Những bài nói, bài viết của Bác Hồ với Đảng bộ và nhân dân Hà Nội

  
Bác Hồ trò chuyện với cán bộ, công nhân Nhà máy Xe lửa Gia Lâm vào ngày 19-5-1955 tại sân nhà máy. (Ảnh tư liệu)

1. Thi đua đắp đê

Trong mọi cuộc thi đua đều phải nhằm: Làm nhanh, làm tốt, làm rẻ. Ba điều đó phải cùng thực hiện với nhau, không rời nhau được. Vì: Nếu làm nhanh mà không tốt, thì sẽ phải làm lại, như vậy nhanh cũng hóa ra chậm. Nếu làm tốt mà không nhanh, thì sẽ làm được quá ít và không kịp thời. Nếu làm nhanh và tốt, nhưng không rẻ, tức là lãng phí thì sẽ không đủ tiền của để tiếp tục công việc.

Việc đắp đê cũng vậy. Phải làm nhanh, cho xong trước mùa mưa. Phải làm cho tốt để bảo đảm chống lụt. Phải làm rẻ để khỏi lãng phí sức dân và của dân. Nhưng có một số cán bộ không làm đúng như vậy. Thí dụ nhưng việc nêu lên trong "Ý kiến bạn đọc" (Báo Nhân Dân ngày 14/6):

- Đê ngoại thành Hà Nội đắp xong trước kỳ hạn - thế là làm nhanh.  Nhưng mái đê đắp không kỹ, cỏ cấy không đều, sau vài trận mưa thì đê sẽ sụt -  thế là làm không tốt. Nay cần phải sửa lại, phải tốn thêm công, tốn thêm của lần nưa - thế là không làm rẻ. Không tốt và không rẻ, thì làm nhanh cũng vô ích.

- Đê Bất Bạt (Sơn Tây), thì cỏ khô héo hết, vì thành đê đứng quá, cỏ  không bám được, không mọc được.  Nhiều đoạn có đường cái vắt ngang, đê đắp không được cẩn thận dễ vỡ và sụt dần.

Đắp đê, giữ đê là việc rất quan hệ đến tính mệnh, tài sản của nhân dân. Đảng và Chính phủ rất quan tâm đến việc ấy. Nhân dân bao giờ cũng hăng hái góp của, góp công. Vì ai mà có những khuyết điểm nói trên? Bởi vì một số cán  bộ ta còn mắc bệnh quan liêu, làm kế hoạch không cẩn thận, việc kiểm tra không chu đáo. Mong rằng các đồng chí cán bộ đê điều nâng cao hơn nưa tinh thần trách nhiệm, và cán bộ các ngành khác cũng vậy.

Ký tên C.B

(Theo Báo Nhân Dân, ngày 22/6/1955)

2. Nói chuyện với lớp bình dân học vụ khu lao động Lương Yên

Chúng ta cố gắng thi đua sản xuất thì đời sống sẽ dần dần khá lên. Do cái óc, cái tay của mình mà cải thiện đời sống của mình. Đảng và Chính phủ rất mong muốn đời sống của công nhân, công chức và bộ đội càng khá hơn. Do công nhân và nông dân cố gắng tăng gia sản xuất, đời sống sẽ khá hơn mãi. Đời sống ví như chiếc thuyền. Sản xuất ví như nước. Mực nước lên cao, thì con thuyền càng nổi lên cao. Mình cố gắng còn là mưu đời sống sung sướng cho con, cho cháu mình nữa.

Nói ngày 30/3/1956

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, t.6, tr.141)

3. Nói chuyện tại Hội nghị cán bộ làm công tác sửa sai trong cải cách ruộng đấy ở ngoại thành Hà Nội

Tôi thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ khen ngợi cán bộ và nhân  dân các xã ngoại thành Hà Nội đã làm công tác bước hai đạt kết quả khá. Vừa làm tốt việc sửa sai, ngoại thành Hà Nội cần đẩy mạnh thi đua sản xuất, thực  hành tiết kiệm, ra sức củng cố các tổ chức đổi công, kiện toàn các tổ chức quần chúng và thi đua làm nghĩa vụ lương thực cho Nhà nước.

Để làm tốt những nhiệm vụ trên, các cán bộ sửa sai phải gương mẫu, tránh bao biện làm thay, cán bộ địa phương thì phải cố gắng học tập, không nên ỷ lại vào cán bộ sửa sai.

Nói ngày 29/5/1956

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, T.6, tr.171)

4. Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm một số gia đình cơ sở cách mạng thôn Phú Gia, Phú Thượng, huyện Từ Liêm

Sáng ngày mồng 1 Tết Đinh Dậu, Chủ tịch  Hồ Chí Minh về thăm và chúc Tết một số gia đình là cơ sở cách mạng cũ ở thôn Phú Gia, xã Phú Thượng, huyện Từ Liêm (nay là phường Phú Thượng, quận Tây Hồ, Hà Nội), như: Gia đình cụ Công Văn Phan - cơ sở bí mật của các đồng chí Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Lê Đức Thọ; các gia đình ông Môn, bà Kính, bà phó Ái - cơ quan bí mật đặt báo Cờ giải phóng của Đảng ta.

Tại đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ân cần nói chuyện, chúc Tết bà con trong thôn xóm đến chào mừng Người. Bác căn dặn đồng bào hãy đoàn kết với nhau, đoàn kết quân và dân, cố gắng thi đua tăng gia sản xuất và tiết kiệm. Người nhắc nhở bà con: "Ăn Tết phải tiết kiệm, chống lãng phí, tiết kiệm để ích cho mình, ích cho nhà, ích cho nước. Trước mắt phải ra sức đào mương tát nước chống hạn để cấy hết diện tích lúa chiêm".

Rời Phú Gia, Người đến thăm và chúc Tết một đơn vị bộ đội bảo vệ Thủ  đô. Người chúc Tết cán bộ, chiến sĩ, khen ngợi đơn vị năm vừa qua có thành tích khá trong nhiệm vụ bảo vệ trị an và học tập. Người dặn dò cán bộ và chiên sĩ năm tới cần cố gắng hơn nữa để:

- Đoàn kết nội bộ, đoàn kết giữa cán bộ và dân.

- Luôn luôn cảnh giác, luôn luôn giữ gìn chí khí chiến đấu, tác phong quân đội cách mạng: Cần, kiệm.

- Cố gắng học tập chính trị, kỹ thuật.

- Tùy khả năng mình mà giúp đỡ nhân dân trong mọi việc.

Cũng trong buổi sáng ngày mồng 1 Tết Đinh Dậu, Chủ tịch Hồ Chí Minh  đến thăm trại Kim Đồng, nơi nuôi dưỡng dạy dỗ 467 cháu mồ côi, trước đây sống vất vưởng, lang thang, không nơi nương tựa, nay được chính quyền cách mạng hết lòng trông nom, chăm sóc.

Trước đó một tháng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi cho các em 4 vạn đồng (tiền cũ) để các em chuẩn bị Tết. Các em đã trích 3 vạn đồng mua một con lợn để nuôi, còn một vạn thì chi tiêu Tết. Bác thăm bếp ăn, phòng ngủ, nơi vui chơi giải trí của các em. Người chúc các em năm mới vui vẻ, học tập tiến bộ, thương yêu, giúp đỡ nhau, chăm học và tăng gia sản xuất, ăn ở sạch sẽ.

Sau đó, Người tiếp tục đến thăm và chúc Tết công nhân công trường số  4. Tại đây, Người vui vẻ hỏi thăm sức khỏe mọi người, đi thăm chỗ ở, nhà ăn của công nhân. Người hỏi các chị cấp dưỡng trong mấy ngày Tết, anh chị em công nhân được ăn những món gì.

Người còn hỏi anh chị em có báo để đọc không. Người khuyên bảo mọi người chú ý tiết kiệm trong chi tiêu gia đình và tiết kiệm của công, thực hiện tốt khẩu hiệu "Cần kiệm xây dựng nước nhà".

(Theo Báo Nhân Dân, số 1063, ngày 3/2/1957)

5. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Hội nghị đại biểu nhân dân Hà Nội lần thứ tư

Ngày 15/02/1957, thay mặt đoàn đại biểu Quốc hội Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo trước Hội nghị đại biểu nhân dân Hà Nội kết quả kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa I nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trước hết, Người khẳng định: "Kỳ họp thứ 6 của Quốc hội khóa I đã thành công rực rỡ. Thành công là vì sự nhất trí giưa Quốc hội và Chính phủ đã tiêu biểu cho sự đoàn kết nhất trí của toàn dân ta. Thể hiện rõ đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ  trong thời gian qua là đúng...". 

Đối với đồng bào Thủ đô, Người nhắc nhở: "Đồng bào Thủ đô có nhiệm vụ vẻ vang là làm gương mẫu cho đồng bào cả nước trong việc tăng cường đoàn kết; phát triển dân chủ, làm cho tinh thần kỳ họp thứ 6 của Quốc hội thấm nhuần đến mỗi người dân. Đồng bào Thủ đô làm được như vậy, thì năm nay nhất định đưa đến cho chúng ta nhiều thắng lợi mới và vẻ vang".

(Theo Báo Nhân Dân, số 1076, ngày 16/2/1957)

6. Lời căn dặn chị em phụ nữ Thủ đô

...

Chị em phụ nữ cố gắng thi đua tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh giành thống nhất Tổ quốc. Phụ nữ công nhân cần tích cực tham gia quản lý thật tốt nhà máy, công trường. Phụ nữ nông dân cần hăng hái tham gia phong trào đổi công, hợp tác, gặt tốt vụ mùa, chuẩn bị tốt vụ chiêm năm tới. Các tầng lớp phụ nữ ở thành phố  cần chấp hành tốt các chính sách của Đảng và Chính phủ. Chị em làm nghề buôn bán cần giữ đức tính thật thà, đúng đắn, bài trừ tệ "mua rẻ, bán đắt", tệ "mặc cả, nói thách". Chị em phụ nữ phải hết sức chăm lo bảo vệ sức khỏe của con cái, vì thiếu nhi là tương lai của dân tộc.

Nói ngày 18/10/1958

(Theo Báo Nhân Dân, số 1680, ngày 19/10/1958)

7. Nói chuyện với cán bộ, công nhân, viên chức Nhà máy Điện Hà Nội

...

Quản lý xí nghiệp nhằm mục đích xây dựng chủ nghĩa xã hội. Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, phải tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm. Muốn tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm thì phải quản lý tốt. Muốn quản lý tốt thì cán bộ và công nhân phải thông suốt tư tưởng, phải có thái độ làm chủ nước nhà, làm chủ xí nghiệp. Muốn quản lý tốt phải nâng cao tinh thần trách nhiệm, phải làm đến nơi đến chốn, làm tốt, vượt mọi khó khăn. Phải thực hiện cán bộ tham gia lao động, công nhân tham gia quản lý.

Hiện nay phải phát động công nhân, viên chức cải tiến chế độ quản lý xí nghiệp. Phát động công nhân, viên chức lần này là để giáo dục nâng cao giác ngộ chính trị cho công nhân, giáo dục cán bộ, đồng thời cán bộ và công nhân giáo dục lẫn nhau; trong giáo dục có đấu tranh, tức là phê bình và tự phê bình để tiến bộ, để đoàn kết chặt chẽ hơn, để quản lý tốt, sản xuất tốt. Lãnh đạo phát động quần chúng phải thiết thực, sâu rộng, tránh tình trạng chỉ chú ý hình thức, học tập phải kết hợp với sản xuất và thực hành tiết kiệm; phải khuyến khích và coi trọng ý kiến, sáng kiến của công nhân, cái gì cần sửa phải sửa ngay, cái gì cần phải có thời gian và kế hoạch nghiên cứu thì phải nói cho công nhân hiểu và quyết tâm làm đúng.

Đảng và Chính phủ tin chắc rằng cán bộ và công nhân sẽ rèn luyện, nâng  cao tư tưởng, xứng đáng với sự tín nhiệm của Đảng, Chính phủ và nhân dân, quyết tâm làm cho xí nghiệp trở thành gương mẫu.

Nói ngày 08/11/1958

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, T.9, Sđd, tr.261)

8. Thư gửi các vị phụ lão

Thưa các cụ,

Đây tôi lấy danh nghĩa là một người già, mà nói chuyện với các cụ. Tục ngữ có câu: "Lão lai tài tận", thường các cụ phụ lão ta cũng tin như vậy. Gặp việc gì, các cụ đều nói: "Lão giả an chi" (Người già nên ở yên) mình tuổi hạc  ngày cao, không bay nhảy gì nưa. Việc đời để cho con cháu bầy trẻ làm. Chúng ta đã gần đất xa trời rồi, không cần hoạt động nưa.

Tôi không tán thành ý kiến đó. Xưa nay, nhưng người yêu nước không vì tuổi già mà chịu ngồi không. Nước ta có những người như Lý Thường Kiệt, càng già càng quắc thước, càng già càng anh hùng.

Việt Nam mới giành quyền độc lập tự do, nhưng còn phải qua nhiều khó khăn, để củng cố quyền tự do độc lập đó. Vậy nên nhân dân ta, bất kỳ già trẻ, đều phải ra sức gánh một vai.

Con cháu ta, thanh niên thì gánh việc nặng, chúng ta già cả không làm được việc nặng nề, thì khua gậy đi trước, để khuyến khích bọn thanh niên và san sẻ nhưng kinh nghiệm của chúng ta cho họ.

Chúng ta là bậc phụ lão, cần phải tinh thành đoàn kết trước để làm gương cho con cháu ta theo. Vậy tôi mong các vị phụ lão ở Hà thành ra xung phong tổ chức hội "Phụ lão cứu quốc" để cho các phụ lão cả nước bắt chước và để hùn sức giư gìn nền độc lập của nước nhà.

Ngày 20 tháng 9 năm 1945

Hồ Chí Minh

(Theo Báo Cứu quốc, số 48, ngày 21/9/1945)

9. Phát biểu tại Đại hội đại biểu Thanh niên Hà Nội

Các anh em nếu đến đây để được nghe một bài diễn văn bóng bẩy, hoa mỹ thì các anh em sẽ thất vọng. Những lời tôi nói với anh em sẽ chỉ rất giản dị, rất thiết thực. Tôi sẽ không khen ngợi anh em, mà chỉ chú ý vạch ra nhưng khuyết điểm của anh em. Những khuyết điểm ấy, có mấy điều lớn nhất sau đây:

Một là, thanh niên, nhất là thanh niên Hà thành vốn giữ tính kiêu căng, biệt phái, bởi vậy những tổ chức đều chia rẽ, cô lập, chưa hợp thành được một mặt trận thống nhất.

Hai là, thanh niên tuy có hăng hái, sôi nổi nhưng kém sáng kiến; việc gì cũng đợi Tổng bộ hoặc Chính phủ ra cho mệnh lệnh, chỉ thị, giúp hộ ý kiến hoặc định hộ kế hoạch; lại không biết tự ý đề nghị với Chính phủ những việc cần phải làm hay phải sửa chữa.

Ba là, các đồng chí phụ trách thanh niên không chịu đào tạo, dìu dắt thêm các cán bộ mới, tuy những phần tử có thể trở nên cán bộ vẫn không thiếu trong đám thanh niên.

Bây giờ cần phải làm sao để cho mất những khuyết điểm ấy. Việc cần trước nhất là làm thống nhất các tổ chức thanh niên. Mỗi giới thanh niên có một  nguyện vọng, quyền lợi, đường lối phát triển riêng. Bây giờ không phân biệt, giới nào cũng phải đứng chung trong một tổ chức duy nhất. Nhưng điều đó không phải sẽ cột chặt tất cả sự hoạt động riêng của mỗi giới, không cho tự phát triển, miễn là những hoạt động ấy không đi ngược lại với hướng hoạt động chung của toàn thể. Sau đó, việc nên chú ý đến là sự định rõ những công việc và nhiệm vụ của thanh niên như là: Đi sâu vào quần chúng để san sẻ nhưng thường thức về chính trị và quyền lợi công dân; ủng hộ Chính phủ không phải chỉ bằng những lời hoan hô suông thôi, mà cần phải một mặt giải thích cho dân chúng về những nỗ lực của Chính phủ, một mặt phê bình, giám sát, tham gia ý kiến vào công việc của Chính phủ; chiến đấu giữ lấy nền độc lập và tự luyện ngay từ bây giờ để sau này lên thay những thủ lĩnh mà gánh vác việc trọng đại của nước nhà.  Nói tóm lại, phải làm sao cho tổ chức thanh niên Hà Nội trở thành một khối thanh niên khuôn mẫu cho thanh niên toàn xứ và toàn quốc.

Nói ngày 27/9/1945

(Theo Báo Cứu quốc, số 53, ngày 28/9/1945)

Thanh Huyền

 10. Gửi đồng bào ngoại thành Hà Nội

Cùng toàn thể đồng bào, nam, phụ, lão, ấu khu vực ngoại thành Hà Nội,

Tôi rất cảm động thấy toàn thể đồng bào ngoại thành Hà Nội đã có lòng quá yêu tôi mà quyết nghị tôi không phải ứng cử trong kỳ Tổng tuyển cử sắp tới. Nhưng tôi là một công dân nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nên tôi không thể vượt qua thể lệ Tổng tuyển cử đã định. Tôi đã ứng cử ở thành phố Hà Nội, nên không thể ra ứng cử ở nơi nào khác nữa.

Tôi xin chân thành cảm tạ toàn thể đồng bào, nam, phụ, lão, ấu khu vực ngoại thành Hà Nội.

Hồ Chí Minh

(Theo Báo Cứu quốc, số 118, ngày 15/12/1945)

11. Bài nói tại Trường cán bộ tự vệ Hồ Chí Minh

Lúc này, chúng ta không cần nói nhiều mà phải làm cho thật nhiều. Nếu không bị uy hiếp, chúng ta không cần có tự vệ. Tự vệ là vệ lấy mình, lấy gia đình mình, rồi đến thành phố mình, nước mình. Ta phải ngăn ngừa mọi sự uy hiếp. Về quân sự, Pháp có thể đánh vào thành phố ta. Về xã hội, có thể phát sinh ra trộm cướp, về chính trị, có thể có những bọn phản động phao đồn những tin nhảm để làm náo động lòng dân.

Các đồng chí đến đây theo lớp huấn luyện là học tập cách trị an về vật chất và tinh thần. Những kẻ mưu sự phá hoại đất nước chúng ta, có thể tuyên truyền, đồn phao để chia rẽ sự đoàn kết. Chúng hủ hóa chúng ta về vật chất, về sinh hoạt, văn hóa, chính trị. Bởi thế, các đồng chí phải học tập thành cán bộ để  đi trước sự bảo vệ: Bảo vệ nền độc lập tự do của mình. Không những thế, các đồng chí phải chỉ huy những anh em đi sau. Tóm lại, không những phải học cho biết kỹ thuật, mà còn phải học lý luận, về đạo đức tinh thần nữa.

Đạo đức ngày trước thì chỉ trung với vua, hiếu với cha mẹ. Ngày nay, thời đại mới, đạo đức cũng phải mới. Phải trung với nước. Phải hiếu với toàn dân, với đồng bào. Lãnh đạo về kỹ thuật chưa đủ. Còn phải lãnh đạo về tinh thần. Phải là người tuyên truyền. Phải là những người nói cho dân hiểu. Có phao đồn gì, phải giải thích cho dân. Có mệnh lệnh của Chính phủ phải giải thích cho dân biết rõ tại sao Chính phủ đã ban bố mệnh lệnh đó.

Nói miệng, ai cũng nói được. Ta cần phải thực hành. Kháng chiến, kiến quốc, ta phải cần kiệm. Nhưng tự mình phải cần và kiệm trước đã. Trước hết, mình phải làm gương, gắng làm gương trong anh em, và khi đi công tác, gắng làm gương cho dân. Làm gương về cả ba mặt: Tinh thần, vật chất và văn hóa. Không có gì là khó. Khó như cách mạng mà ta đã làm được và đã thành công. Muốn làm được, ta phải: Quyết tâm, tín tâm và đồng tâm. Ta nhớ ba chữ ấy, thực hành nêu gương ba chữ ấy lên, tất cả các đồng chí phải thành công.

(Theo Báo Cứu quốc, số 136, ngày 8/1/1946)

12. Gương sáng suốt của đời sống mới

Xuân năm nay, các vị kỳ lão làng Đình Bảng và làng Xuân Tảo đã đem số tiền mừng thọ (các cụ Đình Bảng 2.400 đồng, các cụ Xuân Tảo 600 đồng) quyên vào quỹ Cứu quốc và ủng hộ chiến sĩ.

Các vị kỳ lão và nhân dân xã Đồng Hội, huyện Gia Khánh, tỉnh Ninh Bình, thì đem ba phần tư khoản tiền tế Thành hoàng 375 đồng và tư nhân thêm vào 116 đồng nữa để giúp các chiến sĩ ngoài mặt trận. Họ Nguyễn Thượng ở làng Thượng Phúc, phủ Thanh Oai, tỉnh Hà Đông, cũng giảm sự ăn uống về việc cúng giỗ thường niên, để ra một nghìn đồng (l.000đ) quyên vào quỹ kháng chiến.

Ba việc đó, chẳng những đã tỏ lòng vàng ngọc của đồng bào các làng xã kể trên, đồng thời cũng là một tấm gương sáng suốt trong sự thực hành đời sống mới cho đồng bào cả nước noi theo.

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t4, Sđd, tr.183)

13. Diễn văn khai mạc kỳ họp thứ nhất Quốc hội Khóa I nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa

Thưa cụ Chủ tịch,

Thưa các vị lai tân,

Thưa các đại biểu,

Nhân danh Chủ tịch Chính phủ liên hiệp lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tôi kính cẩn tuyên bố khai mạc buổi họp.

Cuộc Quốc dân đại biểu đại hội này là lần đầu tiên trong lịch sử của nước Việt Nam ta. Nó là một kết quả của cuộc Tổng tuyển cử ngày 06 tháng 01 năm 1946, mà cuộc Tổng tuyển cử lại là cái kết quả của sự hy sinh, đấu tranh của tổ tiên ta, nó là kết quả của sự đoàn kết anh dũng phấn đấu của toàn thể đồng bào Việt Nam ta, sự đoàn kết của toàn thể đồng bào không kể già trẻ, lớn bé, gồm tất cả các tôn giáo, tất cả các dân tộc trên bờ cõi Việt Nam đoàn kết chặt chẽ thành một khối, hy sinh không sợ nguy hiểm tranh lấy nền độc lập cho Tổ quốc.

Trong lúc toàn thể đồng bào đương tranh đấu thì những đồng chí cách mạng Việt Nam ở hải ngoại không có thì giờ tham gia vào cuộc Tổng tuyển cử của dân ta, vì thế muốn tỏ sự đoàn kết toàn dân, Chính phủ xin đề nghị với Đại hội mở rộng số đại biểu ra thêm 70 người nữa. 70 người ấy là mời các đồng chí ở hải ngoại về: Việt Nam Quốc dân đảng và Việt Nam Cách mệnh đồng minh hội, và như thế là Quốc hội của ta tỏ cho thế giới, cho toàn dân biết là chúng ta đoàn kết nhất trí, mà đoàn kết nhất trí thì việc gì cũng thành công.

Vậy nên, Chính phủ chắc rằng Quốc hội sẽ chuẩn y sự thỉnh cầu của Chính phủ, vì sự thỉnh cầu ấy rất hợp lý và tỏ ra là chúng ta trong ngoài nhất trí. Bây giờ tôi xin Quốc hội chuẩn y lời thỉnh cầu ấy.

Trước hết, tôi xin thay mặt Chính phủ lâm thời cảm ơn Quốc hội đã chuẩn y lời thỉnh cầu của Chính phủ. Hai là, tôi xin thay mặt Chính phủ hoan nghênh tất cả các đại biểu các nơi.

Trong cuộc Toàn quốc đại biểu đại hội này, các đảng phái đều có đại biểu, mà đại biểu không đảng phái cũng có nhiều, đồng thời phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số cũng đều có đại biểu. Vì thế cho nên các đại biểu trong Quốc hội này không phải đại diện cho một đảng phái nào, mà là đại biểu cho toàn thể quốc dân Việt Nam.

Đó là một sự đoàn kết tỏ ra rằng lực lượng của toàn dân Việt Nam đã kết lại thành một khối.

Bây giờ tôi xin nhân danh Chính phủ Liên hiệp lâm thời báo cáo công việc Chính phủ đã làm trong 6 tháng nay. Việc của Chính phủ làm trong 6 tháng nay cộng lại thì chỉ có mấy điều:

Sự đoàn kết của toàn dân đã thực hiện, vua cũng thoái vị để làm người bình dân của nước tự do. Vua Bảo Đại đã trở nên ông Vĩnh Thụy, cố vấn cho Chính phủ Dân chủ Cộng hòa Việt Nam. Đó là một cái gương hy sinh, một cái  gương ấy để mà gánh vác việc nước, để mà giữ nền độc lập, để mà kháng chiến, để mà kiến quốc. Tôi chắc rằng toàn thể Quốc hội sẽ cho phép tôi thay mặt cho Quốc hội để chào ông cố vấn của chúng ta.

Nhờ sức đoàn kết mạnh mẽ của toàn dân, chúng ta đã giành được chính quyền. Nhưng mà vừa giành được chính quyền, vừa lập nên Chính phủ thì chúng ta gặp nhiều sự khó khăn, miền Nam bị nạn xâm lăng, miền Bắc bị nạn đói khó. Song nhờ sự ủng hộ nhiệt liệt của toàn thể đồng bào và lòng kiên quyết phấn đấu của Chính phủ, chúng ta đã làm được đôi việc:

- Việc thứ nhất là ra sức kháng chiến.

- Việc thứ hai là giảm bớt sự đói kém bằng cách thực hành tăng gia sản xuất.

- Việc thứ ba là Chính phủ đã tổ chức cuộc Tổng tuyển cử.

- Việc thứ tư là do kết quả cuộc Tổng tuyển cử ấy mà có Quốc hội hôm nay.

Đấy là về phần tôi trình bày trước Quốc hội những việc mà Chính phủ đã làm.

Đồng thời Chính phủ cũng phải thừa nhận trước Quốc hội là còn nhiều việc lớn lao hơn nữa nên làm, nhưng vì hoàn cảnh khó khăn nên Chính phủ chưa làm hết. Gánh nặng do Chính phủ để lại cho Quốc hội, cho Chính phủ mới mà Quốc hội cử ra sau đây.

Dù sao mặc lòng, tôi xin thay mặt Chính phủ cũ mà trình với Quốc hội, với Chính phủ mới, với quốc dân là hết sức đem tài năng cống hiến cho Tổ quốc.

Việc hệ trọng nhất bây giờ là kháng chiến. Từ tháng 9 năm ngoái xảy nạn xâm lăng miền Nam. Một mặt, Chính phủ đã hô hào quốc dân sẵn sàng chuẩn bị cuộc trường kỳ kháng chiến, và một mặt đã điều động bộ đội để tiếp viện những nơi bị xâm lăng. Từ giờ về sau, Quốc hội và Chính phủ còn có những gánh nặng nề, phải bước qua nhiều sự khó khăn, nhưng tôi chắc rằng quốc dân sẽ nhất trí, dựa vào sức đoàn kết mà làm việc, và như thế thì dù khó khăn đến đâu, kháng chiến sẽ thắng lợi và kiến quốc sẽ thành công.

Bây giờ Chính phủ lâm thời giao lại quyền cho Quốc hội để tổ chức một Chính phủ mới: Một Chính phủ kháng chiến và kiến quốc.

Lời báo cáo của tôi đến đây là hết. Tôi xin thay mặt Chính phủ cũ và thay mặt cho toàn thể quốc dân hô khẩu hiệu: 

- Toàn quốc đại biểu đại hội muôn năm!

- Việt Nam độc lập muôn năm!

- Việt Nam Dân chủ Cộng hòa muôn năm!

Sau hết tôi xin báo cáo với Quốc hội rằng cụ Nguyễn Hải Thần, Phó Chủ tịch, vì trong mình không khỏe cho nên không tới dự buổi đại hội hôm nay được.

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t4, Sđd, tr.189-192)

14. Noi gương anh em Tự vệ chiến đấu Hoàng Diệu

Anh em Tự vệ chiến đấu Hoàng Diệu thật đáng làm khuôn mẫu cho tất cả các anh em tự vệ các nơi về mọi phương diện.

Về mặt sinh hoạt hàng ngày, anh em bao giờ cũng giữ kỷ luật và trật tự rất nghiêm. Sáng dậy từ 5 giờ và chỉ trong 5 phút đã chăn chiếu gọn gàng, áo quần tề chỉnh để ra tập thể thao. Tuy quần áo thiếu thốn, nhưng anh em cũng cố gắng ăn mặc sạch sẽ. Mỗi ngày anh em để riêng một giờ về việc chăm nom vệ sinh  trong trại. Lúc nào, nơi ăn chốn ngủ cũng sạch sẽ. Người ta thường nói, muốn biết tinh thần của một bộ đội, chỉ cần xem cách xếp đặt và cách ăn ở của các đội viên là đủ rõ. Thì đây, anh em Tự vệ chiến đấu Hoàng Diệu đã tỏ cho mọi người biết là những phần tử đủ tinh thần chiến đấu với cách sinh hoạt thật giản đơn.

Chẳng những thế, nhất cử nhất động, anh em đều tỏ ra rất nhanh nhẹn. Bất luận lúc nào tập hợp, chỉ dứt tiếng còi, là đã thành hàng ngũ chỉnh tề rồi.

Ở trong trại, anh em coi nhau như anh em một nhà. Gặp chuyện gì xích mích, anh em cố nhẫn nhục đợi đến kỳ khai hội hàng tuần sẽ đem ra phân xử. Người có lỗi sẽ bị cảnh cáo, phê bình. Sự trừng phạt của anh em rất nghiêm. Trong khi tập tành mà phạm lỗi, bị phạt chạy chung quanh sân. Lỗi nặng vừa, phải lưu ở trong trại không được ra chơi ngoài vào ngày chủ nhật hay ngày lễ.  Phạm tội nặng hơn bị ăn cơm muối hoặc bị khai trừ. Nhờ kỷ luật sắt đó, anh em luôn sửa chữa nết hư, tật xấu, cố gắng làm những đội viên gương mẫu.

Về mặt học tập, ngoài tập luyện quân sự và lên giảng đường, anh em tối nào cũng hội họp để thảo luận thời cục hoặc nghiên cứu chính trị. Thừa thì giờ anh em vào thư viện xem sách, báo hay vào câu lạc bộ học hát, học đàn. Anh em rất thích học bắn, nên đối với súng, anh em giữ gìn và lau chùi cẩn thận lắm. Nói tóm lại anh em luôn luôn hoạt động, không một giờ, một phút nào nghĩ vơ, nghĩ vẩn.

Về mặt công tác, anh em Tự vệ chiến đấu Hoàng Diệu thật tranh giải nhất. Trong khu anh em đóng, dân chúng có điều gì thắc mắc khó hiểu về thời cục, anh em đi từng nhà giải thích, kỳ cho dân chúng hiểu mới nghe. Tự vệ trong một ít phố đều do anh em huấn luyện về quân sự. Anh em rất sốt sắng với phong trào bình dân học vụ. Những người không biết chữ trong phố đều là những bạn thân của anh em. Nhất là đối với đời sống mới, anh em thực hành thật chu đáo. Muốn cổ động vệ sinh có hiệu quả, anh em tổ chức thành từng ban đi quét và khai cống nước bẩn ở trong các ngõ sâu. Tất cả các cuộc biểu tình khổng lồ rất nghiêm trang, rất có quy củ trên đường phố hoặc trước Nhà hát Lớn, trước Việt Nam học xá đều do anh em giữ trật tự và nhiều khi anh em hợp tác với ban tổ chức làm kỳ đài, chôn cột cờ, kẻ biểu ngữ, cổ động dân chúng. Anh em lại dự định đi các tỉnh để gây phong trào thể dục. Bất luận một việc xã hội nào do Chính phủ hay đoàn thể xướng ra đều được anh em xung phong.

Anh em Tự vệ chiến đấu thành Hoàng Diệu, thật đáng làm gương cho những tự vệ các địa phương mà cho cả các hạng thanh niên khác nữa.

(Theo Báo Cứu quốc, số 266, ngày 14/6/1946)

15. Thư gửi đồng bào, vệ quốc quân, dân quân du kích, cán bộ xung phong cảm tử khu XI

Cùng đồng bào và chiến sĩ yêu mến,

Một năm qua, đồng bào đã chịu biết bao cuộc khủng bố ác liệt, đốt nhà, cướp của, giết người, hiếp dâm của bọn thực dân Pháp cướp nước. Nhưng càng gian nan cực khổ, đồng bào khu XI càng căm thù và càng thắt chặt thêm hàng ngũ (phát triển Hội Liên Việt, tăng gia sản xuất, giúp đỡ bộ đội đánh giặc trừ gian, v.v.).

Anh em Vệ quốc quân và các cấp chiến sĩ đã chịu biết bao sự thiếu thốn cực khổ, nhưng trước cảnh tượng khôn cùng của đồng bào, trước nhiệm vụ bảo vệ non sông đất nước, anh em đã cùng ra lĩnh lấy nhiệm vụ vẻ vang là trừ diệt bọn thực dân và tay sai của chúng. Cuộc chiến đấu ở Thủ đô và ngoại thành đã chứng thực tinh thần ấy. Như vậy, tôi có quyền tin rằng: Bước qua năm kháng chiến mới, đồng bào và chiến sĩ khu XI sẽ đoàn kết hơn, hăng hái hơn, khu XI sẽ xứng đáng là khu trung ương kháng chiến, xứng đáng với Thủ đô.

Nhân dịp kỷ niệm đầy năm kháng chiến toàn quốc, tôi trân trọng khuyên đồng bào và các cấp tướng sĩ hãy kiểm điểm lại thời gian chiến đấu vừa qua, bài trừ khuyết điểm, phát triển ưu điểm để tiến đến những thành tích lừng lẫy hơn. Và muốn thế, phải đặc biệt chú ý tổ chức thật mạnh và nghiêm ngay trong vùng địch kiểm soát, vì tổ chức là lợi khí cốt yếu của chúng ta để đánh bại địch.

Tôi tin rằng đồng bào và tướng sĩ luôn luôn vượt mọi khó khăn, làm trọn nhiệm vụ.

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t5, sđd, tr.324-325)

16. Gửi đồng bào vùng Hà Nội

Đồng bào trong và ngoại ô Hà Nội đương đầu với giặc Pháp trước hết, lâu hơn hết.

Vì vậy, mà hy sinh, đau đớn, cực khổ nhiều hơn hết. Mà cũng trung thành, gan góc, kiên quyết hơn hết.

Đồng bào vùng Hà Nội đang nêu gương dũng cảm cho toàn quốc. Ngày nay chịu đựng càng nhiều, mai sau kết quả càng to. Tôi và Chính phủ cùng toàn thể bộ đội, toàn thể đồng bào luôn luôn nhớ đến anh em ruột thịt đang chiến đấu hết sức gay go ở vùng Hà Nội. Và dù gian nan khó nhọc đến mấy, cũng quyết đánh tan giặc Pháp để sớm giải phóng đồng bào ra khỏi xiềng xích tàn bạo của lũ thực dân và bù nhìn.

Hiện nay, toàn quốc ta đang thi đua đẩy mạnh cuộc cầm cự, chuẩn bị tổng phản công. Tôi khuyên đồng bào vùng Hà Nội trước đã cố gắng, nay cố gắng thêm; trước đã đoàn kết, nay đoàn kết hơn; tìm đủ mọi cách để phá hoại giặc, để giúp chiến sĩ ta.

Chúng ta chắc thắng, vì chúng ta quvết thắng. Tôi viết thư này với tất cả tấm lòng thương xót, yêu mến và chắc chắn.

Đồng bào cố gắng tiến lên! Ngày vẻ vang sẽ không xa.

Chào thân ái và quyết thắng

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t5, Sđd, tr.589)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 16. Lời phát biểu trong buổi lễ ra mắt ứng cử viên tổ chức tại Việt Nam học xá

Từ xưa đến nay, toàn quốc chưa bao giờ tuyển cử vì xưa dân chưa bao giờ làm chủ mình, xưa dân phải nghe lời vua quan, sau phải nghe thực dân Pháp, Nhật.

Vừa rồi đây, ta vừa tranh được độc lập. Một số ít người, chỉ một số ít thôi, đã quên cái công khó nhọc của dân chúng. Ta đã phải hy sinh nhiều mới có cái quyền cầm lá phiếu ngày nay đó. Cụ Phan Đình Phùng, cụ Hoàng Hoa Thám đã khó nhọc về cái quyền dân chủ ấy lắm. Biết bao người đã bị bắn, bị chém, đã đeo cái tên chính trị phạm và bị nhốt đầy các nhà tù Sơn La, Côn Đảo, Ban Mê Thuột... mới đòi được cái quyền bầu cử ngày nay.

Làm việc nước bây giờ là hy sinh, là phấn đấu, quên lợi riêng mà nghĩ lợi chung. Những ai muốn làm quan cách mạng thì nhất định không nên bầu. Ngày mai, không ai ép, không ai mua, toàn dân sẽ thực hiện các quyền dân chủ ấy.

Nói ngày 5/1/1946.

Theo: - Báo Cứu quốc, số 135, ngày 7/1/1946

- Hồ Chí Minh, Toàn tập, T4, Sđd, tr.147

17. Lời khuyên anh em viên chức

Anh em viên chức hiện giờ đang gặp nhiều nỗi khó khăn vì giá sinh hoạt đắt đỏ. Nhưng ta chớ quên rằng nước nhà đang thời kỳ kháng chiến. Anh em viên chức, cũng như toàn thể quốc dân, muốn qua được bước khó khăn hiện tại, phải biết hy sinh một chút về tinh thần để tham dự vào công cuộc kiến quốc. Có chịu kham khổ bây giờ, mai sau mới được hưởng nhiều quyền lợi. Vậy để giúp công việc Chính phủ một cách đắc lực, để nâng cao tinh thần kháng chiến, anh em viên chức bây giờ phải có 4 đức tính là: Cần, kiệm, liêm, chính. Cần, anh em viên chức phải tận tâm làm việc, một người làm bằng hai, ba người. Và phải tôn trọng kỷ luật.

Anh em phải theo nguyên tắc là có việc mới cần đến người, chứ không phải là có sẵn người nên phải tìm việc cho làm. Kiệm, phải biết tiết kiệm đồng tiền kiếm được, cũng như các vật liệu và đồ dùng trong các sở. Rút bớt hết những sự gì không cần thiết, chớ phao phí giấy má và các thứ của công. Phao phí những thứ đó tức là phao phí mồ hôi nước mắt của dân nghèo. Chớ tưởng tiết kiệm những cái cỏn con như mẩu giấy, ngòi bút là không có ảnh hưởng. Một người như thế, trăm người như thế, vạn người như thế, công quỹ đã bớt được một số tiền đáng kể, lấy ở mồ hôi nước mắt dân nghèo mà ra. Có cần, có kiệm, không tiêu đến nhiều tiền, anh em viên chức mới có thể trở nên liêm, chính để cho người ngoài kính nể được. Anh em viên chức phải gột bỏ hẳn những ý nghĩ trái với 4 nguyên tắc trên do chính sách của bọn thực dân gây nên trong đám công chức thời Pháp và Nhật thuộc.

Nói ngày 17/1/1946.

Theo: - Báo Cứu quốc, số 146, ngày 19/1/1946

- Hồ Chí Minh, Toàn tập, T4, Sđd, tr.158-159

18. Nhiệm vụ hiện thời của đoàn thể tự vệ

...

a) Làm cho tổ chức vững chãi và phát triển, lôi kéo các phần tử thanh niên hăng hái và yêu nước vào đoàn.

b) Cần phải cùng nhau nghiên cứu chính trị để nhận rõ đường lối. Hiểu rõ đường lối chính trị thì công tác đúng.

c) Cần phải quân sự hóa đoàn thể tự vệ, nghĩa là tập dượt cho đều và có một tinh thần kỷ luật, trong công việc hàng ngày cần phải theo một chương trình nhất định có quy củ.

Hiện thời, mình càng đi gần tới đích càng gặp nhiều nỗi khó khăn. Nhưng mặc dầu khó khăn, ta cũng phải cố gắng. Phải tin nhất định là thành công, phải thành công. Nhưng cần nhận rõ tình thế để rồi tùy cơ ứng biến mà tiến chứ không hàm hồ làm bừa một cách vô chính trị. Thái độ của ta cần giữ ôn hòa và lịch sự.

