sắp xếp để cuộc duyệt binh quy mô nhỏ chừng nào hay chừng ấy và nhất định không để quân Pháp đi qua các phố đông người Việt Nam ở.

Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận được bức Công hàm của Đácgiăngliơ đề ngày 17-3-1946 do J.Xanhtơny trao lại. Người chấp thuận về thể thức cuộc gặp do Đácgiăngliơ đề nghị trong Công hàm (Đácgiăngliơ đề nghị gặp riêng Chủ tịch Hồ Chí Minh vào ngày 24-3 tại tuần dương hạm Êmin Béctanh gần Hải Phòng với những nghi lễ trọng thể xứng đáng với cương vị Chủ tịch nước. Trong Công hàm, Đácgiăngliơ còn thông báo Chính phủ Pháp cũng mong muốn chính thức mời Chủ tịch Hồ Chí Minh sang thăm Pháp để đặt quan hệ hữu nghị trên những cơ sở vững chắc giữa hai Chính phủ).

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Cạn, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Đông, cảm ơn đồng bào đã gửi thư thăm Người. Thư có đoạn: “Tôi luôn nhớ đến những lúc tôi đau ốm, anh chị em săn sóc ân cần như ruột thịt. Vì vậy, người tôi tuy có xa cách nhưng lòng tôi vẫn luôn luôn gần gũi anh em. Tôi chắc rằng cái tình thân ái ấy không bao giờ phai lạt”.

- Ngày 22: Hồi 8 giờ, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh báo cáo về việc liên lạc giữa Chính phủ và Ban Thường trực Quốc hội, về việc tổ chức kỷ niệm ngày mất của cụ Phan Chu Trinh (ngày 24 tháng 3), và nghe báo cáo về việc duyệt binh, về các địa điểm cho quân Pháp đóng và về tình hình tài chính.

19 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh và tướng Lơcléc cùng các đại biểu quân đội Mỹ, Anh; quân đội và đoàn ngoại giao Trung Quốc dự tiệc chiêu đãi do tướng Lư Hán mời trước khi ông ta về nước. Người đã ký tên (bằng chữ Hán) vào tờ thực đơn.

- Ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Giám mục Lê Hữu Từ, nhờ Giám mục giúp Chính phủ chọn cho một vị linh mục để cùng đi với các đại biểu của Chính phủ vào miền Nam Trung Bộ uý lạo đồng bào.

- Ngày 24: Lúc 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh hội kiến với Cao uỷ Pháp Đácgiăngliơ trên tuần dương hạm Êmin Béctanh, đậu tại vịnh Hạ Long, theo lời mời của Cao uỷ. Tham dự, về phía Việt Nam có Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Tường Tam, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Hoàng Minh Giám. Về phía Pháp có tướng Lơcléc, Raun Xalăng. Cuộc tiếp đón rất long trọng. Tại tiệc rượu trên tàu, sau khi Đác-giăng-liơ tỏ ý hài lòng về mối quan hệ hữu nghị truyền thống giữa Pháp và Việt Nam được lập lại, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Vâng, thưa Ngài Cao uỷ, đúng là những quan hệ hữu nghị, nhưng quan hệ ấy phải trở thành quan hệ anh em”.

Trong cuộc hội đàm, hai bên thoả thuận:

1. Vào trung tuần tháng 4, một phái bộ đại biểu Quốc hội Việt Nam sẽ đi Pháp để tỏ tình thân thiện.

2. Một phái bộ Pháp (khoảng 10 người) sẽ sang Việt Nam, cùng phái bộ Việt Nam chuẩn bị những tài liệu cần thiết.

3. Hạ tuần tháng 5, phái bộ Việt Nam sẽ qua Pháp mở đàm phán chính thức tại Pari.

Sau đó Chủ tịch Hồ Chí Minh duyệt hạm đội theo lời mời của viên Cao uỷ.

Trên máy bay trở về Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói với tướng Raun Xalăng: “Nếu Đô đốc muốn đem tàu bè ra để lung lạc tôi thì ông ta đã lầm to. Những tàu đó không thể nào đi ngược các dòng sông của chúng tôi”.

- Ngày 25: Hồi 8 giờ 15, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ. Hội đồng nghe ông Nguyễn Tường Tam báo cáo cuộc hội kiến giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh với Đácgiăngliơ ở vịnh Hạ Long ngày 24 tháng 3 và thoả thuận về việc đoàn Việt Nam sang Pháp đàm phán. Sau đó, Hội đồng bàn về vấn đề tổ chức hành chính ở những nơi Pháp đóng quân tại Nam Bộ và Nam Trung Bộ, về việc lập Kinh tế uỷ viên Hội ở Bộ Kinh tế.

Cùng ngày, Người tiếp các nhà báo và phát biểu ý kiến về cuộc tranh luận về vấn đề Việt Nam tại Quốc hội Pháp và gửi thư cảm ơn Đô đốc Đác-giăng-liơ về cuộc đón tiếp trên tuần dương hạm Êmin Béctanh.

- Ngày 26: Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh mở tiệc chiêu đãi những người có quan hệ trong Bộ Tư lệnh quân đội Trung Hoa dân quốc tại Việt Nam.

- Ngày 27: Lúc 8 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo về bộ máy tổ chức Bộ Xã hội, Bộ Ngoại giao; Sắc lệnh bảo đảm tự do cá nhân; Sắc lệnh tạm thời về chế độ báo chí; tình hình tài chính; việc Trung Hoa muốn mua và mượn đường sắt. Vì thấy mỗi bộ tổ chức mỗi khác, Người nêu ý kiến về bộ máy nên có một sơ đồ tổ chức chung cho các Bộ.

Cùng ngày, bài viết Sức khoẻ và thể dục của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đăng trên báo Cứu quốc, số 199, kêu gọi đồng bào tập thể dục vì: “Giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng cần có sức khoẻ mới làm thành công. Mỗi một người dân yếu ớt, tức là cả nước yếu ớt, mỗi một người dân mạnh khoẻ tức là cả nước mạnh khoẻ. Vậy nên luyện tập thể dục, bồi bổ sức khoẻ là bổn phận của mỗi một người yêu nước”. Người mong "đồng bào ta ai cũng gắng tập thể dục. Tự tôi, ngày nào tôi cũng tập".

Cũng trong ngày, Người căn dặn đồng chí Nguyễn Triệu phụ trách công tác bảo vệ tại Bắc Bộ phủ: Một là, tổ chức ngay một lực lượng gồm những anh em trung kiên vừa ở chiến khu về lập thành một tiểu đội, quần áo như dân thường. Khi nào Bác có việc, hoặc ra ngoại thành thì đi theo giúp đỡ. Hai là, cháu là người chỉ huy phải thuộc kỹ lưỡng đường đi lối lại, ngõ ngách ra vào để bố trí kế hoạch tác chiến và hành động lúc có sự cố và phải chủ động đề phòng mọi bất trắc từ bên ngoài cũng như từ trong Bắc Bộ phủ.

- Ngày 29: Hồi 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo về vấn đề xin đăng ký thầu những công việc cho phép, vấn đề phản kháng quân Pháp chiếm đóng Sở Tài chính, vấn đề thuế, vấn đề bổ nhiệm nhân viên cao cấp Bộ Canh nông.

- Trong tháng 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ một số tài liệu thông qua ông S. L. Nótlingơ trong Đoàn cứu trợ nhân đạo Mỹ, nhân dịp kết thúc công việc ở Việt Nam trở về Mỹ.

* Tháng 3- 1947

- - Ngày1: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi các đồng chí Bắc Bộ. Người căn dặn đoàn thể cũng như mỗi đảng viên phải đem hết tinh thần, lực lượng nhằm vào một mục đích: Đánh đuổi thực dân Pháp và làm cho nước nhà thống nhất, độc lập.

Người nêu những khuyết điểm cần sửa chữa ngay, như: Địa phương chủ nghĩa, óc bè phái, óc quân phiệt quan liêu, óc hẹp hòi, ham chuộng hình thức, làm việc lối bàn giấy, vô kỷ luật, kỷ luật không nghiêm, ích kỷ, hủ hoá và nhấn mạnh phải "kiên quyết khắc phục những khuyết điểm vừa kể trên thì chúng ta mới chắc đi đến hoàn toàn thắng lợi".

- Ngày 2: Hồi 20 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để nghe báo cáo về tình hình quân sự, ngoại giao, kiểm điểm các mặt hoạt động. Quan trọng và cấp bách nhất là vấn đề nhanh chóng dời cơ quan Chính phủ lên Phú Thọ.

- Ngày 4: Mờ sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Sơn Tây qua bến Trung Hà sang đất Phú Thọ trên đường di chuyển lên căn cứ Việt Bắc.

Người vào nghỉ chân ở nhà cụ Nguyễn Liên. Tối, Người chuyển đến nhà ông Hoàng Văn Nguyên ở Xóm Đồi, xã Cổ Tiết, Tam Nông, Phú Thọ.

Thời gian ở Cổ Tiết (từ ngày 4-3-1947 đến ngày 18-3-1947), Người dùng bí danh Xuân trong các giấy tờ giao dịch. Hằng ngày, Người tranh thủ thời gian đọc các sách viết về lịch sử Việt Nam, dịch cuốn Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, viết một loạt bài nói về lịch sử kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta, thảo các văn thư gửi Quốc hội và Chính phủ Pháp, thư kêu gọi đồng bào đẩy mạnh sản xuất, phục vụ kháng chiến.

- Ngày 5: Sau trận quân Pháp tấn công ra ngoại vi Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư gửi đồng bào toàn quốc vạch rõ âm mưu của địch và kêu gọi mọi người: "Chúng ta không hoang mang. Chúng ta phải nhẫn nại, phải cương quyết. Thắng lợi cuối cùng nhất định về tay ta".

Đồng thời, Người viết Thư gửi đồng bào hậu phương kêu gọi mọi người hãy an ủi, giúp đỡ đồng bào tản cư với tinh thần:

Nhiễu điều phủ lấy giá gương,

Người trong một nước phải thương nhau cùng.

Cùng ngày, Chủ tịch viết Thư gửi Quốc hội và nhân dân Pháp trình bày sự thật về vấn đề Việt Nam nhân dịp Quốc hội Pháp sắp họp thảo luận vấn đề này.

Trong sáu điểm cụ thể của nội dung bức thư, Người nêu rõ thái độ thiện chí của nhân dân Việt Nam đối với nước Pháp và nhân dân Pháp, lên án sự bội tín bất nhân của những người đại diện nước Pháp ở Đông Dương và một lần nữa, Người nhắc lại với Quốc hội và nhân dân Pháp lập trường và nguyện vọng của nhân dân Việt Nam mà trước đây Người đã nhiều lần nêu lên.

- Ngày 6: Sáng sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh gọi các đồng chí phục vụ đến hội ý. Mọi người ngồi quây quần thành một vòng tròn. Người nhìn anh em rồi nói với giọng trầm ấm: Chiến sự đang ngày một lan rộng, mọi sinh hoạt bây giờ các chú phải quân sự hoá, không thể đi ôtô được nữa, dễ bị lộ bí mật. Ai có xe đạp thì sử dụng, người còn lại sẽ đi bộ. Các chú may cho mỗi người một chiếc ba lô để đựng đồ và may cho Bác một cái để Bác đeo máy chữ.

Sau đó, Người nói đến tình hình chiến sự và giải thích về đường lối kháng chiến của ta: Sức ta bây giờ như chàng trai mười sáu, mà thế giặc bây giờ như một lão già quỉ quyệt độc ác. Nếu ta cậy sức đánh bừa thì sao chắc thắng được. Phải vừa đánh vừa nuôi cho sức mình khoẻ lên. Khi sức ta đã khoẻ, giặc suy yếu dần, ta mới lừa thế quật ngã nó, như vậy mới chắc thắng. Cho nên kháng chiến trường kỳ mới nhất định thắng lợi.

Rồi Người mỉm cười nói tiếp: Các chú ở đây, nếu gọi tên các chú thì dễ lộ nơi Bác ở. Để giữ bí mật và cũng để thể hiện quyết tâm kháng chiến của chúng ta, hôm nay Bác sẽ đặt lại tên cho các chú là Trường, Kỳ, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi.

(Không cố ý sắp đặt mà vừa đúng 8 người, 4 là người Kinh, 4 là người dân tộc thiểu số).

Người hỏi thêm: Các chú có biết tại sao Bác lại đặt tên cho các chú như vậy không? - Và giải thích - Nhiệm vụ của Bác hiện nay là cùng toàn Đảng, toàn dân đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi. Đó vừa là nhiệm vụ trước mắt vừa là nhiệm vụ lâu dài. Bác đặt tên cho các chú như vậy cũng để hằng ngày nhìn thấy các chú hoặc gọi tên các chú là nhắc nhở Bác phải cố gắng hoàn thành nhiệm vụ.

Tám anh em như trở thành một khẩu hiệu ngày đêm sống bên Người. (Trong số các đồng chí đó, nếu do nhu cầu chuyển công tác khác thì người được chọn vào thay thế sẽ được mang bí danh của người cũ. Do đó, có ba người mang tên Trường, hai người mang tên Nhất, hai người mang tên Thắng).

- Ngày 7: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi các ông Phạm Văn Bạch và Nguyễn Văn Tây (Phòng Nam Bộ).

Trong thư, Người nhấn mạnh: "Dù gay go mấy, chúng ta cũng không sợ, không hoang mang, vì chúng ta đã biết trước những sự gay go khốn nạn đó. Vì chúng ta tự tin đủ sức khắc phục nó. Và vì chúng ta chắc thắng lợi cuối cùng sẽ về tay ta".

Cuối thư Người vẽ hai nửa vòng tròn cắt nhau để giải thích cuộc chiến giữa ta và Pháp. Nửa vòng tròn phía trên, màu đỏ, là cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam, lúc đầu có khó khăn (đoạn vòng tròn cong xuống), sau vươn lên thắng lợi. Nửa vòng tròn phía dưới, màu xanh, tượng trưng cho cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp, lúc đầu tạm thời thắng lợi (đoạn vòng tròn cong lên), nhưng cuối cùng cũng sẽ thất bại.

- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Giấy giới thiệu cho một đại diện Hoa kiều ở Việt Nam với các anh em cán bộ phụ trách địa phương. Giấy giới thiệu viết:

"Tôi xin giới thiệu với các anh em phụ trách địa phương ông Cốc Tinh Han là đại biểu Hoa kiều ở Thái Nguyên.

Nếu có việc gì can hệ xảy ra giữa Hoa kiều và người Việt Nam, anh em nên trực tiếp liên lạc cùng giải quyết với ông trên lập trường Hoa - Việt thân thiện".

Người còn ghi chú bên dưới: "Ông Cốc Tinh Han tức Quách Lương Thái được mang vũ khí để tự vệ".

- Ngày 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và trả lời phỏng vấn của phóng viên các báo Việt Nam.

Phát biểu về lời tuyên bố của Thủ tướng Pháp Ramađiê (Ramadier) ngày 6 tháng 3 vừa qua, Người tỏ ý tiếc rằng Chính phủ Pháp một mặt thì nói "nước Pháp không phản đối nguyện vọng thống nhất của người Việt Nam", nhưng một mặt lại cố sức dùng vũ lực. Chủ tịch khẳng định: "Nếu chiến tranh kéo dài, thì khối Liên hiệp Pháp cũng hỏng, lợi quyền Pháp ở Á Đông cũng mất, nước ta sẽ bị tàn phá tiêu điều. Nhưng dù tiêu điều đến đâu, non nước này vẫn là non nước Việt Nam. Trên đống xương máu, trên đống tro tàn, thanh niên ta, con cháu ta, sẽ xây dựng một nước Việt Nam hoàn toàn độc lập".

- Ngày 10: Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị cho Bộ Nội vụ những công việc cần làm ngay để ổn định lòng dân, chấm dứt tình trạng lộn xộn do việc quân Pháp mở rộng tiến công quân sự.

Người nhắc Bộ Nội vụ phải quan tâm việc củng cố các Uỷ ban Hành chính, làm tốt công tác tản cư và xây dựng hậu phương vững mạnh, chú ý vấn đề phòng gian bảo mật.

Cùng ngày, Người viết thư gửi Giám mục Lê Hữu Từ cảm ơn một số việc làm tốt có kết quả của ông và nhắc Giám mục thực hiện những điều đã hứa. Đồng thời, Người viết thư gửi ông Vũ Đình Huỳnh, đề nghị "Chú bỏ bức thư này vào phong bì tử tế, rồi đưa đến cho cụ Từ... Xong các việc, chú điện về báo cáo".

- Ngày 13: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Nguyễn Văn Lưu, yêu cầu: "Bảo điện đài phải bỏ hai chữ Phú Thọ đi để giữ bí mật" và "Nói với Nam thông tri các cơ quan phải giữ bí mật".

- Ngày 14: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Bộ Nội vụ nhắc vấn đề di chuyển ngay các cơ quan đến nơi an toàn, đề phòng chiến sự xảy ra.

- Ngày 18: Chiều tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Cổ Tiết qua bến Ghềnh, Ba Triệu, sang xã Xứ Nhu, qua phố huyện Lâm Thao, xã Xuân Dũng, chuyển đến ở và làm việc tại Chu Hoá, huyện Lâm Thao, Phú Thọ.

Thời gian ở Chu Hoá (từ 18-3 đến 29-3-1947), Người đã chủ trì một số cuộc họp của Thường vụ Trung ương và Hội đồng Chính phủ. Các ông Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Nguyễn Lương Bằng... thường đến báo cáo tình hình với Người.

- Ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết hai bức thư gửi ông Hoàng Hữu Nam. Một thư gợi ý nên có chế độ phụ cấp cho những cán bộ "làm việc tận tuỵ nhưng gặp khó khăn về đời sống". Người đề nghị "nên lập một danh sách những người đáng giúp, bàn với Hiến (Lê Văn Hiến) rồi tìm cách giúp những người đáng giúp mà tránh khỏi sự nạnh kẹ". Và nhắc ông Nam cần đôn đốc công việc phá đường ở Phú Thọ, "không thì đến lúc gấp, làm không kịp. Và trong lúc dân đến làm việc đó, nên có người đến tuyên truyền giải thích và khuyến khích họ".

Người còn hỏi ý kiến ông Nam nên có những hình thức gì để tranh thủ, lôi kéo các thổ ty, lang đạo.

Một thư dặn ông Nam đến thăm cụ Vi Văn Định và "hỏi xem cụ có thể đi Lào Cai, Hoà Bình được không? Nếu đi được thì tốt lắm".

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam, yêu cầu điều tra hai vụ án đương sự có đơn khiếu nại. Người nhắc lại đề nghị phải tiến hành kiên quyết, "tiếc không được", đối với việc tiêu thổ kháng chiến và lưu ý về thái độ đối với đồng bào thiểu số.

Cùng ngày, Người hoàn thành tác phẩm Đời sống mới (ký bút danh Tân Sinh) làm tài liệu hướng dẫn và tuyên truyền cuộc vận động xây dựng nếp sống mới. "Trong lúc kháng chiến cứu quốc chúng ta phải đồng thời kiến quốc. Thực hành đời sống mới là một điều cần kíp cho công cuộc cứu quốc và kiến quốc".

- Ngày 21: Nhận được nhiều Quyết tâm thư của các đoàn thể, các đơn vị bộ đội, các tổ chức tôn giáo... từ khắp nơi gửi về, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn đồng bào và trịnh trọng hứa: "Chính phủ quyết làm trọn nhiệm vụ kháng chiến cứu quốc, quyết không phụ lòng trông cậy của quốc dân, và quyết tranh lấy quyền thống nhất và độc lập cho Tổ quốc".

Trong ngày, Người viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam, yêu cầu chỉ thị cho Đài phát thanh Tiếng nói Việt Nam, báo Cứu quốc, phải di chuyển ngay các máy móc, không được do dự trì hoãn.

- Ngày 25: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và trả lời phỏng vấn của các nhà báo xung quanh cuộc tranh luận về vấn đề Việt Nam tại Quốc hội Pháp.

Người tỏ ý tiếc vì "nhiều vị đại biểu Pháp không hiểu rõ tình hình Việt Nam mà lại cố ý bịa đặt những điều sai hẳn sự thực, làm cho Nghị viện và nhân dân Pháp thêm bối rối". Một lần nữa, Người nhắc lại thiện chí của nhân dân Việt Nam trong quan hệ Pháp - Việt.

Cùng ngày, Người gửi thư tới Phó Chủ tịch Chính phủ Ấn Độ là Nêru và các vị đại biểu dự hội nghị nhân ngày khai mạc Hội nghị Liên Á.

Bức thư có đoạn: "Thay mặt nhân dân Việt Nam và riêng tôi, tôi xin chúc các ngài thắng lợi rực rỡ. Nhân dân Việt Nam, bộ phận của đại gia đình Châu Á, đang đấu tranh giành thống nhất và độc lập. Chúng tôi mong rằng tất cả các nước anh em ở châu á hết lòng giúp chúng tôi".

- Ngày 27: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư Gửi báo Vệ quốc quân nêu rõ nhiệm vụ của tờ báo là nâng cao tinh thần và kỷ luật cho bộ đội, giáo dục bộ đội thực hiện 12 điều kỷ luật được Người nêu cụ thể trong thư.

- Ngày 28: Nhân dịp 100 Ngày Toàn quốc kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ và đồng bào ngoài Bắc gửi điện biểu dương tinh thần bền bỉ hy sinh chiến đấu của đồng bào Nam Bộ và miền Nam Trung Bộ.

Bức điện có đoạn: "Sự anh dũng của đồng bào trong đó đã làm gương cho đồng bào toàn quốc noi theo. Chúng ta đồng tâm hiệp lực, không sợ gian nan, kiên quyết tranh đấu đến cùng, thì trường kỳ kháng chiến nhất định thắng lợi, thống nhất, độc lập nhất định thành công".

- Ngày 30: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến xã Yên Kiện (Đoan Hùng, Phú Thọ) và ở lại đây ba ngày (30, 31-3 và 1-4-1947).

Trong những ngày này, máy bay địch hoạt động dữ dội. Ban ngày, Người phải mang tài liệu ra rừng làm việc, tối mới về ngủ. Nhà cửa chật chội, Người và các đồng chí phục vụ phải tháo cánh cửa kê xuống đất làm giường nằm.