Theo: - Báo Cứu quốc, số 211, ngày 10/4/1946

- Hồ Chí Minh, Toàn tập, T4, Sđd, tr.213

19. Nói chuyện cùng đồng bào trước khi sang Pháp

Cùng đồng bào yêu quý Trung, Nam, Bắc,

Theo mệnh lệnh của Chính phủ và ý chí của quốc dân, tôi cùng đoàn đại biểu sẽ đi Pháp để mở cuộc đàm phán chính thức. Trước khi ra đi, tôi xin có mấy lời tỏ cùng đồng bào: Cả đời tôi chỉ có một mục đích, là phấn đấu cho quyền lợi Tổ quốc và hạnh phúc của quốc dân. Những khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non, hoặc ra vào chốn tù tội, xông pha sự hiểm nghèo là vì mục đích đó. Đến lúc nhờ quốc dân đoàn kết, tranh được chính quyền, ủy thác cho tôi gánh vác việc Chính phủ, tôi lo lắng đêm ngày, nhẫn nhục cố gắng - cũng vì mục đích đó.

Ngày nay, vâng lệnh Chính phủ, theo ý quốc dân, tôi phải xa xôi ngàn dặm, tạm biệt đồng bào, cùng với đoàn đại biểu qua Pháp - cũng vì mục đích đó. Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, tôi cũng chỉ theo đuổi một mục đích, làm cho ích quốc, lợi dân. Vậy nên lần này, tôi xin hứa với đồng bào rằng: Tôi cùng anh em đại biểu sẽ gắng làm cho khỏi phụ lòng tin cậy của quốc dân.

Đồng thời, tôi xin nhắc lại rằng, việc nước là việc chung, mỗi một người con Rồng cháu Tiên, bất kỳ già, trẻ, gái, trai, giàu nghèo, quý tiện, đều phải gánh một phần, đều phải ra sức giúp cho cuộc ngoại giao thắng lợi.

Giúp cách thế nào?

1. Đoàn kết chặt chẽ, tránh mọi sự chia rẽ.

2. Ra sức cần kiệm cho khỏi nạn đói khó.

3. Ra sức giữ gìn trật tự, tuyệt đối tuân theo mệnh lệnh của Chính phủ.

4. Đối với các kiều dân hữu bang, phải tử tế, ôn hòa.

Làm đúng 4 điều đó tức là giúp ích cho ngoại giao.

Đồng bào thương tôi, chắc làm theo lời tôi nói.

Nhân dịp này, tôi cũng có vài lời tỏ cùng các bạn người Pháp, người Tàu và các bạn kiều dân khác. Các bạn sống chung chạ với nhân dân Việt Nam, ra vào gặp nhau, no đói có nhau. Vậy nên nhân dân Việt Nam là bằng hữu của các bạn. Đất nước Việt Nam là Tổ quốc thứ hai của các bạn. Các bạn cùng nhân dân Việt Nam phải tương kính tương thân, thành thật hợp tác, êm thấm thuận hòa, thực hiện chữ "Tứ hải giai huynh đệ".

Nước Việt Nam được thịnh vượng thì các bạn cũng được hạnh phúc. Sau hai lần gặp nhau giữa Thượng sứ Đác-giăng-li-ơ với tôi, sau cuộc Hội nghị trù bị ở Đà Lạt, sau cuộc đón tiếp thân thiện của Chính phủ và nhân dân Pháp đối với đoàn đại biểu Quốc hội ta, tôi mong rằng cuộc đàm phán chính thức ở Ba-Lê sẽ có kết quả tốt đẹp. Hai dân tộc Việt, Pháp sẽ đi đến cuộc cộng tác thật thà.

Một lần nữa tôi và anh em đại biểu trân trọng hứa với đồng bào rằng: Dù khó nhọc mấy, chúng tôi cũng cố gắng làm trọn nhiệm vụ mà Chính phủ và quốc dân giao phó cho chúng tôi.

Đồng bào chớ lo ngại.

Theo: - Báo Cứu quốc, số 254, ngày 31/5/1946

- Hồ Chí Minh, Toàn tập, T4, Sđd, tr.240-241

20. Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến

Hỡi đồng bào toàn quốc!

Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa!
Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.

Hỡi đồng bào!

Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước.

Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân! Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng để giữ gìn đất nước. Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng kiên quyết hy sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta.

Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm!

Kháng chiến thắng lợi muôn năm!

Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946

Hồ Chí Minh

Theo: Hồ Chí Minh, Toàn tập, T4, Sđd, tr.480-481

21. Thư gửi các chiến sỹ cảm tử quân Thủ đô

Cùng các chiến sĩ yêu quý Trung đoàn Thủ đô,

Các em ăn Tết thế nào? Vui vẻ lắm chứ? Tôi và nhân viên Chính phủ vì nhớ đến các em cho nên cũng không ai nỡ ăn Tết. Còn 90 phần trăm đồng bào ở hậu phương cũng giảm bớt 90 phần trăm mâm cỗ tiệc tùng, ai cũng tiết kiệm để dự bị công cuộc trường kỳ kháng chiến.

Các em là đội cảm tử. Các em cảm tử để cho Tổ quốc quyết sinh. Các em là đại biểu cái tinh thần tự tôn, tự lập của dân tộc ta mấy nghìn năm để lại, cái tinh thần quật cường đó đã kinh qua Hai Bà Trưng, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, truyền lại cho các em. Nay các em gan góc tiếp tục cái tinh thần bất diệt đó, để truyền lại cho nòi giống Việt Nam muôn đời về sau. Chí kiên quyết dũng cảm, các em đã sẵn có, đây tôi chỉ nhắc lại một vài điều mà các em phải nhớ luôn luôn:

- Phải hết sức khôn khéo, nhanh chóng, bí mật, phải biết cách "hóa chỉnh vi linh".

- Phải biết rút kinh nghiệm hằng ngày hằng giờ. Phải đề phòng Việt gian trinh thám.

- Phải hết sức cẩn thận. Phải luôn luôn có sáng kiến để tận dụng thời cơ.

- Tuyệt đối đoàn kết. Các em hăng hái tiến lên, lòng Già Hồ, lòng Chính phủ và lòng toàn thể đồng bào luôn luôn ở bên cạnh các em.

Tôi thay mặt Chính phủ và đồng bào gửi cho các em lời chào thân ái và quyết thắng.

Ngày 27 tháng 1 năm 1947

Hồ Chí Minh

Theo: Hồ Chí Minh, Toàn tập, T5, Nxb Chính trị quốc gia,
HN,1995, tr.35-36

22. Gửi Bác sĩ Vũ Đình Tụng

Thưa Ngài,

Tôi được báo cáo rằng: Con giai của Ngài đã oanh liệt hy sinh cho Tổ quốc. Ngài biết rằng tôi không có gia đình, cũng không có con cái. Nước Việt Nam là đại gia đình của tôi. Tất cả thanh niên Việt Nam là con cháu tôi. Mất một thanh niên, thì hình như tôi đứt một đoạn ruột. Những cháu và anh em thanh niên khác dũng cảm hy sinh để giữ gìn đất nước. Thế là họ đã làm rạng rỡ dân tộc, vẻ vang giống nòi. Họ chết cho Tổ quốc sống mãi, tinh thần họ đã luôn luôn sống với non sông Việt Nam. Họ là con thảo của đức Chúa, họ đã thực hiện khẩu hiệu: Thượng đế và Tổ quốc. Những thanh niên đó là anh hùng dân tộc. Đồng bào và Tổ quốc sẽ không bao giờ quên ơn họ. Ngài đã đem món của quý nhất là con của mình, sẵn sàng hiến cho Tổ quốc. Từ đây chắc Ngài sẽ thêm sức giúp việc kháng chiến để bảo vệ nước nhà thì linh hồn cháu ở trên trời cũng bằng lòng và sung sướng.

Tôi thay mặt Chính phủ cảm ơn Ngài, và gửi Ngài lời chào thân ái và quyết thắng.

Tháng 1 năm 1947

Hồ Chí Minh

Theo: Hồ Chí Minh, Toàn tập, T5, Sđd, tr.40

23. Thư gửi Đoàn 29 (Trung đoàn Thủ đô)

Cùng đồng bào và tướng sĩ yêu mến, Bác nhận được thư các chú báo cáo thắng trận ngày 8/1/1948 và các chiến lợi phẩm các chú biếu Bác. Cảm ơn.
Các chú cần phải nghiên cứu những ưu điểm và khuyết điểm trong trận đó và những trận bại hoặc trận thắng các nơi khác để rút kinh nghiệm, để học tập thêm. Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, ta cần phải chuẩn bị sẵn sàng, đề phòng cẩn thận. Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, ta phải liên lạc mật thiết với dân, phải làm cho dân mến, dân tin. Như thế nhất định thắng lợi.

Tôi mong toàn thể tướng sĩ Đoàn 29 cố gắng để giật giải thưởng đầu trong cuộc Luyện quân đội lập chiến công. Các chú có dám hứa với Già Hồ như thế không?

Già Hồ chờ báo cáo thắng trận của các chú, để khen ngợi thêm các chú.

Chào thân ái quyết thắng

Tháng 2 năm 1948

Hồ Chí Minh

Theo: Hồ Chí Minh, Toàn tập, T5, Sđd, tr.391

24. Thư gửi du kích Thủ đô

(Nhờ UBKCHC Hà Nội chuyển)

Tôi rất vui lòng được Ủy ban kháng chiến hành chính Hà Nội báo cáo rằng: để thực hiện lời thách thi đua ái quốc với các đội du kích Sài Gòn - Chợ Lớn, Huế, Hải Phòng, v.v.., đêm ngày 4 tháng 11 năm 1948, du kích Thủ đô đã hăng hái tấn công vào Hà Nội và đã lượm được thành tích khá. Tôi thay mặt Chính phủ gửi lời khen ngợi đội du kích Thủ đô và những người đã trực tiếp hoặc gián tiếp giúp sức vào cuộc tấn công Hà Nội.

Hà Nội là quả tim quân sự, chính trị và kinh tế của địch, du kích và Vệ quốc quân cần phải thường khuấy rối quả tim của địch cho đến ngày ta tổng phản công. Du kích Thủ đô đã oanh liệt lập công lần đầu, tôi chắc rằng từ đây du kích Thủ đô sẽ lập công nhiều hơn nữa, to hơn nữa. Đồng thời du kích Sài Gòn - Chợ Lớn, Huế, Hải Phòng, v.v. chắc sẽ cố gắng thi đua, không chịu kém du kích Thủ đô. Vậy tôi khuyên các đội du kích đều ráng sức. Chính phủ đang chuẩn bị một giải thưởng đặc biệt cho đội du kích nào lập được chiến công to nhất.

Anh em hăng hái tiến lên!

Chào thân ái quyết thắng

Tháng 11 năm 1948

Hồ Chí Minh

Theo: Hồ Chí Minh, Toàn tập, T5, Sđd, tr.527

Thanh Huyền (Tổng hợp)

 31. Giữ gìn trật tự, an ninh

Quân đội Pháp đã rút khỏi Hà Nội, Chính phủ ta đã về Thủ đô. Hiện nay, việc quan trọng nhất của Thủ đô là giữ vững trật tự, an ninh. Có giữ vững trật tự, an ninh, thì nhân dân Thủ đô mới an cư, lạc nghiệp.

Giữ gìn trật tự an ninh trước hết là việc của công an, bộ đội, cảnh sát. Nhưng chính quyền ta là chính quyền dân chủ, bất kỳ việc to việc nhỏ đều phải dựa vào lực lượng của nhân dân để phụng sự lợi ích của nhân dân. Việc giữ gìn trật tự an ninh càng phải dựa vào sáng kiến và lực lượng của nhân dân.

Mọi người công dân, bất kỳ già trẻ gái trai, bất kỳ làm việc gì, đều có nhiệm vụ giúp chính quyền giữ gìn trật tự an ninh, vì trật tự an ninh trực tiếp quan hệ đến lợi ích bản thân của mọi người. Mấy mươi vạn con mắt soi sáng, mấy mươi vạn lỗ tai nghe ngóng, thì bọn gian phi, côn đồ sẽ lòi mặt ra và sẽ phải cải tà quy chính dưới lực lượng to lớn của quần chúng.

Chính quyền và nhân dân chúng ta phải đồng tâm hiệp lực, giữ gìn trật tự an ninh, sao cho "dạ bất bế hộ, lộ bất thập duy", như lời thánh hiền đã dạy.

Cả nước nhìn về Thủ đô ta. Thế giới trông vào Thủ đô ta. Tất cả chúng ta phải ra sức giữ gìn trật tự an ninh, làm cho Thủ đô ta thành một Thủ đô bình yên, tươi đẹp, mạnh khỏe cả về vật chất và tinh thần.

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t.7, Sđd, tr.363-364)

32. Bài nói chuyện tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

Vì bận nhiều việc, Bác ít đến thăm nhà trường. Bác tự phê bình trước các cô giáo, thầy giáo, các cháu học sinh, các đồng chí cán bộ, công nhân viên. Các cô, các chú phải cảm ơn Tổng thống Cây-ta, vì hôm nay có Tổng thống đến thám trường, Bác không thể không đến được. Nhân dịp nàv, Bác có lời cảm ơn các đồng chí chuyên gia Trung Quốc, Liên Xô và Tân Tây Lan đến giúp đỡ các cô giáo, thầy giáo và giúp các cháu học tập.

Bây giờ, Bác nói mấy ưu điểm của trường:

- Một là tất cả mọi người, các cô giáo, thầy giáo, các cán bộ, công nhân viên cũng như các cháu học sinh đều có tinh thần khắc phục khó khăn làm tròn nhiệm vụ. Đó là một điều tốt.

- Dạy cũng như học phải biết chú trọng cả tài lẫn đức. Đức là đạo đức cách mạng. Đó là cái gốc, rất là quan trọng. Nếu không có đạo đức cách mạng thì có tài cũng vô dụng. Đạo đức cách mạng là triệt để trung thành với cách mạng, một lòng một dạ phục vụ nhân dân.

- Một ưu điểm nữa là phong trào thi đua "Hai tốt" ở đây làm khá. Bác nói rằng khá, chứ chưa phải trăm phần trăm tốt đâu nhé!

Hiện nay có mấy trăm cô giáo, thầy giáo thanh niên xung phong đi miền núi, để đưa cái hiểu biết văn hóa lên cho đồng bào miền rẻo cao. Bác chỉ nói hai ví dụ:

Một cháu gái là giáo viên lên đây, không biết tiếng nói và chưa hiểu phong tục tập quán của địa phương. Không có trường và không có học trò. Xóm này cách xóm kia rất xa, đi lại khó khăn. Cháu gái ấy đã nói rằng, Đảng và nhà trường đã phái lên đây, thì mình quyết phải làm tròn nhiệm vụ. Cháu đó đã cùng ăn, cùng ở, cùng lao động với đồng bào, do đấy mà tuyên truyền cho bố mẹ các cháu bé, vừa học tiếng địa phương. Làm như thế dần dần từng bước, cháu ấy đã xây dựng nên nhà trường hẳn hoi. Đây là một cô giáo anh hùng.

Lại có một cháu trai, lên vùng rẻo cao. Trong bản có một cháu bé muốn học, nhưng vì bị bại chân không đi được. Thầy giáo hàng ngày tới nhà cõng cháu đó đến trường học. Đây là một thầy giáo anh hùng.

Hiện nay có hàng vạn học sinh tốt nghiệp lớp 7, lớp 10 đã xung phong đi tham gia sản xuất ở các công trường, ở miền núi; có 797 cháu cấp I, cấp II, cấp III học giỏi được giải thưởng. Trong phong trào "Làm nghìn việc tốt" có 40 vạn cháu thiếu nhi có nhiều thành tích.

Những kết quả tốt đó đều là công lao của nhà trường, của các cô giáo, thầy giáo. Vì vậy Bác có thể nói Bác đối với nhà trường, đối với nền giáo dục của ta, tuy chưa phải là trăm phần trăm mãn nguyện, nhưng càng ngày Bác càng bằng lòng hơn; năm nay bằng lòng hơn năm ngoái và sang năm chắc sẽ bằng lòng hơn năm nay.

Nhân đây, Bác kể một chuyện để so sánh. Quốc hội Mỹ có một ban trông nom trẻ con, ban ấy báo cáo rằng năm 1963 hơn 1/5 trẻ con Mỹ từ 7 tuổi đến 10 tuổi đã phạm tội: ăn trộm, ăn cắp, thậm chí giết người cũng có v.v. Vậy thử hỏi: Mỹ văn minh hơn hay ta văn minh hơn? Ta có 40 vạn cháu ngoan mà Mỹ có 1/5 trẻ em phạm tội. Ta có thể nói: Ta văn minh hơn!

Lần trước đến thăm trường, Bác có nói hai điểm: Một là vệ sinh, hai là trồng cây. Vệ sinh ở đây còn kém! Về trồng cây, Bác bảo nên trồng cây nhiều. Nhưng hiện nay cây sống ít. Do là vì các cô, các chú tham trồng cây nhiều, nhưng không chăm bón cho tốt. Ở trường này, cả thầy và trò có gần 4 nghìn rưởi người. Nếu mỗi năm một người trồng một cây là được gần 5.000 cây. Hai năm sẽ được gần 1 vạn cây. Nhưng trồng cây nào thì phải chăm bón cho tốt cây đó. Như thế, hơn là tham trồng nhiều mà kết quả ít. Các cô, các chú và các cháu phải làm cho vườn của trường trở thành một vườn hoa, vườn cây tươi đẹp.

Đã hứa với Bác thì phải làm, làm thì phải có tổ chức. Vệ sinh cũng như trồng cây, có tổ chức thì nhất định làm được tốt. Bây giờ đến mấy việc Bác muốn nhắc nhở các đồng chí cán bộ và các cháu học sinh:

- Trước hết phải đoàn kết. Đoàn kết thật sự, giữa thầy và thầy, giữa thầy và trò, giữa trò và trò, giữa cán bộ và công nhân. Toàn thể nhà trường phải đoàn kết thành một khối, đoàn kết phải thật sự trăm phần trăm chứ không phải chỉ là đoàn kết miệng.

- Các cháu học sinh không nên học gạo, không nên học vẹt. Bác không cần giải thích học gạo, học vẹt là thế nào vì các cháu biết cả rồi. Học phải suy nghĩ, học phải liên hệ với thực tế, phải có thí nghiệm và thực hành. Học với hành phải kết hợp với nhau.

- Cần phải giữ gìn kỷ luật cho tốt, phải sạch sẽ, gọn gàng. Kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa tự do, chống lề mề, luộm thuộm.

- Thầy cũng như trò, cán bộ cũng như nhân viên, phải thật thà yêu nghề mình. Có gì vẻ vang hơn là nghề đào tạo những thế hệ sau này tích cực đóng góp xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản? Người thầy giáo tốt, thầy giáo xứng đáng là thầy giáo là người vẻ vang nhất. Dù là tên tuổi không đăng trên báo, không được thưởng huân chương, song những người thầy tốt là những anh hùng vô danh. Đây là một điều rất vẻ vang. Nếu không có thầy giáo dạy dỗ cho con em nhân dân, thì làm sao mà xây dựng chủ nghĩa xã hội được? Vì vậy nghề thầy giáo rất quan trọng, rất là vẻ vang; ai có ý kiến không đúng về nghề thầy giáo, thì phải sửa chữa.

Một điểm nữa là các cháu gái chưa được giúp đỡ tốt. Các cháu trai, cháu gái chưa thực sự coi nhau như anh em, chị em ruột thịt trong một nhà. Trái lại, còn có ý ganh tị, bắt bẻ, sợ bạn học xinh gái hơn mình thì mất thể diện "anh hùng nam tử". Cháu nào còn rơi rớt tư tưởng, tác phong ấy, thì cần phải sửa chữa.

Cô giáo, thầy giáo trong chế độ ta cần góp phần vào công cuộc xây dựng xã  hội chủ nghĩa. Phải có chí khí cao thượng, phải "Tiên ưu hậu lạc", nghĩa là khó khăn thì phải chịu trước thiên hạ, sung sướng thì hưởng sau thiên hạ. Đây là đạo đức cách mạng.

- Trong việc học tập cũng như trong mọi việc, đảng viên và đoàn viên của nhà trường cần phải xung phong, gương mẫu, phải giúp đỡ anh em, chị em cùng tiến bộ. Ở đây có ngót 4.000 học sinh, 1/4 là cháu gái. Như thế là có tiến bộ nhưng đương còn ít. Ngày nay ở các nước xã hội chủ nghĩa anh em, nghề dạy học và nghề làm thuốc thì phụ nữ làm nhiều hơn.

Có 100 học sinh đồng bào thiểu số, Bác thấy vậy còn ít, cần dần dần có thêm. Có 800 các cháu miền Nam, như vậy là rất tốt, dần dần phải thêm nữa. Bởi vì chúng ta phải gắn liền nhiệm vụ ủng hộ miền Nam với việc xây dựng miền Bắc. Vì vậy, ở miền  Bắc, trong mọi việc, việc dạy và học cũng thế, mọi người phải làm việc bằng hai để đền đáp cho đồng bào miền Nam ruột thịt. Ở đây cũng như các ngành khác, phải đào tạo cán bộ cho miền Nam để đến ngày nước nhà thống nhất, các cháu ấy về góp phần xây dựng miền Nam thân yêu. Cuối cùng, Bác mong các cô, các chú và các cháu nhớ làm được những điều kể trên. Tất cả thầy trò, cán bộ, công nhân phải phấn khởi thi đua phát triển ưu điểm, sửa chữa khuyết điểm, làm thế nào để nhà trường này chẳng những là trường sư phạm mà còn là trường mô phạm của cả nước.

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t11, Sđd, tr.329-333)

33. Niềm vui và hạnh phúc

 Xuân Canh Tý 1960

Bấy giờ tôi còn đang công tác ở Ủy ban Hành chính khu Hoàn Kiếm. Lúc này, Chủ tịch Ủy ban là đồng chí Huy Đức. Bản thân tôi được giao phụ trách công giáo của năm khối: Nhà Chung, Ấu Triệu, Chân cầm, Phủ Doãn và Ngõ Huyện. Từ trước Tết, chủ trương của các đồng chí lãnh đạo thành phố và khu là cán bộ cơ sở sẽ về đường phố ăn Tết cùng với nhân dân trong cụm mình phụ trách. Cũng biết là không thể đi thăm hỏi và chúc Tết tất cả các gia đình nên tôi bàn với anh em định tối ngày 30 Tết, sẽ tập trung cán bộ cơ sở của cả năm khối tới họp mặt và chúc Tết lẫn nhau. Anh em cán bộ trong cụm nhất trí như vậy.

Tối 30 Tết, khoảng 7 giờ 15, tôi lững thững đi bộ đến chỗ họp. Nhưng trụ sở vắng ngắt, chỉ có mỗi đồng chí Thống Nhất (tên thật là Cường), trưởng ban đại biểu khối Nhà Chung, ra đón tôi và nói:

- Anh em lỡ hẹn, xin khất Bác đến 11 giờ đêm cuộc họp mới bắt đầu để vừa vui năm mới, đón giao thừa luôn, đồng thời vừa được nghe thư chúc Tết của Bác Hồ.

Tôi bèn quay về. Gần đến nhà, tôi thấy  thấp thoáng khắp các cột đèn và gốc cây ven đường đều có công an đứng. Gặp anh Hảo, Trưởng Công an khối bấy giờ, tôi hỏi:

- Việc gì thế đồng chí?

Anh không trả lời vào câu hỏi của tôi, chỉ cười cười và hỏi lại thay cho lời chào:

- Bác đi chơi về đấy à?

Tôi trả lời rồi vào nhà. Tự dưng thấy bồn chồn. Linh tính báo có sự việc gì đặc biệt, không bình thường. Vào nhà, tôi lại muốn trở ra đi loanh quanh. Qua số nhà 35 (nhà tôi ở 41), mọi người trong nhà mời tôi vào uống nước. Tôi bước vào nhà và thoáng thấy mấy anh công an đi đàng sau gật gật đầu và nháy nhau cười. Sau này tôi mới biết họ có nhiệm vụ cầm chừng để tôi đừng đi đâu quá xa, nhưng cũng không hề tiết lộ cho tôi tin Bác Hồ sẽ đến. Tôi vừa ngồi xuống ghế, chén nước bưng lên chưa kịp uống thì một đồng chí công an bước vào nói với tôi:

- Mời bác về nhà ngay, có khách!

Tôi vội vàng đứng lên, ra đến cửa nhìn về đã thấy phía nhà mình có ba xe ô tô không cùng kiểu nhau đỗ từ bao giờ. Tôi bước nhanh về nhà. Chưa đến nơi đã nghe tiếng con trai tôi reo to:

- Bác Hồ! Bác Hồ đến nhà ta!

Bước chân vào cửa tôi đã nghe thấy Bác hỏi:

- Gia đình ta đã chuẩn bị đón giao thừa chưa?

Không kịp đến gần Người, bởi lúc này Bác đã xuống gần đến bếp rồi, nhưng tôi cũng nói to lên:

- Dạ, thưa Bác chưa ạ!

Bấy giờ, ông cụ tôi mới kịp đi từ trên gác xuống. Tôi thấy hai cụ ôm nhau và hôn rất thắm thiết (Báo Nhân Dân và báo Hà Nội mới đều có đăng ảnh này vào ngày 29 - 30/2/1960). Tôi rất xúc động đứng lặng đi một lúc không biết nói gì và cũng chẳng biết làm gì.

Tôi đã từng nhìn thấy Bác và gặp Người đôi lần trong các cuộc họp của Mặt trận và ủy ban. Nhưng hạnh phúc được Người đến nhà, được nói chuyện lâu và được nghe "trực tiếp giọng nói của Bác thì quả thật tôi chưa bao giờ dám nghĩ tới, ngay cả trong mơ. Niềm hạnh phúc này lớn quá, đột ngột quá, khiến tôi cảm động đến lúng túng. Người tôi đờ ra. Và hình như lúc bấy giờ tay chân tôi như bị thừa, lưỡi tôi cứng lại - thậm chí tôi không chào được Bác nữa.

Bác từ bếp trở ra. Tôi như chợt tỉnh ra khỏi cơn mơ, vội vàng lấy chiếc ghế mây (cả nhà chỉ có một chiếc mà bây giờ tôi vẫn còn giữ làm kỷ niệm) để mời Bác ngồi. Bác không ngồi ngay. Người bê hai cái ghế đầu kê sát liền nhau và mời:

- Ông cụ ngồi đây!

- Bà cụ ngồi đây!

Rồi đợi khi cả hai cụ tôi ngồi rồi, Bác mới chịu ngồi. Tôi định đi pha nước mời Bác uống thì đồng chí Trần Danh Tuyên, bấy giờ đang là Bí thư Thành ủy và là người đi cùng với Bác gạt đi:

- Thôi, thôi, không phải nước non gì cả, ngồi quây quần lại đây tất cả cho ấm cúng để nói chuyện với Bác.

Thế là tất cả gia đình tôi ngồi xung quanh Bác. Bác bế cậu con trai út của tôi cho ngồi lòng và hỏi:

- Ông cụ năm nay bẩy chín phải không? Mỗi bữa cụ ăn được mấy bát cơm? Cụ ngủ có được nhiều không?

- Vâng, cảm ơn Cụ hỏi thăm. Tôi ăn mỗi bữa được ba bát cơm và tuy tuổi cao nhưng cũng vẫn ngủ được nhiều.

Rồi Bác lại hỏi:

- Cụ chuyên chữa về gì? (chẳng hiểu tại sao Bác lại biết cụ tôi là ông lang làm thuốc đông y).

- Thưa cụ, tôi chuyên trị các bệnh của phụ nữ và của trẻ em ạ!

- Cụ làm thuốc thế có châm cứu không?

- Dạ thưa, tôi cũng có châm cứu.

- Nghề châm cứu là nghề rất quý. Nghề này đã chữa được nhiều loại bệnh mà lại đỡ tốn thuốc. Và như vậy là rất tốt.

Rồi Người hỏi tiếp:

- Cụ được mấy người con?

Và quay sang tôi, Bác nói tiếp:

- Chú là con trưởng à?

Tôi vội vàng thưa:

- Dạ, thưa Bác vâng ạ!

- Chú công tác ở Ủy ban Hành chính khu Hoàn Kiếm à?

- Thưa Bác, vâng ạ!

- Chú phụ trách một cụm hả? Một cụm thì có mấy khối?

- Vâng ạ, cháu phụ trách một cụm gồm có năm khối.

Tôi trả lời Bác như một cái máy. Bởi vì xúc động đến nghẹn ngào, vẫn dâng đầy trong lòng. Và niềm hạnh phúc đến khát khao thôi thúc tôi chiêm ngưỡng Bác thật lâu, thật kỹ. Đây là thực hay là mơ? Có phải là ảo ảnh không? - Câu hỏi của Bác như lôi tôi trở lại với sự thực đang diễn ra.

Bác chủ động hỏi thăm tất cả, từng người một trong gia đình, từ lớn đến  nhỏ, gia đình tôi hoàn toàn bị bất ngờ, nên mọi người hết sức ngạc nhiên. Trong gia đình tôi, ai cũng nhận thấy Bác thật là gần gũi, thân thiết biết bao. Bác hiểu rõ gia đình như người thân, như một thành viên trong nhà, không hề có sự cách biệt giữa vị Chủ tịch nước kính mến và những người công dân bình thường, đặc biệt lại là người Công giáo. Tôi đang suy nghĩ cảm động về những câu hỏi của Bác thì Bác hỏi tiếp:

- Năm nay chú gói được bao nhiêu chiếc bánh chưng? Đã chuẩn bị Tết được những gì?

- Dạ, cháu thực hiện đúng lời Bác dạy: "Tiết kiệm là quốc sách". Mậu dịch đã gói sẵn rồi, ăn chiếc nào ra mua chiếc ấy cho đỡ lãng phí.

... Trước khi ra về, nhìn cả gia đình tôi ấm cúng, con cháu quây quần xung quanh cụ tôi, Bác chúc:

- Tôi xin chúc cụ sống lâu trăm tuổi và chúc "Tứ đại đồng đường". Người nắm rất chặt hai bàn tay cụ tôi đưa ra bắt tay. Cả nhà tôi đi theo tiễn Bác. Tôi nhìn rất lâu bóng dáng người Cha già thân thương của cả dân tộc. Người vẫn mặc bộ kaki bình thường, vẫn khăn len quàng cổ và dép cao su giản dị. Tuy tuổi đã cao nhưng dáng đi của Bác vẫn còn nhanh nhẹn. Bước lên ô tô rồi, Người vẫn còn vẫy vẫy gia đình chúng tôi. Chúng tôi nhìn rất lâu theo bóng chiếc ô tô đã khuất ở đầu phố mà người vẫn còn nôn nao xúc động.

Rồi chúng tôi trở vào nhà, không ai nói một câu nào. Tất cả vẫn còn như bàng hoàng chưa tỉnh sau một giấc mơ tuyệt đẹp. Chưa đầy ba mươi phút được Bác đến thăm, nhưng gia đình cũng như bản thân tôi luôn coi những lời căn dặn của Người là những lời giáo huấn mẫu mực, là kim chỉ nam cho suy nghĩ và hành động của mình. Đồng thời cũng quyết tâm thực hiện cho bằng được những lời chỉ bảo của Bác. Năm nào cũng vậy, mỗi khi Tết đến, gia đình tôi lại tổ chức một buổi gặp mặt vào tối 30 Tết. Đây là dịp để ôn lại kỷ niệm có một không hai này cho con cháu tự hào, đồng thời cũng là một lần nhắc lại những lời dặn dò của Bác để mọi người tự suy nghĩ về thái độ và những việc mình đã làm trong năm qua. Gia đình tôi trước khi Bác đến thăm mới chỉ có hai đảng viên, thì đến nay con số này đã lên đến mười tám. Cho đến năm 1960, cả nhà tôi chưa có ai được học đến đại học thì nay đã có mười tám người tốt nghiệp đại học, kể cả con dâu, cháu rể... Và khi Bác đến thăm cả gia đình mới có một người đi học nước ngoài thì bây giờ đã có sáu người được ra nước ngoài học tập và công tác. Con trai út của tôi, được Bác Hồ bế suốt từ lúc Người đến cho đến khi ra về, nay đang dạy tại trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ. Nhớ lại hạnh phúc đó, từ khi đi học, năm nào cháu cũng đạt danh hiệu học sinh tiên tiến, được Nhà nước cho sang Pháp học. Khi đi bộ đội, cháu cũng phấn đấu là dũng sĩ diệt Mỹ là chiến sĩ quyết thắng và được thưởng Huân chương Giải phóng. Nay mặc dù đã bước sang tuổi 82, nhưng tôi vẫn tham gia công tác ở Ủy ban Liên lạc Công giáo thành phố Hà Nội. Tôi đã cho khắc bốn chữ Bác chúc cụ tôi: "Tứ đại đồng đường", rồi sơn son thếp vàng để luôn luôn nhắc nhở con cháu, đồng thời cũng là để giữ mãi một kỷ niệm, một hạnh phúc không thể có lần thứ hai đối với gia đình…

(Theo lời kể của ông Bùi Xuân Tuấn, trích trong cuốn Nơi đây Bác viết Tuyên ngôn Độc lập, Nxb. Hà Nội, 1985, tr.41-46)

Thanh Huyền (tổng hợp)

34. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với Đại hội đại biểu nhân dân Hà Nội về thắng lợi của Kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa I

Tối  ngày 13 tháng 01, Hồ Chủ tịch đến dự và phát biểu tại Đại hội đại biểu nhân dân Hà Nội. Sau khi nói rõ ý nghĩa của Hiến pháp mới vừa được Quốc hội thông qua Người nêu cụ thể những việc mà nhân dân Thủ đô phải phấn đấu làm tốt:

- Ra sức chống hạn. Thi đua đẩy mạnh sản xuất Đông - Xuân. Quyết tâm làm vụ chiêm này tốt hơn hẳn các vụ chiêm trước.

- Thi đua đẩy mạnh và làm tốt phong trào hợp tác và cải tạo xã hội chủ nghĩa.

- Tiếp tục "Tết trồng cây" cho tốt. Trồng cây nào phải sống cây ấy, tốt tươi cây ấy.

- Tổ chức đón tiếp kiều bào chu đáo, giúp đỡ kiều bào có công ăn việc làm ngay sau khi trở về Tổ quốc.

- Tổ chức Tết Nguyên đán cho vui vẻ, tưng bừng nhưng tuyệt đối tránh lãng phí.

- Mọi người, mọi ngành thi đua hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch Nhà nước năm nay và chuẩn bị tốt cho kế hoạch dài hạn năm sau.

- Riêng các đại biểu Hội đồng nhân dân và các cán bộ thì phải phổ biến Hiến pháp một cách kỹ lưỡng và rộng khắp trong nhân dân, và gương mẫu trong việc thi hành Hiến pháp và các luật lệ".

Người thông báo: "Theo Hiến pháp mới thì Thủ đô ta sẽ được bầu cử độ 25 đại biểu vào Quốc hội, nghĩa là nhiều gấp 5 lần số đại biểu hiện nay. Đó là một vinh dự to lớn, đồng thời là một trách nhiệm nặng nề. Nó đòi hỏi nhân dân Thủ đô phải cử những đại biểu thật gương mẫu. Đồng bào Thủ đô phải thật gương mẫu trong mọi công tác. Thủ đô phải là thành phố gương mẫu cho cả nước".

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t10, Sđd, tr.29-30)

35. Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện với Hội nghị liên hoan phụ nữ lao động tiên tiến và chiến sỹ thi đua toàn thành phố lần thứ hai

Đến thăm và nói chuyện với chị em tại Hội nghị, Người khen ngợi phụ nữ Việt Nam và phụ nữ Thủ đô đã đóng góp rất nhiều thành tích vào sự nghiệp cách mạng suốt 30 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, trong cách mạng dân tộc dân  chủ và cách mạng xã hội chủ nghĩa.

Người nói: "Từ trước đến nay, phụ nữ Việt Nam ta đã có nhiều đóng góp cho cách mạng, phụ nữ ta rất đáng kính, phụ nữ ta có rất nhiều tiến bộ. Nhưng Đảng, Chính phủ và Bác còn mong phụ nữ tiến bộ nhiều hơn nữa. Hiện nay, trong các ngành, số phụ nữ tham gia còn ít. Đảng và Chính phủ rất hoan nghênh, sẵn sàng cất nhắc và giao cho phụ nữ những chức trách quan trọng. Muốn vậy, bản thân phụ nữ phải:

- Gắng học tập chính trị, học tập văn hóa, kỹ thuật.

- Nâng cao tinh thần yêu nước và giác ngộ xã hội chủ nghĩa.

- Hăng hái thi đua thực hiện "Cần kiệm xây dựng Tổ quốc, cần kiệm xây dựng gia đình".

- Đoàn kết chặt chẽ, ra sức tham gia sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh thống nhất nước nhà và giữ gìn hòa bình thế giới.

Chúc chị em phụ nữ cố gắng học tập, tiến bộ nhiều, tiến bộ mãi để xứng đáng làm chủ nước nhà".

(Theo Hồ Chí Minh: Thủ đô Hà Nội phải là Thành phố gương mẫu, Sđd, tr.135-138)

36. Lời căn dặn các đơn vị bộ đội, công an trước khi vào thành

Suốt tám năm kháng chiến, các chú đã làm kiểu mẫu anh dũng, do đó mà chúng ta đã thắng lợi. Nay chúng ta về thành thị, các chú cũng phải làm kiểu mẫu đúng đắn, để tranh lấy thắng lợi cho hòa bình.

Ở thành thị tình hình phức tạp, có nhiều sự quyến rũ làm cho con người dễ mê muội, hủ hóa, trụy lạc. Để tránh những cạm bẫy nguy hiểm, để làm tròn nhiệm vụ cao quý của quân đội nhân dân, công an nhân dân, toàn thể cán bộ và chiến sĩ ta phải ghi nhớ và làm đúng những lời Bác dặn như sau:

- Chớ tự kiêu, tự mãn.

- Chớ rượu chè, cờ bạc, trai gái, hút thuốc phiện.

- Chớ để lộ bí mật.

- Chớ xa xỉ, tham ô, lãng phí.

- Phải kính trọng nhân dân, giúp đỡ nhân dân, đoàn kết với nhân dân.

- Phải khiêm tốn, nghiêm chỉnh.

- Phải giữ gìn tính chất trong sạch chất phác của người chiến sĩ cách mạng.

- Phải thực hiện cần, kiệm, liêm, chính.

- Phải làm cho đúng 10 điều kỷ luật.

- Phải luôn luôn cảnh giác, và thực hiện tự phê bình và phê bình để tiến bộ không ngừng.

Bác mong các chú tiến bộ và chúc các chú mạnh khỏe.

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t77, Sđd, tr.358-359)

37. Lời kêu gọi nhân ngày Thủ đô giải phóng

Cùng đồng bào Hà Nội thân mến,

Tám năm qua, Chính phủ phải xa rời Thủ đô để kháng chiến cứu nước. Tuy xa nhau, nhưng lòng Chính phủ luôn luôn gần cạnh đồng bào.

Ngày nay do nhân dân ta đoàn kết nhất trí, quân đội ta chiến đấu anh dũng, hòa bình đã thắng lợi, Chính phủ lại trở về Thủ đô với đồng bào. Muôn dặm một nhà, lòng vui mừng khôn xiết kể!

Tôi trân trọng thay mặt Chính phủ tỏ lời thân ái chào thăm đồng bào và bày tỏ với đồng bào mấy điều cần thiết:

- Nếu kể từ ngày thế giới chiến tranh lần thứ hai thì Thủ đô ta đã trải qua 15 năm binh lửa. Thời gian khá dài, tổn thương không ít! Sở dĩ Thủ đô giữ gìn được tình trạng như ngày nay là do đồng bào ta hăng hái phấn đấu.

Tuy vậy, từ nay Chính phủ và nhân dân ta phải cùng nhau cố gắng nhiều để khôi phục, củng cố và phát triển đời sống tinh thần và vật chất của Thủ đô ta. Chính phủ và nhân dân phải cùng nhau ra sức giữ gìn trật tự, an ninh. Trật tự, an ninh tốt thì mọi người mới an cư, lạc nghiệp. Chúng ta phải cùng nhau gây nên một phong trào cần, kiệm, liêm, chính và mỹ tục, thuần phong.

- Chúng ta phải thực hiện chính sách công và tư đều được chiếu cố, chủ và thợ đều có lợi. Các bạn công nhân hăng hái sản xuất. Bà con công thương hăng hái kinh doanh. Chúng ta cần phải duy trì và khôi phục mọi hoạt động sản xuất, buôn bán, kinh tế và tài chính của Thủ đô ta.

- Chính phủ và các vị cha mẹ học trò phải cùng cố gắng để cho con cháu ta được tiêp tục học hành. Các nhà văn hoá, giáo dục phải hăng hái phục vụ nhân dân. Chúng ta phải duy trì và khôi phục mọi hoạt động văn hóa.

Về chính trị, chúng ta phải đoàn kết chặt chẽ, thực hiện tự do dân chủ. Mọi người đều đưa hết tài đức của mình để khôi  phục Thủ đô và xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ.

Nói tóm lại, nhân dân, bộ đội và cán bộ phải thi hành đúng chính sách và tuân theo kỷ luật mà Ủy ban Quân chính đã ban bố.

Nhân dịp này tôi có vài lời ngỏ cùng các bạn ngoại kiều. Các bạn, người buôn bán, kinh doanh, tiểu thương, tiểu chủ, công nhân và trí thức, đã chung sống với nhân dân Việt Nam. Các bạn đã khai cơ lập nghiệp ở Việt Nam. Những hoạt động chính đáng về kinh tế và văn hóa của các bạn cũng có lợi cho Việt Nam. Vì vậy tôi khuyên các bạn: Các bạn cứ yên lòng làm ăn như thường. Nhân dân và Chính phủ Việt Nam sẽ giúp đỡ và bảo hộ các bạn. Sau cuộc biến đổi lớn, việc khôi phục lại đời sống bình thường sẽ phức tạp, khó khăn. Nhưng Chính phủ cố gắng, quyết tâm, toàn thể đồng bào Hà Nội đồng tâm nhất trí góp sức với Chính phủ, thì chúng ta nhất định vượt được mọi khó khăn và đạt được mục đích chung: Làm cho Hà Nội thành một Thủ đô yên ổn, tươi vui và phồn thịnh.

Chính phủ ta là Chính phủ của nhân dân, chỉ có một mục đích là ra sức phụng sự lợi ích của nhân dân. Chính phủ rất mong đồng bào giúp đỡ, đôn đốc, kiểm soát và phê bình để làm tròn nhiệm vụ của mình là: Người đầy tớ trung thành, tận tụy của nhân dân.

Tôi xin chúc toàn thể đồng bào Hà Nội đoàn kết, phấn đấu thắng lợi.

Tôi riêng chúc các cụ phụ lão sống lâu và mạnh khỏe để đôn đốc con cháu tiến tới. Tôi thân ái khuyên các cháu thanh niên và nhi đồng chăm chỉ học tập, hăng hái tham gia công việc khôi phục và xây dựng Thủ đô yêu quý của chúng ta, mà mai sau các cháu sẽ là chủ nhân.

Hà Nội, Thủ đô của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa muôn năm!

Nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ muôn năm!

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t7, Sđd, tr.360-362)

38. Lời phát biểu trong buổi tiếp đại biểu nhân dân Thủ đô Hà Nội

Thưa các cụ, các anh chị em và các cháu,

Sau 8 năm bận việc kháng chiến, hôm nay tôi rất vui mừng lại gặp bà con Thủ đô. Tuy số đồng bào có mặt ở đây không đông, nhưng đại biểu đủ các tầng lớp. Vậy tôi nhờ các vị chuyển lời tôi thân ái chào thăm tất cả các đồng bào Thủ đô.

Sau đây là vài điểm tôi muốn nói với đồng bào:

1. Việc tiếp quản Thủ đô đã thực hiện tương đối tốt đẹp. Đó là nhờ bộ đội và cán bộ ta hăng hái và giữ gìn kỷ luật, đó cũng là nhờ đồng bào đã cố gắng và đã hăng hái giúp đỡ bộ đội và cán bộ. Ví dụ:

- Anh chị em công nhân đã có công giữ gìn máy móc, ra sức làm cho nhà máy chạy đều, chống bọn phá hoại của chung của nhân dân.

Một số đông anh em công chức và cán bộ chuyên môn đã ra sức giữ gìn tài liệu và cơ quan.

Các thầy giáo và học sinh đã tự giải quyết khó khăn để tiếp tục học tập.

Bà con công thương đã tiếp tục kinh doanh, buôn bán ngay sau lúc Thủ đô giải phóng.

Đồng bào cả thành phố đã tự động giữ gìn trật tự, an ninh, chống bọn lưu manh quấy rối. Anh em nông dân ngoại thành đã tiếp tế rau, quả đầy đủ cho nhân dân thành phố.

Toàn thể đồng bào Thủ đô đoàn kết một lòng, nhiệt liệt hoan nghênh bộ đội và cán bộ vào tiếp quản Thủ đô.

Tôi xin thay mặt Chính phủ cảm ơn và khen ngợi đồng bào.

2. Kinh qua 80 năm đô hộ và 8 năm chiến tranh do nước ngoài gây ra, nay chúng ta khôi phục lại đời sống hòa bình, đó là một chuyển biến rất to lớn. Do đó, chúng ta sẽ gặp nhiều khó khăn. Nhưng đó là những khó khăn trong sự phát triển. Chúng ta chớ nên chủ quan. Chúng ta phải thấy rõ khó khán để vượt qua khó khăn. Khó khăn giải quyết dần dần, từng bước, có kế hoạch, có thứ tự.

Nhân dân ta phải dùng sáng kiến và nghị lực của mình để tự giải quyết khó khăn của mình, không nên hoàn toàn ỷ lại vào Chính phủ. Đồng thời, ai có sáng kiến hay, có đề nghị thiết thực và hợp lý, Chính phủ sẽ rất hoan nghênh.

3. Chế độ ta là chế độ dân chủ. Nhân dân là chủ. Chính phủ là đầy tớ của nhân dân. Nhân dân có quyền đôn đốc và phê bình Chính phủ. Chính phủ thì việc to việc nhỏ đều nhằm mục đích phục vụ lợi ích của nhân dân. Vì vậy, nhân dân lại có nhiệm vụ giúp đỡ Chính phủ, theo đúng kỷ luật của Chính phủ và làm đúng chính sách của Chính phủ, để Chính phủ làm tròn phận sự mà nhân dân đã giao phó cho.

4. Đoàn kết là lực lượng mạnh nhất của chúng ta. Chúng ta phải đoàn kết rộng rãi và chặt chẽ. Đoàn kết giữa Chính phủ và nhân dân. Đoàn kết giữa các tầng lớp trong nhân dân với nhau. Đoàn kết giữa đồng bào toàn quốc, từ Bắc chí Nam. Nói rộng hơn nữa: Đoàn kết giữa nhân dân ta và nhân dân các nước bạn, nhân dân Châu Á, nhân dân nước Pháp và nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giới.

Đoàn kết chặt chẽ lực lượng trong nước và ngoài nước, chúng ta nhất định khắc phục được mọi khó khăn một cách thắng lợi.

Nhân dân Thủ đô ta có truyền thống cách mạng vẻ vang và lòng nồng nàn yêu nước, tôi chắc rằng đồng bào Thủ đô sẽ hăng hái phấn đấu làm cho mọi ngành hoạt động của Thủ đô ngày thêm phát triển, để làm gương mẫu, để dẫn đầu cho nhân dân cả nước ta trong công cuộc củng cố hòa bình, thực hiện thống nhất, hoàn thành độc lập và dân chủ trong khắp nước ta; để xây dựng một đời sống sung sướng, tươi đẹp, thái bình mãi mãi cho con cháu chúng ta.

(Theo Báo Nhân dân, ngày 17-18/10/1954)

39. Bài nói chuyện trong buổi gặp gỡ cán bộ, viên chức Thủ đô

Xa cách tám năm vì kháng chiến, hôm nay lần đầu tiên gặp anh chị em, tôi rất vui lòng. Nhân dịp này, tôi muốn nói chuyện với anh chị em 3 điểm:

1. Đoàn kết.

Sau 15 năm chiến tranh, nước ta bị tàn phá, dân ta bị cực khổ. Nay hòa bình mới trở lại, chúng ta phải hàn gắn những vết thương do chiến tranh gây ra, và xây dựng lại đời sống bình thường của nhân dân. Công việc rất nhiều, rất phức tạp. Trong công việc, chúng ta có rất nhiều thuận lợi, mà cũng có nhiều khó khăn.

Thuận lợi vì nhân dân ta rất tốt, Chính  phủ ta kiên quyết, cán bộ ta cố gắng; và vì ta có các nước bạn và nhân dân thế giới nhiệt liệt ủng hộ.

Khó khăn vì hãy còn những tư tưởng cũ, quan điểm cũ, thói quen cũ, lề lối cũ. Và vì sức phản động trong nước và ngoài nước.

Để phát triển những thuận lợi và khắc phục những khó khăn, điều cần thiết nhất cho chúng ta là đoàn kết.

Ai cũng biết hiện nay chúng ta có hai lớp cán bộ, cán bộ kháng chiến và cán bộ khác. Nhưng chúng ta phải biết rằng nay hai lớp ấy đều là cán bộ của chính quyền nhân dân, tức là như anh em một nhà. Cho nên chúng ta cần phải xóa bỏ hết thành kiến, cần phải thật thà đoàn kết với nhau, giúp đỡ lẫn nhau để cùng tiến bộ, để cùng phục vụ nhân dân.

Đoàn kết là sức mạnh của chúng ta. Đoàn kết chặt chẽ thì chúng ta nhất định có thể khắc phục mọi khó khăn, phát triển mọi thuận lợi, mà làm tròn nhiệm vụ nhân dân giao phó cho chúng ta.

2. Tăng năng suất công tác.

Bất kỳ ở địa vị nào, làm công tác gì, chúng ta đều là đầy tớ của nhân dân. Cơm chúng ta ăn, áo chúng ta mặc, vật liệu chúng ta dùng, đều do mồ hôi nước mắt của nhân dân mà ra. Vì vậy, chúng ta phải đền bù xứng đáng cho nhân dân. Muốn làm như vậy, chúng ta phải cố gắng thực hiện cần, kiệm, liêm, chính.

Trước hết là cần, tức là tăng năng suất trong công tác, bất kỳ công tác gì.

Kiệm tức là không lãng phí thì giờ, của cải của mình và của nhân dân.

Liêm tức là không tham ô, và luôn luôn tôn trọng, giữ gìn của công và của nhân dân.

Chính tức là việc phải làm dù nhỏ cũng làm. Việc trái thì dù nhỏ cũng tránh.

Bốn điều đó đi liền với nhau.

Riêng về tăng mức công tác và tiết kiệm của công, chúng ta đều thấy anh em công nhân ở các nhà máy và các công trường đã xung phong thực hiện. Cán bộ ở các ngành, cơ quan nên cố gắng thi đua với anh em công nhân.

3. Học tập.

Tình hình thế giới và trong nước luôn luôn biến đổi, công việc của chúng ta nhiều và mới, kỹ thuật của thế giới ngày càng tiến bộ, nhưng sự hiểu biết của chúng ta có hạn. Muốn tiến bộ kịp sự biến đổi vô cùng tận, thì chúng ta phải nhiên cứu, học tập. Nghiên cứu, học tập lý luận và kỹ thuật.

Vì lẽ đó, hiện nay đang tổ chức những lớp nghiên cứu cho cán bộ.Việc nghiên cứu, học tập ấy không phải là gò ép. Tùy ý mỗi người, không miễn cưỡng. Tôi chắc rằng đại đa số anh chị em đều muốn tiến bộ, cho nên nhiều người sẽ muốn học. Song anh chị em phụ trách hướng dẫn cần phải chú ý: 

Làm thế nào để cho việc học tập thiết thực, vui vẻ, không  nên câu nệ, hình thức, tuyệt đối tránh cách nhồi sọ. Lý luận và thực hành phải đi đôi với nhau.

Nếu anh chị em cán bộ cố gắng thực hiện ba điều nói trên thì chúng ta nhất định thắng lợi trong công cuộc củng cố hòa bình, thực hiện thống nhất, hoàn thành độc lập và dân chủ trong toàn

Việt Nam yêu quý của chúng ta.

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t7, Sđd, tr.391-393)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 40. Ổn định sinh hoạt

Nói chung, Hà Nội là Thủ đô của cả nước ta.

Nói riêng, Hà Nội là thành phố của tất cả những người dân Hà Nội.

Dân Hà Nội ta vui mừng Hà Nội được giải phóng. Đồng thời nhân dân Hà Nội ta có nhiệm vụ làm cho sinh hoạt Hà Nội ổn định. Ví dụ:

- Anh em công nhân phải cố gắng làm cho nhà máy chạy đều, mức sản xuất giữ vững.

- Bà con tư sản và tiểu thương, tiểu chủ phải cố gắng duy trì và củng cố việc sản xuất và việc buôn bán, việc cung cấp đầy đủ cho nhân dân. Nghĩa là: Ban đêm không cần đóng cửa, ngoài đường không ai nhặt của rơi.

- Các thầy giáo và học sinh phải cố gắng làm cho việc học hành được đều đặn, phát triển.

- Các gia đình và cả thành phố phải cố gắng làm cho công việc vệ sinh sạch sẽ, gọn gàng.

- Bộ đội, công an, tự vệ phải cố gắng giữ gìn trật tự, an ninh được vững chắc.

Nói tóm lại: Mỗi một người dân Hà Nội, bất kỳ thuộc tầng lớp nào, bất kỳ làm công việc gì, đều cần phải cố gắng làm tròn nhiệm vụ của mình, đều cần phải góp phần vào công việc ổn định sinh hoạt của Thủ đô ta.

Nói "cần phải cố gắng", vì rằng sau 80 năm bị nô lệ, nay ta làm chủ nhân, mọi việc chắc sẽ gặp khó khăn hoặc nhiều, hoặc ít, chúng ta không nên chủ quan mà coi việc gì cũng dễ dàng. Nhưng chính quyền và nhân dân ta đoàn kết chặt chẽ, quvết tâm cố gắng thì chúng ta nhất định vượt được mọi khó khăn, nhất định ổn định được sinh hoạt của Thủ đô yêu quý của chúng ta.

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t7, Sđd, tr.365-366)

41. Thư khen cán bộ và chiến sỹ các đơn vị tiếp quản Thủ đô

Thân gửi các chiến sĩ và cán bộ,

Trước ngày các chú vâng lệnh về Thủ đô, Bác, dặn dò các chú việc gì phải làm, điều gì nên tránh.

Khi vào tiếp quản Thủ đô, các chú đã cố gắng làm tròn nhiệm vụ như lời Bác dặn: Cùng anh em công an và nhân dân giữ gìn trật tự, trị an. Giữ đúng kỷ luật, bảo vệ tính mạng, tài sản của đồng bào và ngoại kiều, v.v.

Vậy Bác vui lòng khen ngợi các chú, đồng thời Bác lại dặn các chú:

- Chớ vì có thành tích mà chủ quan.

- Phải luôn luôn cảnh giác và giữ gìn kỷ luật chặt chẽ.

- Phải luôn thi đua học tập và công tác, mở rộng tự phê bình và phê bình để tiến bộ mãi, để làm cho bộ đội ta càng thêm hùng mạnh, chính quyền ta càng thêm vững chắc.

Bác hôn các chú!

(Theo Báo Nhân Dân, ngày 11/11/1954)

42. Bài nói chuyện với đại biểu nhân dân Thủ đô trong cuộc ra mắt các vị ứng cử đại biểu Quốc hội khóa III ở Hà Nội

Thưa đồng bào thân mến,

1. Trước hết tôi cảm ơn Mặt trận, cảm ơn đồng bào và các cháu thanh niên Hà Nội đã mời tôi ra ứng cử ở Thủ đô. Tôi được cử làm đại biểu Quốc hội đã gần 20 năm nay, đáng lẽ tôi nhường chỗ cho lớp người trẻ hơn ra gánh vác công việc nước nhà. Nhưng hiện nay ở miền Nam ruột thịt, từ các cụ già, các bà mẹ, đến các cháu thanh niên và nhi đồng đều đang anh dũng hy sinh, ra sức chiến đấu chống đế quốc Mỹ cướp nước và bọn Việt gian bán nước, để giành độc lập, tự do, thì tôi không thể:

Thảnh thơi vui thú thanh nhàn

Sớm khuya tiếng hạc, tiếng đàn tiêu giao

Vì vậy, tôi có phải cố gắng phấn đấu và phấn đấu mạnh, phấn đấu cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, phấn đấu ủng hộ đồng bào miền Nam, phấn đấu cho sự nghiệp hòa bình thống nhất nước nhà, phấn đấu cho:

Bắc Nam sum họp một nhà

Cho người thấy mặt thì ta vui lòng

2. Mặt trận Hà Nội giới thiệu 45 vị ra ứng cử. Nhưng khóa này Thủ đô ta chỉ được cử 36 đại biểu vào Quốc hội. Như vậy là trong các vị ứng cử, có người sẽ được bầu, có người không được bầu. Tuy vậy, tôi nghĩ rằng: Người không được bầu cũng như người được bầu đều vinh hạnh, vì đã được đồng bào tin cậy và giới thiệu mình.

Cho nên được bầu hoặc không được bầu, chúng ta đều phải hết lòng hết sức phục vụ nhân dân, như những người đầy tớ trung thành nhất của nhân dân.

3. Các nước tư bản tự xưng là họ văn minh hơn ta. Song nhân dân ta có thể tự hào rằng ta dân chủ hơn họ. Ví dụ một nước tư bản mà ta quen biết nhất là nước Pháp.

Nhân dân Pháp là một nhân dân anh hùng. Họ đã làm cách mạng tư sản cách đây 175 năm. Kế đến là Công xã Pa-ri cách đây 94 năm. Họ cũng có tổng tuyển cử. Nhưng chế độ tổng tuyển cử của họ đã diễn ra như thế nào?

Trong cuộc tổng tuyển cử năm 1962 ở Pháp, Đảng Cộng sản được hơn 4 triệu phiếu mà chỉ được 41 đại biểu vào Quốc hội. Đảng của tướng Đờ-gôn được 5 triệu 80 vạn phiếu mà được 234 đại biểu vào Quổc hội. Như vậy là Đảng cộng sản phải có 97000 phiếu mới được một đại biểu vào Quốc hội. Đảng tư sản thì chỉ cần 25.000 phiếu đã được một đại biểu.

Nếu tổng tuyển cử Pháp mà thật sự dân chủ, thì hoặc là đảng của tướng Đờ-gôn chỉ có 59 đại biểu, chứ không phải là 234, hoặc là Đảng Cộng sản được 160 đại biểu, chứ không phải chỉ có 41 đại biểu mà thôi.

Về thành phần thì trong 480 đại biểu Quốc hội Pháp chỉ có 8 phụ nữ, 21 công nhân, 41 người làm nghề nông.

Một điều đáng chú ý nữa là hơn 8 triệu  60 vạn người, tức là hơn 31% số cử tri đã không đi bỏ phiếu. Còn ở ta thì trong khóa II Quốc hội có 91 vị đại biểu miền Nam và trong 362 đại biểu miền Bắc thì có:

- Đại biểu phụ nữ,

- Đại biểu công nhân và cán bộ công nghiệp,

47 đại biểu nông dân và cán bộ nông nghiệp,

56 đại biểu đồng bào miền núi,

42 đại biểu thanh niên,

21 đại biểu anh hùng lao động và quân đội.

Khắp miền Bắc nước ta có hơn 95% cử tri đã đi bỏ phiếu. Có nơi đến 100%.

Với những con số trên đây, đồng bào ta có thể so sánh và tự trả lời: Nước ta và các nước tư bản, ai dân chủ hơn ai?

4. Lá phiếu của người cử tri tuy khuôn khổ nó bé nhỏ, nhưng giá trị của nó thì vô cùng to lớn. Nhân dân ta đã trải qua biết bao gian khổ, hy sinh biết bao xương máu trong cuộc cách mạng đánh đổ thực dân và phong kiến mới giành được nó. Nó chứng tỏ chế độ dân chủ và tự do của Nhà nước ta, và quyền làm chủ thật sự của mỗi người công dân ta. Vì vậy, đi bỏ phiếu trong công cuộc tổng tuyển cử vừa là quyền lợi quý báu, vừa là nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi người cử tri. Phải đi bỏ phiếu để tự mình lựa chọn những người xứng đáng thay mặt mình trong Quốc hội.

Hôm tuyển cử phải là một ngày rất long trọng và rất vui vẻ của nhân dân ta. Chúng ta phải tổ chức, giải thích, tuyên truyền và cổ động cho thật rộng khắp, sao cho mọi người phấn khởi làm trọn nhiệm vụ công dân của mình trong cuộc tuyển cử. Các ban tổ chức phải nhắc nhủ 100% đồng bào cử tri đi bỏ phiếu.

Đó cũng là một cách làm cho thế giới thấy nhân dân ta thật là đồng tâm nhất trí, thật là đoàn kết, thật là hùng mạnh. Với tinh thần đoàn kết và lực lượng hùng mạnh đó, nhân dân ta nhất định sẽ thắng lợi vẻ vang trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và trong sự nghiệp đấu tranh để thực hiện hòa bình thống nhất nước nhà.

5. Tôi nghe nói rằng hiện nay từ thành thị đến nông thôn và khắp miền Bắc đang có đợt thi đua tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm để chúc mừng cuộc tổng tuyển cử Quốc hội khóa III. Như thế là rất tốt. Đối với Hà Nội, tôi đề nghị thêm một điểm nữa trong cuộc thi đua, tức là thi đua làm tốt vệ sinh phòng bệnh. Trước đây, đồng bào Hà Nội đã có những cuộc thi đua như thế, nhưng phong trào khi lên khi xuống, không được liên tục. Lần này phải làm cho phong trào thường xuyên và bền bỉ. Chúng ta ngày nào cũng rửa mặt đánh răng, thì thành phố của chúng ta ngày nào cũng phải quét dọn tươm tất. Chúng ta phải làm cho Thủ đô ta ngày càng sạch đẹp, vui tươi.

Toàn Đảng, toàn dân ta phấn khởi làm tốt cuộc tổng tuyển cử và hăng hái tiến lên xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh.

(Theo Báo Nhân Dân, ngày 15/4/1964)

43. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Bưu điện Trung ương, gặp gỡ và nói chuyện với các giám đốc, chủ tịch các ủy ban, công sở Hà Nội; thăm gian hàng triển lãm thủ công của nhi đồng cứu quốc thành Hoàng Diệu

Sau ngày Cách mạng Tháng Tám thành công, đời sống của viên chức gặp nhiều khó khăn vì giá sinh hoạt đắt đỏ, giặc đói và giặc ngoại xâm cùng một lúc hoành hành. Một số viên chức không khỏi hoang mang, dao động bởi những luận điệu tuyên truyền của bọn phản cách mạng về chính sách của Chính phủ đối với viên chức.

Để động viên cán bộ, viên chức Thủ đô tích cực góp phần vào cộng cuộc "Kháng chiến, kiến quốc", 7 giờ 35 phút ngày 17/01, không hẹn trước, Hồ Chủ tịch đến thăm trụ sở của Bưu điện Trung ương (nay là Bưu điện Bờ Hồ). Ông Giám đốc hướng dẫn Bác đi thăm các phòng làm việc. Với bộ y phục giản dị hơn cả y phục viên chức, cử chỉ thân mật, Bác thăm phòng điện tín, điện thoại, văn phòng. Bác khuyên viên chức, cán bộ bưu điện gắng sức chịu đựng khó khăn, gian khổ, thiếu thốn về vật chất để góp sức cùng toàn dân kháng chiến, kiến quốc. Riêng với ông Giám đốc, Bác căn dặn: Phải gương mẫu, đến trụ sở làm việc đúng giờ để mọi người học tập.

Buổi chiều, Hồ Chủ tịch gặp gỡ và nói chuyện thân mật với các giám đốc, chủ tịch các ủy ban, công sở Hà Nội. Người khuyên anh em viên chức "chớ nên quên rằng nước nhà đang ở thời kỳ kháng chiến. Anh em viên chức cũng như toàn thể quốc dân, muốn qua được bước khó khăn hiện tại, phải biết hy sinh một chút về tinh thần để tham dự vào công cuộc kiến quốc. Để nâng cao tinh thần kháng chiến, anh em viên chức bây giờ phải có bốn đức tính là: Cần, kiệm, liêm, chính".

Tiếp đó, Người giải thích rõ thế nào là "cần, kiệm, liêm, chính" và nhấn mạnh: Anh em viên chức rèn luyện bản thân mình và thực hiện tốt bốn chữ đó là cách tốt nhất để tham gia vào công cuộc kháng chiến kiến quốc.

17 giờ 30, Bác tới dự lễ khai mạc gian hàng triển lãm thủ công của Nhi đồng cứu quốc thành Hoàng Diệu tổ chức tại trụ sở Văn hóa cứu quốc ở phố Hàng Trống.

Các em xếp hàng từ ngoài đường vào giữa phòng khánh tiết để đón Bác trong sự chờ đợi hồi hộp, xúc động. Bác đến, các khuôn mặt trẻ thơ bừng sáng; tiếng hoan hô vang dậy. Với tất cả tấm lòng thành kính, hân hoan, các em đồng thanh hát vang bài "Hồ Chí Minh muôn năm".

Bác vào thăm phòng trưng bày hàng thủ công mỹ nghệ do chính tay các em làm ra. Một em nhỏ đại diện cho Nhi đồng cứu quốc thành Hoàng Diệu gắn lên ngực Bác Hồ huy hiệu hình sao vàng 5 cánh, giữa có ảnh của Người.

Bác vui vẻ đi khắp các bàn bày hàng, tươi cười xoa đầu, xoa má các em. Một đại biểu của Đội Ký con kính tặng Bác chiếc bao da đựng thuốc lá. Có em tặng Bác một chiếc mùi soa thêu. Mấy em khác xin chữ ký của Bác vào sổ tay và hộp kẹo giữ làm kỷ niệm.

Ba em: Nhâm, Thịnh, Minh đưa bức tranh thêu "Già Hồ với các cháu" ra  xin Bác chữ ký để đem bán đấu giá lấy tiền ủng hộ quỹ Nhi đồng cứu quốc. Sau khi ở phòng trưng bày ra, các em quây quần quanh Bác giữa phòng khánh tiết. Một  em nhỏ đại diện cho các bạn, báo cáo với Bác mục đích của cuộc triển lãm này là bán đồ thủ công lấy tiền mua kẹo bánh, phân phát cho các bạn nhà nghèo nhân dịp năm mới.

Bác khen ngợi các em đã làm được những đồ thủ công thật đẹp và khéo, khuyên các em gắng sức học và hành cho xứng đáng là Nhi đồng cứu quốc. Giọng trầm ấm của Bác hòa cùng muôn giọng trong trẻo của các em vang lên:

Trẻ em Việt Nam gắng học.

Việt Nam độc lập muôn năm.

Tiễn Bác ra về lòng tràn đầy sung sướng, một lần nữa, các em cùng cất cao tiếng hát, hát bài "Hồ Chí Minh muôn năm".

Một thế hệ mới, những mầm non của đất nước dưới bàn tay chăm sóc với tấm lòng đầy thương yêu của Bác, đang lớn lên...

(Theo Báo Cứu quốc, số 145, ngày 18/1/1946 và số 146)

44. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho ý kiến chỉ đạo công tác phòng không nhân dân của Hà Nội

Ngày 22/11/1967, thông qua đồng chí Trần Hữu Duệ, Bộ trưởng Phủ Thủ tướng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có một số ý kiến chỉ đạo công tác phòng không nhân dân của Hà Nội. Người nhắc nhở Thành ủy, Ủy ban Hành chính Thành phố  phải tổ chức sơ tán nhân dân một cách khẩn trương, chu đáo và kiên trì. Chú trọng sơ tán triệt để khỏi các khu vực địch có thể đánh phá. Chú ý đi sát, giúp đỡ giải quyết khó khăn trong đời sống, trong công ăn việc làm của đồng bào. Phải tổ chức các đoàn đi kiểm tra, thăm hỏi ở các vùng đông đồng bào sơ tán, cùng địa phương giúp đỡ nhân dân mau chóng ổn định đời sống. Phải hết sức hạn chế thương vong cho nhân dân. Muốn vậy phải động viên đồng bào đào hầm hào đầy đủ, cần rút kinh nghiệm phổ biến cho nhân dân đào hầm hào đúng kỹ thuật... Phải chú trọng chống rét cho các cháu trong mùa đông.

(Trích trong cuốn Thủ đô Hà Nội, Lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975), Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1991, tr.143)

Thanh Huyền (tổng hợp)

45. Bài nói chuyện với giáo viên Trường Trung học Nguyễn Trãi, Chu Văn An và Trưng Vương

Thanh niên là một bộ phận quan trọng của dân tộc. Dân tộc bị nô lệ thì thanh niên cũng bị nô lệ. Dân tộc được giải phóng, thanh niên mới được tự do. Vì vậy, thanh niên phải hăng hái tham gia cuộc đấu tranh của dân tộc.

Nhiệm vụ chính của thanh niên học sinh là học. Dưới chế độ thực dân phong kiến, mục đích đi học là cốt được mảnh bằng để làm ông thông, ông phán, lĩnh lương nhiều, ăn ngon, mặc đẹp. Thế thôi. Số phận dân tộc thế nào, tình hình thế giới biến đổi thế nào, không hay, không biết gì hết. Mục đích giáo dục nô lệ của thực dân phong kiến chỉ để tạo ra những trí thức nô lệ để hầu hạ chúng.

Ngày nay, ta được độc lập, tự do, thanh niên mới thật là người chủ tương lai của nước nhà. Muốn xứng đáng với vai trò người chủ, thì phải học tập. Học bây giờ với học dưới chế độ thực dân phong kiến khác hẳn nhau. Bây giờ học để:

- Yêu Tổ quốc: Cái gì trái với quyền lợi của Tổ quốc, chúng ta kiên quyết chống lại.

- Yêu nhân dân: Việc gì hay người nào phạm đến lợi ích chung của nhân dân, chúng ta kiên quyết chống lại.

- Yêu lao động: Ai khinh rẻ lao động, chúng ta kiên quyết chống lại.

- Yêu khoa học: Cái gì trái với khoa học, chúng ta kiên quyết chống lại.

- Yêu đạo đức: Chúng ta phải thực hiện đức tính trong sạch, chất phác, hăng hái, cần kiệm; xóa bỏ hết những vết tích nô lệ trong tư tưởng và hành động.

Học để phụng sự ai?

Để phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, làm cho dân giàu, nước mạnh, tức là để làm tròn nhiệm vụ người chủ của nước nhà. Học phải đi đôi với hành. Khi ở nhà, phải thương yêu cha mẹ, giúp đỡ cha mẹ về công việc, giúp đỡ về tinh thần (học được điều gì về tình hình trong nước và thế giới thì nói lại cho cha mẹ nghe).

Ở trường thì phải đoàn kết, giúp đỡ anh chị em, thi đua học tập. Phải đoàn kết giữa thầy và trò làm cho trường mình luôn luôn tiến bộ.

Ở xã hội các cháu có thể giúp được nhiều việc có ích. Thí dụ: Tuyên truyền vệ sinh, giúp đỡ các em nhi đồng, xung phong dạy bình dân học vụ v.v.

Bác khuyên lớp này thi đua với lớp khác, trường này thi đua với trường khác, trong việc học và hành, làm cho nền giáo dục của ta phát triển và tốt đẹp.

Trong mấy năm kháng chiến, các anh hùng quân đội, các chiến sĩ kiểu mẫu ở nhà máy, nông thôn, ở công trường (thanh niên xung phong) đại đa số là thanh niên. Bác mong rằng thanh niên học sinh noi gương anh dũng ấy mà làm đúng những lời Bác dặn.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 23/12/1954)

46. Bài nói chuyện với cán bộ, công nhân nhà máy Điện Yên Phụ và nhà máy Đèn Bờ Hồ

Trong lúc quân Pháp sắp rút lui, các cô, các chú, từ cán bộ đến công nhân, đã ra sức đấu tranh giữ nhà máy tương đối được hoàn toàn. Đấy là một điều rất tốt. Sau khi Chính phủ ta về tiếp quản Thủ đô, các cô, các chú đã cố gắng sản xuất điện đều, làm cho sinh hoạt của đồng bào trong thành phố được tiếp tục như thường. Bác thay mặt Chính phủ ngợi khen và cảm ơn các cô, các chú.

Trong nhà máy có lao động trí óc và lao động chân tay, cán bộ kỹ thuật và công nhân, nam có, nữ có. Tuy khác nhau nhưng cùng chung một mục đích. Ngày trước chúng ta là người nô lệ. Vì muốn thoát vòng nô lệ mà chúng ta kháng chiến. Trước chúng ta làm cho thực dân Pháp, nay chúng ta làm cho nhân dân. Nhà máy này bây giờ là của nhân dân, của Chính phủ, của các cô, các chú. Các cô, các chú là chủ thì phải gìn giữ nhà máy, làm cho nó phát triển hơn nữa.

- Muốn thế, trước hết phải đoàn kết một lòng. Trong thời kỳ thuộc Pháp, chúng chia nhân viên kỹ thuật ra một hạng, cai sếp một hạng, công nhân một hạng, chia đế trị, làm cho ba hạng không đoàn kết và đều làm nô lệ. Bây giờ tất cả chúng ta phải đoàn kết chặt chẽ.

Mỗi người đều có sáng kiến hay, nhưng cũng đều có khuyết điểm. Sáng kiến là tinh thần của dân tộc ta, khuyết điểm là kết quả của chế độ cũ. Ai có cái hay thì truyền bá cho nhau học, thấy khuyết điểm thì lấy tinh thần đoàn kết, thương yêu nhau mà phê bình, giúp nhau sửa chữa. Phê bình không phải để mỉa mai, nói xấu.  Phê bình là để giúp nhau tiến bộ. Học nhau điều hay, giúp nhau sửa chữa khuyết điểm, thế là đoàn kết thật sự.

Chúng ta đoàn kết để thi đua. Thi đua phải có tổ chức, kế hoạch. Thi đua không phải là ganh đua, giấu nghề. Thi đua có nghĩa là mọi người phát triển tài năng, sáng kiến của mình, học hỏi điều hay lẫn nhau, giúp nhau sửa chữa khuyết điểm để cùng nhau tiến bộ. Thi đua nhằm:

- Tăng năng suất.

- Tiết kiệm nguyên liệu, vật liệu. Đồng thời phải tuyên truyền cho nhân dân và các cơ quan ý thức tiết kiệm điện. Người này thi đua với người khác, tổ này thi đua với tổ khác, nhà máy này thi đua với nhà máy khác.

Các cô, các chú giống như một bộ máy. Nếu như có một bộ phận, một người nào mắc khuyết điểm mà không sửa chữa thì ảnh hưởng xấu đến cả guồng máy chung. Vì thế, các cô, các chú, lao động trí óc và lao động chân tay, phải đoàn kết chặt chẽ, thi đua làm cho nhà máy phát triển.

- Hiện nay nước ta còn nghèo, đời sống của anh chị em công nhân chưa được đầy đủ. Đảng, Chính phủ và Bác đều lo nghĩ đến điều đó.

Nay trong hoàn cảnh hòa bình, muốn cải thiện sinh hoạt thì giai cấp lao động ta phải tăng năng suất. Ở nhà máy, công nhân phải thi đua chế tạo. Ở nông thôn, nông dân phải thi đua sản xuất lúa gạo. Sản xuất tăng thì mức sống sẽ được nâng cao. Muốn ăn quả thì trước phải chịu khó trồng cây.

Hiện nay, miền Nam chưa được giải phóng, đế quốc Mỹ còn lăm le phá hoại hòa bình, chúng ta phải chống đế quốc Mỹ một cách thiết thực bằng thi đua tăng năng suất. Tiết kiệm được một cân than, tăng được một ki-lô-oát điện là góp thêm một phần lực lượng đánh vào đế quốc Mỹ.

Chúng ta có quyết tâm, chúng ta nhất định khôi phục được kinh tế, nâng cao được đời sống của toàn dân. Chúng ta tin chắc là chúng ta làm được vì dân ta tốt, công nhân ta oanh liệt, đường lối lãnh đạo của Đảng và Chính phủ ta đúng, lại có thêm sự giúp đỡ nhiệt tình, cao cả của nhân dân các nước bạn.

Chúc các cô, các chú mạnh khỏe, vui vẻ, đoàn kết thi đua cho tốt.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 24/12/1954)

47. Tên các đường phố

Thủ đô ta có mấy con đường đang giữ những cái tên "chướng tai gai mắt". Các báo đề nghị sửa đổi. Rất đúng. Song ngoài những tên đường, có mấy hiệu phố  vẫn còn giữ cái tên cũng hơi "chướng tai gai mắt". Thí dụ: Nhà in thì giữ tên "Imprimerie", thợ may "Tailor" hoặc là "Tailleur", tiệm tắm "Bain chaud", v.v.

Ngoài ra, có những phong bì và giấy viết thư cũng còn giữ vết tích "chướng tai gai mắt" như vậy. Thiết tưởng bà con ta nên tự động xóa bỏ những vết tích ấy.

Tục ngữ ta có câu: "Xem mặt đặt tên" và "danh chính, ngôn thuận", thật là đúng vậy thay!

Ký tên C.B

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 30/12/1954)

48. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Trường Trung cấp Kỹ thuật Hà Nội và Trường Trung học Hoa kiều Hà Nội

Ngày 26/1/1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm trường Trung cấp kỹ thuật Hà Nội (2F phố Quang Trung).

Cán bộ phụ trách nhà trường đưa Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm các lớp học, phòng thí nghiệm, thực hành của học sinh, báo cáo với Người việc giảng dạy, học tập của giáo viên và học sinh.

Nói chuyện với học sinh và giáo viên, Bác Hồ căn dặn: "Các cháu cần ra sức học tập để sau này phục vụ đắc lực cho công cuộc xây dựng kinh tế nước nhà. Vì trong việc xây dựng kinh tế hiện đang cần nhiều cán bộ kỹ thuật".

Cùng ngày, giáo viên và học sinh trường Trung học Hoa kiều (nay là trường phổ thông trung học Phạm Hồng Thái) vô cùng phấn khởi được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm.

Bác đi thăm phòng làm việc của Ban giám hiệu, thăm các lớp học của học sinh. Người ân cần hỏi thăm tình hình sức khỏe, tình hình giảng dạy, học tập của giáo viên, học sinh nhà trường.

Nói chuyện với học sinh, Người khuyên nhủ: ''Các em cần ra sức học tập để nâng cao trình độ về mọi mặt và hãy ra sức thắt chặt hơn nữa tình đoàn kết Việt - Hoa".

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 1058, ngày 27/1/1957)

49. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với Hội nghị chiến sỹ thi đua ngành Công nghiệp Hà Nội

Chiều ngày 30/3/1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện tại phiên bế mạc Đại hội liên hoan chiến sĩ thi đua ngành Công nghiệp thành phố Hà Nội lần thứ hai. Người khuyên cán bộ và công nhân ngành công nghiệp Thủ đô phải tăng cường ý thức kỷ luật trong lao động; coi trọng cải tiến công tác quản lý; chăm lo cải thiện đời sống cho công nhân trên cơ sở tăng gia sản xuất và tăng năng suất lao động, cố gắng học tập, trau dồi ý thức yêu lao động, gương mẫu trong sản xuất và đoàn kết phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 1119, ngày 31/3/1957)

50. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với Hội nghị sơ kết công tác sửa sai cải cách ruộng đất ở ngoại thành

Cuộc cải cách ruộng đất tiến hành từ giai đoạn cuối kháng chiến chống thực dân Pháp và mở rộng trong những năm đầu hòa bình đã giành được những thắng lợi quan trọng. Tuy vậy, trong quá trình tiến hành chúng ta đã phạm những sai lầm nghiêm trọng. Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 10 (khóa III) đã quyết định tiến hành sửa sai.

Ngày 29/5/1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến thăm và nói chuyện với Hội nghị sơ kết công tác sửa sai cải cách ruộng đất ngoại thành Hà Nội. Người khen ngợi khu vực ngoại thành Hà Nội đã khắc phục khó khăn, hoàn thành bước hai công tác sửa sai và căn dặn các địa phương ngoại thành phải cố gắng thi đua sản xuất và thực hành tiết kiệm; củng cố các tổ đổi công; kiện toàn các tổ chức quần chúng; hoàn thành nghĩa vụ thuế nông nghiệp đối với Nhà nước.

Đối với cán bộ, Người nhắc nhở: Cán bộ sửa sai phải gương mẫu, tránh bao biện, làm thay; cán bộ các địa phương phải cố gắng học tập, không ỷ lại vào cán bộ sửa sai; phải đoàn kết với nhau để hoàn thành nhiệm vụ.

Thái độ tự phê bình theo tinh thần cộng sản và sự chỉ đạo sâu sát của Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã làm cho công tác sửa sai thu được kết quả, ổn định nông thôn, đưa nông nghiệp, nông thôn miền Bắc nói chung, nông thôn ngoại thành Hà Nội nói riêng bước vào thời kỳ phát triển mới.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 1178, ngày 30/5/1957)

51. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm công trường đê Mai Lâm và xã Mai Lâm, huyện Đông Anh

 Đê Mai Lâm là quãng đê đã bị vỡ cuối tháng 7 năm 1957. Bộ Kiến trúc và Thủy lợi đang triển khai việc hàn gắn lại quãng đê này. 