- Trong tháng 3

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới Chính phủ, Quốc hội, nhân dân Pháp và các nước dân chủ trên thế giới, tố cáo thực dân phản động Pháp cố ý phá hoại hoà bình, đang thực hiện chính sách vũ lực hòng cướp nước Việt Nam và bắt dân Việt Nam làm nô lệ. Người nêu rõ: Nhân dân Việt Nam chỉ muốn độc lập và thống nhất, chỉ muốn hoà bình, nhưng cũng quyết tâm tự vệ đến giọt máu cuối cùng, "quyết không chịu mất nước làm nô lệ thực dân lần nữa".

+ Trên đường lên ATK (An toàn khu) Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh và đoàn cán bộ được nhân dân địa phương tặng một gánh xôi lúa. Đồng chí trưởng đoàn lên báo cáo và xin ý kiến. Người nói: Ta vừa mới ăn cơm xong, để đến mai ăn đỡ được bữa sáng...

Sáng hôm sau, thấy vẫn được bát cơm như thường lệ, Người hỏi: Thế xôi lúa đâu?. - Thưa Bác, lúc dân mang đến nóng, ăn ngay thì được, giống xôi lúa ở đây nó thế. Để đến hôm sau thì phía trên còn ăn được, ở dưới thì đã thiu.

Bác nói: Thế sao các chú không nói cho Bác rõ. Có phải cái gì Bác cũng biết đâu. Thôi đừng tiếc nữa. Trời còn mờ sáng, tìm chỗ nào suối sâu ấy, đổ xôi xuống, rửa sạch thúng trả cho dân, nhớ cảm ơn cẩn thận.

* Tháng 3 - 1948

- Ngày 2: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp của Hội đồng Chính phủ. Chiều, Người bị sốt li bì.

Cùng ngày, bài thơ chữ Hán: Tặng Bùi Công (Cụ Bùi Bằng Đoàn) của Người đăng trên báo Cứu Quốc. Bài thơ như sau:

Tặng Bùi Công

Khán thư sơn điểu thê song hãn,

Phê trát xuân hoa chiếu nghiễn trì,

Tiệp báo tần lai lao dịch mã,

Tư công tức cảnh tặng tân thi.

Dịch thơ:

Tặng cụ Bùi

Xem sách, chim rừng vào cửa đậu,

Phê văn, hoa núi ghé nghiên soi.

Tin vui thắng trận dồn chân ngựa,

Nhớ cụ thơ Xuân tặng một bài.

- Ngày 3: Tuy còn bị mệt, phải nằm trên giường vì trận sốt đêm qua, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn yêu cầu những người đến thăm kể lại các vấn đề đã bàn trong cuộc họp Hội đồng Chính phủ.

Trong ngày, đọc thư của ông Nguyễn Xiển, Phó Tổng Thư ký Đảng Xã hội Việt Nam (viết ngày 22-2-1948) nhận xét về những khuyết điểm trong đạo đức và tác phong công tác của một số cán bộ Mặt trận Việt Minh, Chủ tịch Hồ Chí Minh ghi ý kiến của mình bên lề bức thư: "Việt (Hoàng Quốc Việt). Những điều phê bình trong thư này, không phải là quá đáng. Vậy chú và Thọ (Lê Đức Thọ) phải bàn và thực hành cách sửa chữa ngay".

- Ngày 6: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới Hội nghị Chính trị viên toàn quốc lần thứ hai, góp ý về công tác của chính trị viên.

Trong thư, Người nhấn mạnh về ba nhiệm vụ chính của người chính trị viên trong quân đội dù ở cấp bậc nào và nêu những nội dung chính của các nhiệm vụ đó.

- Trước ngày 14: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi hai bức điện mật cho Khu V.

Bức điện mật thứ nhất mang số 946/TRT. Toàn văn như sau:

"Mật điện gửi Khu V. Chủ tịch Chính phủ Việt Nam gửi hai ông Bảy Viễn và Mười Chi chỉ huy bộ đội Bình Xuyên.

1. Cảm ơn hai chú đã gửi điện chúc Tết tôi.

2. Tôi gửi lời thân ái khen ngợi toàn thể bộ đội Bình Xuyên đã luôn luôn cố gắng và tôi chắc anh em sẽ luôn luôn cố gắng thêm để lập nhiều chiến công mới và vẻ vang mới. Chính phủ sẽ vui lòng ghi công những chiến sĩ anh hùng.

3. Tôi lại dặn anh em mọi việc đều đặt quyền lợi của Tổ quốc lên trên hết, thì việc gì khó mấy cũng dễ giải quyết.

4. Bao giờ có vấn đề gì khó xử thì cứ điện Chính phủ và Bộ Tổng chỉ huy.

5. Nhờ hai chú thay mặt tôi hỏi thăm gia quyến liệt sĩ Ba Dương.

6. Chào thân ái và quyết thắng.

Hồ Chí Minh".

Bức điện mật thứ hai mang số 947/TRT. Toàn văn như sau:

"Mật điện gửi Khu V. Chủ tịch Chính phủ Việt Nam gửi Trung tướng Nguyễn Bình.

1. Nhờ chú chuyển lời tôi khen ngợi toàn thể bộ đội đã tham gia những trận thắng lớn: Sài Gòn - Đà Lạt, Sài Gòn - Sa Đéc đầu tháng 3 (tháng 3-1948) và lời tôi khuyên bộ đội cố gắng để lập nhiều chiến công mới.

2. Nhân dịp này, riêng tôi gửi lời dặn chú mọi việc phải cẩn thận bàn bạc với anh em UBKCHC và các đồng chí phụ trách quân sự để giữ đúng nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách là nguyên tắc tối cao của chính quyền dân chủ ta: mọi việc đều đặt lợi quyền của Tổ quốc lên trên để thực hiện đại đoàn kết giữa quân và dân cũng như trong quân đội.

3. Chào thân ái và quyết thắng.

Hồ Chí Minh".

- Ngày 14: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Misen Décsini (Michele Zecchini), bạn cũ người Italia, đảng viên Đảng Xã hội Pháp, người đã giúp đỡ Nguyễn ái Quốc khi Người mới từ Anh sang Pháp. Bức thư được gửi từ bưu điện Hồng Kông, qua địa chỉ chị gái của Décsini ở Phlorăngxơ (Florence), Italia.

Trong thư, Người viết về cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam, khẳng định quyết tâm giành độc lập của dân tộc mình; về bệnh phổi và những khó khăn Người phải chống đỡ với khí hậu ẩm ướt ở chiến khu Việt Bắc.

- Sau ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư chia buồn với ông Hồ Tùng Mậu về việc người con trai duy nhất của ông là Hồ Mỹ Xuyên đã hy sinh trong chuyến đi công tác của Đặc uỷ đoàn Chính phủ tại Liên khu X ngày 19-3-1948.

Bức thư viết: "Tôi rất đau xót trước việc cháu Xuyên chết. Cháu Xuyên mất đi, chú mất một người con, tôi mất một người cháu, nhân dân mất một chiến sĩ, Đoàn thể mất một cán bộ...".

- Trước ngày 29: Đọc trên báo Công dân, biết tin các thân hào, thân sĩ và đồng bào thôn Hải Lạng, xã Vĩnh Thành có những việc làm cụ thể tỏ rõ "chí kiên quyết kháng chiến, và tấm lòng vì nước quên nhà", Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư khen ngợi.

Bức thư có đoạn: "Có nước thì sẽ có nhà... Đến ngày kháng chiến thắng lợi, thống nhất và độc lập thành công, chúng ta sẽ cùng nhau xây đắp nhà cửa, phố làng đường hoàng và đẹp đẽ hơn, xứng đáng với đời sống mới của nhân dân Việt Nam mới, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, độc lập, tự do, hạnh phúc".

- Trong tháng 3:

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới Hội nghị cán bộ Đảng trong quân đội lần thứ tư. Trong thư, Người nhấn mạnh: Cuộc kháng chiến đã dần dần chuyển sang giai đoạn mới, công việc sẽ nhiều hơn và gay go hơn, cho nên các cán bộ đảng cần chuẩn bị đầy đủ tinh thần, nghị lực, kế hoạch để lãnh đạo toàn quân vượt khó khăn, giành thắng lợi. Quân đội ngày càng trưởng thành và tiến bộ, đòi hỏi "các đồng chí cán bộ của Đảng ở các cấp phải cố gắng tiến bộ hơn, để lãnh đạo bộ đội. Từ việc lớn đến việc nhỏ, cán bộ đều phải làm kiểu mẫu".

Trong tháng, Người còn gửi thư tới Hội nghị quân y, biểu dương những cố gắng của nam nữ cán bộ quân y và góp một số ý kiến cụ thể về nhiệm vụ người thầy thuốc, về tổ chức quân y trong hoàn cảnh thiếu cán bộ chuyên môn, về phương hướng phát triển của ngành. Người đề nghị: "Hội nghị sẽ định một chương trình thiết thực để sửa chữa những khuyết điểm và phát triển những ưu điểm của quân y, để làm cho quân y ngày càng tiến bộ".

+ Nhân đọc báo Dân quân của Khu III, biết lão du kích Đỗ Như Thìn ở làng Tuấn Kiệt (Bình Giang, Hải Dương) đã 50 tuổi mà vẫn hăng hái tham gia du kích, có nhiều sáng kiến và lập được nhiều chiến công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư khen ngợi ông Thìn và mong ông cố gắng lập thêm nhiều thành tích. Đồng thời, Người hô hào anh chị em du kích hãy noi gương ông Thìn giết giặc lập công và mong rằng "có những chiến sĩ lão thành như đồng chí Thìn làm kiểu mẫu. Du kích Hải Dương sẽ cố gắng để trở nên du kích kiểu mẫu trong toàn khu, toàn quốc". Người tặng ông Đỗ Như Thìn bốn chữ: "Lão đương ích tráng".

Trong tháng, Người còn gửi thư cho Trung đội du kích Kim Thành, Hải Dương: "Cảm ơn các chú đã gửi biếu tôi 1 cái áo mưa lấy của giặc. Quý hơn nữa, là các chú hứa: Luôn luôn cố gắng lấy vũ khí của địch giết địch".

Người căn dặn: "Các chú phải luôn luôn nhớ: Du kích là như cá; nhân dân là như nước. Muốn giết địch thắng trận, thì phải có đồng bào giúp mọi mặt. Muốn được đồng bào vui lòng giúp, thì ta phải giúp đỡ đồng bào, kính trọng đồng bào. Đó là con đường thắng lợi".

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của một nhà báo nước ngoài về kết quả năm đầu tiên của cuộc kháng chiến và triển vọng tình hình năm 1948.

Về triển vọng tình hình năm 1948, theo Người, cuộc chiến có thể sẽ gay go hơn. "Song dù hy sinh và cực khổ mấy, Chính phủ và nhân dân Việt Nam cũng quyết kháng chiến đến cùng để tranh kỳ được thống nhất và độc lập thực sự... Hơn 80 năm dưới quyền thống trị của Pháp, nhân dân Việt Nam đã nếm đủ sỉ nhục và đau khổ. Nhân dân Việt Nam quyết không chịu làm nô lệ lần nữa".

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho ông Hoàng Mai - Giám đốc Sở Công an Khu XII, nhận xét và góp ý kiến về hình thức và nội dung tờ nội san Bạn dân của Công an Khu XII. Người lưu ý, tờ báo "cần thường xuyên làm cho anh chị em công an nhận rõ công an của ta là công an nhân dân, vì dân mà phục vụ và dựa vào nhân dân mà làm việc" và"phải luôn luôn nhắc nhở anh em rèn luyện tư cách đạo đức. Tư cách người công an cách mệnh là:

Đối với tự mình, phải cần, kiệm, liêm, chính.

Đối với đồng sự, phải thân ái giúp đỡ.

Đối với Chính phủ, phải tuyệt đối trung thành,

Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép.

Đối với công việc, phải tận tuỵ.

Đối với địch, phải cương quyết, khôn khéo".

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi ông Nguyễn Sơn - Khu trưởng Chiến khu IV, bức thiếp thư viết bằng chữ Hán dưới đây:

Tặng Sơn đệ: Đảm dục đại, Tâm dục tế, Trí dục viên, Hạnh dục phương.

Đại ý: Tặng chú Sơn: Cái gan cần phải to lớn, (nhưng) Cái tâm thì nên tế nhị, chín chắn, Cái trí phải suy nghĩ cho toàn diện, (và) Đức hạnh phải vuông vắn, ngay thẳng.

* Tháng 3- 1949

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ bàn giải quyết một số vấn đề cấp bách, trong đó có vấn đề đối phó với việc Pháp đưa Vĩnh Thuỵ về nước và làm rầm rộ để đánh lừa quần chúng. Một chương trình giải thích để phản động Pháp và quốc tế thấy rõ thái độ kiên quyết của Chính phủ, đồng thời cũng để nhân dân khỏi bị mắc lừa, đã được thông qua.

- Ngày 15: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhan đề Bệnh khẩu hiệu, ký bút danh G., đăng trên báo Cứu Quốc, số 1191.

Sau khi nêu lên tầm quan trọng và vai trò của khẩu hiệu trong công tác tuyên truyền cổ động, Người phê phán một số địa phương và một số cán bộ đã mắc “bệnh khẩu hiệu”, biểu hiện ở chỗ đưa ra quá nhiều khẩu hiệu khó hiểu, không thiết thực lại dài dòng.

- Ngày 17: Đọc lá đơn đề ngày 2-3-1949 của một công dân làm nghề dệt ở xã Hoà Xá, huyện ứng Hoà, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội), khiếu nại về việc bị phạt vì đã đưa một số vải lên tỉnh Phú Thọ bán, Chủ tịch Hồ Chí Minh phê như sau: "Giao địa phương xét lại. Nếu thật là vải họ tự dệt, không phải hàng lậu, thì phải trả lại tiền cho họ".

- Trước ngày 26: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phóng viên Hãng Telepress, Xtanlây Harixơn (Standley Harrisson), về những câu hỏi liên quan đến điều kiện chấm dứt chiến tranh Việt Nam, quan hệ giữa Việt Nam với các nước dân chủ nhân dân, v.v., Chủ tịch tuyên bố: "Pháp công nhận Việt Nam thống nhất thực sự và độc lập thực sự thì chiến tranh sẽ lập tức chấm dứt". "Nền độc lập của Việt Nam sẽ củng cố thêm hoà bình thế giới", "Việt Nam sẽ giao dịch với tất cả các nước nào trên thế giới muốn giao dịch với Việt Nam một cách thật thà".

- Trước ngày 29: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn Liên đoàn lao động Liên khu I đã biếu Người một thanh kiếm. Người báo tin đã nhân danh Liên đoàn gửi thanh kiếm đó "làm giải thưởng cho bộ đội nào ở Nam Bộ lập chiến công to nhất trong năm nay".

- Trong tháng: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời điện phỏng vấn của nhà báo Mỹ Oantơ Bơrít (Walter Briggs) về những câu hỏi liên quan đến việc Liên hợp quốc can thiệp vào Việt Nam, về Khối liên hiệp Pháp, về quan hệ với Trung Quốc, v.v..

Đáp lại câu hỏi: Cụ có phải là một người cộng sản nữa không?, Người nói: "Tôi luôn luôn là một người yêu nước, tranh đấu cho độc lập và thống nhất thật sự của Tổ quốc tôi".

Trong tháng, Người còn trả lời những câu hỏi của nhà báo Mỹ Ha-rôn I-xắc (Harold Issac) về cuộc đàm phán giữa Bảo Đại và Pháp, về triển vọng cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam, về mối quan hệ Trung - Việt. Người nêu rõ: Nhân dân Việt Nam "không cần biết đến cuộc "đàm phán" ấy, nhân dân Việt Nam "chắc chắn có thể đánh quỵ thực dân"... "Độc lập của Việt Nam luôn luôn nhờ nơi lực lượng của Việt Nam"... "Cũng như các nước khác, tình hình Tàu sẽ ảnh hưởng đến Việt Nam ít hay nhiều. ảnh hưởng thế nào thì chỉ có tương lai mới có thể nói".

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn ngành tơ sợi Trung ương (Bộ Kinh tế) đã gửi biếu Người "bộ áo dứa". Người "mong các bạn xung phong Thi đua ái quốc làm cho ngành tơ sợi phát triển cho mau, cho tốt, cho nhiều để giải quyết vấn đề mặc cho đồng bào. Đó là nhiệm vụ của các bạn trong công cuộc kháng chiến kiến quốc. Các bạn cố gắng thì quyết thành công".

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn ông Vũ Hữu Đủng, chủ hiệu chè Cộng Hoà, xã Phú Ninh, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. Bức thư viết: "Cảm ơn ông đã gửi chè biếu tôi. Nước ta sĩ, nông, công, thương, binh đều phải Thi đua ái quốc. Tôi mong hiệu của ông cũng thi đua, chế chè cho ngon, cho tốt, cho nhiều, để giúp sức phát triển thương nghiệp của nước nhà. Thế cũng là ích lợi cho kháng chiến và kiến quốc".

- Tháng 3 - tháng 4: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời điện phỏng vấn của Dân quốc nhật báo về cái gọi là "Thoả ước 8-3"­ ký giữa Pháp và Bảo Đại và "Nền hoà bình ở Việt Nam" do Bảo Đại đưa lại.

Người vạch rõ âm mưu của thực dân Pháp là muốn đặt lại chế độ nô lệ ở Việt Nam một lần nữa. Vĩnh Thụy đã làm tay sai cho thực dân Pháp, là một tên phản quốc. Pháp luật Việt Nam tuy khoan hồng với những người biết cải tà quy chính nhưng sẽ thẳng tay trừng trị những tên Việt gian đầu sỏ đã bán nước buôn dân. Thứ thống nhất và độc lập giả hiệu chẳng lừa bịp được ai, ngay cả với nhân dân Pháp và dư luận thế giới. Người khẳng định: "Lúc nào quân đội thực dân Pháp hoàn toàn rút khỏi đất nước Việt Nam, thì mới có thống nhất và độc lập". "Quân và dân Việt Nam quyết tâm đánh tan tất cả âm mưu của thực dân, quyết kháng chiến để tranh cho kỳ được độc lập và thống nhất thật sự".

Còn nữa

Huyền Trang (tổng hợp)

Chủ tịch Hồ Chí Minh với những sự kiện trong Tháng Ba
qua các năm (giai đoạn 1946-1954) (phần 3)

* Tháng 3- 1950

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi đồng bào tăng gia sản xuất. Người chỉ rõ hai nhiệm vụ của đồng bào ở hậu phương để góp phần cùng bộ đội và dân quân chuyển mạnh sang tổng phản công:

1. Thi đua tăng gia sản xuất, “quyết thực hiện khẩu hiệu Toàn dân canh tác, bốn mùa canh tác”.

2. Thi đua tiết kiệm, “tránh xa xỉ, phí phạm, để dành lương thực cho bộ đội hoặc cho những lúc túng thiếu”.

- Ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh lên đường về nước, kết thúc chuyến đi thăm Trung Quốc và Liên Xô.

Rời Bắc Kinh, Người viết bài thơ chữ Hán: Ly Bắc Kinh.

Ly bắc kinh

Ký Bắc thiên tâm huyền hạo nguyệt,

Tâm tuỳ hạo nguyệt cộng du du.

Hạo nguyệt thuỳ phân vi lưỡng bán?

Bán tuỳ cựu hữu, bán chinh phu.

 Dịch thơ:                     

Rời Bắc Kinh

Trời Ký Bắc treo vầng trăng rọi,

Lòng theo trăng vời vợi sáng ngời.

Vầng trăng ai xẻ làm đôi?

Nửa theo bạn cũ, nửa soi lữ hành.

- Ngày 12: Trên đường về nước, khi đi qua tỉnh Hồ Bắc (Trung Quốc), nhìn thấy đồng xanh lúa tốt, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm bài thơ chữ Hán: Quá Hồ Bắc.

Quá Hồ Bắc

Ngã khứ điền gian đô bạch tuyết,

Ngã lai điền mạch dĩ thanh thanh.

Minh thiên cơ giới thế mộc giới,

ức triệu nông gia lạc thái bình.

Dịch thơ:                       

Qua Hồ Bắc

Đồng ruộng khi đi đầy tuyết trắng,

Nay về lúa mạch đã xanh xanh.

Ngày mai cày máy thay cày gỗ,

ức triệu nhà nông hưởng thái bình.

- Ngày 17: Buổi trưa, đi qua Thiên Giang, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm bài thơ chữ Hán: Ngọ quá Thiên Giang.

Ngọ quá thiên giang

Đáo Thiên Giang, thuyết Thiên Giang,

Thiên Giang giang ngạn mãn xuân sương,

Thiên lưỡng địch xa thành hắc tận,

Hồng quân trực đáo Trấn Nam Quan.

Dịch thơ:

Buổi trưa qua Thiên Giang

Đến Thiên Giang kể chuyện Thiên Giang,

Xuân tới bờ sông bát ngát sương,

Xe thù ngàn cỗ thành tro xám,

Hồng quân thẳng đến Trấn Nam Quan.

- Ngày 19 : Về tới gần Long Châu, một huyện của tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) giáp giới Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm bài thơ chữ Hán: Cận Long Châu.

Cận Long Châu

Viễn cách Long Châu tam thập lý,

Dĩ văn pháo hưởng dữ cơ thanh.

Việt Nam dân chúng chân anh dũng,

Kháng chiến tất thắng, kiến quốc tất thành.

Dịch thơ:

Đến gần Long Châu

Còn cách Long Châu ba chục dặm

Nghe tàu bay rú, pháo gầm rung,

Nhân dân nước Việt anh hùng thật,

Diệt thù, dựng nước ắt thành công.

- Ngày 22: Với bút danh DIN “Thư ký Mặt trận Liên Việt (Mặt trận dân tộc thống nhất) địa phương”, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi bài Nước Việt Nam đấu tranh cho nền độc lập của mình (viết bằng tiếng Pháp) cho Tạp chí Vì một nền hoà bình lâu dài, vì một nền dân chủ nhân dân, cơ quan ngôn luận của Cục Thông tin Quốc tế Cộng sản.

Bài viết gồm 10 đề mục: Mặt trận dân tộc thống nhất; Cuộc Cách mạng Tháng Tám; Sự can thiệp của bọn phản động quốc tế; Bọn thực dân Pháp bắt đầu cuộc chiến tranh; Chúng đã bị sa lầy trong những khó khăn về quân sự; Những khó khăn về chính trị; Và những khó khăn về kinh tế; Sự can thiệp của Mỹ và mâu thuẫn giữa những tên kẻ cướp; Canh bạc của Mỹ; Việt Nam sẽ thắng lợi.