Sáng ngày 5/9/1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã về thăm và kiểm tra công việc trên công trường. Cùng đi với Người có ông Trần Đăng Khoa - Bộ trưởng Bộ Kiến trúc và Thủy lợi cùng đồng chí Chủ tịch Ủy ban Hành chính tỉnh Bắc Ninh (xã Mai Lâm lúc đó thuộc huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh cũ).

Hơn 900 dân công đang làm việc trên công trường phấn khởi nồng nhiệt đón chào Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí cùng đi. Bác Hồ chăm chú xem xét, kiểm tra quãng đê vỡ vừa được đắp lại. Sau đó, Người nói chuyện với cán bộ và dân công trên công trường.

Người khen ngợi tinh thần hăng say lao động của dân công, nhắc nhở dân công sau khi hoàn thành nhiệm vụ ở công trường về làm việc ở địa phương phải chú ý phòng chống, lụt, sâu, chuột và phải chú ý việc chăm sóc mùa màng. Người tặng công trường đê 10 Huy hiệu của Người để làm giải thưởng thi đua.

Sau khi thăm công trường, Hồ Chủ tịch đến thăm thôn Du Lâm Nội, xã Mai Lâm và thăm một số gia đình nông dân địa phương. Nói chuyện với bà con, Người nhắc nhở cán bộ và nhân dân phải chú ý củng cố các tổ đổi công, phải đoàn kết sản xuất để khỏi đói kém. Nói về tác dụng của việc đoàn kết giúp đỡ nhau sản xuất,

Người chỉ vào một chiếc bể to và hỏi: "Cái bể kia phải mấy người khênh mới nổi?". Mọi người đáp: "8 người ạ!".

Người nói tiếp: "Sản xuất cũng vậy, nhiều người vào tổ đổi công sản xuất sẽ tốt, nếu cứ làm ăn riêng lẻ sẽ không có kết quả".

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 1276, ngày 6/9/1957)

52. Chủ tịch Hồ Chí Minh tát nước chống hạn ở Tả Thanh Oai và thăm xã Mễ Trì

Xã Tả Thanh Oai thuộc vùng lúa của huyện Thanh Trì, gồm 4 thôn: Tả Thanh Oai, Nhân Hòa, Thượng Phúc, Siêu Quần.

Sáng ngày 12/01/1958, sau khi dự Hội nghị chống hạn của tỉnh Hà Đông, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã về thăm nông dân xã Tả Thanh Oai đang chống hạn.

Tới xã, Bác đi thẳng ra cánh đồng Quai Chảo đang bị hạn nặng. Bác xắn quần quá gối, xách đôi dép lốp, đi thăm từng thửa ruộng, từng gầu tát.

Đến trung tâm cánh đồng Quai Chảo, Bác nói: "Tôi tuy đã xa công việc nhà nông mấy chục năm nay, nhưng tát nước thì vẫn nhớ".

Trong tư thế vững chãi của người tát nước gầu dây, Bác thả gầu, múc nước, đổ nước thuần thục như một lão nông thực sự.

Giờ phút ấy, Bác đã hòa mình với người nông dân, thân thiết gần gũi vô ngần. Tấm lòng của Bác là niềm cổ vũ lớn lao cho nông dân Tả Thanh Oai chiến thắng thiên tai, giành vụ Đông Xuân thắng lợi.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm nhân dân xã Mễ Trì, Từ Liêm. Người nói chuyện với cán bộ, nhân dân tại Hội nghị chống hạn của xã.

Sau khi khen ngợi nhân dân xã Mễ Trì tích cực chống hạn, Người nhắc nhở nông dân ngoại thành phải quyết tâm chống hạn, đề phòng và khắc phục tư tưởng sai lệch, thiếu đoàn kết, ỷ lại, cầu trời, địa phương chủ nghĩa. Người động viên nhân dân ra sức chống hạn và nhấn mạnh:

- Muốn chống hạn được tốt phải chống lại tư tưởng sai lệch.

- Quyết tâm đoàn kết nhất trí, giúp đỡ lẫn nhau thi đua chống hạn.

- Có thưởng, có phạt.

Người kêu gọi: "Mỗi người phải ra sức chống hạn. Ai ai cũng thi đua tham gia chống hạn. Mỗi người một tay, già trẻ góp sức, nhất định chống được hạn thắng lợi".

Bác trao cho xã Mễ Trì 3 chiếc Huy hiệu của Người để tặng cho những người có thành tích chống hạn xuất sắc nhất. Bác tiếp tục thăm một số giếng nước mới đào ở cánh đồng Cửa Miếu. Trước khi ra về, một lần nữa, Người nhắc nhở nhân dân Mễ Trì phải tiếp tục chống hạn cho tốt. Sau đó, Người thăm công trường xây dựng Đài phát thanh Mễ Trì.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 1405 ngày 13/01/1958)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 53. Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các đại biểu Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội

Ngày 04/01/1958, Hồ Chủ tịch đã tiếp và nói chuyện thân mật với các vị đại biểu Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội khóa I (kể từ sau ngày Thủ đô giải phóng).

Người nêu rõ vai trò của đại biểu Hội đồng nhân dân và nhiệm vụ của Hội đồng nhân dân: "... Đại biểu Hội đồng nhân dân phải phản ánh nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân, truyền những chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ đến nhân dân, biến những chủ trương chính sách đó thành hành động của nhân dân. Hội đồng nhân dân phải hết sức gần gũi, quan tâm dến đời sống của nhân dân; phải thực hành cần kiệm liêm chính, phải luôn nghĩ rằng mình là đầy tớ của nhân dân và ra sức phục vụ nhân dân. Trước mắt Hội đồng nhân dân phải tập trung sức động viên nhân dân ra sức chống hạn, đẩy mạnh sản xuất".

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 1396, ngày 04/01/1958 và số 1397 ngày 05/01/1958

54. Nhân dân với quân đội

Quân đội ta là quân đội của nhân dân, cho nên nhân dân rất thương yêu quân đội. Mà thương yêu là phải, vì:

- Trong 8, 9 năm kháng chiến, quân đội ta ăn gió nằm sương, xông pha bom đạn, hy sinh xương máu vì nước, vì dân. Hòa bình trở lại, quân đội ta giữ gìn trật tự, an ninh, bảo vệ tài sản công cộng và tính mệnh, tài sản của nhân dân, làm trụ cột giữ gìn hòa bình, bảo vệ Tổ quốc. Bởi vì yêu thương quân đội, đồng bào không những ghi tạc những công trạng to lớn của quân đội, mà cũng chú ý đến việc nhỏ ngày thường của quân đội, thí dụ như ở thủ đô Hà Nội:

- Tiểu đội đồng chí Quế đã cảnh giác, bắt được tên ăn trộm xe đạp, lấy xe trả lại cho người mất cắp.

- Đồng chí Vinh và đồng chí Cẩm nhặt được nhẫn vàng và khuyên vàng, đã tìm hỏi để trả lại cho dân.

- Nhiều tiểu đội đã tổ chức giúp đồng bào làm vệ sinh, dạy hát cho các em nhi đồng và giúp các lớp bình dân học vụ, v.v.

Những việc đó đã làm cho đồng bào ta càng cảm động và càng kính phục quân đội.

Nhưng có một vài đồng chí chiến sĩ và cán bộ ra đường không được chỉnh tề, cũng làm cho đồng bào chú ý, như: đội mũ lệch, cúc áo không cài tử tế, cưỡi xe bình bịch lượn chơi, đánh "tú lơ khơ" ngoài đường (đồng bào nhầm tưởng là đánh bạc), v.v.

Đồng bào chú ý như thế cũng đúng, vì đồng bào muốn cho quân đội của mình gương mẫu về mọi mặt, không những chiến đấu dũng cảm, mà lại có thái độ nghiêm trang. Vả chăng, ngày nay nhiều chiến sĩ quốc tế qua lại nước ta, điều mà họ để ý nhất và cho họ cái ấn tượng trước hết, là kỷ luật của quân đội ta. Vậy rất mong các đồng chí chiến sĩ và cán bộ ta hết sức cẩn thận trong mọi cử chỉ, để cho thế giới thấy rằng "Quân đội Cụ Hồ có khác!".

(Trích trong Hồ Chí Minh, Toàn tập, t.7, Sđd, tr.383-384)

55. Nói chuyện với các đơn vị tham dự cuộc duyệt binh ngày 01 tháng 01 năm 1955 tại Thủ đô Hà Nội

Hôm nay, Bác đến thăm các cô, các chú, có nghĩa là đến thăm toàn quân. Vì ở đây có đủ đại biểu các đơn vị. Khi các cô, các chú về đơn vị, Bác gửi lời hỏi thăm và khuyến khích tất cả anh em, chị em cố gắng học tập. Các cô, các chú học khá nhưng cần cố gắng hơn nữa. Bác dặn các cô, các chú mấy điều:

Tình hình nước ta hiện nay từ chiến tranh đổi sang hòa bình, có thuận lợi nhưng cũng có khó khăn.

Về khó khăn, thì: Một nửa nước ta ở miền Nam đương còn quân Pháp đóng, chính quyền đang do bọn phản động nắm, miền Nam có nhiều khó khăn do đế quốc Mỹ gây ra. Những khó khăn đó là tạm thời, chúng ta nhất định khắc phục được.

Thuận lợi của ta là:

- Dân ta tốt,

- Đảng và Chính phủ lãnh đạo kiên quyết và đúng đắn,

- Cán bộ và bộ đội cố gắng, anh dũng,

- Ta có các nước bạn giúp ta như anh em,

- Trong bọn đế quốc lục đục, tranh quyền đoạt lợi lẫn nhau,

Thuận lợi đó là căn bản, lâu dài. Nếu chúng ta cố gắng quyết tâm thì thuận lợi sẽ phát triển, khó khăn sẽ khắc phục được. Nhiệm vụ của quân đội hiện nay là phải cố gắng tiến lên chính quy. Đây là nhiệm vụ mới. Không nên vì hòa bình mà xao lãng học tập. Các cô, các chú cần học gì?

- Cần học chính trị để nắm vững chính sách của Đảng và Chính phủ, để đi đúng đường lối của nhân dân.

- Phải học tập kỹ thuật vì kỹ thuật ngày càng tiến bộ, mình cũng  phải học để tiến bộ. Muốn cho bộ đội ta hùng mạnh và nhất định bộ đội ta phải hùng mạnh, chúng ta phải cố gắng học tập chính trị và kỹ thuật để tiến lên chính quy.

Từ trước tới nay bộ đội ta còn nhiều tác phong du kích. Bây giờ đổi sang chính quy có nhiều chỗ mới lạ và khó khăn phải thấy cái gì khó khăn để khắc phục, không sợ khó khăn. Đảng và Chính phủ kiên quyết lãnh đạo bộ đội tiến lên chính quy. Với cố gắng của Trung ương Đảng, Chính phủ, của Bộ Tổng tư lệnh và của các cô, các chú, bộ đội ta nhất định đi tốt đến chính quy.

Ngoài ra từ chiến tranh chuyển sang hòa bình có nhiều tư tưởng không đúng, nảy nở ra. Phải ngăn ngừa những tư tưởng ấy.

1. Phải quý trọng của công: Tất cả cái ăn, cái mặc, cái dùng của các cô, các chú là mồ hôi nước mắt của đồng bào. Phải tiết kiệm, giữ gìn, không được lãng phí.

2. Quân đội nhân dân chúng ta phải giữ kỷ luật cho nghiêm, đừng vì hòa bình mà coi nhẹ kỷ luật.

3. Phải đoàn kết. Trước ở Bắc bộ chỉ có bộ đội Bắc bộ, bây giờ ở Bắc bộ có bộ đội toàn quốc: Nam - Trung - Bắc đều có, lại có cả quân tình nguyện ở nước bạn về. Phải thật là đoàn kết, thương yêu nhau, giúp đỡ nhau tiến bộ.

4. Các cô, các chú học có kết quả, nhưng phải cố gắng hơn nữa. Bác được báo cáo là các đơn vị đến sau học tập rất cố gắng. Thế là rất tốt. Các cô, các chú phải tích cực thi đua học tập hơn nữa để giành giải thưởng của Bác. Với các chiến sĩ thi đua, đã thi đua rồi thì phải thi đua hơn nữa.

Muốn học được tốt thì sức khỏe phải tốt. Anh nuôi phải yên tâm công tác, phát huy tinh thần phục vụ đơn vị, có sáng kiến thi đua làm cơm lành, canh ngọt. Quân y phải săn sóc chu đáo sức khỏe cho anh em.

5. Cán bộ từ chỉ huy trở xuống phải cố gắng hơn nữa trong công tác, trong học tập, từ bước đi, từ cái chào phải chính quy hóa, cán bộ phải tiến trước và làm gương mẫu cho các chiến sĩ. Ngoài ra phải hết sức chăm lo mọi mặt về đời sống cho chiến sĩ. Cuối cùng Bác nhắc các cô, các chú:

Hiện nay nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân là đấu tranh củng cố hòa bình, thực hiện thống nhất, hòan thành độc lập, dân chủ trong cả nước. Trong nhiệm vụ đó, quân đội giữ một phần rất quan trọng. Muốn làm tròn nhiệm vụ đó, các cô, các chú phải làm cho đúng, làm cho được lời Bác dặn.

(Theo Hồ Chí Minh, Toàn tập, t7, Sđd, tr.424-426)

56. Thủ đô Hà Nội lần đầu tiên kỷ niệm sinh nhật Hồ Chủ tịch

Ngày 18/5/1946, báo Cứu quốc cơ quan ngôn luận của Tổng bộ Việt Minh, xuất bản ở Hà Nội, chính thức thông báo ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh: 19/5/1890.

"Ngày 19 tháng 5 này, 56 năm trước đây (1890) đã ra đời một người: Hồ Chí Minh.

Bằng bàn tay khéo léo và quả quyết, chính Ông đã khai sinh, đã nuôi nấng nhiều đoàn thể cách mạng Việt Nam. Tinh thần hoạt động của hầu hết các chiến sĩ Việt Nam đều do bàn tay tài tình của Ông nhào nặn... Ông là người Cha của cách mạng Việt Nam và là linh hồn của cách mạng ấy...

Ngày 19/5/1890, ngày Ông trông thấy bầu trời Việt Nam là ngày rất quan hệ đến vận mệnh dân tộc Việt Nam.

... Chúng ta, dân tộc Việt Nam, chúng ta đi từ giai đoạn một nước nô lệ đến giai đoạn một nước tự do là nhờ có Hồ Chí Minh".

Cùng với cả nước, nhân dân Thủ đô Hà Nội lần đầu tiên tổ chức kỷ niệm lần thứ 56 ngày sinh của vị Cha già dân tộc với tất cả tấm lòng thành kính biết ơn.

Chiều 18/5, thành phố đã bừng lên trong màu cờ, biểu ngữ. Gia đình nào cũng treo ảnh Hồ Chủ tịch nơi tôn nghiêm nhất. Các ngành, các đoàn thể, các giới ở Hà Nội đều gửi điện văn đến chúc thọ Hồ Chủ tịch, bày tỏ lòng tin tưởng tuyệt đối vào vị lãnh tụ tối cao của dân tộc, sẵn sàng tuân theo mệnh lệnh của Chính phủ.

Ngày 19/5, tất cả các cơ quan, công sở, xí nghiệp, các làng xã đều tổ chức mít tinh với nghi lễ trọng thể mừng thọ Bác.

Tại Bắc Bộ phủ, quang cảnh thật xúc động. Từ sáng sớm, các em thiếu nhi đã tụ tập ở Ấu Trĩ viên. Theo tiếng trống ếch, các em tiến vào Bắc Bộ phủ. Bác hiền từ, giản dị trong bộ quần áo vẫn mặc hàng ngày, tươi cười chào đón các em.

Thay mặt các bạn, em Nga, 8 tuổi đọc bài chúc thọ Bác trong khi các em khác thi nhau gắn Huy hiệu "Măng non mọc thẳng" vào ngực Bác, kính tặng Bác huy hiệu hình quả tim có chữ "i", chữ "t", tập bài hát và điều lệ hội Nhi đồng Cứu quốc. Đồng chí Khuất Duy Tiến, Bí thư Thành bộ Việt Minh, mang cây bách tán tới. Bác Hồ trao cây cho các em thiếu nhi. Người nói: "Bác có cây này tặng các cháu. Mai sau, cái cây sẽ mọc ra một trăm cái tán. Các cháu về chăm nom cho cây lớn, cây tốt, thế là các cháu yêu Bác lắm đấy".

Các em sung sướng được Bác cho quà, đồng thanh hát bài "Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn chúng em nhi đồng". Bác chụp ảnh chung với các em.

Tiếp đó, đoàn đại biểu Hướng đạo, Thiếu niên tiền phong, đại biểu Nam bộ, Vệ quốc quân, Ban bảo vệ Thành, Ban cứu thương, đại biểu các ngành, các giới, các đoàn thể, tôn giáo, thân hào... đến chúc thọ Bác. Đại biểu UBND Thành phố kính biếu Bác hình Tháp Rùa khổng lồ bằng bánh ngọt. Đại biểu Phật giáo dâng Bác quyển kinh Dược sư.

19 giờ, tại chùa Quán Sứ, Hội Phật tử đã tổ chức buổi lễ long trọng cầu trường thọ cho Hồ Chủ tịch.

Trong ngày kỷ niệm sinh nhật của mình, Bác vẫn không quên nhắc nhở cán bộ thực hiện khẩu hiệu "cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư" khi đến chúc thọ Người vì "đó là những điều không bao giờ cũ cả, tựa như cơm ăn, nước uống khí trời hàng ngày để sống vậy".

Lễ kỷ niệm sinh nhật Hồ Chủ tịch lần đầu tiên được tổ chức ở Thủ đô Hà Nội trong bối cảnh vô cùng gay go phức tạp: Quân Tưởng chưa rút hết, quân Pháp ngày càng có những hành động bội ước, vi phạm nặng nề Hiệp định sơ bộ mồng 6/3. Vì thế, lễ kỷ niệm sinh nhật Hồ Chủ tịch không chỉ biểu lộ lòng tôn kính, tin tưởng tuyệt đối của nhân dân vào vị lãnh tụ tối cao của dân tộc mà còn là dịp biểu dương lực lượng to lớn, biểu thị tinh thần đoàn kết, quyết tâm giữ vững độc lập dân tộc của nhân dân Hà Nội.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 243, ngày 18/5/1946 và số 244)

57. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ nhóm lửa thiêng trong ngày "Thanh niên vận động"

Để biểu lộ lòng tin tưởng tuyệt đối vào lãnh tụ kính yêu, đem hết sức trẻ để xây dựng và bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc, ngày 26/5/1946, Đoàn thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu đã tổ chức ngày "Thanh niên vận động" - thanh niên khỏe vì nước.

Từ 7 giờ sáng, thanh niên Thủ đô đổ dồn về Việt Nam học xá dự mít tinh, thể hiện quyết tâm "Thanh niên thống nhất", "Thanh niên xung phong", "Thanh niên khỏe vì nước".

Buổi chiều, thanh niên biểu diễn thể dục tự do, chạy việt dã, các động tác cơ bản trong cứu thương.

19 giờ 20 phút, Hồ Chủ tịch tới dự lễ nhóm lửa thiêng giữa tiếng hoan hô không ngớt của thanh niên. Trước khi nhóm lửa, Bác nói: "Hôm nay là ngày "Thanh niên vận động". Bác là một thanh niên già, cũng đến họp với anh em. Bác mong rằng ngọn lửa hăng hái trong lòng thanh niên sẽ rực rỡ và bền bỉ mãi mãi như ngọn lửa thiêng Bác sắp nhóm".

Từ ngọn lửa thiêng  Bác nhóm lên, hàng trăm ngọn đuốc tỏa ra khắp sân vận động, soi sáng những khuôn mặt trẻ trung và cũng chính ngọn lửa thiêng do Bác Hồ nhóm lên đó đã làm bừng sáng trái tim hàng triệu thanh niên Hà Nội, thanh niên Việt Nam ngọn lửa yêu nước, thương dân, suốt đời vì dân, vì nước.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 250, ngày 27/5/1946)

58. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với nhân dân Thủ đô trước khi Người sang thăm nước Cộng hòa Pháp

Sau khi ký Hiệp định sơ bộ, Hồ Chủ tịch và Trung ương Đảng đề nghị Chính phủ Pháp phải mở đàm phán chính thức ở Pari, gắn cuộc đấu tranh cho độc  lập và tự do của nhân dân ta chống thực dân Pháp với cuộc đấu tranh của Đảng Cộng sản và nhân dân Pháp, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới.

Ngày 30/5, tại khu Việt Nam học xá, 5 vạn nhân dân Thủ đô tham dự cuộc  mít tinh tiễn Hồ Chủ tịch sang thăm nước Cộng hòa Pháp và đoàn đại biểu Chính phủ ta do đồng chí Phạm Văn Đồng dẫn đầu sang đàm phán ở Pari.

Dưới trời mưa tầm tã, đoàn người trong đội ngũ chỉnh tề giương cao các khẩu hiệu: "Việt Nam hoàn toàn tự chủ", "Nam bộ là đất Việt Nam", "Ủng hộ Hồ Chủ tịch", "Gửi lời chào nhân dân Pháp".

7 giờ 30 phút, Hồ Chủ tịch và phái đoàn tới dự cuộc mít tinh, Người nói: "Theo mệnh lệnh của Chính phủ và ý chí của quốc dân, tôi cùng đoàn đại biểu sẽ đi Pháp để mở cuộc đàm phán chính thức. Trước khi ra đi, tôi xin có mấy lời tỏ cùng đồng bào:

Cả đời tôi chỉ có một mục đích là phấn đấu cho quyền lợi của Tổ quốc và hạnh phúc của quốc dân. Những khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non, hoặc ra vào chốn tù tội, xông pha sự hiểm nghèo là vì mục đích đó. Đến lúc nhờ quốc dân đoàn kết giành được chính quyền, ủy thác cho tôi gánh vác việc Chính phủ, tôi lo lắng đêm ngày, nhẫn nhục cố gắng, cũng vì mục đích đó.

Ngày nay, vâng lệnh Chính phủ, theo ý quôc dân tôi phải xa xôi ngàn dặm, tạm biệt đồng bào, cùng với đoàn đại biểu qua Pháp cũng vì mục đích đó.

Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, tôi cũng chỉ theo đuổi một mục đích là làm cho ích quốc lợi dân. Vậy nên lần này tôi xin hứa với đồng bào rằng: Tôi cùng anh em đại biểu sẽ gắng làm cho khỏi phụ lòng tin cậy của quốc dân".

Tiếp đó, Bác nêu lên một nhiệm vụ mà đồng bào cần phải làm để hỗ trợ đắc lực cho cuộc đấu tranh ngoại giao của phái đoàn:

"- Đoàn kết chặt chẽ, tránh mọi sự chia rẽ.

- Ra sức cần kiệm cho khỏi nạn đói khổ.

- Ra sức gìn giữ trật tự, tuyệt đối tuân theo mệnh lệnh của Chính phủ.

- Đối với các kiều dân hữu bang, phải tử tế, ôn hòa. Làm đúng 4 điều đó tức là giúp ích cho ngoại giao. Đồng bào thương tôi, chắc làm theo lời tôi nói".

Đáp lại lòng mong mỏi của Người, 5 vạn đồng bào Hà Nội cùng hô lớn "Ủng hộ phái bộ", "Ủng hộ Hồ Chủ tịch", thể hiện quyết tâm thực hiện tốt nhiệm vụ mà Bác đã giao.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 254, ngày 31/5/1946)

Thanh Huyền (tổng hợp)

59. Diễn từ tại buổi lễ đặt vòng hoa ở Đài Liệt sĩ Hà Nội

Hỡi các liệt sĩ,

Ngày mai là năm mới, là ngày đồng bào và bộ đội mừng Chính phủ về Thủ đô. Trong lúc cả nước vui mừng, thì mọi người đều thương tiếc các liệt sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc, vì dân tộc. Bác thay mặt nhân dân, Chính phủ và bộ đội, kính cẩn nghiêng mình trước linh hồn bất diệt của các liệt sĩ.

Các liệt sĩ đã hy sinh, nhưng công trạng to lớn của các liệt sĩ đã ghi sâu vào lòng dạ của toàn dân và non sông đất nước. Các liệt sĩ đã hy sinh, nhưng chí khí dũng cảm của các liệt sĩ đã thấm nhuần vào tâm hồn của toàn quân và dân ta trong cuộc kiên quyết đấu tranh đặng giành hòa bình, thống nhất, độc lập và dân chủ trong cả nước.

Máu nóng của các liệt sĩ đã nhuộm lá Quốc kỳ vẻ vang càng thêm thắm đỏ. Tiếng thơm của các liệt sĩ sẽ muôn đời lưu truyền với sử xanh.

Một nét hương thanh,

Vài lời an ủi.

Anh linh của các liệt sĩ bất diệt!

Tổ quốc Việt Nam vĩ đại muôn năm!

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 306 ngày 01/01/1955)

60. Diễn văn chào mừng năm mới trong dịp lễ mừng Trung ương Đảng và Chính phủ về Thủ đô

Cùng toàn thể đồng bào trong nước và ngoài nước,

Cùng toàn thể bộ đội, cán bộ và nhân viên,

Sau 8, 9 năm toàn quân và toàn dân ta kháng chiến gian khổ anh dũng, chính nghĩa đã thắng lợi, chiến tranh đã chấm dứt, hòa bình lập lại, Chính phủ lại về Thủ đô. Những việc đó bao hàm một ý nghĩa chính trị cực kỳ to lớn. Tôi thay mặt Chính phủ cảm ơn đồng bào Thủ đô và bộ đội hôm nay long trọng và thân mật chào mừng Chính phủ.

Nhân dịp năm mới, tôi thay mặt Đảng và Chính phủ thân ái hỏi thăm anh em thương binh, bệnh binh và gia đình các liệt sĩ. Chúc toàn thể đồng bào và kiều bào,

Chúc toàn thể bộ đội, cán bộ và nhân viên,

Chúc các chiến sĩ thi đua,

Chúc các cụ phụ lão,

Các cháu thanh niên và nhi đồng,

Năm mới mạnh khỏe, vui vẻ, cố gắng và tiến bộ! Tôi thay mặt nhân dân và Chính phủ ta chúc các vị lãnh tụ và nhân dân các nước bạn năm mới thắng lợi mới!

Nhân dịp này, tôi xin báo cáo với đồng bào và bộ đội những công việc chúng ta làm từ nay, nhằm mục đích củng cố hòa bình, thực hiện thống nhất, hoàn thành độc lập và dân chủ trong cả nước.

- Chúng ta kiên quyết thi hành đúng đắn Hiệp định đình chiến. Đồng thời chúng ta đòi hỏi đối phương cũng phải thi hành đầy đủ Hiệp định đình chiến, phải bảo vệ quyền tự do dân chủ và phải chấm dứt những cuộc khủng bố nhân dân ở miền Nam, phải đình chỉ lừa bịp, ép buộc một số đồng bào miền Bắc di cư vào Nam. Nhân đây, chúng ta tỏ lời cảm ơn Ủy ban Quốc tế đã giúp sức vào công việc thi hành Hiệp định đình chiến.

- Chúng ta phải ra sức bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ hòa bình, cho nên chúng ta phải củng cố quốc phòng, bộ đội ta phải thi đua học tập chính trị và kỹ thuật, giữ vững kỷ luật và tác phong khắc khổ.

- Chúng ta phải tiếp tục vận động quần chúng giảm tô và cải cách ruộng đất, để thực hiện người cày có ruộng. Để làm những công việc trên đây, chúng ta phải đoàn kết chặt chẽ, rộng rãi, chúng ta phải chống hủ hóa, tham ô, lãng phí. Chúng ta phải bồi dưỡng đạo đức cần, kiệm, liêm, chính. Nam Bắc là một nhà, là anh em ruột thịt, quyết không thể chia cắt được.

Chúng ta phải thắt chặt mối quan hệ mật thiết giữa miền Nam và miền Bắc. Chúng ta phải đoàn kết rộng rãi và chặt chẽ từ Bắc đến Nam; phải ủng hộ đồng bào miền Nam đấu tranh giành tự do dân chủ, theo đúng Hiệp định Giơ-ne-vơ. Chúng ta phải làm cho kinh tế, văn hóa và sự đi lại được lưu thông và thuận lợi giữa đồng bào miền Bắc và đồng bào miền Nam. Chúng ta phải làm những việc đó để tiến tới thực hiện tổng tuyển cử tự do và thống nhất toàn quốc.

Bất kỳ người nào, bất kỳ nhóm nào, nếu họ tán thành hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ, thì chúng ta cũng sẵn sàng thật thà đoàn kết với họ. Chúng ta đoàn kết chặt chẽ với nhân dân các nước bạn.

Chúng ta sẽ dựa theo 5 nguyên tắc lớn của bản tuyên bố Trung - Ấn và Trung - Diến để gây quan hệ hữu hảo với hai Chính phủ nhà vua Miên và Lào.  Chúng ta phát triển quan hệ hữu hảo với các nước Đông Nam Á. Đối với nước Pháp, chúng ta sẽ cố gắng lập lại mối quan hệ kinh tế và văn hóa trên nguyên tắc bình đẳng và hai bên đều có lợi. Chúng ta đoàn kết với nhân dân Pháp và nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giới.

Chúng ta phải tỉnh táo đề phòng, phải kiên quyết chống âm mưu đế quốc Mỹ tăng cường can thiệp vào Đông Dương, xúi giục bọn tay sai của chúng phá hoại Hiệp định đình chiến, phá hoại hòa bình và chúng ta cố gắng góp phần vào sự nghiệp bảo vệ hòa bình châu Á và thế giới.

Trong mấy năm kháng chiến, quân và dân ta đã cố gắng và đã giành được thắng lợi. Đấu tranh trong hoàn cảnh hòa bình, quân và dân ta cũng phải cố gắng để vượt mọi khó khăn, giành lấy thắng lợi.

Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ muôn năm!

Hòa bình thế giới muôn năm!

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 306, ngày 1/1/1955)

61. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm khu tập thể Kim Liên

Mùa hè năm 1965, khu tập thể Kim Liên vinh dự được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm lần ba. Lúc này, khu tập thể còn có thêm nhiều nhà cao tầng. Cán bộ, công nhân viên một số cơ quan đã được nhận nhà mới. Cả khu tập thể vui mừng đón Bác đến thăm nhà C5 và B8. Sau khi xem một số căn hộ đã có người ở, Bác nói với đồng chí phụ trách xây dựng phải tiếp tục nghiên cứu để xây dựng những căn hộ thật thuận tiện cho người ở, xây theo kiểu này, người ta phơi quần áo vào chỗ nào được. Bác căn dặn mọi người trong khu tập thể đoàn kết cùng nhau xây dựng khu Kim Liên trở thành khu tập thể văn minh, sạch đẹp, nhà ở thoáng mát, sân vườn đầy hoa.

(Trích trong cuốn Bác Hồ với Đống Đa)

62. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với Đại hội "Ba đảm đang" của phụ nữ Hà Nội

Ngày 02/12/1965, Đại hội "Ba đảm đang" của phụ nữ Thủ đô được vinh dự đón Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sau khi trao tận tay Huy hiệu của Người cho 7 phụ nữ có thành tích xuất sắc, Bác hỏi: Có cô nào muốn thưởng Huy hiệu nữa không? Tất cả đều giơ tay: Thưa Bác có ạ! Hồ Chủ tịch cười và hỏi:

- Phụ nữ miền Nam rất anh dũng, rất đảm đang. Vậy phụ nữ miền Bắc có sẵn sàng thi đua với phụ nữ miền Nam không? Cả hội trường vang dậy:

- Thưa Bác có ạ!

Người khen ngợi phụ nữ Thủ đô đã đạt được những kết quả tốt trên các mặt sản xuất, công tác, phục vụ chiến đấu, trong phong trào "Ba đảm đang". Người nói:

- Dân tộc Việt Nam là một dân tộc anh hùng, thanh niên Việt Nam là thanh niên anh hùng, phụ nữ Việt Nam là phụ nữ anh hùng. Hai nghìn năm trước đây ta đã có các nữ anh hùng: Hai Bà Trưng, Bà Triệu. Trong cách mạng giải phóng dân tộc, trong kháng chiến chống Pháp trước kia và trong kháng chiến chống giặc Mỹ hiện nay ta cũng có nhiều anh hùng là phụ nữ. Trên thế giới chưa có nơi đâu phụ nữ làm Phó Tư lệnh như ở miền Nam nước ta. Thi đua với phụ nữ miền Nam là đẩy mạnh sản xuất, thực hành tiết kiệm, không sợ  gian khổ, không sợ hy sinh, khó khăn đến mấy ta cũng vượt qua được và nhất định chúng ta đánh thắng giặc Mỹ xâm lược.

(Đăng trên Báo Nhân Dân số 4365 ngày 08/12/1965)

63. Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia Tết trồng cây

Sáng ngày 29 tháng Chạp, năm Giáp Thìn (ngày 31/l/1965), Chủ tịch Hồ Chí Minh về tham gia với trên 1.500 cán bộ và đồng bào ở thôn Tiên Hội, xã Đông Hội, huyện Đông Anh.

Hồ Chủ tịch nhắc nhở đồng bào huyện Đông Anh hãy học tập và noi gương trồng cây của đồng bào xã Ngọc Long (Vĩnh Phúc).

Năm 1959, xã Ngọc Long mới bắt đầu trồng cây. Đến nay, đồng bào Ngọc Long đã có gỗ làm 100 nhà mới, làm trường học, nhà kho, có thừa củi đun nấu và bán được hàng nghìn đồng tiền gỗ cho các nơi khác.

Cùng ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đã về thăm và tham gia trồng cây lưu niệm với nhân dân thôn Phú Diễn, xã Trần Phú, huyện Từ Liêm (xã Trần Phú năm 1965 đổi tên là xã Phú Diễn). Cùng đi với Bác có đồng chí Nguyễn Lam, Bí thư Thành ủy.

Bác thân mật hỏi tình hình sản xuất, đời sống và chuẩn bị Tết của nhân dân. Nghe đồng chí chủ nhiệm hợp tác xã báo cáo vụ mùa vừa qua hợp tác xã sản xuất khá, vụ đông xuân này cấy xong trước Tết, Bác rất vui. Bác nhắc nhở cán bộ và bà con hợp tác xã phải ổn định sản xuất hơn nữa. Bác còn chỉ dẫn tỉ mỉ cách đào giếng nước, xây dựng hố xí hợp vệ sinh.

 Sau đó, Bác tham gia trồng cây với bà con hợp tác xã và căn dặn mọi người: Trồng cây nào là phải tốt cây ấy. Trồng cây phải vun tưới cho cây, phải bảo vệ cây. Trồng cây là nhiệm vụ chung của mọi người. Nhưng lực lượng chủ chốt là các cụ phụ lão, các cháu thanh niên và nhi đồng. Bác nhắc nhở các cụ phụ lão trồng cây tốt để làm gương cho các cháu. Nói chuyện với thiếu nhi, Bác căn dặn phải ăn ở vệ sinh, học tập tốt, bảo vệ cây tốt. Bác nhắc cán bộ địa phương làm tốt công tác vệ sinh và chăm sóc sức khỏe của nhân dân, nhất là các cháu nhỏ.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 3960, ngày 04/02/1965)

64. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Công ty Công viên

Ngày 20/11/1964 trời hơi lạnh. Cán bộ, công nhân Công ty Công viên trên đường Thụy Khuê đang chăm sóc những cây non trên vườn ươm chuẩn bị cho đợt trồng cây mùa xuân. Một số đang quét dọn, sắp xếp lại khu nuôi thú lưu, chăm sóc  những con thú mới được đưa về. Đây là những con thú của Thủ tướng Triều Tiên Kim Nhật Thành gửi tặng nhân dân Hà Nội được đem nuôi tạm ở đây.

Khoảng 3 giờ chiều, một chiếc xe Din màu đen xuất hiện và từ từ lăn bánh qua cổng công ty men theo con đường lát gạch nhỏ dừng lại trước phòng làm việc.

Mọi người nhìn ra ngạc nhiên, rồi bất chợt cùng sung sướng reo lên:

- Bác đến! Bác Hồ đến!

Bác Hồ bước ra khỏi xe trong tiếng vỗ tay vui mừng của mọi người. Bác mặc bộ quần áo kaki bạc màu, chân đi dép lốp, tất xám. Bác giơ tay vẫy chào, nhanh nhẹn bước vào phòng làm việc. Bác hỏi thăm sức khỏe và tình hình công tác của cán bộ, công nhân các phòng ban.

Rời khu làm việc, Bác đến thăm nơi ở và nhà ăn của công nhân. Đến câu lạc bộ, nơi vui chơi giải trí của công ty thấy bàn ghế còn xộc xệch, chưa được trang hoàng cẩn thận, Bác có ý chê:

- Câu lạc bộ của các chú chưa được sạch và đẹp.

Sau đó Bác đến thăm nhà trẻ của công ty. Bên cạnh nhà trẻ là chuồng nuôi thú lưu. Lúc này cơ sở vật chất của công ty còn nghèo thú lại đưa về nhiều nên việc sắp xếp chỗ ăn chỗ ở chưa được hợp lý, vệ sinh.

Bác tỏ ý không hài lòng về điều đó, Bác nói:

- Tại sao thú lại ở chung với người?

Bác chỉ ra những sai lầm về việc sắp xếp thiếu khoa học ấy, lẽ ra có thể vẫn làm được tốt hơn. Cán bộ công ty nhận rõ khuyết điểm và xin hứa sẽ sửa chữa ngay.

Bác vào nhà trẻ. Các cháu hò reo mừng rỡ. Bác mang kẹo ra phân phát cho các cháu. Bác quay sang hỏi các anh chị em trong công ty cùng đi.

- Các cô, các chú có muốn ăn kẹo không?

Mọi người tranh nhau nói:

- Thưa Bác, có ạ!

Bác cười, nói:

- Các cô, các chú muốn ăn thì ra mậu dịch!

Mọi người cùng cười theo vui vẻ. Bác sang thăm chuồng thú lưu, trong đó có những con thú của Thủ tướng Kim Nhật Thành vừa mới gửi tặng. Bác vui lòng khi thấy con thú đó được chăm sóc cẩn thận, chu đáo.

Xem các nơi xong, Bác từ giã mọi người ra về, trong tiếng vỗ tay tiễn biệt của cán bộ, công nhân toàn công ty.

Bác Hồ đến thăm công ty thật bất ngờ, thời gian cũng chỉ có khoảng hơn nửa giờ đồng hồ, nhưng hình ảnh Bác, những lời ân cần chỉ bảo cũng như các câu nói vui của Bác, tình thương của Bác sẽ còn đọng lại mãi mãi trong lòng mỗi cán bộ, công nhân Công ty Công viên Thụy Khuê.

(Trích trong cuốn Chủ tịch Hồ Chí Minh với Thủ đô Hà Nội)

65. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ khánh thành Nhà máy Dệt 8/3

Chiều ngày 08/3/1965, trong không khí tưng bừng mừng ngày khánh thành nhà máy, tập thể cán bộ, công nhân viên Dệt 8/3 phấn khởi, vinh dự được đón Bác Hồ về thăm và nói chuyện.

Bác đi thăm vườn trẻ, phòng ở, bếp ăn, nhà vệ sinh khu ở tập thể. Bác căn dặn phải chú ý giữ gìn vệ sinh thật tốt để bảo vệ sức khỏe. Đến nhà máy, Bác thăm một số phân xưởng sản xuất.

Phát biểu trong buổi lễ khánh thành nhà máy, Bác nói đại ý: Hôm nay kỷ niệm ngày Quốc tế phụ nữ 8/3, Bác chúc mừng Nhà máy 8/3 nói chung, và chúc mừng các cháu gái nói riêng. Nhà máy có mấy vinh dự ra đời với kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất, mang tên của phong trào giải phóng phụ nữ 8/3 và làm nhiệm vụ sản xuất vải mặc cho nhân dân ta. Cán bộ và công nhân nhà máy phải luôn luôn ra sức phấn đấu học tập kỹ thuật, văn hóa và chính trị. Anh chị em công nhân phải cố gắng hơn nữa, theo kịp mức đứng máy của công nhân Nhà máy Dệt Nam Định. Cán bộ, công nhân phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, phải có ý thức làm chủ tập thể, giữ gìn của công, chống tham ô, lãng phí. Chúng ta phải nhớ rằng muốn sản xuất tốt phải có sức khỏe tốt, cho nên phải giữ chỗ ăn ở luôn luôn sạch sẽ, vệ sinh. Đảng viên, đoàn viên thanh niên lao động phải xung phong gương mẫu trong sản xuất, học tập và trong các mặt công tác khác và phải chú ý giúp đỡ các anh chị em ngoài Đảng, ngoài Đoàn cùng tiến bộ. Muốn sản xuất được nhiều, các bộ phận dây chuyền của nhà máy phải ăn khớp với nhau. Từ đồng chí giám đốc đến anh chị em công nhân, người phục vụ phải đoàn kết thành một khối.