Sau khi giới thiệu vắn tắt lịch sử đấu tranh cách mạng của nhân dân Việt Nam từ năm 1940 đến năm 1950, phân tích các mâu thuẫn và khó khăn của Pháp và Mỹ, những thắng lợi ngoại giao to lớn của nhân dân Việt Nam vừa giành được, Người nêu rõ quyết tâm: "Để giành lại nền độc lập dân tộc và sự thống nhất đất nước của mình, nhân dân Việt Nam sẵn sàng đấu tranh 10 năm, 15 năm, 20 năm hoặc hơn nữa, nếu cần thiết!".

Kèm theo bản thảo bài báo, Người gửi một bức thư (đánh máy bằng tiếng Pháp) cho Ban biên tập:

"Kính gửi Bộ biên tập tuần báo

Vì một nền hoà bình lâu dài

Vì một nền dân chủ nhân dân,

Đồng chí Tổng Biên tập thân mến.

Tôi không viết tiếng Pháp đã từ lâu, khá lâu. Lần này viết, chắc tôi sẽ mắc nhiều lỗi. Mong đồng chí sửa hộ những lỗi đó. Nếu thấy cần thiết, đồng chí có thể sử dụng tài liệu này để viết lại hoàn toàn bài báo.

Tôi sẽ gửi tới đồng chí nhiều bài khác nữa, hoặc do tôi, hoặc do các đồng chí của tôi viết.

Về thù lao, tôi mong đồng chí gửi đều đặn cho chúng tôi nhiều bản của tờ báo và những sách báo khác mà đồng chí có.

Chào thân ái

Ngày 22 tháng 3 năm 1950

Hồ Chí Minh”

Tái bút: Nếu trong bài có những sai về chính trị, mong đồng chí sửa hộ những sai đó và gửi cho chúng tôi lời phê bình. Xin cảm ơn trước".

* Tháng 3-1951

- Ngày 1: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Đại tướng Võ Nguyên Giáp và ông Trần Đăng Ninh đến thăm Trung đội 2, Đại đội 250, Tiểu đoàn 333 bộ đội công binh.

Sau khi thăm hỏi sức khỏe của các cán bộ, chiến sĩ và được biết bộ đội công binh chỉ được ăn 8 lạng gạo một ngày, Người nói với ông Trần Đăng Ninh khi đó giữ chức Chủ nhiệm Tổng cục Cung cấp (Bộ Quốc phòng): “Các chú công binh lao động nặng nhọc, vất vả, cần được ăn no. Từ nay chú cho công binh ăn 9 lạng gạo một ngày”. Người chăm chú nghe cán bộ, chiến sĩ công binh báo cáo tình hình học tập, công tác và nhắc nhở cán bộ cần động viên anh em yên tâm phục vụ.

- Ngày 3: Lúc 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự buổi lễ ra mắt quốc dân của Đảng Lao động Việt Nam. Phát biểu kết thúc buổi lễ, Người nêu rõ mục đích của Đảng Lao động Việt Nam là “đoàn kết toàn dân, phụng sự Tổ quốc”, nhiệm vụ của Đảng là “kiên quyết lãnh đạo toàn dân đi đến kháng chiến thắng lợi, kiến quốc thành công” và chính sách của Đảng “đúc lại trong mấy chữ là làm cho nước Việt Nam ta: Độc lập - thống nhất - dân chủ - phú cường”.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ khai mạc Đại hội thống nhất Việt Minh - Liên Việt. Phát biểu với Đại hội, Người bày tỏ niềm vui sướng vô hạn vì được thấy "rừng cây đại đoàn kết ấy nở hoa kết quả và gốc rễ nó đang ăn sâu lan rộng khắp toàn dân, và nó có một cái tương lai "trường xuân bất lão"", và “chẳng những là toàn dân Việt Nam đại đoàn kết, mà toàn dân hai nước anh em là Cao Miên và Ai Lao cũng đi đến đại đoàn kết”. Người góp ý cho Đại hội một số vấn đề cần thảo luận như: Xây dựng kỷ luật tự giác trong Mặt trận, vấn đề dân chủ, nội dung hoạt động của Mặt trận, mối quan hệ giữa các đảng phái, đoàn thể và nhân sĩ trong Mặt trận.

- Ngày 5: Tại Điểm Mạc, Định Hoá (Thái Nguyên) Chủ tịch Hồ Chí Minh đến nói chuyện với hội nghị của Bộ Tổng tư lệnh tổ chức trao nhiệm vụ cho các đơn vị ở hướng chính tham gia chiến dịch Trung du. Người căn dặn: “Các đồng chí sẽ đi qua dải đất lịch sử Bạch Đằng - Vạn Kiếp là dịp để các đồng chí tưởng nhớ lại tấm gương oanh liệt chống ngoại xâm của dân tộc ta, để cùng nỗ lực tiêu diệt được nhiều giặc, giành toàn thắng cho chiến dịch, kế tục truyền thống anh dũng đời trước, tiếp tục chiến đấu bảo vệ nhân dân, bảo vệ Tổ quốc”.

- Ngày 7: Trong phiên họp bế mạc Đại hội toàn quốc thống nhất Việt Minh - Liên Việt, Chủ tịch Hồ Chí Minh được Đại hội suy tôn là Chủ tịch danh dự của Mặt trận Liên hiệp quốc dân Việt Nam vừa được thành lập.

- Ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh tham dự Hội nghị liên minh nhân dân ba nước Việt Nam - Cao Miên - Lào và thành lập khối liên minh chiến đấu của nhân dân ba nước Đông Dương.

- Ngày 13: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam (khóa II).

Phát biểu tại Hội nghị, Người nhấn mạnh nhiệm vụ quan trọng cần quán triệt trong toàn Đảng, toàn dân là: Bảo vệ hòa bình nhưng phải chuẩn bị nếu chiến tranh xảy ra; cuộc kháng chiến của ta là trường kỳ, trường kỳ phải gian khổ, Người còn chỉ rõ: “Thuận lợi của ta là căn bản, khó khăn của địch cũng là căn bản”.

- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục dự Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương.

Sau khi nghe báo cáo về hoạt động kinh tế, tài chính. Người phát biểu ý kiến, trong đó nhấn mạnh: Trong điều kiện ta đang tiến hành kháng chiến, người ăn nhiều, người làm ít đi nên rất khó khăn. Vậy chiến tranh và sản xuất phải đi đôi cùng phát triển. Ta phải tổ chức lãnh đạo làm sao để tài chính đảm bảo được yêu cầu của cuộc kháng chiến đến thắng lợi.

- Ngày 17: Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì buổi lễ phát động phong trào sản xuất, tiết kiệm và đợt thi đua sản xuất lập công, đề cao chiến sĩ trong năm 1951 do Chính phủ, Ban Thường trực Quốc hội, ủy ban Liên Việt toàn quốc tổ chức. Huấn thị tại buổi lễ, Người cho rằng: “...Thực hiện kế hoạch sản xuất và tiết kiệm là bồi dưỡng và tích trữ lực lượng dồi dào để kháng chiến lâu dài, để chuẩn bị đầy đủ chuyển sang tổng phản công, để đưa kháng chiến đến thắng lợi hoàn toàn”. Người chỉ rõ để thực hiện được phong trào này, phải “gây thành phong trào quần chúng rộng rãi và phải chống tham ô lãng phí”, phải sử dụng tiền của, sức lực và thời gian của nhân dân cho hợp lý. Phải chống bệnh quan liêu, vì đó là nguồn gốc của nạn tham ô, lãng phí.

- Trước ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn 312 đang chuẩn bị chiến dịch Hoàng Hoa Thám. Người căn dặn phải có quyết tâm cao, phải đoàn kết thì khó khăn mấy cũng vượt qua được. Sau đó, Người đi thăm nơi ăn, ở, sinh hoạt của bộ đội và dự bữa cơm liên hoan với cán bộ, chiến sĩ đơn vị.

- Ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh đi kinh lý vùng biên giới để kiểm tra việc sửa chữa cầu đường từ Thái Nguyên lên Cao Bằng; thăm các lực lượng thanh niên xung phong mở đường; một số đơn vị vận tải và kho tàng dọc tuyến đường.

Cùng ngày, Người gửi thư khen ngợi đồng bào và bộ đội Bình Trị Thiên đã thắng địch trong trận chống càn Thanh Hương - Ư Điềm và nhắc  nhở “chúng ta phải cố gắng hơn nữa và phải nhớ rằng, ở Liên khu 4 du kích là chính, vận động là phụ. Kháng chiến là trường kỳ gian khổ, rồi mới đến thắng lợi hoàn toàn”.

- Ngày 20: Trên đường đi kinh lý vùng biên giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Phân đội Thanh niên xung phong C12 đang làm nhiệm vụ tại Nà Cù (thôn Nà Tu, xã Cẩm Giàng, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn).

Người tặng thanh niên xung phong bốn câu thơ, sau này trở thành phương châm hành động của hàng triệu thanh niên cả nước, lập thành tích góp phần vào thắng lợi của cuộc kháng chiến:

Không có việc gì khó,

Chỉ sợ lòng không bền.

Đào núi và lấp biển,

Quyết chí ắt làm nên.

- Ngày 25: Hai bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Phòng gian trừ giặc và Người đảng viên Đảng Lao động Việt Nam phải thế nào? ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 2.

Trong bài: Phòng gian trừ giặc, tác giả nêu kinh nghiệm trong việc huy động quần chúng nhân dân tham gia phong trào phòng gian trừ gian của Trung Quốc. Theo tác giả: “Có kết quả ấy, là nhờ công an theo đúng đường lối nhân dân, biết dựa vào sức nhân dân, tổ chức và giáo dục nhân dân, làm cho mọi người hiểu rõ phòng gian là nhiệm vụ chung của công dân, là một công việc ái quốc”. Bài báo kết luận, chúng ta cần học hỏi kinh nghiệm của Trung Quốc, đồng thời phải nâng cao ý thức: “Phòng gian đi đôi với giữ bí mật. Đó là hai việc quan trọng cho công cuộc kháng chiến”.

Trong bài: Người đảng viên Đảng Lao động Việt Nam phải thế nào? Tác giả nêu rõ: Đảng viên Đảng Lao động Việt Nam là những người “công nhân, nông dân và lao động trí óc yêu nước nhất, hăng hái nhất, cách mệnh nhất”; là những người “kiên quyết phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, phụng sự lao động, những người chí công vô tư, làm gương mẫu trong công cuộc kháng chiến kiến quốc”.

- Đêm 25 hoặc 26: Trên đường đi kiểm tra việc sửa chữa cầu và một số cơ sở vận tải, kho tàng trên đường số 3, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm các đơn vị ôtô đầu tiên của Cục Vận tải ôtô (Bộ Quốc phòng). Tại một đơn vị, Người dặn: “Hiện nay nước ta chưa sản xuất được xe. Xăng dầu cũng vậy, có rất ít. Kháng chiến còn dài. Chiến dịch ngày một mở rộng, yêu cầu vận chuyển ngày càng cao. Vì vậy, các chú phải giữ gìn xe, tiết kiệm xăng để phục vụ bộ đội. Xe, xăng là mồ hôi, nước mắt, xương máu của nhân dân. Các chú phải chăm sóc xe, yêu xe như con, quý xăng như máu...”.

- Trong tháng 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Hội nghị nông dân cứu quốc toàn quốc lần thứ hai. Trong thư, Người nêu nhiệm vụ chính của nông dân là “thi đua tăng gia sản xuất nhiều lương thực để quân và dân no ấm đánh giặc”. Vì vậy, “Mỗi việc đều phải dựa vào nông dân. Nông dân giác ngộ hăng hái thì kháng chiến mới mau thắng lợi, kiến quốc mới chóng thành công, nông dân mới được giải phóng”, và phải “Ra sức đoàn kết chặt chẽ với mọi tầng lớp nhân dân nhất là công nhân và lao động trí óc, để cùng nhau kháng chiến kiến quốc”.

* Tháng 3-1952

- Ngày 3: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự và khai mạc lễ kỷ niệm ngày thành lập Đảng Lao động Việt Nam.

Chiều, Người dự lễ kỷ niệm ngày thống nhất Việt Minh - Liên Việt và ngày đoàn kết Việt - Miên - Lào. Sau khi khen ngợi những tấm gương yêu nước, đoàn kết của các cụ già, của đồng bào công giáo, của thanh niên nam nữ, Người nói: “Với sức đoàn kết của các tầng lớp nhân dân ta, với sức đoàn kết của nhân dân ta với các thuộc địa Pháp. Chúng ta nhất định thắng lợi”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ quyết định lấy ngày kỷ niệm 3-3 làm ngày phát động toàn quốc đợt thi đua sản xuất, lập công, đề cao chiến sĩ trong năm 1952 (đợt thi đua kết thúc ngày 19-12-1952).

Cùng ngày, ba bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Tình đoàn kết quân dân ngày thêm bền chặt, Ngụy binh giác ngộ và Từ Hoa Thịnh Đốn đến Hòa Bình, hay “Mất cả áo lẫn da”, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 47-48.

+ Bài Tình đoàn kết quân dân ngày thêm bền chặt, khẳng định chưa bao giờ ý nghĩa câu ca Nhiễu điều phủ lấy giá gương lại được thực hiện rõ rệt như ngày nay trong chính sách đại đoàn kết của Đảng, Mặt trận và Chính phủ, sâu rộng và thấm thía nhất là giữa quân đội và nhân dân.

+ Bài Ngụy binh giác ngộ, chỉ rõ rằng địch ngày càng thất bại nhiều, ta thắng lợi luôn, nhiều ngụy binh giác ngộ quay về với kháng chiến và đa số ngụy binh là những thanh niên bị bắt buộc hoặc bị lừa bịp mà đi lính, họ vẫn có lòng yêu nước. Do đó, "chúng ta phải giải thích rõ cho họ, khoan hồng với họ, thì họ sẽ giác ngộ và quay về với Tổ quốc", phải làm tốt công tác địch vận, ngụy vận như là "một nhiệm vụ kháng chiến".

+ Bài Từ Hoa Thịnh Đốn đến Hòa Bình, hay “Mất cả áo lẫn da” đả kích âm mưu của Đờ Lát Đờ Tátxinhi định lấy chiến thắng Hòa Bình để chứng tỏ khả năng tác chiến của Pháp hòng cầu cứu viện trợ của Mỹ, nhưng kết quả là Pháp thua. Đờ Lát Đờ Tátxinhi ốm mà chết, thế là “mất cả áo lẫn da”.

Bài báo còn nhắc nhở: “Thắng lợi này chỉ mới là bước đầu, quân và dân chớ chủ quan, khinh địch”.

- Ngày 4: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp gỡ các chiến sĩ thi đua công nông binh toàn quốc. Trong khi trò chuyện, Người căn dặn: “Các cô, các chú cũng như Bác không phải làm quan mà là làm đầy tớ cho dân. Đầy tớ làm sai thì phải phê bình. Như thế là dân chủ. Dân chủ là phê bình thật thà”.

Trong bài Kính chúc các cụ nghìn tuổi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2026, Người kể về chuyện ở Liên Xô hiện nay, số cụ ông, cụ bà thọ ngoài 100 tuổi ngày càng nhiều, đã có tới hơn một vạn cụ. Người thay mặt các cháu Việt Nam kính chúc các cụ sống đến nghìn tuổi và mạnh khỏe luôn luôn.

Nhân dịp này, Người đề nghị các địa phương, nơi nào có các cụ thọ trên dưới 90 tuổi thì báo cho báo Cứu quốc để Người biết.

- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị, trao nhiệm vụ đại sứ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Liên Xô cho ông Nguyễn Lương Bằng.

Sau khi đồng chí Nguyễn Lương Bằng trình bày ý kiến tự phê bình, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc nhở những điều cần chú trọng khi làm đại sứ như: Đoàn kết nội bộ và đoàn kết với bạn; luôn luôn giữ quốc thể, giữ tinh thần kháng chiến; phải chân thành với đồng chí Trung Quốc và Liên Xô... Người còn nhấn mạnh: Đồng chí công tác một thời gian rồi lại về... “Từ Hồ Chủ tịch trở xuống, là đầy tớ của dân. Đặt ở đâu thì làm ở đấy...”.

Nhân kỷ niệm Hai Bà Trưng và Ngày Quốc tế phụ nữ, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho chị em phụ nữ trong nước và chị em kiều bào ở nước ngoài, khen ngợi “phụ nữ Việt Nam đã xứng đáng là con cháu Hai Bà và là một lực lượng trong Quốc tế phụ nữ”.

Sau khi biểu dương những đóng góp của phụ nữ Việt Nam ở mọi lứa tuổi, thuộc mọi dân tộc, hoạt động trong mọi ngành vào cuộc kháng chiến của dân tộc, Người nêu rõ những nhiệm vụ chính của phụ nữ hiện nay.

Cùng ngày, Người viết bài Nam nữ bình quyền, phê phán tư tưởng “trọng trai khinh gái” còn ăn sâu trong đầu óc của mọi người, mọi gia đình, mọi tầng lớp xã hội. Theo Người, thực hiện nam nữ bình đẳng, bình quyền “là một cuộc cách mạng khá to và khó”. “Phải cách mạng từng người, từng gia đình, đến toàn dân” và “vũ lực của cuộc cách mạng này là sự tiến bộ về chính trị, kinh tế, văn hóa, pháp luật”.

- Ngày 13: Hai bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 49.

+ Bằng giọng thơ châm biếm, bài Ngày 29-2-1952 Chính phủ lại đổ, Người chỉ rõ Chính phủ Pháp trong sáu năm đổ 17 lần là bởi vì đã nghe Mỹ tăng quân, tăng thuế, theo đuổi cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam hao người tốn của, khiến kinh tế khốn cùng, tài chính kiệt quệ. Tình hình đó đã làm cho bọn phản động Pháp bối rối.

+ Bài Đồng minh của Mỹ, tố cáo hành động dã man hèn mạt của Mỹ đã đồng minh với cả “chấy rận, sâu bọ” trong cuộc chiến tranh ở Triều Tiên. Việc Mỹ dùng vũ khí vi trùng để tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược, tác giả khẳng định “vì không làm gì nổi quân dân Triều Tiên và quân chí nguyện Trung Quốc, giặc Mỹ dùng đến cả sâu bọ và vi trùng làm bạn đồng minh”.

- Ngày 15: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Vì ai nên nỗi nước này, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2034, vạch rõ nguyên nhân vì sao Chính phủ Pho (Pháp) mới lên nắm quyền được năm tuần đã bị đổ.

Theo tác giả, "nguyên nhân thứ nhất là vì tài chính kiệt quệ. Mà kiệt quệ một phần lớn là vì chiến tranh ở Việt Nam". Bài báo đưa ra những con số công khai về sự gia tăng chi phí quân sự của Pháp ở Việt Nam, về số lính Pháp bị chết ở Việt Nam ngày một nhiều, trong khi đó kẻ được lời ngày càng tăng là bọn tư bản thực dân. "Thế là nhân dân Pháp đóng thuế, thanh niên Pháp hy sinh để cho thực dân Pháp hưởng lợi".

- Ngày 17: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ phát động phong trào thi đua sản xuất và tiết kiệm năm 1952. Phát biểu tại buổi lễ, Người đề cập đến vấn đề kế hoạch sản xuất và tiết kiệm, chống quan liêu, tham ô, lãng phí và thi đua ái quốc. Người cho rằng: kế hoạch sản xuất và tiết kiệm là kế hoạch dân chủ, nghĩa là Chính phủ Trung ương có kế hoạch cho toàn quốc, địa phương căn cứ vào đó để đặt ra kế hoạch thích hợp với địa phương mình, cho đến mỗi ngành, mỗi gia đình và cá nhân, ăn khớp với kế hoạch chung; phân tích biểu hiện và tác hại của quan liêu, tham ô, lãng phí và “phải giáo dục cho cán bộ, nhân dân, chiến sĩ gớm ghét nạn tham ô, lãng phí, bệnh quan liêu”. Đồng thời, Người khẳng định: “Nhờ thi đua mà nhân tài càng phát triển, của cải càng dồi dào, nhân dân càng sung sướng”.

Kết luận, Người nhấn mạnh hai việc phải làm là thi đua giết giặc lập công, thi đua tăng gia sản xuất và tiết kiệm; ba điều phải chống là nạn tham ô, nạn lãng phí và bệnh quan liêu.

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi nhân dịp phát động phong trào sản xuất và tiết kiệm.

Lời kêu gọi có đoạn: “Lâu nay, chúng ta đòi hỏi nhân dân đóng góp. Từ đây, chúng ta phải ra sức hướng dẫn và giúp đỡ nhân dân hơn nữa trong việc sản xuất và tiết kiệm, để cải thiện đời sống của bộ đội và nhân dân, để làm cho dân giàu, nước mạnh. Có như thế nhân dân mới càng thấy Chính phủ hết lòng hết sức phục vụ nhân dân, Chính phủ là Chính phủ của nhân dân. Như thế, nhân dân sẽ càng hăng hái đoàn kết và kháng chiến”.

Cùng ngày, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Xalăng Xalù!, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 50. Tác giả đả kích thói tuyên truyền hoang lừa bịp của thực dân Pháp đối với cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Tiêu biểu là lời tuyên bố của tướng Xalăng (11-2-1952) là giữ lấy Hòa Bình “vì xứ Mường là một nơi rất quan trọng cho quân sự, chính trị và kinh tế của Pháp”. Nhưng chỉ sau 13 ngày thất bại ở Hòa Bình, Xalăng lại tuyên bố “Hòa Bình không quan trọng nữa”. Tác giả rút ra kết luận:

Xa lăng xù lù

Càng nói, càng ngu

Ta đánh mạnh, đánh mãi

Giặc thất bại lu bù”.

- Ngày 21: Bài viết của Người: Nam nữ bình quyền, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2039, đưa ra những số liệu về phụ nữ Liên Xô tham gia ở các ngành khoa học, giáo dục, ở các cấp chính quyền... để chứng tỏ Liên Xô đang thực hiện quyền bình đẳng nam nữ. ở Việt Nam, phụ nữ từ già đến trẻ đều xung phong trong mọi việc kháng chiến cứu nước, “vì vậy, tương lai phụ nữ ta cũng rất vẻ vang và ở nước ta nam nữ bình quyền cũng dần dần thực hiện đầy đủ”.

- Ngày 27: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Chính sách dân tộc, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 51.