Nhân dịp này, Bác tặng 6 Huy hiệu của Người cho 6 cán bộ, công nhân nhà máy có thành tích xuất sắc.

(Trích trong cuốn Quận ủy Hai Bà Trưng: Kỷ niệm về Bác Hồ)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 65. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với Hội nghị đại biểu các Chi bộ, Đảng bộ khu vực ngoại thành Hà Nội

Ngày 18/12/1964, Thành ủy tổ chức Hội nghị sơ kết cuộc vận động xây dựng chi bộ, đảng bộ "bốn tốt" khu vực ngoại thành Hà Nội.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện với Hội nghị. Người nói rõ, phải lấy hiệu quả sản xuất và đời sống xã hội mà đánh giá địa phương có tiến bộ hay không. Người chỉ rõ: Phong trào ở ngoại thành tiến bộ chưa đều; muốn có chi bộ, đảng bộ tốt thì phải có đảng viên tốt.

Vì vậy, đảng viên phải ghi nhớ và thực hiện tốt 10 nhiệm vụ của mình. Người nêu tóm tắt 6 tiêu chuẩn đảng viên và yêu cầu đảng bộ, đảng viên Hà Nội phải thực hiện đúng, Người chỉ rõ những thuận lợi của ngoại thành và căn dặn:  "Các đảng bộ, các chi bộ ở ngoại thành cần lãnh đạo đưa phong trào ngoại thành tiến lên mạnh hơn nữa, làm cho ngoại thành thật sự trở thành vành đai đỏ của Thủ đô xã hội chủ nghĩa".

(Trích trong cuốn Bác Hồ với nhân dân Hà Nội)

66. Bài nói chuyện tại buổi lễ khai mạc trường Đại học Nhân dân Việt Nam

Hôm nay, Bác thay mặt Chính phủ đến hỏi thăm các cháu và chúc các cháu vui vẻ, mạnh khỏe, thi đua học tập, cố gắng tiến bộ.

Sau đây, Bác nêu vài ý kiến về việc giáo dục thanh niên để giúp các thầy giáo và các cháu nghiên cứu. Trước hết chúng ta phải hiểu rõ học như thế nào? Học là gì? Học để làm gì?

Trong mấy mươi năm nô lệ, đế quốc và phong kiến đã dùng giáo dục nô lệ để nhồi sọ thanh niên ta, làm cho thanh niên ta hư hỏng. Ngày nay dân tộc ta đã được giải phóng, thì thanh niên ta cũng cần phải mạnh dạn chuyển hướng trong việc học tập. Nay Bác chỉ tóm tắt nêu mấy điểm:

Những điều nên làm, phải vạch rõ ranh giới, chia rõ phải trái. Vạch rõ ranh giới là phải nhận rõ ai là bạn, ai là thù? Đối với người, ai làm gì lợi ích cho nhân dân, cho Tổ quốc ta tức là bạn. Bất kỳ ai làm gì có hại cho nhân dân và Tổ quốc ta tức là kẻ thù.

Đối với mình, những tư tưởng và hành động có lợi ích cho Tổ quốc, cho đồng bào là bạn. Những tư tưởng và hành động có hại cho Tổ quốc  và đồng bào là kẻ thù. Thế là chẳng những ở ngoài, mà chính ở trong mình ta cũng có bạn và thù. Vì vậy chúng ta cần phải ra sức tăng cường bạn ở trong và ở ngoài, kiên quyết chống lại kẻ thù ở ngoài và ở trong mình ta.

Điều gì phải, thì cố làm cho kỳ được, dù là việc nhỏ. Điều gì trái, thì hết sức tránh, dù là một điều trái nhỏ. Trước hết phải yêu Tổ quốc, yêu nhân dân. Phải có tinh thần dân tộc vững chắc và tinh thần quổc tế đúng đắn. Phải yêu và trọng lao động. Phải giữ gìn kỷ luật. Phải bảo vệ của công. Phải quan tâm đến đời sống của nhân dân. Phải chú ý đến tình hình thế giới, vì nước ta là một bộ phận của thế giới, mọi việc trong thế giới đều có quan hệ với nước ta, việc gì trong nước ta cũng quan hệ đến thế giới.

Thí dụ: Đế quốc Mỹ ép quốc hội Pháp thông qua hiệp định để Tây Đức vũ trang lại, tức là để gây chiến tranh, nếu có chiến tranh thì sẽ ảnh hưởng không ít đến nước ta. Nhân dân ta ra sức giữ gìn hòa bình, khôi phục lại kinh tế chống đế  quốc Mỹ, như thế là góp phần thiết thực vào việc bảo vệ hoà bình thế giới.

Phải quan tâm đến việc khôi phục và xây dựng lại nước nhà. Nhiệm vụ của thanh niên không phải là hỏi nước nhà đã cho mình những gì? Mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà. Mình phải làm thế nào cho ích lợi nước nhà nhiều hơn? Mình đã vì lợi ích nước nhà mà hy sinh phấn đấu chừng nào?

Thanh niên cần phải có tinh thần và gan dạ sáng tạo, cần phải có chí khí hăng hái và tinh thần tiến lên, vượt mọi khó khán, gian khổ để tiến mãi không ngừng.

Cần phải trung thành, thật thà chính trực. Những điều nên chống: Thanh niên cần phải chống tâm lý tự tư tự lợi, chỉ lo lợi ích riêng, và sinh hoạt riêng của mình. Chống tâm lý ham sung sướng và tránh khó nhọc. Chống thói xem khinh lao động, nhất là lao động chân tay. Chống lười biếng, xa xỉ. Chống cách sinh hoạt ủy mị. Chống kiêu ngạo, giả dối, khoe khoang.

Thanh niên và xã hội:

Giáo dục thanh niên không thể tách rời mà phải liên hệ chặt chẽ với những cuộc đấu tranh của xã hội. Trong xã hội cũ có nhiều nọc độc nó làm hại thanh niên. Nhất là văn hóa độc hại của Mỹ, họ dùng mọi cách như sách báo, phim ảnh... để làm cho thanh niên hư hỏng, trụy lạc, thậm chí một số thanh niên hóa ra lưu manh, trộm cắp, cờ bạc, v.v.. Vì vậy, sự giáo dục thanh niên phải liên hệ vào dư luận của xã hội, lực lượng của Chính phủ để ngăn ngừa những cái gì có thể ảnh hưởng xấu đến thanh niên, để nâng cao tinh thần cảnh giác của thanh niên.

Trong trường cần có dân chủ. Đối với mọi vấn đề thầy và trò cùng nhau thảo luận, ai có ý kiến gì đều thật thà phát biểu. Điều gì chưa thông suốt, thì hỏi, bàn cho thông suốt. Dân chủ nhưng trò phải kính thầy, thầy phải quý trò, chứ không phải là "cá đối bàng đầu".

Đồng thời thầy và trò cần giúp đỡ những anh chị em phục vụ cho nhà trường. Các anh chị em nhân viên thì nên thi đua sao cho cơm lành canh ngọt để cho học sinh ăn no, học tốt.

Trường đại học, gia đình và đoàn thể thanh niên phải liên hệ chặt chẽ trong việc giáo dục thanh niên. Thanh niên phải chuyên tâm đi học và công tác, nhưng cũng cần có vui chơi. Vui chơi lành mạnh là một bộ phận trong sự sinh hoạt của thanh niên, ở trường này, các cháu học tập, ăn ở tập thể đông đảo, trai có, gái có. Các cháu phải thương yêu giúp đỡ lẫn nhau như anh em, chị em; đồng thời phải kính trọng nhau như đồng học, đồng chí. Quyết chớ phóng túng, lôi thôi. Phải làm  cho cha mẹ các nữ học sinh yên tâm và tin cậy, phải giữ vừng danh dự của trường và danh dự của tất cả học sinh. Trong vui chơi cũng có giáo dục. Cần có những thứ vui chơi văn hóa, thể  dục có  tính chất tập thể và quần chúng.

Trường học, gia đình và đoàn thể thanh niên cần phải chú ý đến giáo dục tư tưởng, thái độ, hoạt động và sinh hoạt hằng ngày của thanh niên để kịp thời khuyên khích, uôn nắn, sửa chữa.

Trường này là Trường Đại học Nhân dân, các cháu học với các thầy giáo, đồng thời phải học nhân dân. Trong bộ đội ta, trong dân công và những ngành hoạt động khác, có nhiều thanh niên gương mẫu. Điều đó chứng tỏ rằng thanh niên ta nói chung rất hăng hái, rất tốt.

Vài thí dụ: Trong bộ đội có những thanh niên anh hùng như La Văn Cầu, Giáp Văn Khương, Nguyễn Thị Chiên... Ở công trường đường xe lửa có những chiến sĩ gương mẫu Lê Văn Quy, Nguyễn Thị Mùi, Nguyễn Trọng Tuy, Lê Văn Phát và nhiều thanh niên khác.

Trong thời kỳ kháng chiến, họ là những chiến sĩ du kích anh dũng. Ngày nay trong công cuộc khôi phục kinh tế nước nhà, họ là những chiến sĩ lao động anh dũng. Thanh niên ở các công trường, các nhà máy khác cũng vậy. Như đoàn thanh niên xung phong, gặp việc gì khó, việc gì cần, họ cũng đều xung phong. Mong các cháu noi theo những gương thanh niên kiểu mẫu ấy, các cháu cũng thi đua học tập, thi đua tiến bộ, xung phong công tác xã hội, đế góp phần vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân cho hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ trong cả nước để xứng đáng là lớp đầu tàu của Trường Đại học Nhân dân, để rèn luyện thành chủ nhân xứng đáng tương lai của nước nhà.

(Theo Hồ Chí Minh, toàn tập, t7, Sđd, tr.454-457)

67. Bình dân học vụ

Trong những năm kháng chiến, mặc dầu khó khăn gian khổ, phong trào bình dân học vụ vẫn tiến đều trong vùng tự do.

Nay hòa bình trở lại, đồng bào các nơi đều tự động thi đua học chữ. Trong 6 tháng cuối năm 1954, vùng tự do cũ và các công trường đã có hơn 799.000 người học. Từ ngày giải phóng đồng bào ngoại thành Hà Nội đã mở 390 lớp với độ 9.000 người học; ở Thủ đô đã mở 35 lớp với 1.000 người học. Anh em công nhân sở xe lửa và nhà máy đèn đã tự tổ chức lớp học. Các nơi khác cũng vậy.

Việc đó chứng tỏ tinh thần ham học của nhân dân ta.

Tuy bình dân học vụ là một phong trào của quần chúng, nhưng chúng tôi mong rằng Bộ Giáo dục nên có một kế hoạch đầy đủ và thiết thực để khuyến khích và lãnh đạo phong trào; đoàn thể thanh niên, công đoàn, nông hội, các trường trung học và đại học nên có kế hoạch thiết thực và chia công rõ rệt để giúp đỡ phong trào. Như thế, thì phong trào bình dân học vụ sẽ tiến khắp, tiến mạnh và tiến đều.

(Theo Báo Nhân Dân, ngày 16/2/1955)

68. Chủ tịch Hồ Chí Minh đến ở và làm việc tại nhà 48 phố Hàng Ngang

Chiều ngày 25/8/1945, đồng chí Trường Chinh đưa Bác Hồ vào nội thành. Theo bố trí của Trung ương và Thành ủy, Bác đến ở và làm việc tại gác 2, nhà số 48 phố Hàng Ngang, quận Hoàn Kiếm (ngôi nhà này của ông Trịnh Văn Bô - một thương gia yêu nước, một trong những cơ sở tin cậy ở nội thành). Nơi Bác ở vốn là phòng ăn và tiếp khách của gia đình nên đồ vật trong phòng rất đơn giản. Tại đây, Bác Hồ đã dồn tâm trí viết một bản văn kiện, một áng hùng văn có tầm lịch sử vô giá - bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.

Với vị trí lịch sử đó, ngôi nhà số 48 Hàng Ngang ngày nay được lưu giữ thành di tích về Bác Hồ ở Thủ đô Hà Nội.

(Theo Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, t2, Sđd, tr.269-270)

69. Chủ tịch Hồ Chí Minh trong ngày lễ tuyên bố độc lập

Ngày 02/9/1945, ngày Độc lập đã được tổ chức ở Hà Nội, Thủ đô của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, để Chính phủ lâm thời ra mắt quốc dân đồng bào; ngày nước Việt Nam chính thức công bố quyền độc lập, thiết lập chính thể Dân chủ Cộng hòa.

Từ sáng sớm, cả Hà Nội đã tưng bừng, rực rỡ cờ, hoa. Những biểu ngữ lớn bằng chữ Việt, Pháp, Nga, Trung Quốc, Anh chăng khắp các đường phố: "Nước Việt Nam của người Việt Nam!", "Độc lập hay là chết!", "Ủng hộ Chủ tịch Hồ Chí Minh" v.v...

 12 giờ trưa, trên những con đường dẫn vào vườn hoa Ba Đình cuồn cuộn những dòng người, đủ các ngành, các giới, các đoàn thể, các tầng lớp nhân dân.

Đúng 14 giờ, các thành viên của Chính phủ lâm thời bước lên lễ đài. Bài Tiến quân ca vang lên hùng tráng, lá cờ nền đỏ sao vàng được từ từ kéo lên. Một rừng cánh tay giơ lên chào.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đội chiếc mũ vải đã cũ, mặc áo kaki cao cổ, quần kaki đã bạc mầu, đi dép cao su trắng. Người thay mặt Chính phủ lâm thời đọc bản Tuyên ngôn độc lập. Giọng của Người rõ ràng, đầm ấm, phảng phất giọng nói của một miền quê xứ Nghệ.

Đọc được nửa chừng, giữa những tiếng vỗ tay hoan hô nhiệt liệt, Người hỏi:

- "Tôi nói đồng bào nghe rõ không?". Hơn 50 vạn người cùng đáp, tiếng vang dậy như sấm:

- "Có ạ!"

Từ giây phút đó, Bác cùng với cả biển người đã hòa làm một. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành "Bác Hồ" kính yêu của dân tộc Việt Nam.

Sau đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói thêm với đồng bào, độc lập tự do là của báu, quý giá vô ngần, nay ta đã khổ sở, đau đớn trong bao nhiêu năm mới giành được, cần phải cố gắng giữ gìn, bảo vệ. Cuộc mít tinh kết thúc. Cuộc biểu tình vĩ đại của quần chúng bắt đài. Các đoàn thể lần lượt diễu quanh lễ đài rồi chia làm 3 đường diễu hành qua các phố.

Ngày Độc lập, mồng 2 tháng 9 năm 1945, là ngày hội lớn của dân tộc Việt  Nam; ngày Quốc khánh của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam); một ngày có ý nghĩa thiêng liêng trọng đại trong đời sông chính trị, tinh thần của dân tộc.

(Theo Hồ Chí Minh, toàn tập, Sđd, t4, tr.1-4)

70. Chủ tịch Hồ Chí Minh vui Tết Trung thu với thiếu nhi Hà Nội

Nhân dịp Tết Trung thu độc lập đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngày 17/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư gửi thiếu nhi toàn quốc -  những mầm non của đất nước. Trong thư có đoạn:

"Các em vui cười hớn hở, già Hồ cũng vui cười hớn hở với các em. Đố các em biết vì sao? Một là vì già Hồ rất yêu mến các em. Hai là vì Trung thu năm ngoái, nước ta còn bị áp bức,  các em còn là bầy nô lệ trẻ con. Trung thu năm nay, nước ta đã được tự do, và các em đã thành những tiểu quốc dân của một nước độc lập".

Ở  Hà Nội, ngày 22/9/1945 (15/8/1945 âm lịch) các em thiếu nhi tưng bừng tổ chức đón Tết Trung thu độc lập. Ngay từ chập tối, hàng vạn thiếu nhi từ các khu phố  tập hợp thành từng đám rước, kéo về Bắc Bộ phủ, nơi ở và làm việc của Bác Hồ lúc đó. Như chờ đợi đoàn cháu nhỏ từ lâu, Bác Hồ đã đợi sẵn trên thềm nhà. Hai em trai và hai em gái có đội "hộ tống" theo sau bê mâm cỗ đầy hoa, quả, bánh ngọt kính dâng quà trung thu  biếu Bác. Bác Hồ bước xuống thềm đón, Bác nắm tay và xoa đầu các em. Bác cám ơn các em đã tặng hoa và bánh. Bác nói:

"Hôm nay Tết Trung thu là của các cháu và cũng là một cuộc biểu tình của các cháu để tỏ lòng yêu nước và để ủng hộ nền độc lập".

Các cháu đã lần lượt biểu diễn những tiết mục vui chơi hấp dẫn trong đêm trung thu cho Bác xem. Theo chương trình của Ban tổ chức, các em như bầy chim, vui vẻ tỏa về phía Bờ Hồ, địa điểm tập kết vui chơi, phá cỗ trung thu của thiếu nhi toàn thành phố.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 45, ngày 17/9/1945 và số 49 ngày 22/9/1945)

71. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ tốt nghiệp khóa học thứ tư Trường Quân chính Việt Nam

Sau khi giành được độc lập, một trong những công tác quan trọng mà Đảng và Bác Hồ quan tâm là đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, đáp ứng yêu cầu củng cố và bảo vệ chính quyền non trẻ.

Tại buổi lễ tốt nghiệp khóa học thứ tư trường Quân chính Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tới dự.

Trước tình hình khẩn trương và yêu cầu cấp bách của cuộc đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc, khóa học phải rút ngắn. Hồ Chủ tịch căn dặn anh em học viên cần vận dụng sáng tạo những điều đã học vào quá trình công tác, phải tiếp tục vừa làm vừa học, vừa nghiên cứu thêm. Người nhắc nhở anh em học viên phải luôn luôn rèn luyện những đức tính:

- Không tự kiêu, không có cái bệnh làm "quan cách mạng".

- Phải siêng năng: Siêng nghe, siêng thấy, siêng đi, siêng nghĩ, siêng nói, siêng làm.

- Cần tiến bộ luôn luôn, không lúc nào ngừng nghiên cứu, tự luyện bồi bổ ưu điểm.

- Trung thành với mục đích cách mạng: Giữ cho nước nhà độc lập, nòi giống được tự do.

Ghi sâu lời dạy của Bác Hồ, nhiều cán bộ của trường Quân chính Việt Nam đã phấn đấu trưởng thành, góp một phần không nhỏ cho thắng lợi của các giai đoạn cách mạng sau này.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 58, ngày 04/10/1945)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 75. Đội Thanh niên xung phong Thủ đô

Người ta thường cho rằng: Thanh niên ở các thành thị, nhất là ở Hà Nội, chỉ ham trau chuốt, thích chơi bời, ít hoạt động. Có một số ít thanh niên như thế thật. Nhưng khi được tổ chức, giáo dục và lãnh đạo, thì thanh niên rất hăng hái hoạt động.

Trong cuộc Cách mạng tháng Tám, thanh niên Hà Nội đã tham gia.

Ngày kháng chiến bắt đầu, thanh niên Hà Nội đã oanh liệt đánh giặc, bảo vệ Thủ đô suốt trong hai tháng. Sau đó, đại bộ phận thanh niên ấy tham gia Trung đoàn Thủ đô, đã lập chiến công ở nhiều mặt trận.

Trước ngày ta tiếp quản Hà Nội, thanh niên công nhân và công chức hăng hái tham gia đấu tranh giữ gìn nhà máy và cơ quan.

Ngay sau khi ta tiếp quản Hà Nội, mặc dầu có nhiều khó khăn, thanh niên đã cố gắng giúp sức trong việc khôi phục kinh tế, văn hóa, v.v.

Ngày nay, Đội thanh niên xung phong Thủ đô là một tập thể lao động gương mẫu: Trên công trường đường sắt Vĩnh Phúc, trong đợt thi đua vừa qua (8-4 đến 23-4-1955), họ đã thu được rất nhiều thành tích, như:

Đồng chí Bào, đào đất tăng năng suất 600 phần 100,

Đồng chí Thụy, đục đá tăng năng suất 460 phần 100,

Đồng chí Quý, cào đá tăng năng suất 100 phần 100,

Phân đội 2 tăng năng suất 170 phần 100,

Trung bình toàn đội tăng năng suất 219 phần 100,

Toàn đội vượt mức tăng năng suất 3.290 công.

Họ còn giúp đồng bào địa phương gánh nước tưới ruộng, làm vệ sinh, và những công việc khác. Thế là Đội thanh niên xung phong đã đưa lại vinh dự cho thanh niên Thủ đô. Mong rằng Đội Thanh niên xung phong Thủ đô thi đua bền bỉ, tiến bộ mãi; và nam nữ thanh niên Hà Nội thì học tập tinh thần quyết tiến của Đội Thanh niên xung phong.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 16/5/1955)

76. Phong trào thi đua ở các nhà thương

Phong trào thi đua ở các nhà thương đã có kết quả bước đầu. Tình trạng các nhà thương đã tiến bộ nhiều, khác hẳn với nhà thương thời kỳ đô hộ. Thí dụ:

Ở các nhà thương chữa mắt, Phủ Doãn, Bạch Mai... giám đốc, bác sĩ, nhân viên đều có tinh thần đoàn kết, tinh thần trách nhiệm.

Thầy thuốc, y tá, cán bộ giúp việc khác, ai cũng thi đua chăm nom chu đáo cho người bệnh mau chóng lành mạnh. Mọi người đều cố gắng nâng cao trình độ chính trị, kỹ thuật và văn hóa, do đó mà nâng cao thêm năng suất công tác. Như nhà thương Phủ Doãn đã tổ chức phòng đọc sách báo, bốn lớp học chữ, hai đội đánh bóng, một ban kịch, một ban nhạc v.v.

Nhà thương Bạch Mai tăng năng suất và tiết kiệm, kết quả khá: Trong tháng 4/1955, Ban Giặt quần áo đã tiết kiệm được 82 vạn 5 ngàn đồng mà quần áo của người bệnh lại sạch sẽ hơn trước. Nhà thuốc đã tiết kiệm được 79 vạn 4 ngàn đồng trong việc dùng đèn, dùng giấy... Công nhân làm ống nước, cột  điện... đã tiết kiệm được 20 vạn đồng.

Trong 3 tháng, ban cơm nước tiết kiệm được 150 vạn đồng, mà cơm canh thì ngon lành hơn trước. Anh chị em lại nuôi được 30 con lợn để cải thiện thêm thức ăn cho người bệnh. Văn phòng và các ban chuyên môn khác cũng cố gắng tiết kiệm.

Một điều đáng khen, đáng quý là sự hy sinh đối với người bệnh như bác sĩ Thìn đã không ngần ngại lấy máu mình truyền cho bệnh nhân nặng.

Đối với nhân dân, cán bộ nhà thương là những chiến sĩ chống giặc bệnh tật. Với tinh thần đoàn kết chặt chẽ và thi đua bền bỉ giữa các nhà thương với nhau, chắc rằng các chiến sĩ y tế sẽ làm tròn nhiệm vụ một cách vẻ vang.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 11/6/1955)

77. Quản lý hộ khẩu

Việc đăng ký hộ khẩu ở Thủ đô đã làm xong và đã có kết quả tốt. Kết quả quan trọng nhất, là nhân dân đã hiểu rõ: Thủ đô là Thủ đô của nhân dân, nhân dân là người chủ của Thủ đô. Là người chủ, thì nhân dân phải làm tròn nhiệm vụ của người chủ; phải quản lý tốt Thủ đô, tức là:

- Đoàn kết chặt chẽ hơn nữa, nâng cao cảnh giác hơn nữa, chú ý ngăn ngừa bọn phá hoại, giữ gìn trật tự an ninh, chống nạn tham ô lãng phí, làm cho Thủ đô phồn thịnh, thực hiện mỹ tục thuần phong, cần, kiệm, liêm, chính.

- Mọi người, mọi ngành tùy theo công việc của mình, ra sức thi đua hoàn thành kế hoạch khôi phục kinh tế và phát triển văn hóa. Nhân dân Thủ đô phải làm gương mẫu, làm "đầu tàu" cho các địa phương khác.

Nhân dân Thủ đô sẫn có truyền thống phấn đấu anh dũng, lại có Đảng và Chính phủ trực tiếp chăm nom. Mỗi người chúng ta (bất kỳ tầng lớp nào, bất kỳ gái, trai, già, trẻ) đều cần phải cố gắng, làm sao cho xứng đáng là người đi trước dẫn đầu cho đồng bào cả nước, là người chủ của Thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Riêng về văn hóa, hiện nay Thủ đô còn có 44.000 người (từ 7 tuổi trở lên) mù chữ. Vậy các đoàn thể, trước hết là đoàn thanh niên cần có kế hoạch thiết thực để tổ chức, động viên, và phân công cho thanh niên thi đua dạy; động viên và khuyến khích những người chưa biết chữ thi đua học. Sao cho nội trong năm nay toàn dân Thủ đô (từ 7, 8 tuổi trở lên) đều biết đọc, biết viết. Đó là một công việc rất thiết thực và vẻ vang của cơ quan văn hóa và của thanh niên Thủ đô.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 10/02/1955)

78. Báo cáo trước Hội nghị đại biểu nhân dân Thủ đô về thành công của kỳ họp thứ Sáu, Quốc hội khóa I

Hôm nay, nhân danh là đại biểu của đồng bào Thủ đô Hà Nội, chúng tôi xin chia nhau báo cáo về khóa họp thứ Sáu của Quốc hội ta. Tôi rất vui lòng nói với đồng bào rằng khóa họp vừa qua của Quốc hội đã thu được thắng lợi to lớn. Lần này Quốc hội họp trong 29 ngày. Suốt trong thời gian khóa họp, các vị đại biểu đã làm việc liên tục và khẩn trương, có khi làm việc cả đêm và cả ngày chủ nhật.

Nhân dân cả nước ta đều hướng về Quốc hội. Gần 4000 bức thư và điện của các nơi đã gửi về chào mừng Quốc hội. Nhiều đoàn đại biểu nhân dân Thủ đô và các nơi đã đến chào mừng Quốc hội. Một bầu không khí đoàn kết, phấn khởi đã rõ rệt giữa Quốc hội và nhân dân.

*

* *

Quốc hội đã nghe Chính phủ ta báo cáo đầy đủ về mọi mặt công tác trong năm qua như: Đấu tranh thống nhất nước nhà, cải cách ruộng đất, kinh tế tài chính, văn hóa, xã hội, ngân sách, quốc phòng, dân tộc, ngoại giao. Quốc hội đã làm việc với một tinh thần dân chủ rộng rãi. Các tiểu ban đã thảo luận sôi nổi và kỹ lưỡng các vấn đề do Chính phủ trình bày. Trong cả khóa họp có 123 bản tham luận chính của các đại biểu nêu lên rất nhiều ý kiến bổ ích cho công tác của Chính phủ sau này.

Quốc hội đã xác nhận đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ trong thời gian qua căn bản là đúng. Trên mọi mặt công tác, nói chung, chúng ta thu được những thành tích to lớn, mặc dầu đã có một số sai lầm và khuyết điểm.

Quốc hội đã thảo luận vấn đề đấu tranh thống nhất nước nhà. Cuộc đấu tranh giành thống nhất của nhân dân ta là lâu dài, gian khổ, nhưng nhất định thắng lợi. Muốn nước nhà được thống nhất, toàn dân ta phải đoàn kết chặt chẽ, cố gắng hơn nữa, ra sức củng cố miền Bắc vững mạnh làm nền tảng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Các đại biểu Quốc hội đã nói lên ý chí sắt đá của nhân dân ta đối với sự nghiệp thống nhất nước nhà. Quốc hội đã nhiều lần biểu thị nhiệt liệt hoan nghênh tinh thần đấu tranh kiên quyết và bền bỉ của đồng bào ta ở miền Nam.

Về vấn đề cải cách ruộng đất. Quốc hội đã nhận định rằng: Luật cải cách ruộng đất do khóa họp thứ ba của Quốc hội thông qua căn bản là đúng, vì nó nhằm xóa bỏ chế độ chiếm hữu phong kiến làm ngăn trở sự tiến bộ của dân tộc ta, và nó đã đem lại ruộng đất cho hàng triệu nông dân lao động. Mặc dầu có những sai lầm nghiêm trọng, cải cách ruộng đất đã thu được kết quả lớn là đánh đổ giai cấp địa chủ phong kiến và thực hiện người cày có ruộng. Những sai lầm trong cải cách ruộng đất hiện nay đang được sửa chữa.

Chúng ta phải quyết tâm sửa chữa sai lầm để hoàn thành tốt cải cách ruộng đất, và muốn như thế thì phải tăng cường đoàn kết ở nông thôn và nắm vững đường lối nông thôn của Đảng và Chính phủ.

Về vấn đề kinh tế tài chính và ngân sách năm 1956, Quốc hội đã xác nhận những thành tích to lớn của nhân dân ta trong công cuộc khôi phục kinh tế trong hai năm qua, nhất là những thành tích về sản xuất lương thực đã vượt mức năm 1939. Hiện nay, khó khăn còn nhiều vì nước ta lâu năm bị đế quốc thống trị, lại trải qua 15 năm chiến tranh tàn phá. Chúng ta cần phải giữ vững tác phong tiết kiệm, cần cù, đẩy mạnh sản xuất, thì khó khăn nhất định sẽ dần dần được giảm bớt, đời sống sẽ dần dần được nâng cao.

Quốc hội đã thảo luận vấn đề văn hóa, xã hội và nhận thấy chúng ta đã thu được nhiều thành tích: Mở nhiều trường học, dựng nhiều nhà thương. Nhưng chúng ta còn phải cố gắng nhiều hơn nữa.

Về vấn đề củng cố quốc phòng, Quốc hội đã nêu rõ nhiệm vụ của quân đội và nhân dân ta trong công cuộc bảo vệ hòa bình, giữ gìn đất nước. Trong hai năm qua, bộ đội ta đã có nhiều tiến bộ và đang tiến dần từng bước đến chính quy và hiện đại. Quân đội cần phải tích cực học tập và công tác hơn nữa; nhân dân ta cần phải nâng cao hơn nữa ý thức củng cố quốc phòng và giúp đỡ bộ đội.

Về vấn đề ngoại giao, Quốc hội nhận thấy từ ngày hòa bình lập lại, địa vị quốc tế của nước ta được nâng cao thêm nhiều. Chúng ta cần tăng cường hơn nữa tình đoàn kết các nước anh em trong phe xã hội chủ nghĩa, củng cố hơn nữa tình hữu nghị với các nước yêu chuộng hòa bình, nhất là các nước láng giềng và các nước Á  - Phi. Chúng ta cần tranh thủ hơn nữa sự đồng tình quốc tế và tiếp tục đấu tranh đòi thi hành hiệp định Giơ-ne-vơ.

Trong phiên họp ngày 22 tháng 01, Quốc hội đã nhiệt liệt thông qua Nghị quyết hoàn toàn tín nhiệm Chính phủ. Nghị quyết ấy nói: "Quốc hội nhận định rằng trong năm 1956, công cuộc củng cố miền Bắc và đấu tranh giành thống nhất... đã thu được những thành tích to lớn, mặc dầu đã có những sai lầm, khuyết  điểm trong một số công tác... Thành tích là chủ yếu, là căn bản và nhất định ngày càng được phát huy thêm. Sai lầm, khuyết điểm là bộ phận, là tạm thời, nhất định khắc phục được và hiện đang khắc phục".

Quốc hội cũng đã thông qua những đạo luật, mà chốc nữa bác sĩ Trần Duy Hưng sẽ báo cáo với đồng bào. Tinh thần và nội dung của những đạo luật ấy đều thể hiện chủ trương mở rộng dân chủ, tăng cường chuyên chính. Chế độ ta là chế độ dân chủ nhân dân; chúng ta cần mở rộng dân chủ với nhân dân, đồng thời cần phải tăng cường chuyên chính với kẻ địch của nhân dân, có tăng cường chuyên chính với kẻ địch thì mới bảo vệ được tự do và dân chủ của nhân dân ta.

Để phát triển thêm sinh hoạt dân chủ của Nhà nước và chuẩn bị điều kiện để ngày càng tăng cường dân chủ đó, Quốc hội đã có nghị quyết về việc kiện toàn tổ chức Quốc hội, nói rõ quyền hạn của Ban Thường trực Quốc hội; quyết định việc tuyển cử bổ sung ở những nơi khuyết đại biểu của miền Bắc; và quyết định thành lập một ban để nghiên cứu việc sửa đổi Hiến pháp, phản ánh được những thắng lợi của cách mạng và kháng chiến, và thích hợp với sự phát triển của chế độ ta ngày nav. Tôi xin báo cáo đồng bào biết rằng tôi được cử làm Trưởng ban sửa đổi Hiến pháp. Đó không phải là vinh dự riêng của cá nhân tôi, mà là vinh dự chung của cả đồng bào Thủ đô Hà Nội.

Tôi yêu cầu toàn thể đồng bào, trước hết là đồng bào Hà Nội, tích cực tham gia công việc sửa đổi Hiến pháp, tôi tin chắc rằng chúng ta sẽ có một bản Hiến pháp mới xứng đáng với nhân dân ta. Quốc hội ta còn tỏ rõ thái độ trên nhiều vấn đề quốc tế quan trọng.

* *

*

Quốc hội đã thông qua bản tuyên bố hoan nghênh lời kêu gọi của Xô-viết tối cao Liên Xô về vấn đề cấm vũ khí nguyên tử và tài giảm binh bị. Một lần nữa chúng ta lại tỏ rõ chính sách yêu chuộng hòa bình của nhân dân và Chính phủ ta.

Quốc hội có lời nhiệt liệt ủng hộ nhân dân và Chính phủ công nông cách mạng Hung-ga-ri đang đấu tranh để củng cố chế độ xã hội chủ nghĩa. Chúng ta coi thắng lợi của nhân dân Hung-ga-ri cũng như là thắng lợi của nhân dân ta.

Lời tuyên bố đó đã chứng tỏ tinh thần đoàn kết quốc tế giữa nước ta và các nước xã hội chủ nghĩa do Liên Xô đứng đầu.

Quốc hội đã thông qua lời tuyên bố nhiệt liệt ủng hộ nhân dân Ai-cập đang đấu tranh để bảo vệ chủ quyền và độc lập của mình, nhiệt liệt ủng hộ nhân dân An-giê-ri đang chiến đấu anh dũng chống chủ nghĩa thực dân Pháp. Chúng ta tin tưởng cuộc đấu tranh chính nghĩa của các nước Á - Phi nhất định thắng lợi.

Để thực hiện những nghị quyết của Quốc hội và đường lối, chính sách của Chính phủ, để giành lấy thắng lợi mới, Quốc hội đã có lời kêu gọi toàn thể đồng bào trong nước và kiều bào ở nước ngoài, kêu gọi Quân đội nhân dân ta hãy ra sức đoàn kết phấn đấu, củng cố miền Bắc, giữ vững và phát triển cuộc đấu tranh ở miền Nam, tăng cường đoàn kết quốc tế.

Quốc hội đã kêu gọi đồng bào miền Nam bền bỉ đấu tranh, nêu cao ý chí thống nhất, độc lập. "Không một sức gì ngăn nổi ý chí thống nhất và tình thương ruột thịt của nhân dân ta".

Chế độ ta đang phát triển mạnh mẽ. Lực lượng của nhân dân ta vô cùng to lớn, nước ta nhất định sẽ thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh.

Thưa đồng bào,

Quốc hội khóa họp thứ sáu đã thành công rực rỡ.

Thành công vì sự nhất trí giữa Quốc hội và Chính phủ đã tiêu biểu cho sự đoàn kết nhất trí của toàn dân ta. Thành công là do đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ trong thời gian qua căn bản là đúng; là do toàn dân ta đã đoàn kết phấn đấu để thực hiện đường lối, chính sách ấy, đã cố gắng phát huy ưu điểm và quyết tâm sửa chữa sai lầm; là do các vị đại biểu cho nhân dân ta ở Quốc hội đều hết sức lo lắng bàn bạc việc nước, việc dân để làm cho khóa họp Quốc hội mang lại tin tưởng và phấn khởi cho nhân dân ta.

Nhiệm vụ của chúng ta là phải đoàn kết phấn đấu để thực hiện những nghị quyết của Quốc hội, thực hiện đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ, đẩy mạnh mọi công tác trong năm nay, tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, để làm cho miền Bắc ta càng vững mạnh, để đoàn kết đồng bào cả nước trên cơ sở cương lĩnh của Mặt trận Tổ quốc đấu tranh để thống nhất nước nhà.

Đồng bào Thủ đô ta có nhiệm vụ vẻ vang là làm gương mẫu cho đồng bào cả nước trong việc tăng cường đoàn kết, phát triển dân chủ, làm cho tinh thần khóa họp thứ sáu của Quốc hội thấm nhuần đến mỗi một người dân. Đồng bào Thủ đô làm được như vậy, đồng bào cả nước đều làm được như vậy, thì năm nay nhất định sẽ đưa đến cho chúng ta nhiều thắng lợi mới và vẻ vang.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 16/02/1957)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 78. Bài nói chuyện với cán bộ và nhân dân xã Mễ Trì, huyện Từ Liêm

(Lược ghi)

Thưa các cụ, các đồng chí,

Thay mặt Đảng và Chính phủ, tôi gửi lời thăm hỏi đến đồng bào nông dân ngoại thành đang cố gắng chống hạn. Hôm nay tôi đến thăm xã Mễ Trì vì được báo cáo đồng bào xã này đã có công chống hạn, vì chi bộ, chi đoàn, nông hội, phụ nữ, các chiến sĩ thi đua, các lão nông đã cố gắng.

Xã Mễ Trì làm được tốt, các xã khác chưa làm được như vậy. Vì sao? Nhân dân ngoại thành có 14 vạn người. Nếu trừ cụ già, em bé, phụ nữ có thai nghén thì cũng còn 10 vạn người có sức lao động.

Diện tích ruộng là 12.600 mẫu. Nếu chia trung bình ra thì 8 người chống hạn cho 1 mẫu. Một mẫu mà 8 người làm, nhất định được. Thế tại sao đến nay ngoại thành không làm được? Chống hạn phải khẩn trương như đánh giặc. Chúng ta  sống ở trên mạch nước. Cứ đào thì nhất định có nước, chỉ có đào nông hay sâu mà thôi. Dưới đất có nước sông, nước mạch thấm vào, đào thì phải thấy. Đào nơi không có, đào mãi cũng phải có. Mình thiếu kinh nghiệm thì phải ra sức nghĩ cách bổ sung thêm.

Trước kia đánh giặc, ta không có tàu bay, tàu bể. Giặc mạnh hơn ta nhưng cuối cùng ta vẫn thắng được giặc. Vì ta có sức đoàn kết, vì ta có quyết tâm.

Ở ngoại thành có 700 đảng viên, 800 đoàn viên thanh niên lao động, 3 vạn hội viên nông thôn, có 363 tổ đổi công. Đó là lực lượng đầu tàu. Trong 10 vạn nhân dân có lực lượng đầu tàu lớn như vậy thì lãnh đạo thi đua chống hạn nhất định thắng lợi. Kháng chiến khó hay chống hạn khó? Nhất định kháng chiến khó hơn. Nhưng tại sao ngoại thành tới nay chưa chống được hạn? Đó là vì còn có tư tưởng sai lệch, phải chống hạn ngay trong tư tưởng. Đó là vì thiếu quyết tâm, thiếu đoàn kết, thiếu tư tưởng lâu dài.

Thấy hạn thì bỏ ruộng đi buôn, vậy thử hỏi có tiền mà không có gạo thì có ăn được không? Nếu ai cũng bỏ ruộng đi buôn cả thì dù có ngồi trên đống vàng cũng không có gì mà ăn. Thóc lúa ăn được, vàng có ăn được không?

Nhân dân ta phải bám lấy đồng ruộng. Ruộng là chính. Nông nghiệp là chính. Phải thấy xa, mà đừng chỉ nhìn lợi trước mắt mà quên lợi sau. Đừng có thấy cây mà chẳng thấy rừng. Phải chống tư tưởng ỷ lại vào dân công các nơi, đợi Chính phủ điều động về, đợi nhân dân các nơi giúp, ỷ lại vào máy bơm.

Muốn có máy bơm phải làm máy bơm. Muốn làm máy bơm phải xây dựng nhà máy. Lấy tiền đâu xây dựng nhà máy? Tiền của dân. Một nhà máy phải xây dựng 2 năm mới xong. Hạn có chờ ta có máy bơm không? Không.