Tác giả chỉ rõ “Chính sách dân tộc của Đảng, của Mặt trận, của Chính phủ là: Giúp đỡ đồng bào miền núi tiến bộ về mọi mặt". Qua trích dẫn nội dung một vài bức thư của cán bộ dân tộc, ai cũng viết nhờ Bác, đoàn thể săn sóc mọi mặt, được học tập nhận thấy sai sót của mình và hứa sẽ sửa chữa, gương mẫu, tích cực làm mọi việc có lợi cho kháng chiến, Người khẳng định: Họ viết được như vậy “đó là kết quả tốt đẹp đầu tiên của chính sách dân tộc của Đảng, Mặt trận và Chính phủ”.

- Ngày 29: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Nạn tham ô ở Mỹ, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2044. Tác giả dẫn chứng một vài vụ việc cụ thể để tố cáo các thủ đoạn tham ô của bọn tư bản và giới cầm quyền Mỹ. Bài báo kết luận: “Khác với chế độ tư bản, chính quyền nhân dân phải tẩy trừ triệt để nạn tham ô, chính quyền nhân dân phải trong sạch”.

- Trong tháng 3:

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới đồng bào, chiến sĩ và cán bộ cả nước giải thích về kế hoạch thi đua tăng gia sản xuất và tiết kiệm. Người nhấn mạnh: “Kế hoạch này là một kế hoạch rất dân chủ, rất thiết thực, rất ích nước lợi dân”, và việc thực hiện kế hoạch này “chẳng những có ý nghĩa kinh tế to lớn, mà lại có ý nghĩa chính trị to lớn”.

Người yêu cầu cán bộ các ngành, các đơn vị, từ trung ương đến xã phải nghiên cứu rất kỹ lưỡng, phải hiểu biết rất rõ ràng kế hoạch này, sau đó phải giải thích tuyên truyền cho mọi chiến sĩ, mọi người thấm nhuần kế hoạch, để “thực hiện kế hoạch cho kỳ được”.

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài: Thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí, chống bệnh quan liêu. Bài viết gồm ba phần:

Phần thứ nhất: Tiết kiệm. Giải đáp các câu hỏi: Tiết kiệm là gì? Vì sao phải tiết kiệm? Tiết kiệm những gì? Ai cần phải tiết kiệm?

Phần thứ hai: Phải tẩy sạch nạn tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu. Giải thích các nội dung: tham ô và những biểu hiện tham ô trong cán bộ và nhân dân; lãng phí và những hình thức lãng phí; bệnh quan liêu, nguồn gốc của nạn tham ô và lãng phí.

Phần thứ ba: Tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu là kẻ thù của nhân dân. Đề cập đến các vấn đề: Tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu là kẻ thù của nhân dân; đấu tranh chống tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu là cách mạng, là dân chủ.

Trong phần kết luận, Người trích dẫn một số ý kiến của Lênin và Xtalin nói về vấn đề tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí và chống bệnh quan liêu.

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho các đại biểu dự Hội nghị cán bộ chính quyền toàn quốc lần thứ năm, yêu cầu các đại biểu về địa phương phải làm tốt ba việc: Đó là:  Tổ chức những lớp huấn luyện ngắn ngày, giúp cho cán bộ từ khu đến xã thấm nhuần chính sách sản xuất và tiết kiệm (chống tham ô, lãng phí, chống bệnh quan liêu), tức là thật sự tự phê bình và phê bình. Mở cuộc vận động giải thích tuyên truyền sâu và rộng khắp. Giúp dân đặt kế hoạch và ký kết thi đua.

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Trung đoàn 64 báo tin đã nhận được báo cáo và quà của đơn vị.

Người khen trung đoàn đã “dũng cảm trong lúc đánh giặc, nhất là biết dân vận trong ngày thường”. Và căn dặn đơn vị phải “tăng cường đoàn kết nội bộ, kiên quyết chấp hành mệnh lệnh, đoàn kết giữa quân và dân, cố gắng tiến bộ mãi, chớ vì thắng mà kiêu, chớ chủ quan khinh địch”.

* Tháng 3- 1953

- Ngày 1: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Đảng ta là một đảng tiên phong anh dũng, đăng báo Nhân dân, số 97, khái quát lịch sử đấu tranh, trưởng thành của Đảng từ khi thành lập đến bấy giờ cùng với những thành tích mà Đảng và nhân dân ta đã giành được, nguyên nhân của những thắng lợi đó. Cuối cùng, Người đề ra nhiệm vụ cho toàn thể cán bộ, đảng viên.

- Ngày 2: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Vì sao giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo cách mạng, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2284. Bài báo giải thích: Giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo cách mạng vì, đó là giai cấp kiên quyết nhất, triệt để nhất, có tổ chức, có kỷ luật; là giai cấp tiên tiến nhất trong sức sản xuất, gánh trách nhiệm đánh đổ tư bản và đế quốc để xây dựng một xã hội mới; là giai cấp có thể thấm nhuần một tư tưởng cách mạng nhất tức là chủ nghĩa Mác - Lênin. Bài báo kết luận: Về mặt chính trị, tư tưởng, tổ chức và hành động, giai cấp công nhân đều giữ vai trò lãnh đạo.

- Ngày 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự và đọc diễn văn khai mạc tại lễ kỷ niệm hai năm ngày Đảng ta ra hoạt động công khai và ngày thành lập Mặt trận Liên Việt.

Sau khi khái quát những thắng lợi to lớn của nhân dân các nước Liên Xô, Trung Quốc đã giành được trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và công cuộc giúp Triều chống Mỹ, Người nêu lên những tiến bộ của quân và dân ta đã đạt được trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, những yêu cầu của tình hình và nhiệm vụ mới mà toàn Đảng, toàn dân ta phải thực hiện trong năm 1953.

Phần cuối diễn văn, Người chỉ rõ: "Với lực lượng nhân dân ta, bộ đội ta, với tinh thần kiên quyết từ trên xuống dưới, từ dưới lên trên, với lực lượng hòa bình thế giới, với lực lượng ngày càng phát triển, càng mạnh mẽ của các nước bạn, thì cuộc kháng chiến của ta phải trường kỳ, gian khổ, nhưng nhất định thắng lợi".

- Ngày 6: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chia buồn tới Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô, Chính phủ và nhân dân Liên Xô về việc đồng chí Xtalin từ trần.

Người ký lệnh gửi các cơ quan, công xưởng, trường học, đơn vị bộ đội, để tang Xtalin năm ngày, đình chỉ mọi cuộc vui chơi trong thời gian đó.

Cùng ngày, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Nhân ngày Quốc tế phụ nữ, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 98, nêu khái quát về lịch sử ngày Quốc tế phụ nữ, những thành tích của phụ nữ Liên Xô, Trung Quốc và Việt Nam trong phong trào đấu tranh bảo vệ hòa bình thế giới, bảo vệ phụ nữ. Đồng thời, Người cũng nêu lên những thành tích của phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến và đề ra những yêu cầu, nhiệm vụ của phụ nữ trong cuộc vận động quần chúng triệt để giảm tô, thực hiện giảm tức.

- Ngày 9: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Giai cấp nông dân, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu Quốc, số 2289. Bài báo phân tích thành phần, vị trí và vai trò của giai cấp nông dân trong cuộc kháng chiến của nhân dân ta. Họ là "quân chủ lực của cách mạng", là thành phần "đóng góp nhiều nhất", "hy sinh nhiều nhất" trong kháng chiến. Đồng thời, bài báo cũng chỉ rõ những hạn chế của nông dân là "vì hoàn cảnh kinh tế lạc hậu, mà nông dân thường có tính thủ cựu, rời rạc, tư hữu". "Cho nên giai cấp công nhân phải đoàn kết họ, giúp đỡ họ, và lãnh đạo họ vì họ là một lực lượng rất to lớn vững chắc. Thế là công nông liên minh".

- Ngày 10: Lúc 18 giờ, tại một địa điểm ở Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta dự lễ truy điệu đồng chí Xtalin, do Chính phủ, Ban Thường trực Quốc hội, ủy ban Liên Việt toàn quốc và Trung ương Đảng Lao động Việt Nam tổ chức.

Phát biểu tại buổi lễ, Người nêu rõ những đóng góp của Xtalin đối với nhân dân Liên Xô và phong trào cộng sản quốc tế. Đồng thời, Người nhấn mạnh nhiệm vụ của toàn thể nhân dân ta là đoàn kết xung quanh Đảng Cộng sản và nhân dân Liên Xô, tỉnh táo đề phòng trước mọi âm mưu của bọn đế quốc và thù địch.

Cùng ngày, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Một đảng vô cùng to lớn, mạnh mẽ, ký bút danh C.B., đăng báo Nhân dân, số 99, giới thiệu sự trưởng thành và lớn mạnh của Đảng Cộng sản Liên Xô từ Đại hội I (1898) đến Đại hội XIX (1952); tình đoàn kết đấu tranh của hơn 50 Đảng Cộng sản, Công nhân và Lao động các nước. Bài báo kết luận: Đảng Cộng sản Liên Xô là một đảng vô cùng to lớn và mạnh mẽ.

- Ngày 21: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Mèo đẻ ra trứng, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 102. Bài báo viết về dư luận ở Pháp trước những thất bại của quân viễn chinh Pháp trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Đặc biệt qua câu chuyện Mèo đẻ ra trứng của báo Nhân đạo, dẫn lời của tướng Xalăng nói rằng: "Y sẽ thắng lợi nếu nhân dân Việt Nam đồng tình với y". Nhưng ngoài lũ chó săn phản nước như bọn Bảo Đại, thì người Việt Nam ai mà đồng tình với bọn thực dân cướp nước như bọn Xalăng. Thật là:

"Mèo đâu đẻ trứng xưa nay?

Dân ta ai chẳng ghét bầy thực dân!".

- Ngày 23: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Giai cấp tiểu tư sản, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2299, nêu rõ: giai cấp tiểu tư sản bao gồm trí thức, các nhà công nghệ, những người làm nghề tự do, công chức... Nói chung họ cũng bị đế quốc và phong kiến áp bức, có học thức, nhạy bén về chính trị, dễ tiếp thu sự giáo dục của cách mạng và dễ đi với cách mạng, là một đồng minh quan trọng của giai cấp công nhân. Tuy nhiên, họ cũng có hạn chế là hay dao động. Giai cấp công nhân phải tuyên truyền, tổ chức, giúp đỡ để họ trở thành một động lực quan trọng của cách mạng.

- Ngày 26: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Cột dây thép, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 103. Thông qua sự việc: có một cột dây thép bị mối ăn, ngả xuống cạnh một làng, thanh niên, phụ lão trong làng thấy vậy, xung phong ra trồng lại. Tác giả muốn nhắc nhở: Bảo vệ của công là bổn phận của mọi công dân.

- Ngày 27: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Giai cấp tư sản dân tộc, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2302. Bài báo viết: Giai cấp tư sản dân tộc vừa bị đế quốc, phong kiến ngăn trở nên cũng muốn chống đế quốc và phong kiến, vừa là giai cấp bóc lột nên cũng sợ giai cấp bị bóc lột đấu tranh. Về kinh tế ít nhiều họ cũng dính líu với địa chủ phong kiến; đối với cải cách ruộng đất họ còn do dự. Vì thế giai cấp tư sản dân tộc vừa muốn cách mạng, vừa muốn thỏa hiệp. Do đó, giai cấp công nhân cần phải vừa đoàn kết, vừa đấu tranh với họ để bảo vệ quyền lợi của mình và phát huy tác dụng cách mạng của họ.

Tác giả kết luận: Dù đặc điểm khác nhau, tác dụng khác nhau song trong công cuộc kháng chiến, trong cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, các giai cấp đều có lợi ích chung, mục đích chung, nên cần đoàn kết lại thành Mặt trận dân tộc thống nhất mạnh mẽ, dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân và chính đảng của họ. Như thế thì kháng chiến nhất định thắng lợi, kiến quốc nhất định thành công.

- Trong tháng:

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với lớp chỉnh Đảng Trung ương khóa II. Sau khi phân tích những mối quan hệ giữa lợi ích riêng và lợi ích chung, giữa gia đình và tập thể, giữa cái "thiện" và cái "ác" trong mỗi con người, quan niệm về chữ "tình", chữ "hiếu" của người cách mạng..., Người chỉ rõ: Người cán bộ cách mạng phải "hy sinh cái nhỏ cho cái lớn", "hy sinh cái riêng cho cái chung", "Giữa lợi ích riêng và lợi ích chung phải chọn lấy một. Mà phải chọn cái ích chung". "Theo con đường thiện thì khó nhọc, nhưng vẻ vang"... Người cũng chỉ ra những biện pháp để đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân là: Phải học tập, phải học hỏi quần chúng, phải thật thà tự phê bình và phê bình, cái bí quyết thành công là có quyết tâm...

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với Hội nghị cán bộ Liên hiệp phụ nữ toàn quốc bàn về vấn đề phát động quần chúng nông dân. Người phân tích về chủ trương, hình thức, biện pháp tiến hành cuộc phát động quần chúng nhằm triệt để giảm tô, thực hiện giảm tức và vai trò của phụ nữ trong cuộc vận động đó.

Người kết luận: "Phát động quần chúng thành công thì nông dân được ruộng đất, được ấm no và phụ nữ được giải phóng. Phát động quần chúng thì bồi dưỡng được nông dân, đẩy mạnh mọi mặt công tác kháng chiến kiến quốc".

+ Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Đồng chí Xtalin người bạn vĩ đại của nhân dân Việt Nam, đăng trên tạp chí Vì một nền hòa bình lâu dài, vì một nền dân chủ nhân dân, số tháng 3-1953 của Cục Thông tin quốc tế. Trong bài có đoạn:"Chính Cách mạng Tháng Mười vĩ đại do Lênin và Xtalin lãnh đạo, đã thức tỉnh và cổ vũ nhân dân Việt Nam, cũng như các dân tộc bị áp bức khác, kiên quyết đấu tranh chống bọn đế quốc áp bức".

* Tháng 3- 1954

- Ngày 1: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Rượu cồn và dân Pháp, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 169. Qua số liệu thống kê, bài báo phản ánh tệ nạn uống rượu của người Pháp, nhưng vì lợi nhuận "cốt cho đầy túi tham"thực dân Pháp vẫn không ngăn cản tệ nạn này, làm cho hại người, hại của, ảnh hưởng đến nòi giống và sinh tồn.

- Ngày 3: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Lực lượng cộng sản ở châu Âu, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2545.

Bài báo cho biết: tờ Times (Thời báo) - một tờ báo tư sản lớn nhất ở Anh và Tây Âu - vừa mở một cuộc điều tra số lượng cộng sản ở châu Âu (Pháp, ý, Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ, Bồ Đào Nha) thì thấy rằng, lực lượng cộng sản ở các nước tư bản ngày càng phát triển mạnh.

- Ngày 5: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Chiến sĩ gương mẫu, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2546. Bài báo nêu gương một số cán bộ trong công tác phát động quần chúng thực hiện tốt chính sách ruộng đất của Đảng và Chính phủ.

- Ngày 6: Hai bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 170.

+ Trong bài Chống nạn giấy tờ, Người nêu rõ những khuyết điểm mà cán bộ ta mắc phải như: Giấy tờ quá nhiều, quá dài; quá chậm trễ; không đúng nguyên tắc; cách làm luộm thuộm, kém giữ bí mật... Đồng thời, Người vạch ra nguyên nhân của những khuyết điểm trên là do "không sát thực tế, không gần gũi quần chúng", "không lo việc làm phải ăn khớp với lời nói", "không theo dõi, đôn đốc giúp đỡ địa phương, không kiểm tra công việc thực tế". Người cũng chỉ ra cách chống nạn giấy tờ là phải "thiết thực phụ trách công tác thực tế", "gần gũi quần chúng", mở rộng dân chủ, thật thà tự phê bình và phê bình. Kết luận, Người viết: "Nhân dân rất mong cán bộ thi đua tiễu trừ triệt để bệnh giấy tờ và đôn đốc cấp dưới cũng thi đua như vậy. Đó là một cách để thực hiện cần, kiệm, liêm, chính".

+ Trong bài Hội nghị và hội nghị, Người nêu lên sự lừa bịp, tráo trở của Chính phủ Pháp. Tại hội nghị này thì Pháp tuyên bố đang tìm cách chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam, nhưng cũng lúc đó, tại hội nghị khác, chúng lại tìm mọi cách câu kết với bọn bù nhìn bán nước hòng mở rộng chiến tranh ở Việt Nam... Cuối cùng, Người khuyên nhân dân ta không được chủ quan, luôn luôn giữ thế chủ động, "giữ chủ động tức là nắm phần thắng lợi".

- Ngày 8: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Sự "giúp đỡ" của Mỹ, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2548. Bài báo lên án Mỹ âm mưu gây chiến tranh và muốn làm chủ thế giới. Nhưng Mỹ không đủ binh lính rải khắp nơi. Vì thế Mỹ đã bỏ ra hàng trăm tỷ đồng để "giúp đỡ" các chính phủ phản động tổ chức, lập ra các quân đội tay sai làm bia đỡ đạn cho chúng.

- Ngày 11: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Những quả bom chính trị, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 171, trích dẫn những nhận xét của các báo Pháp về câu trả lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh với một nhà báo Thụy Điển, trong đó Người nêu rõ: Nhân dân Việt Nam và Chính phủ Việt Nam sẵn sàng đàm phán với Chính phủ Pháp, nếu họ thật sự tôn trọng quyền độc lập của nhân dân Việt Nam và muốn thương lượng để chấm dứt chiến tranh. Báo tư sản cho rằng: "Điều này như quả bom rơi vào đám bù nhìn làm chúng hoảng sợ".

Tác giả kết luận:

"Thật sự độc lập, hòa bình

Là bom tiêu diệt bù nhìn Việt gian".

- Trước ngày 13: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho cán bộ, chiến sĩ ở mặt trận Điện Biên Phủ. Toàn văn bức thư như sau:

“Các chú sắp ra trận. Nhiệm vụ các chú lần này rất to lớn, khó khăn, nhưng rất vinh quang.

Các chú vừa được chỉnh quân chính trị và chỉnh huấn quân sự, và đã thu được nhiều thắng lợi về tư tưởng và chiến thuật, kỹ thuật. Nhiều đơn vị cũng đã đánh thắng trên các mặt trận. Bác tin chắc rằng các chú sẽ phát huy thắng lợi  vừa qua, quyết tâm vượt mọi khó khăn gian khổ để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang sắp tới.

Bác chờ các chú báo cáo thành tích để thưởng những đơn vị và cá nhân xuất sắc nhất.

Chúc các chú thắng to.

Bác hôn các chú.”

- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng gửi điện tới toàn thể cán bộ và chiến sĩ ở mặt trận Điện Biên Phủ.

Người khen ngợi quân đội ta đã chiến thắng hai trận đầu tiên ở Điện Biên Phủ; nêu rõ ý nghĩa lịch sử của chiến dịch cả về quân sự và chính trị và nhắc nhở quân đội ta "phải cố gắng, chiến đấu dẻo dai, bền bỉ, chớ chủ quan khinh địch, giành toàn thắng cho chiến dịch này".

- Ngày 21: Ba bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 173:

+ Bài Kế hoạch "L - "N, nêu những thất bại của quân đội Pháp từ ngày 1-1 đến ngày 10-3-1954 trên chiến trường Việt Nam, đặc biệt là trên mặt trận đánh giao thông vận tải (Kế hoạch "đánh què giặc" của ta), Người báo trước: Kế hoạch Nava của địch đã thất bại một phần và nhất định sẽ thất bại hoàn toàn vì ta đã đánh cho "Kế hoạch Nava què hóa ra Kế hoạch "L - "N".

+ Bài Con rắn Mỹ, vạch trần mâu thuẫn giữa thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Một mặt, Mỹ giúp tiền bạc và vũ khí cho Pháp trong chiến tranh Đông Dương; mặt khác, Mỹ lại tìm cách moi ruột Pháp. Cuối bài báo, Người động viên quân và dân ta cố gắng để trong năm 1954, quân đội ta "Mã đáo thành công".

+ Trong bài: Lênin dạy, có đoạn: "Phải có một quân đội đánh giỏi và một hậu phương vững chắc. Mỗi một người công nhân, mỗi một người nông dân đều phải biết đánh giặc. Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng".

- Ngày 26: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Bệnh điên nguyên tử, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2561. Bài viết đưa tin: Mỹ hay đưa bom nguyên tử ra dọa thế gian, nhưng chính người Mỹ đã mắc bệnh sợ bom nguyên tử trước tiên. Bởi vì ở ngay tại nước Mỹ thường xảy ra báo động giả. Đêm đêm, mọi người đang ngủ say thì bất thình lình còi rú và hàng triệu người phải chạy xuống hầm trú ẩn. Điều ấy xảy ra luôn, làm cho nhân dân Mỹ nơm nớp lo sợ và điên đầu.

Cùng ngày, bài viết của Người: Luân Đôn, ký bút danh C.B, đăng báo Nhân dân, số 174. Bài báo vạch trần chính sách phản động của Chính phủ Anh, theo Mỹ, chạy đua vũ trang, làm cho đời sống nhân dân lao động Anh nghèo khổ, dịch bệnh, tai nạn xảy ra mà không có tiền chạy chữa. Thế là đế quốc Anh:

"Có tiền chuẩn bị chiến tranh,

Không tiền để cứu nhân dân nghèo nàn".

- Đầu năm 1954: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm đồng chí Vi Quốc Thanh - Trưởng  đoàn cố vấn quân sự Trung Quốc, nhưng không gặp. Hôm sau, Người đã gửi thư là một bài thơ bằng chữ  Hán cho đồng chí Vi Quốc Thanh, dịch như sau:

Trăm dặm tìm không gặp cố nhân,

Mây đèo dẫm vỡ, ngựa chồn chân.

Đường về chợt gặp cây mai núi,

Mỗi đoá hoa vàng, một nét xuân.

Dưới có chú thích nhỏ của tác giả: “Bách lý (trăm dặm) thực tế có 64 dặm”.

Còn nữa

Huyền Trang (tổng hợp)

 

Chủ tịch Hồ Chí Minh với những sự kiện trong Tháng Ba
qua các năm (giai đoạn 1955-1969) (phần 4)

* Tháng 3-1955

- Ngày 2: Trong bài Nhân dân Lào quyết tâm đập tan những mưu mô xâm lược, phá hoại hoà bình của tên hiếu chiến Đalét ở Lào, bút danh T.L., đăng báo Nhân dân, số 365, Người vạch rõ những hoạt động đen tối của Đalét, Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ, âm mưu lôi kéo Chính phủ Lào tham gia những hoạt động vũ trang của Khối quân sự Đông Nam á, chống lại nhân dân Lào, gây tình hình căng thẳng ở Đông Dương và khu vực.