Thế thì ta phải tự lực cánh sinh và giúp đỡ lẫn nhau.

Có xã phải chống hạn lâu hơn, có xã đông người hơn, xã đông người giúp xã ít người, xã phải chống hạn ít giúp xã phải chống hạn nhiều, phải đẩy mạnh xây dựng, củng cố các tổ đổi công thì chống hạn mới có kết quả. Chính phủ, ủy ban sẽ động viên nhân dân giúp nhau chống hạn.

Một tư tưởng sai lầm là cầu trời, cầu đảo. Khi ta làm cách mạng thì trời làm hay người làm? Khi ta kháng chiến thì trời làm hay người làm? Năm trước chống hạn được là vì người hay vì trời? Trời làm hạn là xấu, ta phải chống lại. Ta phải chống hạn chứ không phải cầu trời.

Nếu chỉ cầu trời thì ngày nay không có nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Còn một tư tưởng sai nữa, đó là tư tưởng ích kỷ, địa phương chủ nghĩa. Xóm này đào mương lại sợ các xóm bên cạnh được hưởng.

Ví dụ: Xã Yên Hòa đào mương lại sợ xã Hòa Bình được hưởng.

Như thế là không đúng. Được mùa thì mọi người được hưởng, nếu không chống hạn thì mọi người đều chịu thiệt cả.

Chống hạn cũng là một chiến dịch: Các chi bộ, ủy ban phải thiết thực lãnh đạo, phải cùng chống hạn, phải cùng làm với nhân dân. Các đảng viên, đoàn viên, nông hội, phụ nữ phải quyết tâm.

Trong kháng chiến, trong cách mạng, giặc mạnh hơn ta nhưng ta vẫn thắng được giặc. Vì ta có quyết tâm và đoàn kết. Đảng và Chính phủ sẽ khen thưởng những đơn vị và những cá nhân nào chống hạn tốt, sẽ thưởng cờ, thưởng huy hiệu, thưởng huân chương.

Nói tóm lại, muốn chống hạn được tốt phải:

1. Chống lại tư tưởng sai lệch.

2. Quyết tâm đoàn kết nhất trí, giúp đỡ lẫn nhau thi đua chống hạn.

3. Có thưởng, có phạt.

Bây giờ tôi nói vấn đề ăn Tết. Còn hơn một tháng nữa thì Tết. Năm ngoái bà con ăn Tết mổ lợn, mổ bò, mổ gà. Ăn tiêu xa xỉ, cờ bạc, rượu chè, ăn xong rồi thiếu trâu bò cày. Đấy là chưa kể rước xách linh đình, đồng bóng, bói toán, v.v. thật là lãng phí, thiếu tiết kiệm, ảnh hưởng không tốt đến tăng gia sản xuất, ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục.

Năm nay nhất định phải sửa. Tết vui vẻ không phải là chén chú chén anh. Tết năm nay là Tết vui vẻ, lành mạnh, tiết kiệm, nhưng phải tích cực chống được hạn.

*

* *

Mỗi người phải ra sức chống hạn. Ai ai cũng phải thi đua tham gia chống hạn. Các cụ già có kinh nghiệm, thanh niên có sức lực làm đầu tàu. Các cháu nhi đồng ra đồng động viên, nấu nước cho đồng bào uống. Mỗi người một tay, già trẻ góp sức, nhất định chống được hạn thắng lợi.

Đồng bào hãy giữ tiếng cho ngoại thành của Thủ đô. Ngoại thành cũng là Thủ đô. Mà "Thủ" là đầu, phải đi đầu, phải kiểu mẫu chống hạn thắng lợi. Lực lượng điều khiển xung phong là chi bộ, là đảng viên phải kiểu mẫu. Có quyết tâm, có đoàn kết nhất trí, nhân dân ta nhất định chống hạn có kết quả tốt.

Cuối cùng tôi nhờ các cụ, các đại biểu, các đồng chí chuyển đến tận đồng bào những sự quan tâm của Đảng và Chính phủ.

Đảng, Chính phủ và tôi sẵng sàng khen thưởng thích đáng cho những xã nào, đơn vị nào, cá nhân nào có nhiều thành tích trong việc chống hạn.

(Theo  Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, t9, tr.11-15)

80. Thư gửi Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội

Kính gửi Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội,

Tôi thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ nhiệt liệt cảm ơn Hội đồng nhân dân đã gửi thư báo cáo về kết quả khóa họp thứ nhất của Hội đồng. Đồng thời, tôi hoan nghênh tinh thần đoàn kết nhất trí và làm việc khẩn trương của Hội đồng nhân dân Thủ đô Hà Nội. Hội đồng nhân dân đã quyết định những công tác thiết thực phục vụ cho lợi ích của đồng bào.

Tôi mong rằng Hội đồng nhân dân sẽ ra sức vận động đồng bào Thủ đô đoàn kết chặt chẽ, hăng hái tham gia thực hiện mọi chủ trương công tác của Đảng và Chính phủ và những nghị quyết của Hội đồng nhân dân. Trước mắt là:

1. Tích cực chống hạn, đảm bảo kế hoạch vụ chiêm cho tốt;

2. Quản lý tốt thị trường, chống đầu cơ tích trữ;

3. Đẩy mạnh phong trào tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm nhằm hoàn thành tốt kế hoạch Nhà nước năm 1958 để cải thiện dần dần đời sống vật chất và văn hóa của nhân dân;

4. Trong dịp Tết Nguyên đán sắp tới, cần khuyến khích đồng bào tổ chức ngày Tết cho vui vẻ, lành mạnh và tiết kiệm; tránh xa xỉ, lãng phí;

5. Giữ vững và phát triển thuần phong mỹ tục, làm cho Thủ đô ta ngày càng thêm tươi đẹp, phồn thịnh và trở nên một Thành phố gương mẫu cho cả nước.

Chào thân ái

Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

Hồ Chí Minh

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 29/1/1958)

81. Chủ tịch Hồ Chí Minh đi bỏ phiếu bầu cử Hội đồng nhân dân thành phố

Từ sáng sớm, phòng bỏ phiếu đơn vị 15 khu phố Ba Đình đã nhộn nhịp các cử tri. Khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đến, mọi người cùng reo lên:

- Bác, Bác, Bác đến!

Những tràng vỗ tay dài nồng nhiệt.

Bác tươi cười vẫy chào. Xung quanh Bác một vòng người đông nghịt. Bác thăm hỏi mọi người rồi nhanh nhẹn bước vào phòng phiếu. Bác trình thẻ cử tri, lĩnh lá phiếu, đi vào bàn viết. Bác dừng lại một lúc trước hòm phiếu, Bác hỏi:

- Sao ở đây lại có đến hai hòm phiếu?

Đồng chí Chủ tịch Ủy ban Hành chính khu phố Ba Đình trả lời:

- Thưa Bác, kia là hòm phiếu phụ.

- Đặt hòm phiếu phụ để làm gì?

- Thưa Bác, anh chị em trong tổ bầu cử sẽ mang hòm phiếu đó đến tận nhà những cử tri, vì lý do sức khỏe không đến phòng phiếu được để giúp họ thực hiện quyền bầu cử.

Bác bỏ lá phiếu vào hòm phiếu chính, làm tròn nghĩa vụ công dân trong ngày bầu cử Hội đồng nhân dân Thành phố khóa IV.

Ra khỏi phòng bỏ phiếu, một lần nữa Bác ân cần hỏi thăm cử tri. Bác ra về trong những tràng pháo tay rộn rã.

(Đăng trên Báo Nhân Dân số 5131, ngày 29/4/1968)

82. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen quân dân Hà Nội

Thua đau trên cả hai chiến trường Nam, Bắc Việt Nam, đế quốc Mỹ buộc phải xuống thang, tạm ngừng ném bom miền Bắc. Nhưng từ cuối tháng 4 năm 1967, máy bay Mỹ bắt đầu trở lại đánh phá Hà Nội. Trong chiến dịch "Sấm rền" 55, "Sấm rền" 56, giặc Mỹ đã huy động hàng trăm lần máy bay trực tiếp đánh vào Thủ đô. Chúng tập trung đánh vào hệ thống giao thông, đồng thời đánh cả các kho tàng và cơ sở công nghiệp, cụm dân cư. Ngày 5 tháng 5, hàng trăm máy bay Mỹ ồ ạt tấn công Hà Nội, đánh các mục tiêu trọng điểm: Cầu Long Biên, Nhà máy điện Yên Phụ, nhằm làm tê liệt các hoạt động kinh tế xã hội ở Thủ đô, cắt đứt giao thông giữa Hà Nội với Hải Phòng và các tỉnh phía Bắc. Ngay trong trận này, lực lượng phòng không đã bắn rơi 8 máy bay Mỹ, bảo vệ an toàn các mục tiêu.

Ngày 7 tháng 5, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen đồng bào, bộ đội và cán bộ thủ đô Hà Nội. Trong thư Bác biểu dương:

"Từ ngày 25 tháng 4 đến nay, quân và dân Hà Nội liên tiếp đánh thắng vẻ vang, trừng trị đích đáng bước leo thang mới của giặc Mỹ.

Ngày 5 tháng 5, Hà Nội đánh giỏi, thắng lớn, bắn rơi  8 máy bay Mỹ, diệt và bắt sống được nhiều giặc Mỹ lái máy bay.

Quân và dân Hà Nội đã đoàn kết chặt chẽ, chiến đấu dũng cảm, bảo vệ trị an tốt và tiến bộ trong công tác phòng không nhân dân".

Bác nhắc nhở: "Giặc Mỹ đã thua to nhưng chúng còn nhiều âm mưu xảo quyệt. Quân và dân Hà Nội chớ vì thắng lợi mà chủ quan thỏa mãn. Hãy luôn nâng cao cảnh giác, chiến đấu giỏi, sản xuất giỏi... lập nhiều thành tích to lớn hơn nữa để xứng đáng là Thủ đô anh hùng".

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 4776, ngày 8/5/1967)

83. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với Lớp huấn luyện đảng viên mới do Thành ủy tổ chức

Trước tình hình đế quốc Mỹ leo thang mở rộng chiến tranh không quân đánh phá miền Bắc, việc bồi dưỡng, nâng cao trình độ chính trị, bản lĩnh chính trị cho cán bộ đảng viên là một nhiệm vụ quan trọng và cần thiết. Thành ủy đã quyết định mở lớp huấn luyện đảng viên mới, tổ chức từ ngày 14/5/1966, tại trường Chu Văn An, Ba Đình (nay thuộc quận Tây Hồ), Hà Nội.

14 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm lớp học. Cùng đi với Bác có đồng chí Tố Hữu,  Hoàng Tùng...

Bác đi thăm khu vực lớp và hỏi về công tác tổ chức lớp. Bác khen công tác chuẩn bị như vậy là tốt. Bác còn dặn thêm: Các chú hãy coi Bác bình thường như mọi người, đừng để mất thì giờ vì Bác. Bác tỏ ý không bằng lòng vì mọi người đã đào hầm riêng cho Bác, cử nhiều công an đến bảo vệ Bác, Bác nói để thì giờ làm việc khác cần thiết hơn.

Bước vào hội trường, Bác hỏi thăm tình hình công tác của học viên. Người nói chuyện với anh chị em học viên, đại ý:

- Bác thay mặt Trung ương Đảng hoan nghênh các đồng chí. Sau đây là vài điều Bác muốn nói với các cô, các chú. Chúng ta vào Đảng không phải để thăng quan, phát tài. Chúng ta vào Đảng là để hết lòng hết sức phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, làm tròn nghĩa vụ của người đảng viên. Nhiệm vụ cách mạng hiện nay đòi hỏi mỗi đảng viên phải tích cực học tập. Học phải đi đôi với hành.

Học để hành cũng ngày càng tốt hơn. Đảng viên phải chịu khó học tập lý  luận Mác - Lênin, học tập đường lối, chính sách của Đảng đồng thời phải học tập văn hóa, kỹ thuật và nghiệp vụ. Bác biểu dương công tác giáo dục đảng viên đã có kết quả, đồng thời chỉ ra những tồn tại khuyết điểm, như: Số đảng viên kết nạp nhiều nhưng số được huấn luyện thì còn ít; việc giáo dục chưa có chương trình kế hoạch, toàn diện và lâu dài; một số cấp ủy chưa quan tâm đến việc giáo dục đảng viên. Để sửa chữa những thiếu sót đó, Bác nhấn mạnh, từ nay Đảng ta cần phải quan tâm hơn nữa đến việc giáo dục đảng viên.

Bác nói những điều cơ bản mà mỗi đảng viên mới phải học tập nắm vững những điều a, b, c về chủ nghĩa cộng sản. Phải học tập đường lối cơ bản về nhiệm vụ trước mắt của cách mạng Việt Nam; phải hiểu rõ tổ chức cơ sở của Đảng, nhiệm vụ, quyền hạn và phương pháp công tác của người đảng viên.

Bác còn chỉ rõ: Đảng viên phải là cốt cán trong cuộc vận động "Ba xây ba chống", "Cải tiến quản lý, cải tiến kỹ thuật, đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp", phải gương mẫu trong sản xuất và chiến đấu, phải gương mẫu trong đạo đức cách mạng. Hàng ngày phải tự kiểm điểm để cố gắng làm đúng 10 nhiệm vụ của đảng viên. Đảng viên phải coi việc tự kiểm điểm như rửa mặt.

Cuối cùng, Bác nói: Chúng ta phải cố gắng làm cho Đảng bộ Hà Nội trở nên kiểu mẫu, làm đầu tàu trong học tập, sản xuất và chiến đấu.

(Trích trong cuốn Bác Hồ với Ba Đình, Sđd, tr.ll1-115)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 84. Trả lời những câu hỏi của đồng bào cử tri Hà Nội về vấn đề xây dựng chủ nghĩa xã hội

Hỏi: Cần phải thắt lưng buộc bụng để xây dựng chủ nghĩa xã hội - nói như thế có đúng không?84

Đáp: Đúng. Xây dựng chủ nghĩa xã hội cũng như làm ruộng. Trước phải khó nhọc cày bừa, chân lấm tay bùn, làm cho lúa tốt, thì mới có gạo ăn. Sau cách mạng thành công, nhân dân Liên Xô đã phải thắt lưng buộc bụng, phấn đấu xây dựng ngót 18 năm mới được sung sướng như ngày nay. Chúng ta có các nước anh em hết lòng giúp đỡ, nói chung đời sống đã được cải thiện bước đầu.

Nhưng để xây dựng chủ nghĩa xã hội, chúng ta phải tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, phấn đấu mấy năm mới đạt được kết quả mọi người áo ấm, cơm no.

Hỏi: Phải chăng trong xã hội chủ nghĩa, ai không lao động cũng có ăn. Lại có người nói rằng: Không lao động thì không được ăn, vậy thì những người già yếu sẽ thế nào?

Đáp: Chủ nghĩa xã hội công bằng hợp lý: Làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít, không làm thì không được hưởng. Những người già yếu, tàn tật được Nhà nước giúp đỡ chăm nom.

Hỏi: Thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội là mấy năm?

Đáp: Trước kia cũng có người hỏi: "Trường kỳ kháng chiến là mấy năm?"  Đảng và Chính phủ ta đã trả lời: "Trường kỳ có thể là năm năm, mười năm hoặc mười lăm năm". Chúng ta đoàn kết quyết tâm kháng chiến, đến chín năm ta đã thắng lợi. Việt Nam ta là một nước nông nghiệp lạc hậu, công cuộc đổi xã hội cũ thành xã hội mới gian nan, phức tạp hơn việc đánh giặc. Thời kỳ quá độ của ta chắc sẽ đòi hỏi ba, bốn kế hoạch dài hạn. Nếu nhân dân ta, mọi người cố gắng, phấn khởi thi đua xây dựng thì thời kỳ quá độ có thể rút ngắn hơn.

Hỏi: Tiến lên chủ nghĩa xã hội, thì giai cấp tư sản và tương lai của con cái nhà tư sản như thế nào?

Đáp: Tiến lên chủ nghĩa xã hội, thì giai cấp tư sản cũng được Đảng và Chính phủ giúp đỡ cải tạo, hòa mình trong nhân dân lao động, con em của các nhà tư sản cũng được đối đãi như thanh niên khác.

Hỏi: Miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội có trở ngại gì đến công cuộc thống nhất nước nhà hay không?

Đáp: Không. Trái lại tiến lên chủ nghĩa xã hội thì về mọi mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, miền Bắc sẽ hơn hẳn miền Nam.

Điều đó càng khuyến khích và giúp mạnh hơn nữa đồng bào miền Nam đấu tranh chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai để giành lại dân chủ và thống nhất. Tiến lên chủ nghĩa xã hội, miền Bắc càng thành hậu thuẫn vững mạnh cho công cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà bằng phương pháp hòa bình.

Hỏi: Phải chăng kinh tế của phe xã hội chủ nghĩa mạnh hơn của phe tư bản?

Đáp: Phải. Tốc độ phát triển của kinh tế phe xã hội chủ nghĩa ngày càng mạnh hơn. Đứng đầu phe xã hội chủ nghĩa là Liên Xô. Đứng đầu phe đế quốc tư bản là nước Mỹ. Chúng ta hãy so sánh kinh tế của hai nước ấy thì rõ. Sản xuất công nghiệp hai tháng đầu năm nay so với hai tháng đầu năm ngoái: Liên Xô, tổng sản lượng công nghiệp tăng 110%, năng suất lao động tăng 70% Mỹ, sản xuất than sút 20%, gang thép giảm sút 43%, xe hơi giảm sút 31%.

Liên Xô, không có kinh tế khủng hoảng, không có nạn thất nghiệp. Mỹ, trong 30 năm (từ 1929 đến năm 1958) bị bốn lần kinh tế khủng hoảng. Thất nghiệp là một nạn thường xuyên ở Mỹ, gặp kinh tế khủng hoảng thì số công nhân thất nghiệp càng tăng nhiều.

Hiện nay ở Mỹ có năm triệu rưỡi công nhân hoàn toàn thất nghiệp. Đó là chưa kể mấy triệu công nhân nửa thất nghiệp, mỗi tuần chỉ có công việc làm mấy tiếng đồng hồ.

Tháng 12 năm 1957, tờ Nhật báo phố Uôn, cơ quan ngôn luận của đại tư sản Mỹ, viết: "Sự suy sút kinh tế đã lan tràn khắp cả nước Mỹ, không gì ngăn chặn được".

Tờ báo Người hướng dẫn khoa học công giáo (Mỹ) viết: "Kinh tế Mỹ suy sút một cách nhanh chóng không thể tưởng tượng được.

Không ai biết bao giờ sẽ cải thiện được tình trạng ấy".

Bản báo cáo của Ủy ban kinh tế trong Quốc hội Mỹ viết: "Một phần trăm tổng số người Mỹ rất cực khổ. Trong số này có 830 vạn gia đình và 620 vạn cá nhân, 28 triệu người bị tàn tật và không có sức lao động. Ở miền Nam nước Mỹ có một triệu rưỡi gia đình nông dân nghèo khổ không thể tưởng tượng".

Tờ tạp chí Công nghiệp (tháng 5 năm 1958) viết: "So với trước chiến tranh thế giới lần thứ hai, thì năm 1957, sản xuất công nghiệp của các nước xã hội chủ nghĩa tăng bốn lần rưỡi, của các nước tư bản chủ nghĩa tăng hai lần rưỡi".

Mấy thí dụ trên đây đủ tỏ rõ kinh tế của phe nào mạnh hơn về mặt khoa học kỹ thuật, ai cũng biết rằng Liên Xô thành công trước Mỹ trong việc phóng vệ tinh nhân tạo; và vệ tinh thứ hai của Liên Xô to và nặng 508 cân 300, vệ tinh Mỹ chỉ nhỏ bằng quả bưởi và  chỉ nặng 13 cân 365.

Các báo cáo Mỹ phải nhận rằng trong mười năm (từ 1950 đến 1960) Liên Xô sẽ đào tạo được 120 vạn cán bộ khoa học kỹ thuật.

Mỹ chỉ đào tạo được 90 vạn người. Mỗi năm Liên Xô đào tạo được 15 vạn công trình sư. Mỹ chỉ đào tạo được 7 vạn người.

Hỏi: Các nước xã hội chủ nghĩa có đoàn kết nhất trí không? Các nước anh em giúp ta và Mỹ giúp bọn Ngô Đình Diệm khác nhau ở chỗ nào?

Đáp: Các nước xã hội chủ nghĩa rất đoàn kết nhất trí.

Hai bản tuyên ngôn ở Hội nghị Mát-xcơ-va cuối năm ngoái đã chứng minh rõ rệt điều đó. Các nước anh em, trước hết là Liên Xô, giúp ta máy móc, kỹ thuật và chuyên gia... để ta xây dựng và phát triển kinh tế. Việc giúp đỡ ấy hoàn toàn là vô tư. Các nước anh em chỉ đặt một điều kiện: Chúng ta phải gắng học nhanh, làm nhanh để tiến lên chủ nghĩa xã hội.

Còn "viện trợ" Mỹ thế nào thì tờ báo Nhật Bản đã trả lời câu hỏi ấy như sau: "Viện trợ Mỹ nhằm mục đích bán hàng hóa thừa ế, lấy tiền lãi nặng, bán vũ khí và kèm theo những điều kiện chính trị và quân sự có lợi cho Mỹ". Thí dụ: từ tháng 7/1955 đến tháng 7/1956, Mỹ giúp miền Nam và Miên, Lào 379 triệu đô la, trong số đó 330 triệu là bằng vũ khí. Mỹ cho Ai Cập vay 400 triệu đô la, lãi mỗi năm 40% trong 20 năm phải trả xong và trả bằng tiền mặt. Liên Xô cho Ai Cập vay 600  triệu rúp, lãi mỗi năm 2%, hạn trả là 30 năm, và có thể trả bằng bông hoặc bằng gạo mà Ai Cập có dư dật.

Theo hãng thông tin ở Mỹ (7 tháng 5 năm 1958), Mỹ cho 42 nước phe Mỹ vay tiền, nhằm: Một là để có công việc làm cho 60 vạn công nhân Mỹ đang thất nghiệp; hai là để nắm vững 250 căn cứ quân sự của Mỹ ở các nước ấy; ba là để duy trì năm triệu binh sĩ của các nước ấy đang làm hậu thuẫn cho chính sách gây chiến của Mỹ.

Ngay ở miền Nam, vì "viện trợ" Mỹ mà phải chi tiêu 70% ngân sách vào quân sự. Với những sự thật đó, đồng bào ta có thể nhận biết ai là vô tư, ai là vụ lợi.

(Trích trong Hồ Chí Minh, toàn tập, Sđd, t9, tr.175-179)

85. Nói chuyện với cán bộ, công nhân nhà máy cơ khí Hà Nội

Nhờ chủ trương phát động công nhân, viên chức cải tiến chế độ quản lý xí nghiệp, nhà máy có tiến bộ, chứng cớ rõ rệt là kế hoạch tháng 11 năm 1958 vượt mức 27%, lò đúc thép cũ trước đây xây dựng trong bổn tháng, nay lò đúc thép "tháng Mười" lớn gấp ba lần, chỉ trong 14 ngày đã làm xong, và kế hoạch cả năm đã hoàn thành từ ngày 15 tháng 12 năm 1908, trước thời hạn và vượt mức 6,4%. Đây mới là thành tích bước đầu. Công nhân và cán bộ phải cố gắng hơn nữa. Khả năng thiết bị trong 6 tháng đầu năm mới sử dụng có 11,1%, sang quý IV đã tăng lên 50%. Hiện nay, nhà máy còn một nửa khả năng máy móc chưa dùng đến; để máy không dùng đến là thiệt hại cho Nhà nước, cho  nhân dân. Cán bộ và công nhân không nên vì có một số thành tích bước đầu mà tự kiêu, tự mãn, phải cố gắng hơn nữa, phải học tập đức tính khiêm tốn và tinh thần cố gắng không ngừng của giai cấp công nhân Liên Xô.

Ở xã Ngũ Kiên, tỉnh Vĩnh Phú, ruộng đất rất xấu, dân thường bị đói kém nhưng bây giờ thu hoạch bình quân 4.687 kilô một mẫu tây. Ruộng đồng chí bí thư chi bộ thu hoạch hơn 6 tấn một mẫu tây. Sở dĩ thu được kết quả tốt như vậy là do tư tưởng thông, do Đảng lãnh đạo tốt, do đảng viên và đoàn viên thanh niên lao động gương mẫu.

Nhà máy Cơ khí Hà Nội cũng vậy, máy móc, nguyên liệu, công nhân vẫn như trước, nhưng sao trước sút kém, bây giờ tiến bộ?

Cũng vì tư tưởng bắt đầu thông suốt, cán bộ bắt đầu đi xuống dưới, bắt đầu tin và dựa vào quần chúng. Cần phải đẩy mạnh cuộc vận động cải tiến quản lý xí nghiệp, đẩy mạnh đấu tranh tư tưởng hơn nữa. Tư tưởng thông suốt thì mọi việc làm đều tốt. Phải làm cho tư tưởng xã hội chủ nghĩa hoàn toàn thắng, tư tưởng cá nhân chủ nghĩa hoàn toàn bại. Cán bộ và công nhân phải cố gắng thực hiện mấy điểm sau đây:

- Cán bộ quyết tâm lãnh đạo tốt. Cán bộ, đảng viên, đoàn viên thanh niên lao  động gương mẫu, tự kiểm thảo tốt, cùng công nhân học tập, học tập công nhân. Công nhân đã góp ý kiến phê bình cán bộ, chờ đợi cán bộ sửa chữa khuyết điểm, cán bộ phải thấy rằng yêu cầu ấy là chính đáng và phải thực hiện yêu cầu ấy.

- Công nhân cũng phải kiểm thảo tốt, quyết tâm sửa chữa khuyết điểm, chống làm ẩu để máy móc, dụng cụ hư hỏng, chống lãng phí.

Phải thực hiện đúng khẩu hiệu "làm nhiều, nhanh, tốt, rẻ".

- Phải đảm bảo an toàn lao động vì người lao động là vốn quý nhất.

- Lãnh đạo phải thật sự dân chủ nhưng đồng thời phải thật sự tập trung.

- Công nhân và cán bộ nâng cao tinh thần đoàn kết, tinh thần cảnh giác, tinh thần trách nhiệm vì mình là giai cấp lãnh đạo, là chủ của xí nghiệp, chủ của nước nhà; phải học tập các đồng chí chuyên gia về kỹ thuật và tinh thần quốc tế vô sản.

- Phải nâng cao tinh thần trách nhiệm, hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch Nhà nước, xứng đáng là người chủ xí nghiệp.

Kế hoạch ba năm là kế hoạch đưa miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội, xây dựng đời sống sung sướng, no ấm, xây dựng nền tảng cho công cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà. Kế hoạch năm 1959 là năm bản lề đặc biệt quan trọng. Tất cả cán bộ, công nhân phải tin tưởng quyết tâm hoàn thành vượt mức kế hoạch ấy, chuẩn bị cho kế hoạch dài hạn sau này. Nhà máy Cơ khí Hà Nội có đông đảng viên và đoàn viên thanh niên lao động hơn các xí nghiệp khác, đó là một điều thuận lợi. Bác giao trách nhiệm cho cán bộ và công nhân phải làm cho nhà máy này trở thành một nhà máy kiểu mẫu.

Nhân dịp sắp bước sang năm mới, Bác chúc mừng công nhân, cán bộ Nhà máy Cơ khí Hà Nội và tất cả các xí nghiệp, một năm mới vui vẻ, khoẻ mạnh, tiến bộ và hoàn thành vượt mức kế hoạch.

(Trích trong Hồ Chí Minh, toàn tập, t9, sđd, tr.276-278)

86. Nói chuyện với cán bộ, công nhân trên công trường xây dựng ba nhà máy xà phòng, cao su, thuốc lá ở Hà Nội

Hôm nay, Bác thay mặt Đảng và Chính phủ đến thăm các cô, các chú và cảm ơn các đồng chí chuyên gia đã tận tình giúp ta xây dựng.

Các cán bộ, công nhân trên công trường cần nêu cao tinh thần trách nhiệm, ý thức làm chủ nước nhà, ra sức tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, hoàn thành tốt nhiệm vụ mà Đảng và Chính phủ đã trao cho. Giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo cách mạng. Muốn xứng đáng là giai cấp lãnh đạo thì phải gương mẫu trong công tác. Muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội, muốn nước nhà mau chóng thống nhất, muốn được tự do sung sướng, mọi người phải khắc phục khó khăn, thi đua tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm.

Công nhân, cán bộ trên công trường đã biết dùng xe cút-kít và cải tiến một số dụng cụ xây dựng nên bước đầu đã tăng năng suất cao hơn trước, giảm bớt sức lao động của công nhân. Tuy nhiên, những ưu điểm, sáng kiến này còn chưa được phổ biến rộng rãi. Ngoài ra còn những khuyết điểm như việc đổ bê tông và xây tường ở một số bộ phận của công trường chưa được tốt lắm, một số công việc phải làm đi, làm lại, sinh ra lãng phí; năng suất lao động ở công trường nói chung còn thấp, kỷ luật lao động chưa được đề cao.

Muốn xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, mọi người cần có tinh thần làm chủ tốt, phải đề cao tinh thần trách nhiệm. Nhiệm vụ trước mắt của cán bộ, công nhân trên công trường là phải đoàn kết chặt chẽ, đoàn kết giữa cán bộ, công nhân, đoàn kết với các chuyên gia, đoàn kết với đồng bào địa phương, phải mở rộng phong trào thi đua giữa các cá nhân và giữa các bộ phận sản xuất, phải giữ vững kỷ luật lao động. Các đảng viên, đoàn viên thanh niên lao động, cán bộ, phải gương mẫu về mọi mặt, lãnh đạo cho tốt phong trào sản xuất theo khẩu hiệu: Nhiều, nhanh, tốt, rẻ.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 1809, ngày 26/2/1959)

87. Thư gửi công nhân, chiến sỹ, nhân viên xưởng May 10, Cục Quân nhu

Thân ái gửi: Công nhân, chiến sĩ, nhân viên và cán bộ Xưởng may 10, Cục Quân nhu Tổng cục Hậu cần.

Bác rất vui lòng các cô, các chú có tiến bộ khá về:

Đoàn kết thân ái,

Liên tục thi đua,

Cải tiến kỹ thuật,

Tăng gia sản xuất,

Thực hành tiết kiệm,

Quản lý xí nghiệp,

Chắc các cô, các chú đã tự thấy rằng:

Tư tưởng thông thì công việc tốt, những kinh nghiệm ấy nên phổ biến cho các nhà máy khác.

Nhưng các cô, các chú chớ có thấy tiến bộ mà tự mãn, tự kiêu. Trái lại cần phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ mãi. Cảm ơn các cô, các chú đã biếu Bác bộ áo.

Bác đã nhận rồi. Nay Bác gửi bộ áo ấy làm giải thưởng cho một đợt thi đua. Khi nào đợt thi đua kết thúc, do các cô, các chú bình nghị, ai khá nhất thì được giải thưởng ấy.

Chúc các cô, các chú vui vẻ, mạnh khỏe, đoàn kết, tiến bộ.

(Trích trong Hồ Chí Minh toàn tập, Sđd, t9, tr.342-343)

87. Bài nói chuyện tại Hội nghị cán bộ, toàn Đảng bộ Hà Nội

Thay mặt Trung ương Đảng và nhân danh là một đảng viên ở Hà Nội, tôi phát biểu một số ý kiến với Hội nghị:

Thủ đô Hà Nội phải làm thế nào để trở thành một Thủ đô xã hội chủ nghĩa. Muốn như thế thì mỗi xí nghiệp, mỗi một đơn vị bộ đội, mỗi một trường học, mỗi một đường phố, mỗi một cơ quan và mỗi một nông thôn ngoại thành phải là một pháo đài của chủ nghĩa xã hội.

Hà Nội cần phải củng cố và phát triển Đảng, Đoàn thanh niên lao động và Công đoàn. Đảng bộ Hà Nội cần phải phát triển thêm thành phần công nhân, nông dân, lao động trí óc và phụ nữ vào Đảng.

Số đảng viên công nhân còn ít, trong khi đó Hà Nội phải trở thành Thủ đô một nước xã hội chủ  nghĩa, nơi có nhiều xí nghiệp tập trung công nhân.

Các xí nghiệp ở Hà Nội có gần 6.500 anh hùng, chiến sĩ thi đua và lao động xuất sắc. Nếu Đảng bộ Hà Nội chú ý gần gũi, giáo dục và giúp đỡ anh chị em đó, thì chắc chắn có thể phát triển được một bộ phận không phải là nhỏ vào Đảng.

Số phụ nữ là đảng viên cũng còn rất ít, cần phát triển thêm. Tóm lại, cần củng cố và phát triển Đảng - cố  nhiên là thận trọng -  thành phần công nhân, nông dân, phụ nữ, đồng thời cũng chú ý phát triển các thành phần khác như lao động trí óc.

Muốn đẩy mạnh mọi mặt công tác: Cải tiến quản lý xí nghiệp, xây dựng các tổ đổi công và hợp tác xã ở ngoại thành, chăm sóc giáo dục thiếu nhi, vệ sinh yêu nước, v.v.. thì mỗi cán bộ, đảng viên, đoàn viên thanh niên lao động phải có đạo đức cách mạng, phải thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; phải lấy phê bình và tự phê bình mà tiêu diệt chủ nghĩa cá nhân và bồi dưỡng chủ nghĩa tập thể. Đảng viên, đoàn viên bất cứ ở đâu, bất cứ làm công việc gì, phải thật gương mẫu. Đảng bộ Hà Nội phải làm gương mẫu cho các Đảng bộ khác. Đảng bộ Hà Nội gương mẫu sẽ góp phần đưa miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội, làm cơ sở vững mạnh đấu tranh giành thống nhất nước nhà./.

(Trích trong Hồ Chí Minh toàn tập, Sđd, t9, tr.420-421)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 88. Nói chuyện với học sinh và giáo viên Trường Phổ thông cấp III Chu Văn An (Hà Nội)

Do các cháu cố gắng, do các thầy, các cô giáo cố gắng, năm nay, nhất là mấy tháng gần đây các cháu có những tiến bộ khá. Tác phong, kỷ luật, tư tưởng tiến bộ như thế là tốt. Tham gia lao động như thế là tốt.

Trước nói: Lao động là vẻ vang. Nhưng các cháu hiểu: Anh lao động, tôi vẻ vang. Nay hiểu: mình lao động, mình vẻ vang. Vì các cháu, các thầy, các cô trực tiếp lao động nên tinh thần đối với lao động cũng có khác.

Trước: Các cháu chưa biết khó nhọc của công nhân, nông dân.

Bây giờ: Các cháu biết lao động của công nông cần cù, khó nhọc.

Trước: Các cháu cơm đến thì ăn, áo đến thì mặc.

Bây giờ: Biết rõ làm ra cơm áo là khó nhọc.

Trước: Không biết vì sao phải cần kiệm.

Nay hiểu rõ là lao động khó nhọc mới có cơm ăn, áo mặc, nên biết vì sao cần kiệm. Như thế là tư tưởng biến đổi. Trước khinh lao động chân tay. Bây giờ trọng lao động chân tay và người lao động. Như thế là tư tưởng biến đổi. Do đó, tác phong của các cháu cũng thay đổi.

Trước: Đi học về vứt sách, ăn cơm rồi chơi, không làm việc nhà, vì cho mình là cô cậu học trò, nhất là học trò trường Bưởi là oai lắm. Bây giờ các cháu đã ngăn nắp trật tự hơn. Cũng do như thế mà chí khí các cháu tốt hơn. Bác nói các cháu chớ giận.

Trước: Các cháu ăn bám bố mẹ.

Bây giờ bước đầu ít nhiều các cháu đã biết tự lực cánh sinh như làm vườn, làm mộc, các cháu học tập những người lao động, các cháu không muôn ăn bám bố mẹ, ăn bám xã hội.

Trước: Các cháu chỉ học trong sách.

Bây giờ: Học và thực hành kết hợp với nhau.

Ví dụ: Trước kia học về nông thôn học, thầy và trò chỉ học trong sách vở.

Bây giờ: Các cháu về nông thôn, cày cấy, trồng trọt, làm phân. Như thế là học kết hợp với hành.

Do lao động, trí thức tăng thêm. Do lao động, sức khỏe tăng hơn. Đó là kết quả của lao động sản xuất.

*

* *

Xã hội chủ nghĩa là cái gì? Các cháu có hiểu không? Xã hội chủ nghĩa là tất cả mọi người phải ra sức lao động xây dựng xã hội chủ nghĩa, xã hội chủ nghĩa xây dựng được mọi người mới sung sướng ấm no.

Trường học của ta là trường học xã hội chủ nghĩa. Trường học xã hội chủ nghĩa là thế nào?

Nhà trường xã hội chủ nghĩa là nhà trường:

- Học đi với lao động.

- Lý luận đi với thực hành.

- Cần cù đi với tiết kiệm.

*

* *

Muốn xã hội chủ nghĩa, phải có: Người xã hội chủ nghĩa.

Muốn có người xã hội chủ nghĩa, phải có tư tưởng xã hội chủ nghĩa.

Tư tưởng xã hội chủ nghĩa trái hẳn với cá nhân chủ nghĩa. Cái gì không phải xã hội chủ nghĩa là cá nhân chủ nghĩa.

Cá nhân chủ nghĩa đẻ ra hàng trăm tính xấu như siêng ăn, biếng làm, kèn cựa, nghĩ đến mình không nghĩ đến đồng bào, tham danh lợi, địa vị, v.v.

Các thầy, các cô giáo, các cháu cần luôn luôn bồi dưỡng tư tưởng xã hội chủ nghĩa, đấu tranh tiêu diệt cá nhân chủ nghĩa.

... Bác được nghe báo cáo năm nay các cháu tiến bộ hơn năm ngoái, tiến bộ về học tập, lao động, kỷ luật, trật tự và tác phong. Đó là tiến bộ bước đầu. Như thế là tốt.

Bác mong các thầy giáo, cô giáo đoàn kết cố gắng tiến bộ hơn nữa. Tương lai đẹp đẽ là của tất cả mọi người. Mọi người phải cố gắng. Bác mong năm sau các cháu tiến bộ hơn. Các cháu phải xứng đáng là chủ nhân tương lai của nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh. Các cháu có làm được không? (Có)  - Có chắc không? (Có)  -  Có quyết tâm không? (Quyết tâm). Thế thì tốt.

(Trích trong Hồ Chí Minh, toàn tập, t9, Sđd, tr.294-296)

89. Bài nói tại Đại hội đại biểu nhân dân Hà Nội mừng thắng lợi của kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa I

Thưa đồng bào yêu qúy,

Chúng ta đều nhất trí xác nhận rằng kỳ họp lần thứ 11 của Quốc hội đã đạt được kết quả rất to lớn và có ảnh hưởng rất sâu xa.

Như Luật Hôn nhân và gia đình có quan hệ mật thiết đến mỗi người dân trong nước, đến cả nòi giống Việt Nam ta. Đạo luật ấy làm cho gái trai thực sự bình quyền, gia đình thực sự hạnh phúc. Toàn thể đồng bào ta đều nhiệt liệt hoan nghênh đạo luật chí tình chí lý ấy.

Hiến pháp mới được Quốc hội thông qua đã xác nhận những thành tích rực rỡ về kinh tế, văn hóa và xã hội mà nhân dân ta đã thu được; đồng thời chỉ rõ con đường vẻ vang mà chúng ta đang tiến lên để giành thắng lợi to lớn hơn nữa trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà.

Để hoan nghênh Hiến pháp một cách xứng đáng và thiết thực thì nhân dân ta phải thi hành Hiến pháp một cách nghiêm chỉnh. Muốn thi hành Hiến pháp một cách nghiêm chỉnh thì trước mắt chúng ta phải làm tốt mấy công việc sau đây:

- Ra sức chống hạn. Thi đua đẩy mạnh sản xuất đông xuân. Quyết tâm làm vụ chiêm này tốt hơn hẳn các vụ chiêm trước.

- Thi đua đẩy mạnh và làm tốt phong trào hợp tác và cải tạo xã hội chủ nghĩa.

- Tiếp tục "Tết trồng cây" cho tốt, trồng cây nào phải sống cây ấy, tốt tươi cây ấy.

- Tổ chức đón tiếp kiều bào chu đáo, giúp đỡ kiều bào có công ăn việc làm ngay sau khi về đến Tổ quốc.

- Tổ chức Tết Nguyên đán cho vui vẻ, tưng bừng, nhưng phải tuyệt đối tránh lãng phí.

Mọi người, mọi ngành thi đua hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch Nhà nước năm nay và chuẩn bị tốt cho kế hoạch dài hạn năm sau.

Riêng các đại biểu Hội đồng nhân dân và các cán bộ thì phải phổ biến Hiến pháp một cách kỹ lưỡng và rộng khắp trong nhân dân, và gương mẫu trong việc thi hành Hiến pháp và các luật lệ.

Tôi xin báo một tin mừng cho đồng bào biết trước rằng: Vì cơ quan Trung ương và nhiều xí nghiệp lớn tập trung ở Hà Nội cho nên theo Hiến pháp mới thì Thủ đô ta sẽ được bầu cử độ 25 đại biểu vào Quốc hội, nghĩa là nhiều gấp năm lần số đại biểu hiện nay. Đó là một vinh dự to lớn, đồng thời là một trách nhiệm nặng nề. Nó đòi hỏi nhân dân Thủ đô phải cử những đại biểu thật gương mẫu. Đồng bào Thủ đô phải thật gương mẫu trong mọi công tác. Thủ đô phải là thành phố gương mẫu cho cả nước.

Cuối cùng, chúng ta nên nhớ rằng: Trong 6 tháng đầu năm nay, nhân dân ta sẽ bầu cử Quốc hội mới. Đồng bào Thủ đô cần chuẩn bị tốt cho việc bầu cử đó.

Năm nay, tình hình quốc tế thuận lợi cho ta. Lực lượng hòa bình càng rộng rãi. Phong trào giải phóng dân tộc càng sôi nổi ở châu Á, châu Phi và ở Nam Mỹ. Các nước anh em trong đại gia đình xã hội chủ nghĩa  -  đứng đầu là Liên Xô vĩ đại  -  đều tiến những bước khổng lồ. Chúng ta phải ra sức học tập các nước anh em, phải thi đua tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm, phải quyết tâm làm cho năm 1960 thành một năm đại thắng lợi, đại thành công".

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 14/01/1960)

90. Bài nói chuyện với cán bộ, công nhân nhà máy Cơ khí Hà Nội

Lần trước Bác đến đây, các cô, các chú chưa tiến bộ. Qua năm 1959, các cô, các chú, cán bộ và công nhân đã tiến bộ khá, hoàn thành vượt mức kế hoạch Nhà nước, đã biết sắp xếp công việc, nên đã tiết kiệm được hơn 31 vạn giờ, nhặt sắt thép vụn đúc được hơn 200 tấn máy móc. Như vậy là tốt, cần cố gắng nhiều hơn nữa. Quỹ phúc lợi đã dùng bảo hiểm lao động được gần 20 vạn đồng: Nếu biết tiết kiệm và tăng năng suất nhiều hơn nữa thì số tiền đó sẽ tăng nhiều hơn nữa.

Như các cô, các chú đã biết, máy móc càng ngày càng tinh xảo, nếu không có văn hóa và kỹ thuật thì không thể điều khiển được. Trước đây làm việc theo lối thủ  công, nhưng bây giờ làm bằng máy móc tinh xảo cả, nên việc học tập văn hóa, nâng cao trình độ kỹ thuật là rất cần thiết. Năm qua nhà máy đã có 90% cán bộ và công nhân học văn hóa. Đó là một bước tiến khá. Nhưng như thế vẫn chưa đủ, cần phải vận động sao cho tất cả mọi người đều đi học.

Ví dụ: Nhà máy sản xuất xe hơi ở Liên Xô có một phân xưởng làm pít-tông rất lớn mà chỉ do 10 công nhân phụ trách, vì máy móc hoàn toàn tự động cả. Gần đây, Liên Xô lại phóng một tên lửa vượt xa 12.500 cây số, rơi sát chỗ đã định, bay nhanh 1 giờ trên 26.000 cây số. Cần phải có trình độ văn hóa và kỹ thuật cao mới làm được các việc như vậy. Muốn điều khiển và sản xuất được các máy móc hiện đại, cán bộ và công nhân ta cần phải ra sức học tập văn hóa và kỹ thuật.

Trai, gái, già, trẻ, cán bộ, công nhân đều phải đi học cả. Trong năm qua, nhà máy còn có một số khuyết điểm về các mặt như sử dụng vật liệu, dụng cụ không đúng tiêu chuẩn, thường vượt quá mức đã định, một số bộ phận máy móc làm ra chất lượng còn kém, chưa đúng quy định; tỷ lệ người gián tiếp sản xuất còn quá cao. Như vậy là còn lãng phí rất nhiều. Nguyên nhân là do quản lý kỹ thuật, quản lý kinh tế còn yếu, kỷ luật lao động, tinh thần trách nhiệm và ý thức bảo vệ của công còn kém.

Kế hoạch năm 1960 rất quan trọng, vì nó là năm kết thúc kế hoạch 3 năm và chuẩn bị bước vào kế hoạch 5 năm lần thứ nhất. Muốn thực hiện tốt nhiệm vụ nặng nề ấy, cán bộ và công nhân phải ra sức sửa chữa khuyết điểm và phát huy ưu điểm đã đạt được. Mặt khác phải thực hiện hạch toán kinh tế cho tốt; phải bảo đảm các bộ phận sản xuất cân đối, tiến hành ăn khớp nhịp nhàng. Các cô, các chú đã phát huy nhiều sáng kiến và đề nghị nhiều ý kiến tiết kiệm vật liệu, thì giờ, nhưng chưa áp dụng hết. Bộ phận theo dõi sáng kiến phải đúc kết sáng kiến đã đạt được để phổ biến rộng rãi và áp dụng ý kiến của công nhân đề nghị.

Công tác cải tiến quản lý, cải tiến kỹ thuật và cải tiến tổ chức như cái kiềng ba chân, nếu hai chân dài, một chân ngắn thì không thể nào đứng vững được. Muốn làm tốt các việc này phải thực hiện dân chủ. Cán bộ phải dựa vào quần chúng để giải quyết khó khăn 10 người làm không được thì 100 người góp 100 ý kiến lại nhất định sẽ làm được.

Muốn làm tốt các việc trên, cán bộ và công nhân phải thật thà tự phê bình và phê bình, giúp đỡ lẫn nhau, vì khuyết điểm của một người không phải là của riêng một người đó, mà có ảnh hưởng đến toàn nhà máy. Phải nâng cao kỷ luật lao động, kỷ luật sản xuất, đảm bảo an toàn lao động, chống lãng phí, cố gắng học tập văn hóa, học tập kỹ thuật. Đặc biệt là phải chú trọng học tập kinh nghiệm và tác phong  công tác tốt của các đồng chí chuyên gia bạn.

Đảng viên và đoàn viên phải xung phong gương mẫu trong mọi công tác, trong học tập và chấp hành kỷ luật lao động. Đảng viên, đoàn viên phải giúp đỡ người ngoài Đảng, ngoài Đoàn cùng tiến bộ.

Bác chúc các cô, các chú mạnh khỏe, vui vẻ, tiến bộ và làm theo đúng lời hứa là: Thực hiện vượt mức kế hoạch năm 1960 cả về số lượng, chất lượng và tiết kiệm để góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thực hiện thông nhất nước nhà.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 2148, ngày 04/02/1960)

91. Bài nói chuyện tại Đại hội phụ nữ lao động tiên tiến và chiến sỹ thi đua toàn thành phố Hà Nội lần thứ hai

Nhân ngày Quốc tế Phụ nữ, thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ, Bác khen ngợi phụ nữ Việt Nam nói chung, và phụ nữ lao động tiên tiến nói riêng.

Thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ, Bác gửi lời chào thân ái tới phụ nữ miền Nam anh dũng. Bác chào mừng phụ nữ các nước anh em và phụ nữ khắp các nước đang kiên trì và anh dũng đấu tranh bảo vệ hòa bình thế giới.

Năm nay kỷ niệm phong trào phụ nữ Quốc tế đúng 50 tuổi thì cũng vừa đúng lúc kỷ niệm Đảng ta 30 tuổi. Phong trào phụ nữ trong 30 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng ta đã đóng góp rất nhiều thành tích lớn cho cách mạng.

Thời kỳ bí mật, nhiều chị em đã giác ngộ, tham gia hoạt động cách mạng rất dũng cảm, mặc dù muôn ngàn nguy hiểm, gian khổ. Rất nhiều chị em khác cũng đã bảo vệ cách mạng rất gan góc. Thời kỳ đó, căn cứ địa cách mạng của ta ở Việt Bắc, do đó rất nhiều chị em phụ nữ các dân tộc thiểu số không những vượt qua gian nguy mà còn gạt cả mê tín để bảo vệ cách mạng và cán bộ hoạt động cách mạng.

Thời kỳ kháng chiến, Bác chỉ nói vài ví dụ: Ngoài những đội du kích rất anh dũng đánh địch còn có các bà mẹ rất hiền từ tổ chức nhau lại thành hội các bà mẹ chiến sĩ, giúp đỡ bộ đội đánh giặc, giúp đỡ an ủi thương binh. Trong các chiến dịch, phụ nữ đi dân công, tải lương thực, đạn dược, làm đường, v.v.. rất đông; 2/3 số dân công là phụ nữ. Mặc dầu bị máy bay địch theo dõi thả bom dữ dội, nhưng chị em vẫn vui vẻ ca hát, động viên nhau làm tròn nhiệm vụ.

Ngày nay đất nước ta hòa bình. Có hòa bình vì đã có bao nhiêu gương đấu tranh, hy sinh anh dũng của toàn dân ta, toàn Đảng ta, trong đó có phụ nữ ta.

Bác chỉ nói vài nét về phụ nữ tham gia kiến thiết xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc hiện nay. Ở các nhà máy hiện nay có rất nhiều cháu gái, có những cháu biết điều khiển những máy tiện, máy khoan, máy dệt tối tân, v.v..  trên các công trường cũng có nhiều nữ thanh niên, có các cháu gái đã biết lái máy xúc, lái xe vận tải, v.v. Gần đây Bác được biết tin ở mỏ than Hòn Gai, chị em làm ở Cọc 6, chỉ trong mấy ngày đã nâng mức đẩy xe từ 32 xe lên 335 xe một ca.

Trong việc đẩy xe này, một nửa lại là phụ nữ. Ở nông thôn, 60% xã viên hợp tác xã là phụ  nữ. Có nhiều cô chủ nhiệm hợp tác xã. Cô Hoàn là người đầu tiên đã làm được 3000 cân phân, rồi phong trào thi đua lên, nhiều người làm vượt hơn cô Hoàn, có người làm tới 7.000 cân. Cháu Dung mới 13 tuổi còn đi học, cũng đã làm được 1.000 cân phân. Ngoài sản xuất, phụ nữ còn tham gia dân quân, tự vệ, nhiều đội rất khá. Phụ nữ trí thức cũng đã góp nhiều công trong phong trào bình dân học vụ, bổ túc văn hóa, trong việc xây dựng các vườn trẻ, lớp mẫu giáo và trong các ngành nghề khác. Việc tổ chức vườn trẻ, lớp mẫu giáo rất đáng khen. Trong phong trào cải tạo xã hội chủ nghĩa, chị em buôn bán nhỏ đã tổ chức lại, đi vào con đường hợp tác và sửa đổi cách làm ăn buôn bán như thực thà, không lấy lãi, khiêm tốn phục vụ khách hàng, rất đáng khen. Chị em tư sản tự mình tiếp thu và khuyên chồng tiếp thu cải tạo và đi vào con đường công tư hợp doanh. Phụ nữ ta còn tham gia nhiều việc khác như lao động xây dựng công viên Bảy Mẫu, tham gia Tết trồng cây, v.v.

Từ trước đến nay, phụ nữ Việt Nam ta đã có nhiều đóng góp cho cách mạng, phụ nữ ta rất đáng kính, phụ nữ ta có rất nhiều tiến bộ. Nhưng Đảng, Chính phủ và Bác còn mong phụ nữ tiến bộ nhiều hơn nữa. Hiện nay, trong các ngành, số phụ nữ tham gia còn ít. Đảng và Chính phủ rất hoan nghênh, sẵn sàng cất nhắc và giao cho phụ nữ những chức trách quan trọng. Muốn vậy, bản thân phụ nữ phải:

- Gắng học tập chính trị, học tập văn hóa, kỹ thuật.

- Nâng cao tinh thần yêu nước và giác ngộ xã hội chủ nghĩa.

- Hăng hái thi đua thực hiện "Cần kiệm xây dựng Tổ quốc, cần kiệm xây dựng gia đình".

- Đoàn kết chặt chẽ, ra sức tham gia sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh thống nhất nước nhà và giữ gìn hòa bình thế giới.

- Chúc chị em phụ nữ cố gắng học tập, tiến bộ nhiều, tiến bộ mãi để xứng đáng làm chủ nước nhà.

(Trích trong Hồ Chí Minh, toàn tập, t10, Sđd, tr.87-89)

Thanh Huyền (tổng hợp)

92. Lời chúc Đại hội những người sản xuất trẻ ở Thủ đô

Bác thân ái chúc các cháu:

Mạnh khỏe, vui vẻ,

Đoàn kết chặt chẽ,

Luôn luôn thi đua,

Đưa cả tinh thần và lực lượng tuổi trẻ,

Vươn lên hàng đầu

Trong mọi công việc xây dựng xã hội chủ nghĩa.

(Trích trong cuốn Những lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, Nxb Sự thật, HN.1960, t5, tr.290)

93. Thư gửi đồng bào Thủ đô

Thân ái gửi đồng bào Hà Nội,

Tôi rất cảm ơn toàn thể đồng bào Thủ đô Hà Nội đã đề nghị tôi ra ứng cử ở Thủ đô trong cuộc tổng tuyển cử Quốc hội khóa II.

Tôi xin báo cáo để đồng bào biết rằng Trung ương Đảng Lao động Việt Nam đã đồng ý để tôi ứng cử tại Hà Nội (khu Ba Đình). Cuộc tổng tuyển cử Quốc hội là một sự kiện chính trị rất quan trọng của chế độ dân chủ ta. Mong toàn thể đồng bào hăng hái tham gia hoạt động, làm cho cuộc tổng tuyển cử này đại thắng lợi.

Chào thân ái

(Đăng trên Báo Nhân Dân số 2208 ngày 04/4/1960)

94. Lời phát biểu tại Đại hội nhân dân Thủ đô chào mừng các vị ứng cử đại biểu Quốc hội tại Hà Nội ra mắt cử tri

...

Thưa đồng bào thân mến,

Sáng nay, một đồng chí cán bộ mời tôi đi "ra mắt cử tri". Tôi trả lời: Đã bao nhiêu năm lòng tôi luôn luôn ở cạnh đồng bào, và tôi tin rằng lòng đồng bào cũng luôn luôn ở cạnh tôi. Xa lạ gì mà phải ra mắt? 

Nói thế này mới đúng: Tôi đến đây để cảm ơn đồng bào đã nhất trí yêu cầu tôi và các vị khác ra ứng cử vào Quốc hội khóa II ở Thủ đô yêu quý của chúng ta.

Trước hết, tôi xin tóm tắt nói về Luật Bầu cử. Cũng như ở các nước xã hội chủ nghĩa anh em, Luật Bầu cử của ta thật là dân chủ.

Tất cả công dân, gái cũng như trai; từ 18 tuổi trở lên đều có quyền bầu cử, tự do lựa chọn người thay mặt mình ở Quốc hội. Tại các nước tư bản thì không như thế.

Vài thí dụ: Ở nước Mỹ, đối với công dân Mỹ da đen đến tuổi cử tri chỉ một phần năm được đi bầu cử. Ở Quốc hội Mỹ chỉ có đại biểu tư sản, không có đại biểu nhân dân lao động và giai cấp công nhân.

Ở Pháp, trong cuộc tổng tuyển cử vừa rồi (tháng 11 năm 1958):

- Đảng Độc lập được non 15% tổng số phiếu mà được 120 đại biểu vào Quốc hội.

- Đảng Cộng sản được hơn 20% tổng số phiếu mà chỉ được 10 đại biểu vào Quốc hội.

- Đảng Cộng hòa mới được hơn 26% tổng số phiếu mà được 185 đại biểu vào Quốc hội.

Hơn 25.000 cử tri phe phản động được một đại biểu.

Hơn 375.000 cử tri phe tả mới có được một đại biểu.

Cái gọi là "tổng tuyển cử" ở miền Nam còn tệ hơn nữa. Bọn Ngô Đình Diệm đã dùng đủ mọi cách lừa bịp và khủng bố để bắt buộc đồng bào miền Nam đi bỏ phiếu. Chúng còn dùng cách trắng trợn, có nơi số phiếu nhiều gấp bội số cử tri.

Do Luật Bầu cử của ta thật sự dân chủ, cho nên Quốc hội ta thật sự đại biểu cho lợi ích của nhân dân.

Quốc hội khóa I là Quốc hội chiến đấu. Quốc hội đã đoàn kết nhân dân và giúp đỡ Chính phủ đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi vẻ vang. Quốc hội đã thông qua nhiều đạo luật quan trọng, như Luật Lao động và Luật Công đoàn, Luật Cải cách ruộng đất, Luật Hôn nhân và gia đình... Quốc hội đã thông qua Hiến pháp mới và Luật Tổng tuyển cử, v.v. Quốc hội khóa I đã hoàn thành nhiệm vụ của nó một cách vẻ vang.

Quốc hội khóa II phải là Quốc hội xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc làm nền tảng vững chắc cho cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà. Vì vậy, Quốc hội phải có những đại biểu thật xứng đáng, những đại biểu một lòng một dạ phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân và phục vụ chủ nghĩa xã hội. Lựa chọn những đại biểu như vậy là quyền lợi và nghĩa vụ của người cử tri.

Lá phiếu cử tri có một giá trị cao quý, nó là một dấu hiệu xác nhận rằng nhân dân đã thực sự làm chủ nước nhà. Nhân dân ta đã đấu tranh lâu dài và anh dũng, đã hy sinh biết bao xương máu trong cách mạng và trong kháng chiến mới giành được và giữ được quyền dùng lá phiếu ấy. Vì vậy đối với lợi ích chung của Tổ quốc cũng như đối với lợi ích riêng của mỗi người, đồng bào cử tri phải làm tròn nhiệm vụ của mình, tức là phải nhắc nhủ nhau hăng hái đi bỏ phiếu ngày tổng tuyển cử.

Nói đến đồng bào cử tri, tôi rất hài lòng nêu lên một điểm là: Trong cuộc tổng tuyển cử này, chúng ta sung sướng hoan nghênh rất nhiều cử tri mới. Trong cuộc tổng tuyển cử trước họ là các cháu bé bốn, năm tuổi. Nay họ đã trở thành những người công dân cứng cáp, những người cử tri sáng suốt, những chiến sĩ xây dựng chủ nghĩa xã hội. Họ cùng ông, bà, cha mẹ, anh chị, cả nhà vui vẻ đi bầu cử. Điều đó càng khiến cho chúng ta làm cho ngày tổng tuyển cử vui vẻ, tưng bừng  như ngày Tết và hơn ngày Tết. Vui hơn ngày Tết vì mỗi năm có một ngày Tết, mà cách đây mấy năm mới có một ngày tổng tuyển cử.

Sau ngày tổng tuyển cử, đồng bào Thủ đô ta cần phải tiếp tục nêu cao tinh thần làm gương mẫu cho toàn thể nhân dân ta hăng hái thi đua tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm để hoàn thành vượt mức kế hoạch năm nay và chuẩn bị đầy đủ để bước sang kế hoạch 5 năm sắp tới.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta quyết tâm làm được như thế. Mà làm được như thế thì chúng ta nhất định thắng lợi trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, và nhất định sẽ thắng lợi trong sự nghiệp đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà bằng phương pháp hòa bình.

Cuối cùng, tôi xin thay mặt các đảng viên Đảng Lao động Việt Nam ra ứng cử, và nếu các vị cho phép thì thay mặt cho cả các vị khác ra ứng cử ở Hà Nội hứa với đồng bào rằng:

- Thủ đô Hà Nội ta được bầu ba mươi đại biểu vào Quốc hội khóa II, mà có gần bốn mươi người ra ứng cử, đó là điều tốt.

Chúng tôi nhận rằng được đồng bào đưa ra ứng cử là một vinh dự lớn. Người được bầu và người không được bầu sẽ đều vui vẻ, phấn khởi và đều cảm ơn đồng bào.

- Những người được cử vào Quốc hội khóa II sẽ luôn luôn cố  gắng để xứng đáng là những người đầy tớ trung thành của đồng bào, những đại biểu cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, hết lòng hết sức phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân, phục vụ chủ nghĩa xã hội.

(Trích trong Hồ Chí Minh, toàn tập, t10, Sđd, tr.129-132)

95. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen quân dân Thủ đô

Đầu tháng 12 năm 1966, giặc Mỹ mở chiến dịch "Sấm rền" 52, tiếp tục đánh phá Thủ đô Hà Nội với quy mô lớn. Ngoài các mục tiêu kinh tế, quân sự, chúng còn đánh vào nhiều khu dân cư nội thành.

Quân và dân Hà Nội cùng với cả miền Bắc đã bước vào cuộc chiến đấu mới rất oanh liệt. Ngày 02/12, bắn rơi 12 máy bay Mỹ, bắt sống giặc lái. Ngày 4/12, bắn rơi 6 máy bay. Liên tiếp trong 2 ngày 13 và 14/12, quân và dân Thủ đô phối hợp với bộ đội phòng không, không quân bắn rơi 8 máy bay Mỹ, trong đó có chiếc thứ 1.600 bị bắn rơi trên miền Bắc. Ngày 15/12/1966, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư khen và tặng cờ "Quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược" cho đồng bào, bộ đội và cán bộ Hà Nội. Bức thư có đoạn viết:

"Mấy ngày vừa qua, giặc Mỹ dã man liên tiếp ném bom Thủ đô yêu quý của chúng ta. Quân và dân Hà Nội cùng các nơi khác đã bắn rơi nhiều máy bay địch, trừng trị một cách đích đáng...".

"Quân và dân Hà Nội càng đánh càng giỏi, đã bắn rơi chiếc máy bay Mỹ thứ 1.600 trên miền Bắc. Hà Nội vừa chiến đấu khá, vừa sản xuất khá, vừa giữ gìn trật tự trị an tốt".

Người nhắc nhở: "Quân và dân ta vừa nâng cao cảnh giác, ra sức chiến đấu giỏi, làm tốt việc phòng không nhân dân, giành nhiều thắng lợi to lớn hơn nữa".

(Đăng trên Báo Nhân Dân ngày 16/12/1966)

95. Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm xã Xuân Phương, huyện Từ Liêm, dự mít tinh kỷ niệm 24 năm thành lập Đội Thiếu niên tiền phong Việt Nam

Giữa năm 1965, trong lúc cả miền Bắc bước vào cuộc chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn dành thời gian đi thăm, động viên quân dân Thủ đô. Ngày 14/5, Người về thăm hợp tác xã Phương Đông, xã Xuân Phương, huyện Từ Liêm.

8 giờ, xe ô tô chở Bác dừng bánh bên thửa ruộng của hợp tác xã sát đường quốc lộ 70. Được tin Bác đến, mọi người đang gặt ở gần đó hối hả chạy lại đứng quanh Bác. Bác hỏi thăm tình hình sản xuất của hợp tác xã và rất vui khi thấy lúa tốt. Bác khen cách làm ăn của hợp tác xã, nhắc nhở mọi người chớ chủ quan thỏa mãn mà phải cố gắng nhiều hơn nữa, phải làm nhiều mương máng, làm bờ vùng bờ thửa để giữ nước; phải chú ý cải tạo đồng ruộng, áp dụng kỹ thuật mới vào sản xuất. Thanh niên phải đi đầu trong việc này làm cho lúa mỗi ngày một thêm tốt, năng suất cao hơn nữa. Bác hỏi thăm tình hình đời sống, thu nhập của xã viên, tình hình học hành của con em các gia đình. Bác nhắc đồng chí chủ nhiệm hợp tác xã cần cố  gắng đi sát các đội, hướng dẫn bà con làm tốt mọi việc; động viên kịp thời, chú ý lắng nghe ý kiến của xã viên, chú ý rút kinh nghiệm trong việc tổ chức sản xuất; Chi ủy và Ban quản trị phải luôn bàn bạc, tạo điều kiện giúp đỡ xã viên yên tâm sản xuất, gắn bó với hợp tác xã; phải tổ chức tốt nhà trẻ cho mẹ các cháu đi làm được đều.

Sau khi thăm đồng, Bác về sân kho của hợp tác xã. Bác đến xem máy tuốt lúa, máy quạt thóc và nơi để thóc giống của hợp tác xã. Bác nhắc mọi người phải giữ gìn bảo quản tốt máy móc, giữ thóc giống không để lẫn giống nọ sang giống kia. Bác nhắc các đồng chí lãnh đạo địa phương, năm nay được mùa lúa tốt nhưng phải tiết kiệm, hết sức tránh lãng phí để đóng góp vào việc xây dựng đất nước, nuôi quân đánh giặc và nâng cao đời sống xã viên.

19 giờ 30 phút, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự mít tinh tại Nhà hát Lớn Thành phố do Đoàn thanh niên lao động Thủ đô tổ chức nhân dịp kỷ niệm 24 năm thành lập Đội Thiếu niên tiền phong Việt Nam.

Người nói chuyện với các cháu thiếu nhi và tặng thiếu nhi Hà Nội một máy quay phim nhỏ.

(Đăng trên Báo Nhân Dân số 4059 ngày 15/5/1965)

96. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với Đại hội Thanh niên Thủ đô làm theo lời Bác

Bác thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ thân ái hỏi thăm các đại biểu. Bác có thể nói với các cô, các chú và các cháu rằng Bác rất hài lòng và vui sướng vì mấy điều sau đây:

- Hiện nay cả miền Bắc nước ta, Bác có gần 40 vạn cháu rất ngoan. Đó là các cháu nhi đồng học tập tốt, lao động tốt, tính nết tốt, đã được thiếu niên và nhi đồng các tỉnh bầu ra.

- Các trường học cấp I, cấp II và cấp III, năm ngoái có 333 cháu được giải thưởng; năm nay tăng đến 797 cháu được giải thưởng, trong đó có hơn 350 cháu gái. Đó là những cháu tất cả các môn học và hành đều đạt 10 điểm và 5 điểm.

- Hiện nay đã có hàng vạn thanh niên và học sinh tốt nghiệp lớp 7 và lớp 10 xung phong đi lao động sản xuất ở các công trường, nông trường và đi tham gia phát triển kinh tế và văn hóa miền núi.

Bác muốn nhắc Bộ Giáo dục, Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động, các chi bộ và chi đoàn địa phương phải thiết thực giúp đỡ các cháu ấy có thể vừa lao động sản xuất, vừa tiếp tục học tập.

- Trong phong trào thi đua năm nay, đoàn viên và thanh niên Hà Nội đã có những thành tích khá, như:

a) 5.300 đoàn viên và thanh niên công nhân đã có hơn 8.600 sáng kiến. Hơn 12.000 cháu đã nâng cao chất lượng sản phẩm, đã tiết kiệm khá nhiều nguyên liệu, vật liệu và hơn một vạn ngày công.

b) Đoàn viên và thanh niên nông dân đã góp sức đào đắp gần 4 triệu thước khối đất, bình quân mỗi cháu làm được 7 tấn rưỡi phân các loại. Nói chung, đoàn viên và thanh niên nông dân đã góp phần khá vào công việc đẩy mạnh sản xuất và cần kiệm xây dựng hợp tác xã.

c) Trong bộ đội và các lực lượng vũ trang nhân dân, đoàn viên và thanh niên đang góp phần xứng đáng vào công cuộc củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc và trong cuộc đánh thắng đế quốc Mỹ khiêu khích miền Bắc nước ta ngày 5 tháng 8 vừa rồi.

d) Ở các cơ quan, các trường học và các ngành khác, đoàn viên và thanh niên đều có cố gắng và đều có thành tích khá.

Trong số hơn 21 vạn thanh niên Hà Nội, hiện nay đã có 12 vạn cháu hứa sẵn sàng đi lao động sản xuất, sẵn sàng chiến đấu. Chắc rằng nhiều thanh niên khác sẽ hứa và làm như vậy.

Với những cố gắng và thành tích của các cháu ở miền Bắc, với chí khí chiến đấu vô cùng anh dũng của các cháu ở miền Nam. Bác có quyền tự hào và vui sướng. Các cháu đang cố gắng và càng tiến bộ thì Bác càng vui lòng và càng trẻ thêm.

Bản báo cáo của đồng chí Lưu Minh Châu trước Đại hội và bài phát biểu của đồng chí Nguyễn Lam đã nói khá đầy đủ về các vấn đề. Bác chỉ nhắc nhủ các đại biểu thêm vài điều sau đây:

- Đối với mọi công việc nên thiết thực và bền bỉ. Ví dụ: Thanh niên công nhân Hà Nội có hơn 8.600 sáng kiến. Như thế là tốt. Nhưng còn phải không ngừng cải tiến và áp dụng rộng rãi những sáng kiến ấy. Như thế mới thật sự có ích lợi. Nếu không làm như vậy, thì chỉ có con số suông. (Về điểm này, các cháu nên xem kỹ bài nói về Nhà máy Gia Lâm, trong báo Tiền phong ngày 16-9-1964; xem kỹ để tránh những khuyết điểm người khác đã mắc phải).

- Cần đẩy mạnh phong trào thi đua tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm. Đồng thời thanh niên công nhân phải góp sức làm cho thật tốt cuộc vận động "3 xây, 3 chống", thanh niên nông dân phải góp sức làm cho thật tốt cuộc vận động "cải tiến quản lý hợp tác xã nông nghiệp".

- Thanh niên phải ra sức học tập chính trị, văn hóa và khoa học, kỹ thuật. Học có tốt, hành mới tốt. Học và hành tốt mới làm trọn nhiệm vụ người thanh niên cách mạng.

- Trước mắt, thanh niên phải ra sức đấu tranh hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch năm 1964 của Nhà nước, chuẩn bị tốt cho kế hoạch năm sau.

- Phải thường xuyên thực hiện tốt khẩu hiệu: "Nâng cao cảnh giác, đẩy mạnh sản xuất, sẵn sàng chiến đấu".

- Đối với mọi công tác, thanh niên Thủ đô phải làm gương mẫu cho thanh niên cả nước. Vì vậy, Trung ương Đoàn cần phải tăng cường hơn nữa việc giáo dục tinh thần yêu nước, giác ngộ giai cấp và đạo đức cách mạng cho đoàn viên và thanh niên. Phải luôn luôn nhớ đến đồng bào miền Nam ruột thịt.

Cần củng cố tốt và phát triển tốt hơn nữa Đoàn Thanh niên Lao động. Hà Nội có hơn 21 vạn thanh niên, hiện nay mới có một phần ba là đoàn viên. Mỗi đoàn viên thật sự phụ trách, gần gũi và giúp đỡ một bạn ngoài Đoàn cùng tiến bộ thì Đoàn sẽ phát triển vững chắc và nhanh chóng hơn nữa.

Mong các cháu làm đúng những điều nói trên, thì chúng ta nhất định giành được nhiều thắng lợi to lớn.

Chúc Đại hội thành công.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 3836, ngày 01-10-1964).

Thanh Huyền (tổng hợp)

 97. Nói chuyện với Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội

Nhiệm vụ cách mạng hiện nay của Đảng ta là xây dựng một nước Việt Nam  hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh.

Muốn làm được như thế, chúng ta phải đưa miền Bắc tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội. Chúng ta phải kiên quyết đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà. Đấu tranh thống nhất nước nhà là một cuộc đấu tranh lâu dài và gian khổ nhưng nhất định thắng lợi. Chúng ta phải giáo dục kỹ cho cán bộ, đảng viên và đồng bào miền Nam, miền Bắc thấy rõ điểm đó, để khắc phục tư tưởng nóng vội. Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân làm Cách mạng tháng Tám, nhân dân ta lại kháng chiến tám, chín năm mới giải phóng được nửa nước. Trong cuộc đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, chúng ta cũng phải đấu tranh bền bỉ, lâu dài, nhưng chúng ta tin rằng nhất định chúng ta sẽ thắng lợi.

Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, phải có con người xã hội chủ nghĩa và có tư tưởng xã hội chủ nghĩa. Phải đánh bạt những tư tưởng công thần, địa vị, danh lợi của chủ nghĩa cá nhân, làm cho tư tưởng của chủ nghĩa tập thể thắng lợi, tức là phát huy tinh thần cần kiệm xây dựng chủ nghĩa xã hội, bảo vệ của công, chống tham ô, lãng phí.

Mục đích của chủ nghĩa xã hội là không ngừng nâng cao mức sống của nhân dân. Muốn đảm bảo đời sống sung sướng mãi mãi, phải công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa, phải xây dựng công nghiệp nặng. Như thế phải vừa cải thiện đời sống, vừa tích lũy. Cải thiện đời sống từng bước theo khả năng, đồng thời phải tích luỹ để kiến thiết.

Muốn uống nước thì phải đào giếng, đào giếng thì phải đổ mồ hôi, nhưng càng khó nhọc vất vả thì giếng càng sâu, càng nhiều nước. Hà Nội có nhiều ưu điểm, nhưng cần lưu ý một số điểm sau:

- Về mặt công nghiệp, công tác quản lý xí nghiệp làm tốt, nhưng phong trào công nhân tham gia quản lý, cán bộ tham gia lao động về sau không được liên tục và hăng hái như lúc đầu.

- Trong nông nghiệp, việc phát triển hợp tác xã và sản xuất lúa tuy khá, nhưng việc giúp đỡ nông dân quản lý hợp tác xã thì chưa tốt lắm, việc chăn nuôi gia súc, nuôi cá, làm công tác tiểu thủy lợi chưa được chú ý đầy đủ.

- Phong trào học tập văn hóa thì cao, như thế là tốt. Nhưng cần phải tăng cường giáo dục chính trị kết hợp với văn hóa, làm cho mỗi người có ý thức học để phục vụ chủ nghĩa xã hội.

- Công tác vệ sinh ở Hà Nội cần được chú ý hơn nữa. Tuy so với hồi thuộc Pháp thì Hà Nội sạch hơn nhiều, nhưng chúng ta phải luôn luôn nhìn về phía trước mà tiến lên, cần đẩy mạnh công tác vệ sinh hơn nữa ở những khu nhà công nhân, trong các xí nghiệp, cơ quan và các khu lao động.

Ở Hà Nội, trong các xí nghiệp cũng như ở nông thôn, năng suất lao động của công nhân và nông dân còn thấp. Công suất máy móc trong các xí nghiệp mới sử dụng được khoảng trên dưới 70%, như thế còn rất lãng phí. Phải làm cho mỗi người thấy rõ: Muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội thì phải lao động, phải hiểu rõ lao động là vẻ vang, do đó mà nâng cao năng suất lao động.

Muốn làm cho mọi công tác tiến lên nữa, cần đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, và phải làm sao cho phong trào thi đua lúc nào cũng sôi nổi liên tục, thành hoạt động tự giác của mọi người.

Đối với công tác cải tạo xã hội chủ nghĩa ở Hà Nội, Đại hội cần chú ý đến đời sống của thợ thủ công và bà con buôn bán nhỏ đã vào tổ chức hợp tác. Ngoài ra cũng cần chú ý giúp đỡ cho nhà công thương tiến bộ hơn nữa sau khi họ đã tiếp thu cải tạo.

Phải nêu cao tinh thần cảnh giác. Cán bộ, đảng viên phải luôn luôn liên hệ chặt chẽ với quần chúng, nhất là phải làm gương mẫu cho mọi người noi theo trong mọi mặt công tác. Các đoàn thể phụ nữ, công đoàn phải làm tròn nhiệm vụ của mình.

Số đảng viên và đoàn viên thanh niên lao động ở Hà Nội hiện nay nhiều gấp 8 lần số đảng viên và đoàn viên trong cả nước hồi năm 1945. Với số lượng ấy, nhất định Đảng bộ Hà Nội sẽ làm tốt trong mọi công tác, động viên được toàn thể nhân dân Hà Nội phấn khởi sản xuất, học tập, hoàn thành kế hoạch năm 1960 và kế hoạch 3 năm, lấy thành tích chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 2285, ngày 21/6/1960)

98. Nói chuyện với đồng bào Thủ đô nhân dịp mừng kỳ họp thứ nhất Quốc hội khóa II thắng lợi

Thưa đồng bào,

Thưa các cụ phụ lão, các cháu thanh niên và nhi đồng Thủ đô,

Trong cuộc tổng tuyển cử miền Bắc ta nói chung, thủ đô Hà Nội nói riêng đã hoàn thành nhiệm vụ một cách thắng lợi. Nghĩa là hơn 99% đồng bào đã đi bỏ phiếu.

Trong Quốc hội khóa này, trong lúc thảo luận các vấn đề quan hệ đến quốc kế dân sinh, trong lúc bầu những cơ quan và những người lãnh đạo Nhà nước, khi bỏ phiếu toàn thể đại biểu Quốc hội cũng là 100%. Quốc hội đã thể hiện rõ ý nguyện của đồng bào.

Quốc hội và đồng bào là đoàn kết nhất trí. Đó là một thắng lợi lớn. Thắng lợi đó chẳng những đồng bào miền Bắc phấn khởi, đồng bào miền Nam cũng phấn khởi, cả nước ta phấn khởi mà cả phe xã hội chủ nghĩa phấn khởi.

Tối mai, để mừng thắng lợi của ta thì vệ tinh của Liên Xô sẽ bay qua Hà Nội. Nhưng chúng ta phải biết đó là thắng lợi bước đầu.

Bây giờ chúng ta phải tiếp tục cố gắng, cố gắng hơn nữa để đi đến thắng lợi nhiều hơn nữa.

Anh em công nhân ở các nhà máy phải phát triển hơn nữa thành tích đã có, đã thu được trong cuộc vận động cải tiến quản lý xí nghiệp. Cán bộ thực sự tham gia lao động, công nhân thực sự quản lý xí nghiệp. Đồng bào nông dân phải ra sức cố gắng, cố gắng nữa để làm vụ mùa thắng lợi.

Anh chị em lao động trí óc phải cố gắng hơn, đưa hết tài năng, tri thức của mình để giúp công nhân, nông dân và giúp nhân dân nói chung để đẩy mạnh hơn nữa việc tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm.

Bộ đội phải cố gắng hơn trong học tập quân sự, chính trị, kỹ thuật và trong việc giúp đỡ đồng bào sản xuất.

Đồng bào công thương gia, đồng bào thủ công nghiệp, đồng bào tiểu thương từ năm ngoái đến năm nay đã cải tạo khá, bây giờ phải cố gắng để cải tạo cho tốt, làm sao trong năm nay cải tạo cho được gần 100%.

Các cháu thanh niên ở những nhà máy, ở trường học, ở nông thôn, ở các cơ quan văn hóa đều cố gắng và đều có thành tích, bây giờ cố gắng vượt lên hàng đầu mà có thành tích nhiều hơn.

Các cháu nhi đồng năm nay cũng ngoan, các trường thi đỗ 90%. Đỗ nhiều như thế là tốt. Nhưng bây giờ phải cố  gắng học tập, lao động, giữ gìn kỷ luật và vệ sinh hơn nữa để sau này thành những công dân xã hội chủ nghĩa và công dân cộng sản chủ nghĩa.

Hôm nay, Quốc hội đã kết thúc công việc phiên họp đầu tiên thắng lợi. Thắng lợi đó là nhờ sự ủng hộ, nhờ cố gắng của tất cả đồng bào. Tất cả đại biểu Quốc hội hứa với đồng bào là được cử vào Quốc hội để làm đại biểu Quốc hội, không phải để làm quan, không phải là để ngồi trên ăn trốc, mà làm người đầy tớ tuyệt đối trung thành của đồng bào. Một lần nữa cảm ơn đồng bào, bây giờ tôi đề nghị cho hát bài Kết đoàn.

(Trích trong Hồ Chí Minh, Toàn tập, t10, Sđd, tr.176-177)

99. Nói chuyện tại Đại hội nhân dân Thủ đô

Vừa qua, còn nhiều xí nghiệp chưa đạt mức kế hoạch. Cuộc vận động cải tiến quản lý xí nghiệp làm chưa tốt. Thời gian tới, cán bộ, công nhân phải tích cực sửa chữa.

Về cải tạo xã hội chủ nghĩa, đồng bào công thương có nhiều tiến bộ, nhưng còn phải tiến hơn nữa. Anh chị em công nhân phải giúp các nhà công thương tiến bộ.

Bà con làm nghề thủ công phải cố gắng làm cho giá thành hạ xuống, phẩm chất hàng tăng lên. Như thế mới có nhiều người mua, nghề nghiệp của mình mới phát triển. Đồng bào nông dân phải cố gắng cải tiến nông cụ, làm nhiều phân bón để tranh thủ vụ mùa thắng lợi. Cán bộ phải quản lý tổ chức khéo để việc bán gạo cho được tốt.