- Ngày 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp và đọc Lời khai mạc Hội nghị lần thứ Bảy (mở rộng) Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam. Sau khi điểm qua những sự kiện quan trọng của tình hình thế giới và trong nước, những cố gắng của toàn Đảng, toàn dân ta trong công cuộc hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục kinh tế, từng bước ổn định đời sống kinh tế, xã hội, Người đề ra một số nhiệm vụ quan trọng mà Hội nghị cần tập trung nghiên cứu, giải quyết: Lãnh đạo cuộc đấu tranh củng cố hoà bình, thực hiện thống nhất nước nhà bằng tổng tuyển cử tự do; củng cố miền Bắc về mọi mặt và đẩy mạnh cuộc đấu tranh ở miền Nam; củng cố và mở rộng Mặt trận Dân tộc thống nhất trong cả nước; kiện toàn cơ quan lãnh đạo của Đảng và xây dựng lề lối làm việc khoa học, nâng cao ý thức tổ chức kỷ luật, đạo đức cách mạng cho toàn thể cán bộ và đảng viên.

Bài viết Người cán bộ cách mạng, bút danh C.B., đăng báo Nhân dân, số 366. Người nêu lên tầm quan trọng của việc rèn luyện đạo đức cách mạng: "Mọi việc thành hay là bại, chủ chốt là do cán bộ có thấm nhuần đạo đức cách mạng, hay là không". Người nêu tóm tắt nội dung của đạo đức cách mạng: "Nhận rõ phải, trái. Giữ vững lập trường. Tận trung với nước. Tận hiếu với dân". Người nêu lên một số tấm gương về đạo đức cách mạng và phê phán một số biểu hiện "thờ ơ với đạo đức cách mạng" dẫn đến mắc nhiều khuyết điểm sai lầm. Người viết: "Để sửa chữa, cần phải học tập lý luận, trau dồi đạo đức, nhận rõ điều gì là phải, thì cố gắng làm, điều gì là trái thì kiên quyết tránh. Phải hiểu rằng bổn phận của người cán bộ cách mạng là suốt đời hết lòng hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Phải cố gắng thực hiện cho kỳ được: Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Cách sửa chữa tốt nhất và quý nhất là thật thà tự phê bình và phê bình".  

- Ngày 4: Bài viết Nhân sinh thất thập cổ lai hy bút danh C.B., đăng báo Nhân Dân, số 367. Sau khi nêu số liệu về người cao tuổi ở Liên Xô, ở Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng bí quyết sống lâu là ăn uống điều độ, làm việc chăm chỉ và sống ở nơi không khí trong lành. Người kết luận:

"Xa xỉ thì nhiều bệnh

Cần kiệm thì sống lâu".

- Ngày 8: Trong bài 8 tháng 3, bút danh C.B., đăng báo Nhân Dân, số 371. Người kêu gọi phụ nữ Việt Nam phát huy tinh thần Ngày Quốc tế Phụ nữ hăng hái tham gia phong trào thi đua xây dựng lại đất nước, tích cực đấu tranh thực hiện thống nhất Tổ quốc và sôi nổi hưởng ứng phong trào chống chiến tranh đế quốc, bảo vệ hoà bình thế giới.

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các đại biểu dự Hội nghị những người Công giáo yêu Tổ quốc, yêu hoà bình. Dự hội nghị có 191 đại biểu, trong đó có 46 linh mục, 8 tu sĩ và 137 giáo dân. Người nói với các đại biểu về chính sách tự do tín ngưỡng, chính sách ruộng đất và chính sách đại đoàn kết. Cuối buổi, Người chụp ảnh kỷ niệm cùng các đại biểu.

- Ngày 9: Tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các đại biểu dự Hội nghị Công giáo. Người nói chuyện với các đại biểu về chính sách tôn giáo của Đảng và Chính phủ, về nhiệm vụ cải cách ruộng đất, khôi phục kinh tế và lên án chính quyền cũ lôi kéo, dụ dỗ, cưỡng bức giáo dân di cư vào miền Nam. Người căn dặn các đại biểu phải động viên giáo dân tích cực xây dựng quê hương đất nước và xây dựng khối đoàn kết toàn dân.

- Ngày 12: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp và đọc Lời bế mạc Hội nghị lần thứ Bảy (mở rộng) Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá Hội nghị Trung ương đạt kết quả tốt. Hội nghị đã phân tích sâu sắc và toàn diện tình hình thế giới và trong nước để đề ra những nội dung công tác thích hợp. Về phương pháp lãnh đạo, Hội nghị Trung ương nhận thấy phải bám sát hơn nữa thực tế cuộc sống, phải mở rộng dân chủ, thống nhất và tập trung. Cán bộ, đảng viên phải không ngừng học tập lý luận và thực hiện tự phê bình và phê bình, nhất là phê bình từ dưới lên để nâng cao trình độ và năng lực công tác. Người nhấn mạnh công tác xây dựng khối đoàn kết: “Ngày nay, sự đoàn kết trong Đảng là quan trọng hơn bao giờ hết, nhất là sự đoàn kết chặt chẽ giữa các cán bộ lãnh đạo”.

- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu phong trào hoà bình Pháp do bà Yvơ Phácgiơ dẫn đầu sang thăm hữu nghị nước ta.

Người cảm ơn đoàn đại biểu và đánh giá cao tình đoàn kết giữa nhân dân hai nước Việt Nam và Pháp. Sức mạnh của tình đoàn kết đó đã góp phần giúp cho cuộc đấu tranh đòi chấm dứt chiến tranh xâm lược ở Việt Nam thành công; cũng nhờ sức đoàn kết đó, sự nghiệp củng cố hoà bình sẽ thắng lợi. Người nhờ các đại biểu chuyển lời chào và cảm ơn của nhân dân Việt Nam tới nhân dân Pháp, đặc biệt là các chiến sĩ hoà bình nước Pháp.

- Ngày 19: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho học sinh Trường Sư phạm miền núi Trung ương nhân ngày khai trường. Người chỉ rõ ý nghĩa và tầm quan trọng của việc nâng cao trình độ văn hoá cho đồng bào miền núi. Người căn dặn anh chị em học sinh phải đoàn kết, thương yêu nhau như anh em một nhà và cố gắng học tập để góp phần xây dựng quê hương, đất nước.

- Ngày 20: Tham gia Đoàn Chủ tịch và đọc Lời chào mừng kỳ họp thứ tư Quốc hội khoá I, Người nhiệt liệt chào mừng các đại biểu Quốc hội và dành những tình cảm trìu mến nhất đối với các đại biểu miền Nam. Người chỉ rõ những nội dung công tác quan trọng Quốc hội cần thảo luận và thực hiện trong thời gian tới. Người nói: "Quốc hội là tiêu biểu ý chí thống nhất của dân tộc ta, một ý chí sắt đá không gì lay chuyển nổi. Phiên họp này lại nêu cao ý chí đó: quyết tâm đấu tranh và quyết tâm thắng lợi".

- Ngày 22: Trong bài Quốc hội ta và "Quốc hội" chúng, bút danh C.B., đăng báo Nhân dân, số 385, Người chỉ rõ Quốc hội ta là do toàn thể dân chúng bầu ra. Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất của nhân dân. Còn cái gọi là "Quốc hội lâm thời" ở miền Nam do chính quyền Mỹ - Diệm đặt ra chỉ là công cụ quyền lực của một chính phủ độc tài. "Quốc hội lâm thời" sẽ có 257 "đại biểu" nhưng chỉ có 99 người thông qua bầu cử. Số còn lại là do sắp đặt sẵn.

- Ngày 26: Đọc Lời phát biểu tại phiên họp bế mạc kỳ họp thứ Tư Quốc hội khoá I, Người đánh giá cao kết quả của kỳ họp và tin tưởng Quốc hội, Chính phủ đoàn kết nhất trí sẽ làm trọn được những trọng trách mà nhân dân đã giao phó. Người nói: "Chế độ ta là chế độ dân chủ, tức là nhân dân là người chủ, mà Chính phủ là người đày tớ trung thành của nhân dân. Chính phủ chỉ có một mục đích là: Hết lòng hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân".

Tối, cùng Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng tiếp và mời cơm thân mật Tổng đại diện nước Cộng hoà Pháp tại Hà Nội Giăng Xanhtơny, Người bày tỏ nguyện vọng của nhân dân Việt Nam mong muốn hợp tác với người Pháp trong tình đoàn kết, hữu nghị và tôn trọng chủ quyền dân tộc của nhau. Người nói: "Sự thật hiển nhiên là về các mặt kinh tế, văn hoá và khoa học, tóm lại, về tất cả những gì không phải là sự phục sinh của chủ nghĩa thực dân, thì chúng tôi luôn luôn mong muốn sự hợp tác rất chặt chẽ với nước Pháp. Thật đáng tiếc là ông đã không làm cho đồng bào của ông hiểu được điều ấy".

- Ngày 30: Trong bài Năm nguyên tắc lớn, bút danh C.B., đăng báo Nhân dân, số 393., Người nêu rõ: Nhân dân ba nước Việt Nam, Lào, Campuchia đã bày tỏ sự ủng hộ Năm nguyên tắc cùng tồn tại hoà bình mà Chính phủ Trung Quốc, Ấn Độ và Miến Điện đã tuyên bố.

- Trong tháng 3

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Hội nghị giáo dục toàn quốc. Người ân cần thăm hỏi các đại biểu về dự hội nghị, nhắc nhở công tác giáo dục phải bám sát thực tiễn phong trào cách mạng và đời sống của quần chúng, phải dựa vào kinh nghiệm và sự ủng hộ của nhân dân. Về chức năng cao quý của người cán bộ giáo dục, Người viết: "Trách nhiệm nặng nề và vẻ vang của người thầy học là: Chăm lo dạy dỗ con em của nhân dân thành người công dân tốt, người lao động tốt, người chiến sĩ tốt, người cán bộ tốt của nước nhà".

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện với các đại biểu dự Hội nghị cán bộ toàn quốc họp tại Hà Nội để quán triệt Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ Bảy. Người nhắc nhở các đại biểu phải phát động phong trào cách mạng trong quần chúng, hăng hái thi đua lao động sản xuất, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cải cách ruộng đất, đấu tranh bảo vệ hoà bình, thực hiện thống nhất Tổ quốc... Người nói: "Phải nghiên cứu kỹ càng đường lối của Đảng và Chính phủ, gần gũi và học tập nhân dân, thiết thực chăm lo đến đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, theo đúng đường lối quần chúng".

* Tháng 3- 1956

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Hội nghị liên hoan chiến sĩ thi đua nông nghiệp và đại biểu các tổ đổi công gương mẫu toàn miền Bắc. Người chỉ rõ: "Tăng gia sản xuất phải đi đôi với tiết kiệm. Tiết kiệm phải đi đôi với tăng gia sản xuất"; Động lực chính là thanh niên và bộ đội; "Thanh niên và bộ đội phải như đầu tàu của phong trào thi đua trong nông nghiệp"; "Muốn tăng gia sản xuất phải thi đua, phải đấu tranh chống bão lụt, hạn hán..., phải cải tiến kỹ thuật, phải học hỏi và trao đổi kinh nghiệm"...

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm xã Trung Kính thuộc quận Đống Đa, Hà Nội. Người thăm một số gia đình và nói chuyện với nhân dân địa phương, khen ngợi xã đã làm tốt công tác cải cách ruộng đất và căn dặn cán bộ xã: “Phải gần gũi nhân dân, phải lo lắng đến đời sống của nhân dân, làm thế nào cho nhân dân sung sướng, có cơm no áo ấm. Như thế mới là hết lòng với Đảng, với nhân dân”.

Tại câu lạc bộ thanh niên của xã, Người căn dặn: "Thanh niên lao động không những phải xung phong làm gương mẫu cho thanh niên khác mà còn phải đoàn kết và dắt dìu mọi thanh niên khác làm cho ai nấy cùng xung phong gương mẫu, tích cực công tác như mình mới được".

- Ngày 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng Quốc vương Cao Miên Suramarít nhân dịp lễ đăng quang của Quốc vương.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt giải thưởng một lá cờ danh dự cho địa phương đạt thành tích xuất sắc nhất trong cuộc thi đắp đê phòng chống lụt, dự định tổ chức từ ngày 3-3 đến ngày 19-5-1956. Tiêu chuẩn thi đua là:

1. Hoàn thành kế hoạch, bảo đảm thời gian và kỹ thuật.

2. Tăng năng suất, vượt mức kế hoạch đề ra.

3. Hạ giá thành sản phẩm và tiết kiệm nhất.

- Ngày 4: Trong bài Thư gửi đồng chí Pinô, Ngoại trưởng Pháp, bút danh C.B., đăng báo Nhân dân, số 731, Người nêu ra những lời phát biểu của các nghị viên Pháp trong cuộc họp Thượng nghị viện ngày 23-2-1956 về Việt Nam. Nhiều nghị viên cho rằng chính quyền Ngô Đình Diệm ở miền Nam Việt Nam quá yếu kém và bị cô lập; phần lớn nhân dân miền Nam và các tôn giáo đều chống Ngô Đình Diệm. Chính phủ Pháp mong muốn có quan hệ thân thiện với Việt Nam Dân chủ Cộng hoà với điều kiện có lợi cho cả hai bên... Người khẳng định: Nhân dân và Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa luôn luôn quý mến nhân dân Pháp, sẵn sàng quan hệ thân thiện với nước Pháp trên nguyên tắc bình đẳng và hai bên cùng có lợi.

- Ngày 7: Bài viết Cán bộ chuyên môn, bút danh C.B., đăng báo Nhân dân, số 734. Người viết: “Một điều mà các nước tư bản chú ý nhất trong kế hoạch 5 năm lần thứ Sáu của Liên Xô là vấn đề cán bộ chuyên môn, vì họ biết rằng: Trong cuộc thi đua hòa bình, vấn đề cán bộ sẽ quyết định ai thắng, ai bại".

Người dẫn ý kiến ở nước Pháp, Mỹ, Anh than phiền rằng họ thiếu cán bộ chuyên môn, do thiếu trường, thiếu thầy. Bài báo cho biết ở Liên Xô, số cán bộ chuyên môn có rất nhiều, hơn tất cả số cán bộ chuyên môn của Anh, Pháp, ý và các nước tư bản Tây Âu cộng lại và khẳng định trí thức ở các nước xã hội chủ nghĩa rất được coi trọng.

- Trước ngày 14: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm phòng triển lãm nông nghiệp toàn quốc. Người tỏ ý hài lòng, khen cuộc triển lãm đã thể hiện được sự giàu có của đất nước, sức lao động sáng tạo của nông dân; Ban tổ chức và những người phục vụ triển lãm có nhiều cố gắng.

- Ngày 17: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Nhi đồng cũng là chiến sĩ, bút danh C.B., đăng báo Nhân dân, số 744. Tác giả nêu gương hai em: Ngô Văn Bình, 14 tuổi, ở phố Hàm Long (Hà Nội) và em Lê Sĩ Cừ, 13 tuổi, ở xã Hoằng Phú (Thanh Hoá), ngoài giờ học đã tham gia trồng rau đạt năng suất cao. Kinh nghiệm của hai em được phổ biến ở nhiều nơi và đã được Bác Hồ khen thưởng.

Cùng với những thành tích của các em thiếu nhi, phụ lão cũng có nhiều tấm gương tiêu biểu như cụ Trần Kiên 72 tuổi, và anh hùng Hoàng Hanh, 69 tuổi v.v..

Tác giả kết luận:

"Nông dân đoàn kết, cả nước một nhà,

Đủ cả dân tộc, đủ cả trẻ, già,

Ai cũng cố gắng thi đua tăng gia,

Kế hoạch nông nghiệp chắc là thành công".

- Ngày 23:  Nói chuyện tại Đại hội giáo dục phổ thông toàn quốc, Người chỉ rõ công tác giáo dục là một bộ phận trong cuộc đấu tranh cách mạng và phân tích mối quan hệ giữa phát triển giáo dục với sự nghiệp xây dựng, phát triển kinh tế.

Về chủ nghĩa Mác-Lênin, Người nói: "...Có một vài vị lo ngại rằng chủ nghĩa Mác - Lênin bó buộc tư tưởng, bó buộc giáo dục. Lo ngại như vậy không đúng. Chủ nghĩa Mác - Lênin soi phương hướng, đường lối cho chúng ta đi. Có phương hướng đúng thì làm việc mới đúng. Hết lòng hết sức phụng sự nhân dân, phụng sự Tổ quốc; bất kỳ việc to việc nhỏ cũng nhằm mục đích ấy; đó là chủ nghĩa Mác - Lênin. Nếu không hết lòng hết sức phụng sự nhân dân, tự kiêu, tự đại, tự tư tự lợi, như thế là trái với chủ nghĩa Mác - Lênin. Ai đi nhầm đường thì chúng ta giúp họ đi vào con đường chính; như thế không phải là bó buộc".

Về phương pháp dạy và học, Người căn dặn: "Các thầy giáo, cô giáo phải tìm cách dạy. Dạy cái gì, dạy thế nào để học trò hiểu chóng, nhớ lâu, tiến bộ nhanh. Dạy và học cần phải theo nhu cầu của dân tộc, của Nhà nước. Thầy dạy tốt, trò học tốt, cung cấp đủ cán bộ cho nông nghiệp, công nghiệp, cho các ngành kinh tế và văn hoá. Đó là nhiệm vụ vẻ vang của các thầy giáo, cô giáo".

- Trong tháng

+ Gặp gỡ một số cán bộ, công nhân Nhà máy Cơ khí Hà Nội chuẩn bị đi học ở Liên Xô, Người căn dặn anh chị em cố gắng học ngoại ngữ, học kỹ thuật cho tốt để về xây dựng đất nước.

+ Người chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ thảo luận về thuế nông nghiệp: Ban hành Điều lệ thuế nông nghiệp, áp dụng cho những nơi đã cải cách ruộng đất. Quy định về việc lập sổ bộ thuế phải tiến hành từ đầu năm, tránh gây ảnh hưởng tới sản xuất của nhân dân. Quy định sản lượng ổn định trong 3 năm để tính thuế.

- Ngày 30: Bài viết Hoa sen, bút danh C.B., đăng báo Nhân Dân, số 757. Người phân tích một số chủ trương của Đảng và Nhà nước ta trong cải cách ruộng đất.

Đối với giai cấp địa chủ, Người nêu rõ: Chúng ta không "vơ đũa cả nắm" mà có sự phân biệt. "Những địa chủ thật thà tuân theo pháp luật, thì giúp đỡ cải tạo. Đối với những địa chủ cường hào gian ác, đã có nhiều nợ máu, lại ngoan cố phá hoại thì mới trừng trị. Giáo dục cải tạo là chính".

Quan hệ gia đình có ảnh hưởng nhất định đến tư tưởng của con người, nhưng không phải là quyết định. Khi đã đứng vào hàng ngũ cách mạng, được Đảng và nhân dân rèn luyện, người ta có thể đấu tranh thoát ly ảnh hưởng của giai cấp xấu và những quan hệ xấu.

Người kết luận: Thành phần giai cấp và quan hệ gia đình có ảnh hưởng như thế nào, điều quyết định là do bản thân mỗi người. Thí dụ như cây sen: Gốc, rễ cây sen ở dưới đất bùn hôi hám. Nhưng vươn mình lên mặt nước trong trẻo, hấp thụ ánh sáng mặt trời thì HOA SEN trở nên tươi đẹp, thơm tho. Và con người cũng vậy, thành phần giai cấp và quan hệ gia đình không ảnh hưởng xấu đối với những người thật thà cách mạng.

Tối, thăm lớp bình dân học vụ ở khu lao động Lương Yên (nay thuộc quận Hai Bà Trưng, Hà Nội). Tại Tiểu khu 7 và Tiểu khu Thuý ái, Người dừng lại trong mỗi lớp rất lâu, xem xét cách giảng dạy của thầy giáo, hỏi thăm tình hình học tập, công việc làm ăn, đời sống của những người đi học. Nói chuyện với bà con, Người rất vui mừng khi thấy khu lao động thoáng mát, sạch sẽ, có câu lạc bộ, sân vận động, máy phóng thanh; khen ngợi những cố gắng của cả người dạy và người học.

Trên đường về, Người vào thăm một số gia đình lao động và nói chuyện thân mật với bà con và căn dặn: "Chúng ta cố gắng thi đua sản xuất thời đời sống sẽ dần dần khá lên. Do cái óc, cái tay của mình mà cải thiện đời sống của mình. Đảng và Chính phủ rất mong muốn đời sống của công nhân, công chức và bộ đội càng khá hơn... Đời sống ví như chiếc thuyền. Sản xuất ví như nước. Mực nước lên cao, thì con thuyền càng nổi lên cao".

* Tháng 3 - 1957

- Trước ngày 6: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng Quốc vương Khme Nôrôđôm Xuramarít, nhân dịp kỷ niệm Ngày lên ngôi và sinh nhật của Quốc vương.

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Ban Bí thư Trung ương Đảng thảo luận mấy điểm về chính sách cụ thể sửa thành phần và đền bù tài sản, nghe báo cáo kết quả Hội nghị sửa sai vùng Công giáo; bàn vấn đề Ban Thi hành hiệp định đình chiến và việc tổ chức Ban miền Nam của Đảng. Người nói: “Tổ chức này có xu hướng đi đến một bộ. Cần xem xét lại, nghiên cứu thêm, nhưng tuyên truyền không có bộ đó thì ta cũng không nên”.

- Ngày 27: Đến thăm và nói chuyện tại Hội nghị tổng kết công tác bình dân học vụ năm 1956, Người khen ngợi thành tích của cả người dạy và người học trên mặt trận “diệt dốt” và nhắc nhở cán bộ bình dân học vụ cần cố gắng hơn nữa, phát huy ưu điểm, khắc phục khó khăn để đạt thành tích cao hơn trong công tác quan trọng này.

Người chỉ rõ: Cán bộ bình dân học vụ phải dựa vào nhân dân, phải thấm nhuần tính chất nhân dân của ngành; người biết dạy người chưa biết, người biết nhiều dạy người biết ít; không nhất thiết phải có trường lớp, giờ giấc. Cán bộ bình dân học vụ không được coi mình là công chức, chính quy hóa bình dân học vụ thì không thể làm tròn được nhiệm vụ xóa nạn mù chữ cho nhân dân. Tại Hội nghị, Người đã gửi tặng Huy hiệu cho chị Lê Thị Bình, giáo viên bình dân học vụ xuất sắc của Hà Nội và hẹn sẽ có phần thưởng xứng đáng cho những người có thành tích trong công tác bình dân học vụ. Ông Vương Kiêm Toàn, Giám đốc Nha Bình dân học vụ thay mặt Hội nghị kính tặng Người chiếc Huy hiệu Bình dân học vụ đầu tiên và kính tặng Người danh hiệu Chiến sĩ diệt dốt số 1 trong toàn quốc.

- Ngày 30: Chiều, đến thăm và nói chuyện tại phiên bế mạc Đại hội liên hoan chiến sĩ thi đua ngành Công nghiệp thành phố Hà Nội lần thứ hai, Người khuyên cán bộ và công nhân ngành Công nghiệp Thủ đô phải tăng cường ý thức kỷ luật trong lao động; chú ý việc cải tiến công tác quản lý; chăm lo cải thiện đời sống cho công nhân trên cơ sở tăng gia sản xuất và tăng năng suất lao động; cố gắng học tập, trau dồi ý thức yêu lao động, gương mẫu trong sản xuất và đoàn kết phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ.

* Tháng 3 - 1958

- Ngày 1: Dự họp Bộ Chính trị bàn vấn đề chấn chỉnh tổ chức, giảm nhẹ biên chế, Người cho rằng nên đặt vấn đề giảm bộ máy để xây dựng chủ nghĩa xã hội, phải có kế hoạch củng cố chi bộ, công đoàn, đoàn thanh niên và Bộ Chính trị phải có kế hoạch “làm phải khẩn trương nhưng không lụp chụp. Phải chú ý đến hoàn cảnh và đặc điểm của ta, phải xem trước, sau, khéo. Phải chú trọng đức, tài, không hẹp hòi”.

- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm tỉnh Thái Nguyên.

Người tới thăm trạm bơm nước xã Lữ Yên (Yên Thịnh, Phú Bình) nơi đang chạy thử máy bơm tự động chạy bằng sức nước do Trung Quốc giúp đỡ. Sau đó, Người về thăm Hợp tác xã nông nghiệp Cầu Thành (Hùng Sơn, Đại Từ) là Hợp tác xã đầu tiên của tỉnh. Nhân dân bốn Hợp tác xã nông nghiệp chung quanh, một số đồng bào hai xã Hùng Sơn, Độc Lập cùng một số cán bộ khu, tỉnh, huyện cũng tập trung ở Hợp tác xã nông nghiệp Cầu Thành để đón Người. Nói chuyện với cán bộ và đồng bào, Người nêu rõ lợi ích của tổ đổi công, hợp tác xã và khuyên mọi người nên hăng hái tham gia: “Hợp tác xã, tổ đổi công chẳng những có lợi ngay cho mình mà còn lợi về sau cho con cháu mình. Đồng bào phải trông xa, thấy rộng, chớ thấy khó khăn mà ngại, chớ thấy lợi ích trước mắt mà quên lợi ích lâu dài” và căn dặn: “Muốn xây dựng tổ đổi công, Hợp tác xã được tốt phải đoàn kết, phải làm cho mọi người tự nguyện tham gia, phải bàn bạc dân chủ và phải tính toán cho công bằng, hợp lý”.

Trước khi ra về, Người vào thăm một số gia đình trong Hợp tác xã.

- Ngày 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị nghe báo cáo về việc điều chỉnh dự án Kế hoạch ba năm. Sau khi nghe các chuyên gia phát biểu ý kiến, Người yêu cầu chỉ tập trung xem xét những vấn đề chính, còn các vấn đề cụ thể giao cho Ủy ban Kế hoạch nghiên cứu lại để trình Bộ Chính trị thảo luận kỹ hơn.

- Ngày 4: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị bàn về việc điều chỉnh dự án Kế hoạch ba năm. Sau khi nghe các chuyên gia phát biểu, Người yêu cầu các đồng chí Phạm Văn Đồng, Nguyễn Duy Trinh, Nguyễn Văn Trân làm một bản tóm tắt ý kiến tiếp thu của ta để Bộ Chính trị làm việc với chuyên gia.

- Ngày 10: Sáng, về thăm Sư đoàn 316 giữa lúc Sư đoàn đang hoàn thành những công việc cuối cùng cho cuộc hành quân trở lại Tây Bắc. Sau khi làm việc với Bộ Tư lệnh, đi thăm nơi ăn, ở của một vài đơn vị, Người gặp mặt và nói chuyện thân mật với toàn thể cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn.

Về nhiệm vụ của quân đội, Người chỉ rõ: "Hiện nay quân đội ta có hai nhiệm vụ chính. Một là xây dựng quân đội hùng mạnh, sẵn sàng chiến đấu. Hai là tăng gia sản xuất cùng với toàn dân để tiến dần lên chủ nghĩa xã hội".

Nhắc đến nhiệm vụ sắp tới của Sư đoàn, Người căn dặn: "Đánh đế quốc thì có một thứ giặc trước mắt, nhưng trong nông nghiệp thì có nhiều kẻ thù: Nào trời không mưa thuận gió hòa, nào sâu bọ phá hoại. Đánh giặc trong nông nghiệp phức tạp hơn đánh giặc thực dân. Các chú phải chuẩn bị tinh thần đánh thắng cả trời".

Trước khi ra về, Chủ tịch tặng đơn vị 100 Huy hiệu của Người để làm giải thưởng thi đua và chép tặng Bài thơ Người vừa ứng khẩu:

"Đá rắn, quyết tâm ta rắn hơn đá.

Núi cao, chí khí ta còn cao hơn.

Khó khăn ta quyết vượt cho kỳ được,

Gian khổ không làm lòng ta sờn.

Đảng phái ta lên mặt trận sản xuất,

Nhiệm vụ ấy ta quyết làm cho tròn.

Đội ơn đào tạo người, quân đội.

Quyết chí đền bù, nghĩa nước non".

Trong ngày, họp Bộ Chính trị bàn tiếp về Kế hoạch Nhà nước ba năm, Người nhắc: Khi làm Kế hoạch xong, cần có kế hoạch tuyên truyền và cử các đồng chí Trung ương đi các địa phương nói chuyện và động viên thực hiện Kế hoạch Nhà nước.

- Ngày 13: Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm Trường Trung cấp Nông Lâm và nói chuyện với lớp Huấn luyện cán bộ hợp tác xã nông nghiệp mở tại Trường.

Người phân tích mối quan hệ giữa phát triển công nghiệp và nông nghiệp, đồng thời nhấn mạnh: “Muốn phát triển nông nghiệp thì trước hết phải xây dựng tốt phong trào đổi công ở khắp mọi nơi và trên cơ sở đó sẽ xây dựng hợp tác xã nông nghiệp từ thấp đến cao... Vận động nông dân vào tổ đổi công, hợp tác xã thì phải tuyên truyền giải thích, nhưng như thế chưa đủ, mà phải lấy kết quả thực tế để nông dân nhìn thấy tận mắt, nghe thấy tận tai thì việc tuyên truyền đó mới có kết quả tốt”.

- Ngày 14 và 15: Kết luận cuộc họp Bộ Chính trị bàn tiếp về kế hoạch dài hạn, Người lưu ý: Việc học tập kinh nghiệp của các nước, không bảo thủ nhưng phải thận trọng; tránh tràn lan; phải chú ý việc tổ chức thực hiện phục vụ nông nghiệp; phải có trọng tâm, toàn diện, cân đối, thống nhất chỉ đạo trong kế hoạch xây dựng thành phố; sử dụng viện trợ phải dùng vào kỹ thuật là chính, tránh nhập những thứ phi sản xuất.

- Ngày 18: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục chủ tọa phiên họp Hội đồng Chính phủ, nghe Đại tướng Võ Nguyên Giáp báo cáo về những nhiệm vụ cụ thể và công tác trước mắt của Quân đội Nhân dân; thảo luận báo cáo của Bộ Y tế về vấn đề quản lý thuốc và thông qua đề cương báo cáo của Chính phủ sẽ trình Quốc hội.

Cũng trong buổi sáng, Người đến thăm và nói chuyện với Hội nghị Tổng kết công tác bình dân học vụ năm 1957 của Hà Nội. Chủ tịch biểu dương những thành tích của ngành Bình dân học vụ Hà Nội đã đạt được trong năm qua và mong cán bộ, nhân dân Hà Nội cố gắng xoá xong nạn mù chữ trong năm 1958 để xứng đáng là Thủ đô của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Tại Hội nghị, Người trao tặng Huy hiệu của Người cho tám Chiến sĩ thi đua toàn thành phố và gia đình ông Nguyễn Văn ấp có năm người tham gia dạy học các lớp bình dân.

Tối, tại Phủ Chủ tịch, Người tiếp Đoàn đại biểu dự Đại hội thành lập Hội Phật giáo thống nhất Việt Nam. Sau khi nghe Pháp sư Thích Trí Độ, thay mặt Ban Trị sự của Hội, báo cáo về kết quả Đại hội Phật giáo, sự đoàn kết nhất trí của các đại biểu trong Đại hội, Người khen ngợi thành công của Đại hội và mong các đại biểu phát huy hơn nữa truyền thống yêu nước, tình đoàn kết, đức bác ái từ bi để làm tròn nhiệm vụ đối với Tổ quốc.

Chủ tịch biếu Đoàn cây bồ đề của Tổng thống R.Praxát tặng trong dịp Người sang thăm ấn Độ.

- Ngày 19: Nói chuyện với Hội nghị ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Người chỉ rõ nhiệm vụ của Mặt trận trong giai đoạn hiện nay là ra sức động viên toàn dân tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm để xây dựng kinh tế miền Bắc tiến dần lên chủ nghĩa xã hội và ra sức đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà.

Người căn dặn: “Muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội, mọi người cần đoàn kết thực sự và giúp nhau cùng tiến bộ. Đoàn kết thực sự nghĩa là mục đích phải nhất trí và lập trường cũng phải nhất trí. Đoàn kết thật sự nghĩa là vừa đoàn kết, vừa đấu tranh, học những cái tốt của nhau, phê bình những cái sai của nhau và phê bình trên lập trường thân ái, vì nước, vì dân”.

- Ngày 20: Đến thăm và nói chuyện với Hội nghị cán bộ cao cấp toàn quân, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu hai nhiệm vụ trước mắt của quân đội ta trong tình hình mới:

Một, phải xây dựng quân đội ngày càng hùng mạnh và sẵn sàng chiến đấu.

Hai, tích cực tham gia sản xuất để góp phần xây dựng kinh tế, xây dựng và củng cố hậu phương.

Để chỉ rõ những biện pháp thực hiện hai nhiệm vụ trên, Người đặc biệt yêu cầu các cán bộ quân đội phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, phải gương mẫu trong mọi việc, phải tăng cường đoàn kết trong cán bộ, giữa cán bộ với chiến sĩ, giữa cán bộ với bộ đội Bắc - Nam, giữa bộ đội chiến đấu và bộ đội sản xuất, giữa quân và dân.

- Ngày 21: Dự họp Bộ Chính trị nghe báo cáo về Kế hoạch Nhà nước năm 1958. Sau khi nghe các ý kiến, Người phát biểu kết luận, nhấn mạnh mấy điểm:

+ Về nông nghiệp, chỉ tiêu trong kế hoạch chỉ nên coi là tối thiểu. Trung ương phải kiên quyết đẩy mạnh việc sản xuất nông nghiệp, chú trọng nước, phân và nông cụ.

+ Cần đẩy mạnh tổ đổi công trong năm 1958, làm cho tốt, không chỉ chú ý con số. Không nhất thiết cứ mỗi huyện phải có một hợp tác xã, có huyện hai, ba hợp tác xã, có huyện chưa nên làm. Cán bộ hợp tác xã nên dùng cán bộ địa phương.

+ Về công nghiệp, chú trọng vấn đề kiểm tra. Trung ương phải nắm một số xí nghiệp gần để chỉ đạo riêng và phải củng cố chi bộ, công đoàn trong các xí nghiệp. Phải nâng cao trình độ quản lý, kỹ thuật của cán bộ lãnh đạo các xí nghiệp.

+ Vấn đề thu mua, “phải chú trọng tuyên truyền, giáo dục, tổ chức chu đáo thì nông dân mới đồng tình, nếu không họ sẽ phản ứng kêu thiếu gạo. Về giá cả phải định cho phải chăng, không hạ giá”. Làm thí điểm cũng phải cân nhắc cẩn thận và chuẩn bị đầy đủ.

+ Vấn đề huy động vốn của tư nhân, phải có kế hoạch tỉ mỉ.

+ Vấn đề phân cấp quản lý, cần làm nhưng phải nghiên cứu kỹ kế hoạch.

- Ngày 22: Dự họp Bộ Chính trị thảo luận về công tác tuyên truyền cho Kế hoạch Nhà nước năm 1958. Sau khi nghe các ý kiến về công tác tuyên truyền cho Kế hoạch Nhà nước, Người đề nghị Bộ Chính trị giao cho đồng chí Trường Chinh cùng với các đồng chí khác nghiên cứu kế hoạch tuyên truyền. Việc tuyên truyền do Ban Tuyên huấn phụ trách, nhưng ủy ban Kế hoạch và các ngành khác cũng phải giúp vào. Người yêu cầu "ở nông thôn và xí nghiệp phải làm cho chi bộ, công đoàn, thanh niên hiểu rõ nhiệm vụ kế hoạch" và phải làm cho công nhân, nông dân hiểu mới lôi kéo được tiểu tư sản. Người yêu cầu các ủy viên Trung ương, các Bộ trưởng, Thứ trưởng phải xuống địa phương để truyền đạt Kế hoạch Nhà nước và động viên quần chúng thực hiện. Các ngành văn hoá giáo dục phải tham gia vào công việc này. Trong tuyên truyền giáo dục, phải kết hợp với thực tiễn, tránh nói suông và phải có những cuốn sách nhỏ hợp với trình độ quần chúng để tuyên truyền.

- Ngày 24: Nhân dịp Phó Thủ tướng Võ Nguyên Giáp lên thăm Tây Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi đồng bào, bộ đội và cán bộ Tây Bắc, dặn dò những việc cần phải làm trong năm 1958 để xây dựng Tây Bắc ngày càng giàu có, đời sống nhân dân ngày càng no đủ.

- Ngày 25: Nhân dịp kỷ niệm lễ đăng quang và sinh nhật của Quốc vương Khơme Nôrôđôm Xuramarít, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mừng tới Quốc vương và Hoàng hậu. “Chúc tình hữu nghị giữa hai nước chúng ta ngày càng củng cố và phát triển”.

- Ngày 28: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị nghe báo cáo về Hội nghị đại biểu của Đảng bàn việc ra Tạp chí Lý luận quốc tế, vấn đề khoa học xã hội và thảo luận "Dự thảo Hiến pháp".

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Sư đoàn 335 (Sư đoàn bộ đội miền Nam tập kết), khen ngợi "toàn thể các cán bộ và chiến sĩ đã quyết tâm triệt để chấp hành nhiệm vụ mới, yên tâm và phấn khởi tham gia công cuộc củng cố và xây dựng khu Tây Bắc thành một hậu phương vững chắc của miền Bắc chúng ta".

- Ngày 30: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Hợp tác xã nông nghiệp Lai Sơn, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc.

Nói chuyện với cán bộ, xã viên và bộ đội đóng quân trong xã, Người nêu rõ: Phương châm xây dựng hợp tác xã nông nghiệp của ta là làm cho mọi người hiểu rõ lợi ích để họ tự nguyện tham gia, nhằm làm cho năng suất lao động cao hơn. Muốn vậy, phải thực hiện dân chủ, phải không ngừng cải tiến quản lý và kỹ thuật.

Người đã tặng Huy hiệu của Người cho xã viên xuất sắc nhất của Hợp tác xã.

Trên đường về, Người ghé thăm cánh đồng chiêm của thôn Lai Sơn.

* Tháng 3 - 1959

- Ngày 6: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mừng tới Quốc vương Campuchia Nôrôđôm Xuranarít và Hoàng hậu Cốtxamắc Nêarirêát nhân ngày lễ đăng quang và ngày sinh của Quốc vương.

- Ngày 10: Tại thành phố Côn Minh - Trung Quốc, Người tới thăm Học viện Dân tộc Vân Nam. Đi xem các cơ sở của nhà trường xong, Người dự buổi biểu diễn văn nghệ của học sinh, sau đó dự buổi gặp mặt và nói chuyện thân mật với thầy trò nhà trường. Người nêu rõ: “Thời vua quan phong kiến trước đây, cũng như thời địa chủ, tư bản, đế quốc thống trị, chúng đã thi hành chính sách chia rẽ các dân tộc. Ở Việt Nam cũng thế, ở Trung Quốc cũng thế, ở các nước khác trên thế giới cũng thế... Ngày nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng, các dân tộc đều là anh em một nhà, không có chủ nghĩa dân tộc lớn, cũng không có chủ nghĩa dân tộc địa phương hẹp hòi”.

- Ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp gỡ và nói chuyện với Việt kiều và thực tập sinh Việt Nam ở Côn Minh. Chủ tịch căn dặn mọi người: “Người xã hội chủ nghĩa phải biết yêu đất nước mình, lại phải có tinh thần quốc tế. Cho nên, dù ở đâu cũng phải cố gắng học tập và lao động... phải tuân thủ luật pháp của nước anh em vì đó là luật pháp xã hội chủ nghĩa”.

Người còn tới thăm căn nhà hiện mang biển số 69 đường Kim Bích và căn nhà số 98 đường Hoa Sơn Nam là những nơi Người từng ở hồi hoạt động cách mạng ở Côn Minh thời kỳ chiến tranh chống Nhật.

- Ngày 14: Nói chuyện với Hội nghị cán bộ công đoàn, Người nêu rõ những nhiệm vụ của giai cấp công nhân, công đoàn hiện nay và những biện pháp thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đó. Người đặc biệt nhấn mạnh đến việc xây dựng con người toàn diện: “Có tư tưởng xã hội chủ nghĩa, phải chống chủ nghĩa cá nhân, phải có tinh thần làm chủ đất nước, chống tư tưởng làm thuê làm mướn ngày trước, vì bây giờ mình làm cho gia đình mình, cho con cháu mình. Phải đặt lợi ích của giai cấp và dân tộc lên trên lợi ích cá nhân, chống thói kèn cựa, suy bì, ích kỷ”.

- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm tỉnh Nam Định.

Nói chuyện với cán bộ và nhân dân trong tỉnh. Người khen Nam Định đã cố gắng chống hạn và phê bình Nam Định diện bị hạn vẫn còn rộng ảnh hưởng tới thu hoạch. Người yêu cầu phải tập trung lực lượng, tìm mọi cách chống hạn và trong lúc chống hạn, phòng hạn, phải có kế hoạch phòng úng. “Muốn làm tròn nhiệm vụ ấy phải chống tư tưởng bảo thủ, tư tưởng mệt mỏi, tư tưởng ỷ lại, tức là phải quyết tâm, quyết tâm và quyết tâm nữa, quyết tâm mãi làm cho đến thắng lợi”.

Gặp gỡ Đảng ủy Nhà máy dệt Nam Định, Người yêu cầu cần làm tốt những điều Người căn dặn về công tác cải tiến quản lý xí nghiệp, công tác phát triển Đảng và Đoàn.

Cùng ngày, Người về thăm và nói chuyện với đại biểu cán bộ và nhân dân tỉnh Ninh Bình.

Về công tác phòng chống hạn của Ninh Bình, Người nhắc nhở cần biến quyết tâm của cán bộ thành quyết tâm của nhân dân, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau giữa các xóm, các xã, các huyện, các tỉnh; đảng viên, đoàn viên phải gương mẫu, hợp tác xã và tổ đổi công cũng phải gương mẫu, giúp đỡ những người còn làm ăn riêng lẻ.

- Ngày 17: Tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ bế mạc Lớp nghiên cứu về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội của các nhân sĩ, trí thức cao cấp do Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức tại Hà Nội.

Người khen ngợi học viên đã tích cực nghiên cứu, đạt kết quả tốt và căn dặn “cần phát huy thêm những thu hoạch bước đầu, nâng cao lập trường, tư tưởng để phấn đấu phục vụ nhân dân, mỗi người cần cố gắng để tiến bộ kịp với đà chuyển biến của tình hình mới, học và hành phải đi đôi”.

- Ngày 19: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Hội nghị ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Thay mặt Đảng và Chính phủ, Người chào mừng Hội nghị và mong rằng Mặt trận Tổ quốc Việt Nam sẽ tăng cường đoàn kết toàn dân, đẩy mạnh công tác động viên nhân dân sản xuất hoàn thành tốt kế hoạch Nhà nước.

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ tọa phiên họp lần thứ 24 của Ban sửa đổi Hiến pháp. Người cùng với các thành viên trong Ban duyệt lại lần cuối cùng Bản dự thảo và thông qua kế hoạch công bố Dự thảo Hiến pháp sửa đổi để toàn dân thảo luận.

- Ngày 30: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm tỉnh Quảng Ninh và một số đảo trong Vịnh Hạ Long.

8 giờ 20, Chủ tịch đến Trường huấn luyện Hải quân.

9 giờ, Người xuống tàu T.524 đi kiểm tra vùng đảo.

12 giờ, Người yêu cầu tàu leo tại chân một hòn đảo để lên bờ nghỉ ăn trưa. Người xẻ cơm nếp và thịt rang mang từ Hà Nội xuống cho các đồng chí làm nhiệm vụ dưới tàu.

13 giờ 45, Người đến Cửa Ông - Cẩm Phả, đi thăm và nói chuyện với cán bộ công nhân mỏ Đèo Nai (Cẩm Phả). Nói chuyện với cán bộ và công nhân trên công trường, Người nêu cụ thể một số khuyết điểm các cô, các chú “cần phải sửa chữa” và gửi tặng 10 giải thưởng cho ngành nào, cá nhân nào có nhiều thành tích hơn cả trong ba tháng thi đua đầu năm.

15 giờ, Người xuống tàu để trở về bến cảng Hòn Gai. Người hỏi: “Có đi tiếp đến đảo Tuần Châu được không”. Được báo cáo nếu đi Tuần Châu thì sẽ phải ăn tối muộn, Người nói: “Thế thì ta ăn tối trên tàu”.

18 giờ 30, Người gặp và nói chuyện với cán bộ và nhân dân đảo Tuần Châu, ghé thăm hai gia đình trên đảo.

19 giờ, Người rời đảo Tuần Châu bằng thuyền để ra tàu T.524.

20 giờ 30, Người gặp và nói chuyện với cán bộ Khu uỷ Hồng Quảng.

21 giờ 30, Người cho xe ô tô đón cán bộ, chiến sĩ tàu T.524 lên gặp Người. Rót nước và chia kẹo cho từng cán bộ, chiến sĩ, Người nhắc nhở các thủy thủ phải yêu biển, đã có tàu phải chịu khó học tập kỹ thuật để sử dụng tàu cho tốt, chiến đấu cho giỏi.

- Ngày 31: Lúc 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến cảng Hải quân Bãi Cháy và lên tàu T.554 đi thăm trận địa pháo của Đại đội 34 trên đảo Hòn Rồng.

Nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ, Người căn dặn phải cố gắng khắc phục khó khăn, chịu đựng gian khổ, an tâm với nhiệm vụ, tích cực học tập quân sự, chính trị, văn hóa, tăng gia sản xuất để cải thiện sinh hoạt, đời sống.

Biết bộ đội trên đảo thiếu nước ngọt và sách báo, Người bảo đồng chí cán bộ Tổng cục Hậu cần đi theo phải nghiên cứu, đảm bảo sao cho mỗi tuần anh em có thể tắm hai lần bằng nước ngọt và hứa sẽ gửi tặng cán bộ chiến sĩ trên đảo một chiếc máy thu thanh. Lúc nhận trứng, bí... của đơn vị tặng, Người nói “Bác rất quý quà này, vì các chú tự làm ra”.

Tiếp đó, Người đến thăm đảo Cát Hải, rồi đảo Cát Bà.

14 giờ 30, Người đến thăm ba gia đình ở phố đảo. Sau đó, Người gặp gỡ và nói chuyện với cán bộ và nhân dân huyện đảo Cát Bà.

17 giờ 30, Người tới thăm Trường huấn luyện Hải quân. Sau khi đi thăm nơi làm việc, nhà nghỉ, nhà bếp, sân tập, Người nói chuyện với giáo viên, học viên nhà trường và căn dặn: “Phải học tập phấn đấu không ngừng để bản thân tiến bộ và xây dựng hải quân mau chóng trưởng thành”.

Tối, Người nói chuyện với các ngành quân, dân, chính, đảng Hải Phòng. Sau khi nêu ra những công tác chủ chốt cần đẩy mạnh, Người căn dặn: “Phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với mọi công tác... kết quả công tác của địa phương là cái thước đo sự lãnh đạo của Đảng”.

- Khoảng tháng 3:

Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ thành lập Công an nhân dân vũ trang. Nói chuyện tại buổi lễ, Người nêu rõ ý nghĩa và nhiệm vụ của tổ chức Công an nhân dân vũ trang, căn dặn cán bộ và chiến sĩ công an “phải dựa vào dân để hoạt động”, “phải luôn luôn giúp đỡ, tổ chức, giáo dục nhân dân, làm cho mọi người dân là người giúp việc của mình, làm thành mạng lưới công an nhân dân” thì mới hoàn thành tốt được nhiệm vụ.

Để kết luận, Người tặng lực lượng công an nhân dân vũ trang mấy câu:

Đoàn kết, cảnh giác,

Liêm chính, kiệm cần,

Hoàn thành nhiệm vụ,

Khắc phục khó khăn,

Dũng cảm trước địch,

Vì nước quên thân,

Trung thành với Đảng,

Tận trung với dân.

* Tháng 3 - 1960

- Ngày 3: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị thông qua dự thảo Điều lệ Đảng.

Chiều, Người tiếp tục dự họp Bộ Chính trị bàn thêm về việc tổ chức thảo luận đề án Đại hội ở các cấp và đại hội các cấp. Phát biểu tại cuộc họp, Người nhắc nhở việc thảo luận là để củng cố, giáo dục đảng viên, do đó phải có hướng dẫn cụ thể vào những điểm chính, tránh họp nhiều mà kết quả ít.

Cùng ngày, bài viết của Người nhan đề Nhiều, ký bút danh C.K., đăng báo Nhân dân, số 2176, giải thích về phương châm sản xuất: Nhanh, nhiều, tốt, rẻ trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Sau khi phê phán tệ quan liêu, “phung phí sức lao động” đang tồn tại ở nhiều cơ quan, tác giả mong muốn phải chú trọng khâu tổ chức sản xuất để có nhiều người trực tiếp sản xuất, đồng thời phải phát huy sáng kiến cải tiến kỹ thuật để mỗi người sản xuất được nhiều của cải hơn.

Kết luận, tác giả viết: “Dũng cảm san bằng mọi trở ngại của nếp làm việc cũ và của những sự tính toán cá nhân, để tiến lên không ngừng, đạt năng suất ngày càng cao. Đó là biểu hiện cao nhất của ý thức làm chủ xã hội của giai cấp công nhân”.

- Ngày 5: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và nói chuyện tại Hội nghị cán bộ thanh tra. Người nêu ý kiến: “Nạn lãng phí, tham ô là do bệnh quan liêu, mệnh lệnh trong công tác của các cấp lãnh đạo ở các cơ quan nhà nước gây ra”, “Nếu không kiên quyết chống bệnh quan liêu, mệnh lệnh, lãng phí, tham ô, thì nó sẽ cản trở, phá hoại ta tiến lên chủ nghĩa xã hội”. Vì vậy, “các cơ quan thanh tra nhà nước chẳng những kiểm tra chống lãng phí, tham ô mà còn phải chống quan liêu, mệnh lệnh để giúp các cơ quan nhà nước cải tiến công tác, giữ gìn kỷ luật, thực hành dân chủ, góp phần củng cố bộ máy Nhà nước”. Người căn dặn: Trong công tác xét khiếu tố, “nhiệm vụ các ban thanh tra là phải làm cho nghiêm chỉnh, cho kịp thời, làm sớm chừng nào hay chừng ấy”. Đồng bào có oan ức, có thắc mắc mới khiếu nại. Ta giải quyết tốt các việc khiếu nại, đồng bào thấy Đảng và Chính phủ quan tâm, lo lắng đến họ, do đó “mối quan hệ giữa quần chúng nhân dân với Đảng và Chính phủ được củng cố tốt hơn”. Các cấp lãnh đạo phải giúp đỡ và quan tâm đến công tác thanh tra.

- Ngày 7: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và phát biểu tại Hội nghị tổng kết công tác thuỷ lợi năm 1959. Sau khi nêu lên những thành tích của ngành thủy lợi và tầm quan trọng của công tác thủy lợi trong sản xuất nông nghiệp, Người chỉ rõ: “Muốn làm tốt công tác thủy lợi, các cấp ủy, các cán bộ chuyên môn phải đi đúng đường lối quần chúng, liên hệ mật thiết với quần chúng, dựa vào lực lượng quần chúng. Quần chúng thông suốt về phương châm, phương pháp của Đảng và Chính phủ thì nhất định sẽ làm được và làm tốt”. Chủ tịch hứa sẽ tặng chiếc máy cày của Đoàn Thanh niên cộng sản Liên Xô biếu Người cho đơn vị nào làm tốt cả hai vụ chiêm và mùa.

- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho phụ nữ toàn quốc nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Phụ nữ Quốc tế, nêu lên những cống hiến của phụ nữ trong kháng chiến, xây dựng miền Bắc và đấu tranh thống nhất nước nhà. Người cũng nêu lên những công việc phụ nữ ta cần phải làm để hoàn thành nhiệm vụ của mình.

Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện với Hội nghị Liên hoan phụ nữ lao động tiên tiến và chiến sĩ thi đua toàn thành phố Hà Nội lần thứ hai tổ chức tại Nhà hát Thành phố. Thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ, Người khen ngợi thành tích của phụ nữ Việt Nam và gửi lời chào mừng tới phụ nữ các nước đang tích cực đấu tranh bảo vệ hòa bình thế giới. Người cho rằng, số phụ nữ giữ cương vị lãnh đạo ở các ngành còn ít, đồng thời chỉ rõ phụ nữ muốn đảm nhiệm các chức trách quan trọng thì bản thân phải cố gắng học tập chính trị, học tập văn hoá, kỹ thuật, nâng cao tinh thần yêu nước, giác ngộ xã hội chủ nghĩa và hăng hái thi đua thực hiện “cần kiệm xây dựng Tổ quốc, cần kiệm xây dựng gia đình”.

- Ngày 9: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhan đề Tốt, ký bút danh C.K., đăng báo Nhân Dân, số 2182, nêu rõ: “Nhiều, nhanh, phải đi đôi với tốt, rẻ. Nếu chỉ vì nhiều, nhanh mà không nghĩ đến tốt, rẻ, thì kết quả cuối cùng vẫn là không nhiều, không nhanh” và phê phán thói làm bừa, làm ẩu, làm cho nhanh để lấy thành tích mà không chú ý đến chất lượng.

- Ngày 11: Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và phát biểu tại Đại hội chiến sĩ thi đua năm 1959 của Bộ Công nghiệp. Sau khi nêu lên những thành tích của phong trào thi đua trong công nghiệp năm 1959, Người yêu cầu ngành công nghiệp “phải cố gắng đẩy mạnh phong trào thi đua năm 1960 cho sôi nổi, vững chắc và liên tục” và căn dặn: “Thi đua phải bền bỉ, liên tục. Muốn vậy phải cải tiến kỹ thuật, cải tiến tổ chức, chứ không phải làm dốc sức, phải củng cố và phát triển những kết quả tốt của cuộc vận động cải tiến chế độ quản lý xí nghiệp” và “các chiến sĩ thi đua, các cán bộ, đảng viên, đoàn viên phải gương mẫu, phải làm đầu tàu trong mọi mặt, phải dìu dắt người chậm tiến để cùng nhau tiến bộ”.

Cùng ngày, bài viết của Người nhan đề Rẻ, ký bút danh C.K., đăng báo Nhân Dân, số 2184, phân tích quan hệ gắn bó giữa bốn yếu tố: Nhiều, nhanh, tốt, rẻ của phương châm sản xuất xã hội chủ nghĩa. Tốt - rẻ là kết quả cuối cùng đánh giá trình độ tổ chức, năng suất lao động, tiết kiệm chi phí sản xuất... Cho nên, từ người lãnh đạo đến công nhân trực tiếp sản xuất phải “thi đua cải tiến tổ chức, cải tiến kỹ thuật để rút ngắn thời gian... thì sẽ trở thành những người tướng giỏi về mặt này”.

- Ngày 13: Chủ tịch Hồ Chí Minh lên thăm thị xã Thái Nguyên và dự Lễ đón nhận Huân chương Lao động hạng Ba của Chính phủ tặng tỉnh Thái Nguyên và Huân chương Lao động hạng Nhì tặng huyện Định Hóa.

Phát biểu tại buổi lễ, sau khi chuyển lời thăm hỏi và khen ngợi của Trung ương Đảng, Người căn dặn mọi người thi đua tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, ra sức xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa làm cơ sở vững mạnh cho việc đấu tranh thống nhất nước nhà. Người nhắc nhở: Phải lo củng cố hợp tác xã cho chắc trên cơ sở nguyên tắc tự nguyện, dân chủ, phát triển các ngành nghề kể cả công nghiệp địa phương phù hợp với điều kiện cụ thể và động viên công nhân xây dựng khu gang thép, khắc phục khó khăn, học hỏi chuyên gia để hoàn thành nhiệm vụ. Người đặc biệt lưu ý tới công tác xây dựng Đảng và nâng cao vai trò của đảng viên trong sản xuất cũng như trong việc củng cố khối đoàn kết giữa các tầng lớp, giữa các dân tộc và tôn giáo, vì “Đoàn kết là sức mạnh, có sức mạnh đoàn kết thì làm việc gì cũng thành công”.

Sau buổi lễ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm công trường xây dựng Khu gang thép Thái Nguyên, Trường Thiếu nhi vùng cao Việt Bắc, Trường Trung học Lương Ngọc Quyến, Bệnh viện khu Việt Bắc, công nhân xây dựng Nhà máy Điện Cao Ngạn và Hội nghị thanh niên xã hội chủ nghĩa toàn khu.

- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Hội nghị cán bộ Khu tự trị Việt Bắc. Phát biểu tại Hội nghị, Người đặc biệt nhấn mạnh vấn đề đoàn kết trong Đảng, trong đội ngũ cán bộ, đoàn kết giữa các dân tộc và chỉ ra các biện pháp để thực hiện đoàn kết, trong đó chủ yếu nhất là đảng viên, đoàn viên phải phát triển đạo đức cách mạng, đạo đức xã hội chủ nghĩa, đánh lùi và đi đến tiêu diệt chủ nghĩa cá nhân. Muốn vậy, Người cho rằng, phải tăng cường “tự phê bình một cách thật thà từ trên xuống dưới, từ dưới lên trên, chứ không phải nói là cán bộ phụ trách rồi thì sợ mất uy tín, rồi sợ mất thể diện cái này cái khác, không phê bình, không tự phê bình”, “cấp trên không tự phê bình một cách thật thà thì cấp dưới cũng không tự phê bình tốt”. Về thái độ phê bình, Người chỉ rõ: “Phê bình một cách xây dựng” và “phải vì đoàn kết mà phê bình và tự phê bình rồi phê bình người, tự phê bình để đoàn kết hơn nữa”.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị nghe báo cáo về tình hình điều tra dân số và vấn đề hợp tác hóa nông nghiệp. Người phát biểu nêu lên một số yêu cầu về phương pháp tiến hành điều tra dân số, vấn đề cải tiến nông cụ và việc tổ chức thực hiện.

- Ngày 17: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và phát biểu tại Đại hội thanh niên tích cực lao động xã hội chủ nghĩa lần thứ nhất. Sau khi điểm lại quá trình rèn luyện và những đóng góp của thanh niên đối với cách mạng nước ta từ khi có Đảng, Người căn dặn thanh niên phải thấm nhuần đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, cố gắng học hỏi nâng cao trình độ mọi mặt để xứng đáng là người chủ tương lai của nước nhà.

- Ngày 25: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị bàn thêm một số vấn đề của Đại hội Đảng và vấn đề giáo dục lý luận sáu năm. Phát biểu tại cuộc họp, Người đề nghị thời gian học lý luận nên rút xuống một năm vì hoàn cảnh nước ta còn nghèo; phải cải tiến phương pháp, nội dung giảng dạy cho thiết thực; phải học văn hoá trước rồi mới học chính trị (chính trị thường thức) và phải cân đối số lượng người học và công việc.

Cùng ngày, trong bài Thêm vài ý kiến về “Tết trồng cây” ký bút danh Trần Lực, đăng báo Nhân Dân, số 2198, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận xét về những ưu điểm, khuyết điểm cần sửa chữa của phong trào trồng cây và chỉ rõ: “Tết trồng cây cũng là một kế hoạch kinh tế lâu dài và liên tục”... “là một việc quan trọng chuẩn bị cho công cuộc xây dựng nông thôn mới nay mai”, do đó phải rút kinh nghiệm, sửa chữa khuyết điểm, phải có kế hoạch, có hướng dẫn, phải làm đúng khẩu hiệu: “Trồng cây nào, tốt cây ấy”.

- Ngày 27: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Chúng ta làm chủ, ký bút danh C.K., đăng báo Nhân Dân, số 2200, đề cập vấn đề ý thức làm chủ của mỗi người.

Tác giả chỉ rõ: Trong xã hội cũ, giai cấp bóc lột nắm quyền làm chủ, nên tương lai nằm trong tay chúng, còn số phận người lao động quanh quẩn vẫn là “con sãi ở chùa lại quét lá đa”. Ngày nay, trên miền Bắc nước ta, cuộc sống đã khác hẳn xưa. Mỗi người lao động đều có thể nghĩ đến ngày mai, nghĩ đến tương lai của mình và con cháu mình, tương lai của làng xóm quê hương. Đó là vì ngày nay chính chúng ta là người chủ. Là người chủ đang xây dựng cuộc sống mới, cho nên mỗi người phải có ý thức làm chủ, “không thể chỉ nghĩ đến lợi ích cá nhân, lợi ích trước mắt, mà phải luôn luôn đặt lợi ích tập thể, lợi ích lâu dài lên trên hết. Kiên quyết xoá bỏ mọi hiện tượng trì trệ, lãng phí, đấu tranh không khoan nhượng chống những sai lầm có hại cho công cuộc xây dựng kinh tế”. Đó cũng chính là ý thức làm chủ của giai cấp công nhân.

- Ngày 31: Viết thư gửi Hội nghị cán bộ thể dục, thể thao toàn miền Bắc, họp tại Hà Nội, Người căn dặn: “Muốn lao động sản xuất tốt, công tác và học tập tốt thì cần có sức khoẻ. Muốn giữ sức khỏe thì nên thường xuyên tập thể dục, thể thao. Vì vậy, chúng ta nên phát triển phong trào thể dục, thể thao cho rộng khắp.

Cán bộ thể dục, thể thao thì phải học tập chính trị, nghiên cứu nghiệp vụ và hăng hái công tác. Vì đó cũng là một công tác trong những công tác cách mạng khác”.

* Tháng 3 - 1961

- Ngày 2: Trong bài "Tếu", ký bút danh T.L, đăng báo Nhân Dân, số 2538, Chủ tịch Hồ Chí Minh phê phán bệnh hình thức của một số người nhân dịp Tết đã in riêng thiếp chúc Tết rồi gửi đi lung tung, gây lãng phí.

Tác giả có lời khuyên:

  "Có gì tếu bằng tếu này?

Cái bệnh hình thức từ nay nên chừa!".

- Ngày 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện với Đại hội Phụ nữ toàn quốc lần thứ III. Người căn dặn các chị em phải tăng cường đoàn kết, đoàn kết chặt chẽ giữa chị em các dân tộc, giữa lao động chân tay và lao động trí óc, miền Bắc và miền Nam, với phụ nữ thế giới để đấu tranh cho mục đích chung là hoà bình và chủ nghĩa xã hội; chị em phụ nữ phải hăng hái nhận lấy trách nhiệm của người làm chủ đất nước, muốn vậy phải xoá bỏ tâm lý tự ti, ỷ lại; phải có ý chí tự cường tự lập, không ngừng nâng cao trình độ chính trị, văn hoá, kỹ thuật.

Người nhắc nhở Hội Phụ nữ cần giúp đỡ tổ chức những nhà gửi trẻ, những lớp mẫu giáo tốt để chị em yên tâm sản xuất. Đồng thời phải đấu tranh thực hiện đúng luật hôn nhân và gia đình, bảo vệ quyền lợi của chị em.

Kết luận, Người nhấn mạnh: "Ngay từ khi mới thành lập, Đảng ta đã nêu rõ chính sách nam nữ bình đẳng. Hiến pháp ta đã xác định chính sách đó. Trong mọi việc, Đảng và Chính phủ ta luôn luôn quan tâm giúp đỡ phụ nữ. Vậy chị em phụ nữ ta phải nhận rõ địa vị làm người chủ và nhiệm vụ người làm chủ nước nhà; phải có quyết tâm mới, đạo đức mới, tác phong mới để làm trọn nghĩa vụ mới của mình là góp phần xứng đáng vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà"...

- Ngày 15: Người đến thăm Hội nghị bồi dưỡng lý luận cho cán bộ lãnh đạo các cấp toàn miền Bắc do Ban Bí thư Trung ương triệu tập để chuẩn bị cho đợt sinh hoạt chính trị lớn trong toàn Đảng, toàn quân và toàn dân.

Nói chuyện với Hội nghị về nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta, Người khẳng định: "Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa", và chỉ rõ mục đích của đợt sinh hoạt chính trị này là "nhằm xây dựng những con người của chủ nghĩa xã hội, có tư tưởng và tác phong xã hội chủ nghĩa".

Về những chuẩn mực của con người mới xã hội chủ nghĩa, Người nêu rõ: Đó là con người có ý thức làm chủ Nhà nước, có tinh thần tập thể xã hội chủ nghĩa và có tư tưởng "mình vì mọi người, mọi người vì mình", là con người có tinh thần tất cả phục vụ sản xuất, biết cần kiệm xây dựng nước nhà, lao động có kỷ luật và năng suất cao, chịu khó học tập nâng cao trình độ văn hoá, kỹ thuật; là con người chẳng những thạo nghề mà còn phải giỏi về chuyên môn, dám nghĩ, dám làm, có tinh thần sáng tạo, tìm tòi cái mới, học tập cái mới, vươn lên hàng đầu thành người lao động tiên tiến.

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm tỉnh Tuyên Quang. Trên đường đi, Người ghé thăm xã Đồng Tâm (Đoan Hùng, Phú Thọ). Người căn dặn đồng bào địa phương phải cố gắng làm tốt những nhiệm vụ quan trọng như củng cố phong trào hợp tác xã, phát triển sản xuất, thực hành tiết kiệm... để góp phần vào việc hoàn thành vượt mức kế hoạch Nhà nước năm 1961.

Thời gian ở Tuyên Quang, Người đến thăm và nói chuyện với Đại hội Đảng bộ tỉnh; thăm Trường Cán bộ dân tộc miền núi, Nông trường sông Lô và Đình Tân Trào lịch sử.

Nói chuyện trong buổi gặp gỡ đại biểu các dân tộc trong tỉnh, Người căn dặn: "Chủ nghĩa xã hội nghĩa là tất cả mọi người các dân tộc ngày càng ấm no, con cháu chúng ta ngày càng sung sướng. Muốn được như vậy thì tất cả mọi người, gái cũng như trai, tất cả mọi dân tộc phải hiểu rằng: Nói chung thì mình là người chủ tập thể của nước nhà; nói riêng thì công nhân là chủ nhà máy, xã viên là chủ hợp tác xã nông nghiệp. Mọi người đều làm chủ, thì mọi người phải ra sức xây dựng chủ nghĩa xã hội tức là phải thi đua tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm, tức là thực hiện khẩu hiệu "Cần kiệm xây dựng Tổ quốc".

- Ngày 24: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện với Đại hội toàn quốc lần thứ III Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam. Người căn dặn: "Hiện nay, nhiệm vụ của thanh niên là ra sức giúp Đảng xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, làm nền tảng vững mạnh cho công cuộc đấu tranh thực hiện hoà bình thống nhất nước nhà; trước mắt là phải hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch năm nay, làm đà tốt cho cả kế hoạch 5 năm lần thứ nhất của chúng ta".

Người lưu ý thanh niên: "Muốn làm tròn nhiệm vụ vẻ vang ấy, thanh niên ta cần phải thấm nhuần tinh thần làm chủ nước nhà và trau dồi đạo đức của người cách mạng". Phải cố gắng học tập. Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội thì nhất định phải có học thức; cần phải làm đầu tàu, làm gương mẫu trong phong trào thi đua yêu nước. Phải thực hiện khẩu hiệu "Đâu Đảng cần thì thanh niên có, việc gì khó thì thanh niên làm".

- Ngày 27: Chủ tịch Hồ Chí Minh lên thăm tỉnh Hà Giang. Gặp gỡ và nói chuyện với cán bộ và đồng bào các dân tộc trong tỉnh, Người khen ngợi những thành tích chiến đấu, phục vụ chiến đấu trong những năm kháng chiến, những cố gắng tiến bộ về nhiều mặt của Hà Giang từ ngày hoà bình lập lại và dặn dò các tầng lớp nhân dân những việc làm cụ thể để Hà Giang "góp phần xứng đáng vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thực hiện hoà bình thống nhất nước nhà, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh".

Tháng 3: Đến thăm Trường Kinh tế kế hoạch (nay là Trường Đại học kinh tế quốc dân) và trực tiếp kiểm tra việc thực hiện những điều Người căn dặn về việc chấn chỉnh các hiện tượng mất vệ sinh ở bếp ăn và nơi ở của nhà trường. Người nhắc nhở: "Trường học phải làm gương tốt cho mọi nơi về tổ chức ăn ở, vệ sinh".

* Tháng 3- 1962

- Ngày 2: Nói chuyện với Đại hội Liên hoan chiến sĩ thi đua của lực lượng Công an nhân dân vũ trang, Người khen ngợi thành tích học tập, công tác, xây dựng tổ chức, tăng gia sản xuất, giúp đỡ nhân dân của các đơn vị và hứa sẽ tặng một lá cờ "Thi đua khá nhất" để làm giải thưởng luân lưu cho các đơn vị có nhiều thành tích nhất. Người còn tặng cán bộ, chiến sĩ của ngành bài thơ:

"Non xanh nước biếc trùng trùng,

Giữ gìn Tổ quốc ta không ngại ngùng gian lao.

Núi cao sự nghiệp càng cao,

Biển sâu, chí khí ta so vào càng sâu.

Thi đua ta quyết giật cờ đầu".

- Trước ngày 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Hội nghị tổng kết công tác giao thông vận tải nông thôn và miền núi, nhấn mạnh các yêu cầu mà ngành giao thông cần phải cố gắng làm tốt hơn nữa:

+ Phải lấy phục vụ sản xuất là chủ yếu.

+ Phải biết dựa vào nhân dân làm là chính.

+ Các cấp lãnh đạo phải quan tâm đúng mức, chỉ đạo chặt chẽ, không được khoán trắng cho cán bộ chuyên môn.

Người gửi Hội nghị một lá cờ làm giải thưởng luân lưu tặng cho tỉnh nào làm giao thông vận tải nông thôn khá nhất.

- Ngày 6: Nói chuyện với Hội nghị cán bộ ngoại giao lần thứ Hai, sau khi nhận xét về tình hình công tác ngoại giao trong thời gian qua, Chủ tịch tập trung phân tích mục tiêu công tác ngoại giao của ta và để đạt được mục đích đó, bằng kinh nghiệm của bản thân, Người nêu rõ những yêu cầu cần thiết về phẩm chất đạo đức, thái độ ứng xử, năng lực chuyên môn và nguyên tắc làm việc đối với người cán bộ ngoại giao trong tình hình quan hệ quốc tế của ta ngày càng mở rộng.

Kết thúc bài nói, Người nhấn mạnh: "Công tác ngoại giao phải cố gắng nhiều, học tập nhiều, chấp hành đúng chính sách của Đảng. Chính sách của Đảng tóm tắt lại là: Phục vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, phục vụ đấu tranh thống nhất nước nhà, phục vụ phong trào đấu tranh anh dũng của đồng bào miền Nam; góp phần tăng cường đoàn kết giữa các nước xã hội chủ nghĩa; ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc, chống đế quốc; góp phần bảo vệ hoà bình thế giới. Có mấy điều đó thôi, mấy điều này như tam tự kinh, ai cũng thuộc, nhưng phải áp dụng cho khéo".

- Ngày 10: Sáng, dự cuộc họp Bộ Chính trị bàn về nội dung của báo Nhân Dân, Người chỉ thị: Các cán bộ biên tập phải cẩn thận trước khi in báo. Phải làm cho báo tốt hơn, trước hết từ cán bộ làm báo. Nên mở lại mục Sinh hoạt Đảng, phê bình cho rõ ràng, nêu gương, đăng ảnh cho chính xác, đích đáng. Khi đưa tin, chú ý tính thời sự, cân đối tin quốc tế về các nước anh em, chú ý đến ý kiến phê bình của quần chúng nhân dân. Nên có sự phân công, kết hợp với các báo ra ở Hà Nội.

- Ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Trường Đại học Bách khoa. Người đi xem một số lớp học, chỗ ăn, chỗ ở của cán bộ, học sinh. Nói chuyện với mọi người, Người lưu ý: "Thầy dạy tốt, trò học tốt là để làm cách mạng chứ không phải để làm quan cách mạng".

- Ngày 14:  Bài viết Làm thế nào cho lạc thêm vui của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh T.L, đăng báo Nhân Dân số 2912, phê bình hiện tượng nhân dân Nghệ An dùng lạc phung phí trong khi đang cần tiết kiệm lạc để xuất khẩu đổi lấy máy móc và nguyên liệu.

Theo tác giả, nếu các cán bộ phụ trách hiểu rõ lợi ích của việc xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp để giải thích cho đồng bào, nếu các cán bộ thu mua biết tổ chức khéo, làm đúng chính sách, đi đúng đường lối quần chúng thì chắc chắn đồng bào sẽ vui lòng tiết kiệm các nông sản để bán cho Nhà nước xuất khẩu.

Bài báo kết luận bằng hai câu thơ:

"Làm thế nào cho lạc thêm vui?

Đổi lấy máy móc, thì bầy tui quyết làm!".

- Ngày 20: Dự họp Bộ Chính trị tiếp tục góp ý kiến về việc chuẩn bị nội dung Hội nghị công nghiệp Trung ương. Trong ý kiến phát biểu, Người tán thành chủ trương đưa dân lên miền ngược, nhưng lưu ý việc phân phối hợp lý lực lượng lao động là thanh niên và phải tính đến tình hình lưu thông có thể bế tắc do vấn đề giao thông chưa giải quyết được.

- Ngày 21: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục dự cuộc họp Bộ Chính trị góp ý kiến về việc chuẩn bị nội dung Hội nghị công nghiệp Trung ương. Người chỉ rõ: "Phần nói nông nghiệp còn nhẹ quá. Công nghiệp nặng phải có, nhưng 8 năm thiếu gang thép ta vẫn xoay xở được, còn mất mùa một năm thì chúng ta méo mặt, mất mùa thì gang thép cũng không làm được. Như vậy, phải chú ý nông nghiệp rất nhiều...". Người còn nhấn mạnh: "Ta có họp, có nghị, có quyết rồi, giao cho ai phải giao trách nhiệm cho rõ ràng, ai làm được thì khen, nhưng thấy ai làm sai thì lại không có thái độ rõ ràng. Làm không được thì cách chức ngay (tỉnh Thái Bình được thưởng hơn 700 Huân chương, Huy chương mà không thấy phạt một ai); ý tôi là ta còn nhu nhược đối với vấn đề này... Tài nguyên thiên nhiên mình nhiều, làm sao cán bộ đảng viên phải giữ được truyền thống anh dũng trong thời kỳ chống đế quốc".

- Ngày 26: Chủ tịch Hồ Chí Minh đi máy bay trực thăng về thăm tỉnh Thái Bình. Người thăm xã Nam Cường (Tiền Hải) và tặng Huy hiệu cho bốn xã viên và cán bộ có thành tích khá nhất trong phong trào khai hoang lấn biển.

Gặp gỡ và nói chuyện với các đại biểu từ xã, huyện trong toàn tỉnh họp mặt tại Đồng Lâm (Tiền Hải), Người khen ngợi nhân dân Thái Bình trong thời gian qua đã có nhiều thành tích sản xuất như tăng vụ, vỡ hoang, làm thuỷ lợi, phân bón... Người căn dặn Thái Bình cần chú ý nâng cao chất lượng bổ túc văn hoá, mở thêm các lớp mẫu giáo, đào thêm giếng nước ăn, làm nhiều hố xí kiểu mới. Người nhắc nhở: Thái Bình vẫn còn thói phô trương lãng phí trong ma chay cưới xin, chưa chấm dứt nạn tảo hôn, tệ đánh vợ, ép duyên con...

Người thay mặt Trung ương giao trách nhiệm cho cán bộ, đảng viên và đoàn viên thanh niên Thái Bình phải nâng cao tinh thần cách mạng, chống tư tưởng bảo thủ, chủ quan; chống tác phong quan liêu đại khái; phải gương mẫu thực hiện cần kiệm liêm chính, chí công vô tư... để xây dựng Thái Bình trở thành một trong những tỉnh khá nhất, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng chung.

- Trước ngày 28: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của phóng viên báo Anh Tin nhanh hàng ngày về các vấn đề liên quan đến việc thực hiện Hiệp định Giơnevơ 1954 về Việt Nam, lập trường của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà về "một miền Nam trung lập", quan hệ giữa hai miền Nam - Bắc.

Trong các câu trả lời, Người đã tố cáo chính sách "chống cộng", đàn áp mọi phong trào tiến bộ của chính quyền phản động Mỹ - Diệm, lên án việc đế quốc Mỹ công khai vũ trang can thiệp vào miền Nam Việt Nam và khẳng định: "Lịch sử thế giới đã chứng tỏ rằng không lực lượng phản động nào có thể chống lại lực lượng đoàn kết và đấu tranh của nhân dân. Tình hình ở miền Nam sẽ đưa đến kết quả: Cuối cùng Mỹ - Diệm nhất định thất bại, nhân dân miền Nam nhất định thắng lợi". "Việc miền Nam theo một chế độ trung lập hay là một chế độ nào khác là do nhân dân miền Nam quyết định, không ai có thể làm trái nguyện vọng của nhân dân. Việc thống nhất đất nước Việt Nam là việc nội bộ của nhân dân Việt Nam, không một nước nào có quyền can thiệp"...

- Ngày 28: Bài Chi bộ tốt, thì mọi việc đều tốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh T.L, đăng báo Nhân Dân, số 2926. Người chỉ rõ: "Nhân dân ta rất tốt, nếu chi bộ khéo lãnh đạo và đảng viên hăng hái xung phong làm gương mẫu thì khó khăn gì cũng vượt qua, công việc gì cũng làm tốt".

Dẫn chứng bằng thực tế của hai hợp tác xã: Hợp tác xã thôn Nhân Lệ (Kiến An) và Hợp tác xã Quyết Tiến ở thôn Bùi (Hà Nam), tác giả kết luận: "Nội dung hai việc trên đây rất bình thường, nhưng nó chứng tỏ một ý nghĩa rất to lớn: Chi bộ tốt thì mọi việc đều tốt".

- Ngày 30: Phát biểu tại Hội nghị Bộ Chính trị bàn về vấn đề lương thực, Người nhắc "phải có kế hoạch thu mua, phải có kế hoạch sản xuất tốt. Từ khai hoang tốt, sẽ thu mua tốt. Gốc là cán bộ. Phải cố gắng chỉnh đốn cán bộ, có thái độ dứt khoát. Làm tốt thì khen, làm không tốt thì cách chức".

Cùng ngày, bài viết nhan đề: Giải thưởng xứng đáng của Người, ký bút danh T.L, đăng báo Nhân Dân số 2928, nêu gương 3 tỉnh Phú Thọ, Hải Ninh (nay thuộc Quảng Ninh), và Hà Nam đã khắc phục khó khăn, từ một tỉnh thiếu ăn phấn đấu trở thành một tỉnh thừa ăn và đã được nhận những phần thưởng xứng đáng.

Bài báo nhắc nhở các địa phương cần làm cho mọi người thấm nhuần tinh thần làm chủ, cần kiệm xây dựng hợp tác xã, xây dựng nước nhà, thì nông nghiệp của ta nhất định sẽ phát triển nhanh chóng và vững chắc.

- Tháng 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi các bạn đọc của tờ Tạp chí Pháp La Nouvelle critique, nhiệt liệt hoan nghênh tạp chí đã có sáng kiến ra số đặc biệt về vấn đề Việt Nam để giúp các độc giả Pháp hiểu thêm về đời sống, văn hoá và cuộc đấu tranh cho độc lập và hạnh phúc của nhân dân Việt Nam.

Bức thư có đoạn: “Tôi hy vọng rằng, các bạn sẽ tìm thấy ở đây một dấu hiệu thể hiện sự cố gắng của chúng tôi trong cuộc đấu tranh chung lớn lao cho tất cả các dân tộc, cho hữu nghị, tự do, hoà bình, nhân phẩm và sự hợp tác anh em giữa các dân tộc. Tôi vui sướng nếu như những vấn đề thảo luận này được công nhân, nông dân và tầng lớp trí thức Pháp là những người mà tôi vẫn gìn giữ những kỷ niệm tốt đẹp nhất trong lòng nhiệt liệt tán thưởng ".

* Tháng 3 - 1963

- Ngày 1: Tiếp Đoàn đại biểu Thanh niên cộng sản Cuba sang thăm nước ta, đến chào Người. Người thân mật nói chuyện với các đại biểu trong Đoàn và nhờ Đoàn chuyển lời cảm ơn về lời chúc sức khoẻ của thanh niên Cuba.

- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh lên thăm Vĩnh Phúc là tỉnh bị hạn hán nặng và nhân dân đang hăng hái thi đua chống hạn đẩy mạnh vụ sản xuất đông - xuân.

Tại thị xã Vĩnh Yên, nói chuyện với trên một vạn rưỡi đồng bào, cán bộ và bộ đội trong tỉnh, Người căn dặn Vĩnh Phúc “phải dùng đủ mọi cách để chống hạn và sản xuất", đồng thời "phải sẵn sàng phòng lụt và chống lụt”. Người mong"mỗi đảng viên và mỗi đoàn viên phải xung phong gương mẫu trong mọi công việc, phải ra sức đoàn kết và giúp đỡ bà con cùng tiến bộ, phải làm cho Vĩnh Phúc thành một trong những tỉnh giàu có, phồn thịnh nhất ở miền Bắc nước ta".

Sau đó, Người tới thăm và nói chuyện với cán bộ và chiến sĩ Đoàn Pháo binh H08 đóng tại thị xã.

- Ngày 7: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Hội nghị Bí thư, Phó Bí thư của 21 tỉnh, thành, khu uỷ và đại biểu các ngành ở Trung ương để kiểm điểm tình hình chuẩn bị và phát động cuộc vận động cải tiến quản lý hợp tác xã, cải tiến kỹ thuật, nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp toàn diện, mạnh mẽ và vững chắc.

Nói chuyện với Hội nghị, Người nêu rõ mục đích, ý nghĩa, nội dung của cuộc vận động do Trung ương Đảng và Chính phủ phát động, giới thiệu kinh nghiệm lãnh đạo của những nơi đã làm thí điểm và căn dặn mọi người phải cố gắng để cuộc vận động thu được nhiều kết quả.

- Ngày 8: Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Bộ Chính trị bàn công tác kiểm tra của Đảng. Phát biểu ý kiến, Người nhấn mạnh nhiệm vụ và trách nhiệm của đảng viên là "phải gương mẫu chấp hành luật pháp của Nhà nước, không nên có một đặc quyền đặc lợi gì". Về việc giải quyết đơn khiếu tố của nhân dân, Người chỉ thị: "Phải phân cấp để kịp thời giải quyết".

- Ngày 10: Lúc 16 giờ, tại sân bay Gia Lâm, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước Việt Nam ra tận cầu thang máy bay đón Vua Lào Xri Xavang Vátthana, Hoàng thân Thủ tướng Chính phủ Liên hợp Dân tộc Lào Xuvana Phuma và các vị khách quý Lào sang thăm hữu nghị nước ta.

Đọc lời chào mừng tại lễ đón, Chủ tịch nêu rõ mối quan hệ khăng khít lâu đời giữa hai dân tộc Việt - Lào và tin tưởng rằng cuộc đi thăm lần này của nhà vua sẽ mở ra một thời kỳ mới trong lịch sử quan hệ anh em giữa hai dân tộc, sẽ phát triển và củng cố tình hữu nghị và sự hợp tác chặt chẽ giữa hai nước, sẽ góp phần to lớn vào sự nghiệp giữ gìn hoà bình và độc lập ở Đông Dương và Đông Nam Á

"Bấy lâu cách trở quan hà,

Từ nay Lào - Việt rất là gần nhau".

Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Vua và các vị khách quý Lào đến thăm. Sau đó, Người đến thăm đáp lễ.

Tối, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Quốc hội, Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam mở tiệc chiêu đãi Vua Lào và các vị cùng đi. Trong diễn văn chào mừng đọc tại tiệc chiêu đãi, một lần nữa, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Tình nghĩa láng giềng anh em Việt - Lào thật là thắm thiết không bao giờ phai nhạt". Người tuyên bố: "Nhân dân và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà chân thành ủng hộ chính sách hoà bình trung lập của Vương quốc Lào, sẽ hết lòng ủng hộ mọi cố gắng của Nhà vua và của Hoàng thân Thủ tướng nhằm xây dựng một nước Lào giàu mạnh". Và tin chắc rằng "Cuộc đi thăm nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà lần này của Nhà vua sẽ mở ra một trang sử mới trong quan hệ láng giềng tốt đẹp giữa hai nước, sẽ thắt chặt hơn nữa tình hữu nghị lâu đời giữa hai dân tộc chúng ta vì lợi ích của hai dân tộc Việt Nam và Lào, vì sự nghiệp giữ gìn hoà bình ở Đông Dương, Đông Nam Á và thế giới".

- Ngày 11:  Tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh hội đàm với Vua Lào Xri Xavang Vátthana về những vấn đề có quan hệ giữa hai nước. Sau đó, Người cùng Vua Lào và các vị cùng đi đến thăm chùa Quán Sứ.

Chiều, Chủ tịch cùng Vua Lào và các vị cùng đi đến thăm Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Tại cuộc mít tinh của nhà trường tổ chức hoan nghênh Đoàn, Người căn dặn các sinh viên phải cố gắng học tập, trau dồi đạo đức cách mạng để góp phần vào sự nghiệp cách mạng chung, góp phần vào sự nghiệp đoàn kết giữa các dân tộc anh em, vào việc giúp đỡ lẫn nhau giữa hai dân tộc Việt - Lào.

Tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự tiệc chiêu đãi do Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Lào tại Việt Nam tổ chức. Trong lời cảm ơn, Người thay mặt nhân dân Việt Nam bày tỏ lòng kính trọng sâu sắc và những tình cảm nồng nàn đối với Vua, Hoàng tử, Hoàng thân Thủ tướng cùng các vị khách quý Lào và tin tưởng rằng mối quan hệ hữu nghị, hợp tác thân thiện giữa hai nước Việt - Lào chắc chắn sẽ phát triển và củng cố mãi mãi.

- Ngày 12: Chủ tịch Hồ Chí Minh và Vua Lào Xri Xavang Vátthana ký Tuyên bố chung khẳng định sự hiểu biết, tình đoàn kết giữa nhân dân và Chính phủ hai nước Việt - Lào, đồng thời nói lên sự nhất trí giữa hai nước đối với những vấn đề có quan hệ đến hai nước.

- Ngày 13: Lúc 12 giờ, tại sân bay Gia Lâm, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta đưa tiễn Vua Xri Xavang Vátthana cùng các vị khách quý Lào lên đường về nước. Trong lời tiễn, Người đọc bốn câu thơ:

"Thương nhau mấy núi cũng trèo,

Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua.

Việt - Lào, hai nước chúng ta,

Tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long".

- Ngày 17: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Nhà ăn tập thể Kim Liên. Đến xem chỗ ăn, chỗ chia cơm và nhà bếp, Người khen thức ăn nấu khá, nhưng chê nhà cửa thiếu ngăn nắp, vệ sinh còn kém.

Người căn dặn các cán bộ phục vụ: "Kim Liên là hoa sen vàng. Đã là hoa sen thì phải thơm, thơm mãi và thơm thật xa. Phải làm sao ngày càng có nhiều lời khen và ít tiếng chê. Phải cố gắng góp phần bảo đảm sức khoẻ của công nhân, cán bộ".

- Ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Bộ Chính trị bàn việc thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ Nhất. Trong ý kiến phát biểu, Người nhấn mạnh: "Làm kế hoạch phải can đảm nhưng phải cẩn thận, chỉ đạo phải tập trung vào trọng điểm. Cần nói rõ thắng lợi và cả khó khăn để quyết tâm tự lực cánh sinh; dĩ nhiên không quên sự giúp đỡ của bạn. Cần phải chú ý hơn công tác giáo dục tư tưởng và phải nhấn mạnh vấn đề sản xuất. Nông nghiệp ta còn nhiều khó khăn, cố gắng mà chủ động. Ta có người, có đất thì có của. Dân ta rất tốt. Đảng nói gì, họ nghe nấy. Vấn đề đòi hỏi ở ta là phải tổ chức cho tốt, quản lý cho tốt. Hai cuộc vận động làm khẩn trương nhưng không nên vội. Làm ở đâu phải tốt ở đó để làm gương cho chỗ khác, làm sao củng cố các chi bộ cho tốt. Phải có chính sách giải quyết số cán bộ, công nhân già trong các cơ sở sản xuất, cơ quan, đưa lực lượng trẻ vào thì năng suất mới cao. Trung ương phải có ban nghiên cứu: ai đi trước, ai đi sau. Phải có chính sách hợp tình hợp lý để người già sẵn sàng nhường chỗ cho người trẻ tiến lên...".

- Ngày 28: Bài viết Mỹ lại thất bại nhục nhã của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh T.L, đăng báo Nhân Dân số 3288, vạch rõ thất bại của Mỹ trong âm mưu dùng người Thượng (Tây Nguyên) đánh người Kinh và người Thượng yêu nước. Dẫn lời của ông Phó Chủ tịch Uỷ ban Phong trào dân tộc tự trị Tây Nguyên Rôchôm Thép nói về truyền thống đấu tranh của các dân tộc Tây Nguyên, tác giả tin tưởng rằng đại đa số binh lính Thượng cũng như binh lính Kinh trong quân đội nguỵ sẽ giác ngộ, sẽ về với nhân dân và quay súng lại tiêu diệt bọn cướp nước và bọn bán nước.

Còn nữa

Huyền Trang (Tổng hợp)