Không để xảy ra tình trạng người không có gạo thì không mua được mà người có gạo thì mua được thêm để thừa. Các cơ quan, xí nghiệp, đơn vị cần hết sức tránh lãng phí gạo.

Trước mắt, đồng bào cần đẩy mạnh công tác phòng và chống lụt, đẩy mạnh thi đua tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm.

Để chuẩn bị mừng ngày Quốc khánh 2-9 và Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III, đồng bào Thủ đô cần lập nhiều thành tích, tránh phô trương, chi phí tốn kém. Kiều bào mới về nước phải thấy rõ công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc còn gặp nhiều khó khăn để cố gắng thêm. Các cháu nhi đồng phải ngoan ngoãn, giữ gìn sức khỏe trong kỳ nghỉ hè để tiếp tục bước vào năm học mới.

Thay mặt các đại biểu Quốc hội, tôi hứa với nhân dân Thủ đô sẽ mãi mãi là những người đầy tớ trung thành của nhân dân.

(Đăng trên Báo Nhân Dân số 2329 ngày 04/8/1960)

100. Chủ tịch Hồ Chí Minh huấn thị tại Hội nghị cán bộ toàn Đảng bộ Hà Nội

Từ ngày 21/4 đến ngày 30/4/1959, Đảng bộ Hà Nội đã họp Hội nghị cán bộ toàn Đảng bộ (Hội nghị có ý nghĩa như một Đại hội đại biểu của Đảng bộ lần thứ nhất).

Ngày 25/4, Hội nghị vô cùng phấn khởi được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và huấn thị. Người nói: "Thủ đô Hà Nội phải làm thế nào để trở thành một Thủ đô xã hội chủ nghĩa. Muốn như thế thì mỗi xí nghiệp, mỗi một đơn vị bộ đội, mỗi một trường học, mỗi một đường phố, mỗi một cơ quan và mỗi một nông thôn ở ngoại thành phải là một pháo đài của chủ nghĩa xã hội.

Hà Nội cần phải củng cố và phát triển Đảng, Đoàn Thanh niên lao động và Công đoàn. Đảng bộ Hà Nội cần phải phát triển thêm thành phần công nhân, nông dân, lao động trí óc và phụ nữ vào Đảng".

Người nhắc nhở cán bộ, đảng viên Hà Nội "phải có đạo đức cách mạng; phải thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; phải lấy phê bình và tự phê bình mà tiêu diệt chủ nghĩa cá nhân và bồi dưỡng chủ nghĩa tập thểễ Đảng viên, đoàn viên bất cứ đâu, bất cứ làm công việc gì, phải thật gương mẫu.

Đảng bộ Hà Nội phải làm gương cho các Đảng bộ khác. Đảng bộ Hà Nội gương mẫu, sẽ góp phần đưa miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội, làm cơ sở vững mạnh đấu tranh giành thông nhất nước nhà".

(Trích trong Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, t7, Sđd, tr.280)

101. Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Tổng thống Xu-các-nô tới dự cuộc mít tinh chào mừng của học sinh, sinh viên Hà Nội

Đại biểu học sinh trung cấp và sinh viên các trường đại học ở Hà Nội tập trung tại trường Đại học Tổng hợp (nay là Đại học Khoa học xã hội và nhân văn Hà Nội) để chào mừng Tổng thống Xu-các-nô. Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Tổng thống Xu-các-nô đã đến dự.

Đáp từ bài phát biểu của Tổng thống Xu-các-nô, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm rõ thêm vai trò, vị trí của thanh niên, học sinh, sinh viên. Người nói: "Tương lai của loài người một phần lớn là ở trong các cháu thanh niên, tức là các cháu đã là chủ nhân, là ông chủ, bà chủ tương lai của Trái đất. Nhưng muốn xứng đáng với ông chủ, bà chủ thì phải làm thế nào? Không phải cứ ngồi khoanh tay sẽ là ông chủ, bà chủ, mà:

- Phải đoàn kết chặt chẽ

- Cố gắng học tập cho tốt

- Phải lao động cho tốt

- Vượt mọi khó khăn để mà chiến thắng, để hưởng thụ tất cả những khoa học, những hiểu biết của thời đại thế kỷ thứ XX".

Cuối cùng, Người chuyển "Tất cả tình hữu nghị thắm thiết và ý chí thi đua xã hội chủ nghĩa của thanh niên và sinh viên Việt Nam" đến các bạn thanh niên và các bạn học sinh, sinh viên Inđônêxia.

(Đăng trên Báo Nhân Dân số 1929 ngày 27/6/1959)

102. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm nhà máy Văn phòng phẩm Hồng Hà

Đến nhà máy, Hồ Chủ tịch thăm các phân xưởng sản xuất. Sau khi nghe lãnh đạo nhà máy báo cáo về phong trào thi đua, tổ chức đời sống của công nhân, Bác Hồ nói chuyện với cán bộ, công nhân nhà máy. Người khuyên: "Các cô, các chú cần chú ý trông nom đến nhà giữ trẻ, chăm sóc chu đáo các cháu, vì các cháu có ngoan, khỏe mạnh thì mẹ các cháu mới an tâm sản xuất. Về sản xuất, chúng ta phải triệt để thực hiện khẩu hiệu nhiều, nhanh, tốt, rẻ. Hàng có tốt, giá có rẻ, thì nhà máy mới chóng phát triển.

Muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội (...) thì phải đẩy mạnh thi đua tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm. Trong thi đua, cần chú ý phát huy sáng kiến, cải tiến lề  lối làm việc, công nhân phải cố gắng trong lao động sản xuất, thấm nhuần tinh thần làm chủ nước nhà, làm chủ xí nghiệp; đảng viên và đoàn viên thanh niên lao động phải gương mẫu sản xuất và gương mẫu về mọi mặt".

(Trích trong Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, t.7, Sđd , tr360).

103. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm lớp vỡ lòng Đình Thạch Khối và dự mít tinh chào mừng thành công của kỳ họp lần thứ 11 (Quốc hội khóa I)

Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng đồng chí Trần Danh Tuyên, Bí thư Thành ủy và một số cán bộ đến thăm lớp vỡ lòng đình Thạch Khối (Hàng Than).

Bác hỏi cặn kẽ thầy giáo chủ nhiệm lớp về tình hình học tập, tình hình chăm sóc, dạy dỗ các em. Sau khi thăm lớp, bác xem chỗ uống nước và nơi đi vệ sinh của các em. Người ân cần dặn dò: "Các cô, các chú phải cho các cháu uống nước để giữ gìn sức khỏe. Chỗ đi vệ sinh phải luôn luôn sạch sẽ để các cháu khỏi trơn ngã".

Cùng ngày, Hồ Chủ tịch nói chuyện với hơn 2 vạn đồng bào Thủ đô dự mít tinh tại Quảng trường Nhà hát Thành phố (nay là Quảng trường Cách mạng tháng Tám) chào mừng thành công của kỳ họp lần thứ 11, Quốc hội khóa I (từ ngày 18 đến ngày 31/12/1959), hoan nghênh Hiến pháp mới.

(Trích trong cuốn Bác Hồ với Ba Đình, Sđd, tr.48-50)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 103. Một lòng một dạ phục vụ nhân dân

(Trả lời các em Lan, Hoa... nhân viên cửa hàng quốc doanh)

Chế độ ta là chế độ dân chủ. Tức là nhân dân làm chủ. Tức là cán bộ và nhân viên từ cấp dưới đều là đầy tớ của nhân dân, đều phải một lòng một dạ phục vụ nhân dân. Các cô cũng vậy.

Là nhân viên cửa hàng quốc doanh (hàng ăn uống, hàng bách hóa v.v.), hàng ngày hàng giờ các cô mua bán, trao đổi, tiếp xúc với nhân dân để phục vụ nhân dân. Đối với khách hàng, các cô phải có thái độ khiêm tốn, lẽ phép, thật thà; phải có tinh thần trách nhiệm đối với của công và đối với lợi ích của nhân dân.

Nói chung thì số đông nhân viên cửa hàng quốc doanh đều cố gắng làm đúng như vậy. Nhưng vẫn còn một số ít nhân viên có thái độ giả dối, hách dịch,  không tốt.

Chúng ta cần phải vạch ra để giúp họ sửa chữa và tiến bộ. Vài ví dụ:

- Cửa hàng lương thực xã Phương Liệt (Hà Nội) bán gạo cho nhân dân mỗi yến thường thiếu 3, 4 lạng, có khi thiếu đến một cân! Gạo tốt thì cất riêng để bán cho người quen. Bà con của nhân viên cửa hàng đến mua thì toàn vào cửa sau, không phải xếp hàng.

- Đồng chí H. mua một cân đậu xanh ở cửa hàng mậu dịch Vinh, khi cân lại chỉ được hơn 8 lạng. Đồng chí H. hỏi thì nhân viên cửa hàng bảo: "Từ trước đến nay vẫn dùng cân này, mà chưa hề có ai kêu sai" (???). Có một nhân viên lại nói: "Không bằng lòng mua thì trả lại…"(!!!).

Các em thử nghĩ xem, phải chăng đó là tham ô, gian lận? Phải chăng đó là thái độ phục vụ nhân dân? Đảng và Chính phủ dạy chúng ta phải kính trọng nhân dân, phải một lòng một dạ phục vụ nhân dân. Không thể tha thứ những thái độ khinh miệt nhân dân, những việc làm dối trá với nhân dân như vậy.

Các đồng chí cán bộ phụ trách các cửa hàng quốc doanh cần phải nghiêm khắc kiểm thảo và quyết tâm sửa chữa những khuyết điểm đó. Mọi người phải thật sự một lòng một dạ phục vụ nhân dân.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 2496, ngày 18/01/1961)

104. Bài nói chuyện tại Đại hội Đảng bộ Hà Nội

Tôi thay mặt Trung ương thân ái chào Đại hội.

Dưới ánh sáng của Đại hội lần thứ III của Đảng, Hội nghị lần thứ ba của Trung ương, và Hội nghị 81 đảng anh em ở Mát-xcơ-va, chắc rằng Đại hội này bàn bạc các vấn đề được thuận lợi hơn và sâu sắc hơn.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, trong mấy năm qua, Thủ đô Hà Nội cũng như toàn miền Bắc ta đã cố gắng nhiều và đã thu được thành tích khá trong mọi công tác chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Những kết quả tốt đẹp ấy, đồng chí Tuyên đã báo cáo rõ, tôi chỉ nói thêm rằng Trung ương rất vui lòng khen ngợi cán bộ, đảng viên, đoàn viên thanh niên và đồng bào Thủ đô ta.

Ở  đây, tôi chỉ nêu tóm tắt mấy vấn đề mà chúng ta cần phải chú ý nhiều hơn nữa, để hoàn thành tốt kế hoạch năm 1961, làm đà tốt cho toàn bộ kế hoạch 5 năm.

- Về công nghiệp: cần phải tiếp tục phát triển một cách thiết thực phong trào cải tiến quản lý xí nghiệp, thực hiện đều đặn và bền bỉ, công nhân thực sự tham gia quản lý, cán bộ thực sự tham gia lao động. Phải thực hiện sản xuất nhiều, nhanh, tốt, rẻ.

Cần giúp đỡ bà con tư sản tiếp tục học tập và tiếp tục cải tạo bản thân mình để tiến mãi. Cần phát triển và củng cố tổ chức của công nhân ở các xí nghiệp công tư hợp doanh; cần tăng cường quản lý và chấn chỉnh các hợp tác xã thủ công nghiệp.

- Về nông  nghiệp: cần phải ra sức củng cố hợp tác xã nông nghiệp; đẩy mạnh cải tiến kỹ thuật canh tác, hướng dẫn các hợp tác xã tăng gia sản xuất cho thích hợp với hoàn cảnh và yêu cầu của Thủ đô.

- Về văn hóa, giáo dục chúng ta đã xóa xong nạn mù chữ, đó là một thắng lợi to, cần phải tiến lên nữa, chớ để có người mù chữ lại.

Phong trào vệ sinh nên liên tục, không nên khi thì rầm rộ, khi thì bỏ qua, như hiện nay, cần giáo dục rộng khắp cho nhân dân biết giữ vệ sinh. Giáo dục phải đi đôi với kỷ luật, để chấm dứt những thói xấu như vứt bậy, đái bậy trong các vườn hoa và trên đường đi.

Cần phải chú ý nhiều hơn nữa việc giáo dục trẻ con. Nói chung, các cháu đều ngoan. Nhưng vì giáo dục nhà trường không kết hợp chặt chẽ với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội, cho nên trong giờ học thì cháu nào cũng ngoan, ngoài giờ học thì có một số vì nhàn rảnh và không ai săn sóc mà dễ sinh hư. Việc giáo dục trẻ con, mọi người đều phải góp một phần, nhưng Đoàn thanh niên phải là người phụ trách chính, Đảng thì phải ra sức giúp.

- Nói về cán bộ: Cán bộ cần phải không ngừng nâng cao tinh thần trách nhiệm đối với Đảng và một lòng một dạ phục vụ nhân dân.

Nói chung, số đông cán bộ ta đều tận tụy, đều cố gắng làm tròn nhiệm vụ; nhưng vẫn còn một số bị chủ nghĩa cá nhân trói buộc, do đó mà phạm nhiều sai lầm, khuyết điểm. Vài thí dụ:

+ Đối với nhân dân thì quan liêu, mệnh lệnh, xem thường pháp luật, không tôn trọng quyền lợi của nhân dân (như có khi khám xét nhà mà không báo trước cho chủ nhà). Tự tiện ra mệnh lệnh lung tung (như bán bánh ngọt không cho người mua mang bánh về nhà, bắt người ta ăn tại chỗ).

+ Đối với tập thể thì kèn cựa địa vị, tính thiệt suy hơn, chỉ hỏi Đảng và Chính phủ đã làm gì cho mình, không tự hỏi mình đã làm gì ích lợi cho nhân dân, cho xã hội.

+ Đối với của công thì lãng phí, tham ô, ở các xí nghiệp và các hợp tác xã ít nhiều đều có hiện tượng xấu như vậy.

+ Đối với bản thân thì không lo trau dồi đạo đức cách mạng, không lo học tập để tiến bộ, mà chỉ lo ăn ngon, mặc đẹp hơn người khác... Trung ương mong rằng đồng chí nào có những khuyết điểm đó thì cố gắng mà sửa chữa, các đồng chí khác thì cố gắng giúp đỡ họ sửa chữa. Chúng ta phải thực hiện thật thà tự phê bình, và thành khẩn phê bình, để tiến bộ không ngừng.

Vài điều nữa cần phải chú ý:

Cần phải sắp xếp thời giờ họp và thời giờ học cho hợp lý. Hiện nay, ở đâu cũng có nạn khai hội quá nhiều và quá lâu. Cần phải luôn luôn nâng cao cảnh giác.

Các đồng chí,

Năm nay, chúng ta bắt đầu kế hoạch 5 năm. Kế hoạch 5 năm là một chuyển biến rất to và rất mới trong sự nghiệp cách mạng của chúng ta. Vì vậy, con người chúng ta cũng phải chuyển biến mạnh, tư tưởng, tác phong và quyết tâm của chúng ta cũng phải chuyển biến mạnh để giành lấy thắng lợi mới, để hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch năm nay, làm đà tốt để hoàn thành tốt kế hoạch 5 năm.

Trước hết là Đảng ta phải chuyển mạnh, Đảng mạnh là do các chi bộ mạnh. Chi bộ mạnh là do các đảng viên hăng hái và gương mẫu.

Ở Thủ đô có độ 5 vạn đảng viên, trong đó có gần 21.500 đảng viên thuộc Đảng bộ Hà Nội.

Có 47.500 đoàn viên Đoàn thanh niên lao động, trong đó gần 30.000 thuộc Thành đoàn Hà Nội. Tôi luôn luôn nói đến thanh niên, vì trong mọi công việc, thanh niên ta luôn luôn hăng hái xung phong và họ xứng đáng là cánh tay đắc lực của Đảng.

Hà Nội có 600.000 nhân dân, 150.000 là các cháu bé, gần 100.000 đảng viên và đoàn viên thanh niên.

Cứ độ 35 người ngoài Đảng thì có 10 đảng viên và đoàn viên. Như vậy, nếu đảng viên và đoàn viên đoàn kết chặt chẽ, đều gương mẫu trong mọi công tác; và mỗi đảng viên, mỗi đoàn viên gần gũi giúp đỡ bốn bạn ngoài Đảng, cùng nhau đẩy mạnh thi đua yêu nước, thì khó khăn gì cũng khắc phục được, nhiệm vụ gì cũng hoàn thành tốt.

Kết luận là cần phải ra sức củng cố chi bộ, để tất cả các chi bộ trở nên thật sự là hạt nhân lãnh đạo của Đảng ở mọi bộ, mọi ngành, mọi nghề, mọi nơi.

Đảng bộ các cơ quan Trung ương cần phải giúp đỡ và kết hợp chặt chẽ với Đảng bộ Hà Nội trong mọi công tác.

Mục đích của chủ nghĩa xã hội là gì?

Nói một cách giản đơn và dễ hiểu là: Không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, trước hết là nhân dân lao động.

Trong hoàn cảnh miền Bắc nước ta, để đạt mục đích đó, chúng ta cần phải chịu khó, chịu khổ, ra sức phấn đấu, thực hiện khẩu hiệu cần kiệm xây dựng nước  nhà, xây dựng chủ nghĩa xã hội. Rồi chúng ta sẽ sung sướng.

Chủ nghĩa xã hội thắng lợi ở miền Bắc, tức là giúp sức cho đồng bào miền Nam đấu tranh, tức là đưa sự nghiệp hòa bình thống nhất nước nhà đến thắng lợi.

Thời đại chúng ta là thời đại xã hội chủ nghĩa ngày càng thắng lợi. Nhân dân ta cần cù, anh dũng, các nước anh em ra sức giúp đỡ.

Toàn Đảng, toàn dân ta đều ra sức phấn đấu, chúng ta nhất định thắng lợi.

Đảng bộ Thủ đô và đồng bào, trước hết là công nhân Thủ đô, phải gương mẫu, làm đầu tàu, để đưa toàn miền Bắc giành lấy thắng lợi.

(Trích trong Hồ Chí Minh, Toàn tập, t10, Sđd, tr.268-272)

105. Bài nói chuyện tại Đại hội Thanh niên Thủ đô

Bác thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ thân ái hỏi thăm các đại biểu. Bác có thể nói với các cô, các chú và các cháu rằng Bác rất hài lòng và vui sướng vì mấy điều sau đây:

Hiện nay, cả miền Bắc nước ta có gần 40 vạn cháu rất ngoan. Đó là các cháu nhi đồng học tập tốt, lao động tốt, tính nết tốt, đã được thiếu niên và nhi đồng các tỉnh bầu ra. Các trường học cấp I, cấp II và cấp III, năm ngoái có 333 cháu được giải thưởng, năm nay tăng đến 797 cháu được giải thưởng, trong đó có hơn 350 cháu gái. Đó là những cháu tất cả các môn học và hành đều đạt 10 điểm và 5 điểm.

Hiện nay đã có hàng vạn thanh niên và học sinh tốt nghiệp lớp 7 và lớp 10 xung phong đi lao động sản xuất ở các công trường, nông trường và đi tham gia phát triển kinh tế và văn hóa miền núi.

Bác muốn nhắc Bộ Giáo dục và Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động, các chi bộ và chi đoàn địa phương phải thiết thực giúp đỡ các cháu ấy có thể vừa lao động sản xuất vừa tiếp tục học tập.

Trong phong trào thi đua, năm nay đoàn viên và thanh niên Hà Nội đã có  những thành tích khá như: 5.300 đoàn viên và thanh niên công nhân đã có hơn 8.600 sáng kiến. Hơn 12.000 cháu đã nâng cao chất lượng sản phẩm, đã tiết kiệm khá nhiều nguyên liệu, vật liệu và hơn 1 vạn ngày công.

Đoàn viên và thanh niên nông dân đã góp sức đào đắp gần 4 triệu thước khối đất, bình quân mỗi cháu làm được 7 tấn rưỡi phân các loại. Nói chung, đoàn viên và thanh niên nông dân đã góp phần khá vào công việc đẩy mạnh sản xuất và cần kiệm xây dựng hợp tác xã.

Trong bộ đội và các lực lượng vũ trang nhân dân, đoàn viên và thanh niên đang góp phần xứng đáng vào công cuộc củng cố  quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc và trong cuộc đánh thắng đế quốc Mỹ khiêu khích miền Bắc nước ta ngày 5 tháng 8 vừa rồi.

Ở  các cơ quan, các trường học và các ngành khác, đoàn viên và thanh niên đều cố gắng và đều có thành tích khá.

Trong số hơn 21 vạn thanh niên Hà Nội, hiện nay đã có 12 vạn cháu hứa sẵn sàng đi lao động sản xuất, sẵn sàng chiến đấu. Chắc rằng nhiều thanh niên khác sẽ hứa và làm như vậy.

Với những cố gắng và thành tích của các cháu ở miền Bắc, với chí khí chiến đấu vô cùng anh dũng của các cháu ở miền Nam, Bác có quyền tự hào và vui sướng. Các cháu càng cố gắng và càng tiến bộ thì Bác càng vui lòng và càng trẻ thêm.

Bản báo cáo của đồng chí Lưu Minh Châu trước Đại hội và bài phát biểu của đồng chí Nguyễn Lam đã nói khá đầy đủ về các vấn đề. Bác chỉ nhắc nhủ thêm các đại biểu vài điều sau đây:

- Đối với mọi công việc nên thiết thực và bền bỉ. Ví dụ: Thanh niên công nhân Hà Nội đã có hơn 8.600 sáng kiến. Như thế là tốt. Nhưng còn phải không ngừng cải tiến và áp dụng rộng rãi những sáng kiến ấy. Như thế mới thật sự có ích lợi. Nếu không làm như vậy, thì chỉ có con số suông (về điểm này các cháu nên xem kỹ bài nói về nhà máy Gia Lâm, trong báo Tiền phong ngày 16 tháng 9 năm 1964); xem kỹ để tránh những khuyết điểm người khác đã mắc phải.

- Cần đẩy mạnh phong trào thi đua tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm. Đồng thời thanh niên công nhân phải góp sức làm cho thật tốt cuộc vận động "Ba xây, ba chống", thanh niên nông thôn phải góp sức làm cho thật tốt cuộc vận động "cải tiến quản lý hợp tác xã nông nghiệp".

- Thanh niên phải ra sức học tập chính trị, văn hóa và khoa học kỹ thuật. Học có tốt, hành mới tốt. Học và hành tốt mới làm tròn nhiệm vụ của người thanh niên cách mạng.

Trước mắt, thanh niên phải ra sức đấu tranh hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch năm 1964 của Nhà nước, chuẩn bị tốt cho kế hoạch năm sau.

- Phải thường xuyên thực hiện tốt khẩu hiệu "Nâng cao cảnh giác, đẩy mạnh sản xuất, sẫn sàng chiến đấu".

- Đối với mọi công tác, thanh niên Thủ đô phải làm gương mẫu cho thanh niên cả nước. Vì vậy, Trung ương Đoàn cần phải tăng cường hơn nữa việc giáo dục tinh thần yêu nước, giác ngộ giai cấp và đạo đức cách mạng cho đoàn viên và thanh niên. Phải luôn luôn nhớ đến đồng bào miền Nam ruột thịt.

Cần củng cố tốt và phát triển tốt hơn nữa Đoàn thanh niên lao động. Hà Nội có hơn 21 vạn thanh niên, hiện nay mới có một phần ba là đoàn viên, mỗi đoàn viên thật sự phụ trách, gần gũi và giúp đỡ một bạn ngoài Đoàn cùng tiến bộ, thì  Đoàn sẽ phát triển vững chắc và nhanh chóng hơn nữa.

Mong các cháu làm đúng những điều nói trên, thì chúng ta nhất định giành được nhiều thắng lợi to lớn.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 01/10/1964)

106. Bài nói chuyện với cán bộ và công nhân Nhà máy dệt 8/3 nhân dịp khánh thành nhà máy

(Lược ghi)

Hôm nay, kỷ niệm ngày Quốc tế phụ nữ 8-3, Bác chúc mừng Nhà máy 8-3 nói chung, và chúc mừng các cháu gái nói riêng.

Nhà máy này có vinh dự ra đời với kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất, mang tên của phong trào giải phóng phụ nữ quốc tế 8-3 và làm nhiệm vụ sản xuất vải mặc cho nhân dân ta.

Cán bộ và công nhân phải luôn luôn ra sức học tập kỹ thuật, văn hóa và chính trị. Anh chị em công nhân phải cố gắng hơn nữa, theo kịp mức đứng máy của công nhân Nhà máy Dệt Nam Định.

Cán bộ, công nhân phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, phải có ý thức làm chủ tập thể, phải tôn trọng kỷ luật, giữ gìn của công, chống tham ô, lãng phí.

Chúng ta phải nhớ rằng muốn sản xuất tốt thì phải có sức khỏe tốt, cho nên phải giữ chỗ ăn ở luôn luôn được sạch sẽ, vệ sinh.

Cán bộ, đảng viên, đoàn viên thanh niên lao động phải xung phong gương mẫu trong sản xuất, học tập và trong các mặt công tác khác và phải chú ý giúp đỡ anh chị em ngoài Đảng, ngoài Đoàn cùng tiến bộ. Muốn sản xuất được nhiều, các bộ phận dây chuyền của nhà máy phải ăn khớp với nhau. Từ đồng chí giám đốc đến anh chị em công nhân, người phục vụ phải đoàn kết thành một khối.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, ngày 09/3/1965)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 107. Bài nói chuyện tại Đại hội liên hoan chiến sỹ thi đua thành phố Hà Nội

(Trích)

Trước hết, Bác khen thành tích thi đua của các chiến sĩ và nhân dân Thủ đô trong năm 1961. Trong năm 1961, Thủ đô có 2.655 chiến sĩ thi đua, tăng 30% so với năm 1960, và 40.114 lao động tiên tiến, tăng gấp 3 lần năm 1960, 89 đơn vị tiên tiến, 1.610 tổ tiên tiến trong đó có 374 tổ đã ghi tên phấn đấu trở thành tổ lao động xã hội chủ nghĩa. Hàng vạn con người mới đã nêu cao tinh thần làm việc không biết mệt mỏi cho chủ nghĩa xã hội.

Song trong phong trào thi đua, còn một số nơi đợi cho quần chúng yêu cầu rồi cán bộ mới phát động, tổ chức thi đua. Nhiều chiến sĩ rất hăng hái nhưng không được bồi dưỡng, giúp đỡ nên ít phát huy được tác dụng, nhiều nơi thiếu kết hợp việc giáo dục chính trị với việc khuyến khích, khen thưởng về vật chất. Việc bồi dưỡng các chiến sĩ thi đua trong phụ nữ, thanh niên chưa được chú ý đầy đủ, chiến sĩ thi đua trong nông nghiệp còn ít so với trong công nghiệp. Như thế chứng tỏ Hà Nội chưa chú ý đầy đủ đến nông nghiệp.

Công nghiệp và nông nghiệp trong nền kinh tế cũng như - hai chân của một con người. Nếu một chân bị liệt thì sẽ khập khiễng. Hà Nội phải rất coi trọng công nghiệp, đồng thời phải coi trọng nông nghiệp. Bác giao nhiệm vụ vẻ vang cho các chiến sĩ thi đua và nhân dân Thủ đô: Phải cố gắng phấn đấu làm cho Hà Nội trở thành một thành phố gương mẫu, làm đầu tàu trong việc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, làm cơ sở vững chắc cho cuộc đấu tranh thực hiện hòa bình thống nhất nước nhà.

(Trích trong Bác Hồ với nhân dân Hà Nội, Nxb Hà Nội, 1980, tr.157-158)

108. Bài nói chuyện tại Hội nghị sơ kết cuộc vận động xây dựng Đảng bộ, Chi bộ "bốn tốt" khu vực ngoại thành Hà Nội

...

Trong kháng chiến, ở ngoại thành, xã nào, địa phương nào giết được nhiều giặc, thì xã đó, địa phương đó là tiến bộ. Ngày nay, xã nào, đơn vị nào sản xuất tốt, chấp hành chủ trương, chính sách tốt thì xã đó, địa phương đó là tiến bộ. Nhiều hợp tác xã khác nữa sản xuất thực phẩm và mọi công tác đều có tiến bộ, nhưng phong trào ở ngoại thành tiến bộ chưa đều. Số chi bộ "bốn tốt" chiếm tỷ lệ còn thấp. Có hợp tác xã chưa đăng ký thi đua "Năng suất cao, hoa màu nhiều, chăn nuôi giỏi".

Những thiếu sót trên đây của cấp ủy đảng đã hạn chế phong trào ở ngoại thành. Bác nêu kinh nghiệm là đến nơi nào thấy đời sống nhân dân được nâng cao, làng xóm sạch sẽ, đường sá đẹp đẽ, giếng nước sạch, đủ ăn, nhân dân đoàn kết, hăng hái sản xuất, phong trào học văn hóa khá, bán lương thực cho Nhà nước đầy đủ, nhanh chóng, phong trào trồng cây tốt, mọi hủ tục giảm dần... thì ở đó công tác đảng khá, chi bộ vững mạnh. Còn ngược lại thì công tác của Đảng bộ, của chi bộ ấy chưa tốt. Chúng ta phải phấn đấu xây dựng cơ sở đảng ở ngoại thành cho tốt. Muốn xây dựng Đảng tốt thì phải có đảng bộ tốt, chi bộ tốt. Muôn có đảng bộ tốt, chi bộ tốt, thì đảng viên phải luôn luôn ghi nhớ 10 nhiệm vụ của đảng viên. Ở  các nơi khai hội, ở nơi làm việc của đảng viên, cần phải viết bản 10 nhiệm vụ của đảng viên để đảng viên hằng ngày nhớ nhiệm vụ của mình mà phấn đấu thực hiện.

Trong dịp này, Bác tóm tắt 6 tiêu chuẩn đảng viên để các đại biểu hội nghị dễ nhớ và dễ phổ biến, những tiêu chuẩn tóm tắt đó là:

- Phải kiên quyết và suốt đời đấu tranh cho Đảng.

- Luôn luôn bồi dưỡng tư tưởng vô sản cho mình; không để mắc sai lầm; tích cực sửa chữa sai lầm, khuyết điểm.

- Luôn luôn để lợi ích của Đảng lên trên lợi ích cá nhân.

- Tuyệt đối chấp hành nghị quyết, kỷ luật của Đảng.

- Mật thiết liên hệ với quần chúng.

- Cố gắng học tập để không ngừng nâng cao trình độ của mình, thật thà tự phê bình và phê bình. Đảng viên còn phải mật thiết liên hệ với quần chúng. Nêu cao tinh thần chí công vô tư, cần kiệm liêm chính, gương mẫu trong mọi công tác và trong đời sống.

Nhiệm vụ của các chi bộ, đảng viên, cán bộ, đoàn viên và nhân dân ngoại thành là phải đẩy mạnh cuộc vận động xây dựng đảng bộ, chi bộ "bốn tốt", trước mắt là làm tốt cuộc vận động xây dựng cải tiến quản lý, cải tiến kỹ thuật trong hợp tác xã, đẩy mạnh vụ sản xuất đông - xuân 1964 - 1965 thắng lợi vượt bậc.

Trước Cách mạng Tháng Tám, toàn Đông Dương chỉ có khoảng 5.000 đảng viên mà vẫn làm được công cuộc cách mạng thắng lợi. Hiện nay ở ngoại thành có 7.000 đảng viên, đó là một lực lượng rất lớn, lại ở gần Trung ương, gần Thành ủy, có chính quyền, có nhân dân tốt thì phải làm thế nào cho xứng đáng với sự tin cậy của Đảng. Phải làm sao cho ngoại thành tiến bộ về mọi mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng.

Các đảng bộ, các chi bộ ở ngoại thành lãnh đạo đưa phong trào ngoại thành tiến lên mạnh mẽ hơn nữa, làm cho ngoại thành thực sự trở thành vành đai đỏ của Thủ đô xã hội chủ nghĩa. Có như thế Thủ đô chúng ta mới trở nên giàu mạnh, góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà.

(Trích trong cuốn Thủ đô Hà Nội phải là thành phố gương mẫu, Nxb Sự thật,1985, tr.159-161)108. 

108. Bài nói chuyện ở Lớp huấn luyện đảng viên mới

Bác thay mặt Trung ương Đảng hoan nghênh các đồng chí. Sau đây là vài điều Bác muốn nói với các cô, các chú hôm nay:

Vì sao chúng ta vào Đảng? Phải chăng để thăng quan, phát tài?

Không phải! Trước đây, khi Đảng còn hoạt động bí mật, các đồng chí chúng ta vào Đảng, chỉ một lòng một dạ làm cách mạng. Bọn đế quốc, phong kiến bắt bớ, cầm tù, xử tử rất nhiều cán bộ, đảng viên của Đảng, nhưng các đồng chí chúng ta vẫn hăng hái hoạt động. Có những đồng chí như Trần Phú, Nguyễn Văn Cừ, Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai, Hoàng Văn Thụ, và rất nhiều đồng chí khác đã anh dũng hy sinh cho Đảng, cho cách mạng. Chúng ta vào Đảng là để hết lòng hết sức phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, làm tròn nhiệm vụ của người đảng viên.

Muốn xứng đáng với danh hiệu người đảng viên, các cô, các chú phải không ngừng rèn luyện tư tưởng vô sản và giữ vững lập trường vô sản, cố gắng học hỏi để nâng cao trình độ hiểu biết của mình.

Điều lệ của Đảng có quy định rõ nhiệm vụ của đảng viên là: Ra sức học tập chủ nghĩa Mác - Lênin và đường lối, chính sách của Đảng, học tập văn hóa, kỹ thuật và nghiệp vụ; không ngừng nâng cao trình độ chính trị, tư tưởng và năng lực công tác của mình.

Nhiệm vụ cách mạng của nhân dân ta hiện nay đòi hỏi mỗi đảng viên phải: Tuyệt đối tin tưởng vững chắc vào đường lối, chủ trương của Đảng; có ý chí quyết chiến, quyết thắng đế quốc Mỹ xâm lược, thực hiện chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ra sức làm tốt mọi công tác trong sản xuất và chiến đấu. Vì vậy mỗi đảng viên phải tích cực học tập. Học phải đi đôi với hành. Học để hàng ngày càng tốt hơn.

Bác thường nghe nói có đồng chí mới 40 tuổi mà đã cho mình là già cho nên ít chịu học tập. Nghĩ như vậy là không đúng, 40 tuổi chưa phải là già. Bác đã 76 tuổi nhưng vẫn cố gắng học thêm. Chúng ta phải học và hoạt động cách mạng suốt đời. Còn sống thì còn phải học, còn phải hoạt động cách mạng. Để lãnh đạo cách mạng, Đảng phải mạnh. Đảng mạnh là do chi bộ tốt. Chi bộ tốt là do các đảng  viên đều tốt. Muốn xây dựng chi bộ "Bốn tốt" thì phải bồi dưỡng lập trường vô sản cho đảng viên. Muốn có lập trường vô sản vững chắc, thì đảng viên phải có ý thức giai cấp, đồng thời phải có lý luận cách mạng. Không có lý luận về chủ nghĩa xã hội khoa học thì không thể có lập trường giai cấp vững vàng. Vì vậy, các cô, các chú phải chịu khó học tập lý luận Mác - Lênin, học tập đường lối, chính sách của Đảng; đồng thời phải học tập văn hóa, kỹ thuật và nghiệp vụ.

Từ khi có chỉ thị của Ban Bí thư về giáo dục đảng viên, nhiều nơi đã quan tâm đến việc giáo dục đảng viên dự bị, mỗi năm một vài lần các đảng viên được học tập nghị quyết của Trung ương, học tập chương trình chính trị do Ban Tuyên giáo Trung ương biên soạn. Các trường Đảng của tỉnh, các lớp huấn luyện ở huyện đã bồi dưỡng được khá nhiều cán bộ, đảng viên. Năm 1965, theo báo cáo của 21 tỉnh, thành, các lớp huyện đã huấn luyện được 32.300 đảng viên là chi ủy, tổ trưởng, v.v. Như vậy là công tác giáo dục đảng viên có kết quả khá. Nhưng vẫn còn nhiều khuyết điểm.

- Số đảng viên mới kết nạp nhiều nhưng số được huấn luyện thì còn ít; cuối năm 1965, 31 đơn vị có 56.760 đảng viên dự bị, nhưng mới huấn luyện được hơn 25.800 đồng chí, tức là chưa được một nửa.

- Việc giáo dục đảng viên còn làm theo từng vụ, từng việc, chưa có chương trình kế hoạch giáo dục toàn diện và lâu dài.

- Một số cấp ủy chưa quan tâm đến việc giáo dục đảng viên, có nơi đã khoán trắng việc giáo dục đảng viên cho cán bộ tuyên giáo. Để sửa chữa những thiếu sót đó, từ nay Đảng ta cần phải quan tâm hơn nữa đến việc giáo dục đảng viên.

Theo điều lệ Đảng, những đảng viên mới phải học tập nắm vững những hiểu biết cơ bản sau đây:

- Chủ nghĩa cộng sản. Vì sao ít nhất cũng phải học những điều cơ bản, những điều a, b, c về chủ nghĩa cộng sản?

Vì chủ nghĩa cộng sản là mục đích cuối cùng của Đảng ta. Đấu tranh cho chủ nghĩa cộng sản là lẽ sống của người đảng viên.

Nội dung của chủ nghĩa cộng sản rất rộng. Bước đầu mỗi đảng viên phải học để nắm được nội dung chủ nghĩa cộng sản là gì? Muốn thực hiện chủ nghĩa cộng sản, giai cấp công nhân phải lãnh đạo nhân dân lao động làm cách mạng đánh đổ chính quyền của giai cấp bóc lột, thiết lập chuyên chính vô sản. Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân đấu tranh như thế nào để tiến lên thực hiện dần dần chủ nghĩa cộng sản ở Việt Nam? Học tập làm cho mỗi đảng viên nâng cao quyết tâm phấn đấu suốt đời cho lý tưởng cộng sản, biến quyết tâm đó thành hành động thực tế trong lao động sản xuất, trong chiến đấu và trong đời sống hằng ngày. Các cô, các chú cần luôn luôn ghi nhớ: Người cộng sản chúng ta không được phút nào quên lý tưởng cao cả của mình là: Suốt đời làm cách mạng phấn đấu cho Tổ quốc hoàn toàn độc lập, làm cho chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản thắng lợi hoàn toàn trên Tổ quốc ta và trên thế giới. Một ngày nào mà miền Nam ta chưa được giải phóng, Tổ quốc ta chưa được thống nhất, nhân dân ta chưa được sung sướng, yên vui thì tất cả chúng ta vẫn phải đem hết tinh thần và nghị lực mà phấn đấu, hy sinh cho sự nghiệp cách mạng hoàn toàn thắng lợi.

- Đường lối cơ bản và nhiệm vụ trước mắt của cách mạng Việt Nam.

Vì sao phải học tập đường lối của Đảng? Vì có nắm vững đường lối cách mạng mới thấy rõ phương hướng tiến lên của cách mạng, mới hiểu rõ mình phải làm gì và đi theo phương hướng nào để thực hiện mục đích của Đảng trong giai đoạn cách mạng hiện nay.

Nội dung đường lối cách mạng Việt Nam rất rộng. Bước đầu phải cố gắng học để hiểu rõ hai nhiệm vụ cách mạng và mối quan hệ giữa hai nhiệm vụ đó: Nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, nhiệm vụ cách mạng giải phóng miền Nam. Hiểu rõ nội dung ba cuộc cách mạng ở miền Bắc nước ta hiện nay: Cách mạng quan hệ sản xuất, cách mạng kỹ thuật, cách mạng văn hóa và tư tưởng. Hiểu rõ tình hình mới, nhiệm vụ mới, nâng cao quyêt tâm đánh giặc Mỹ xâm lược, sẵn sàng chịu đựng mọi hy sinh, gian khổ, khắc phục mọi khó khăn, làm thật tốt bất cứ nhiệm vụ gì do Đảng giao cho.

- Tổ chức cơ sở của Đảng, nhiệm vụ, quyền hạn và phương pháp công tác của người đảng viên. Để hoạt động cách mạng, thực hiện nhiệm vụ, đường lối của Đảng, mỗi đảng viên phải hoạt động trong một tổ chức cơ sở của Đảng. Cho nên các cô, các chú phải hiểu rõ vai trò và nhiệm vụ của chi bộ, cố gắng góp phần của mình vào việc xây dựng chi bộ "Bốn tốt". Phải hiểu rõ quyền hạn, nhiệm vụ của người đảng viên, nâng cao tinh thần trách nhiệm của mình đối với Đảng. Các cô, các chú còn phải nắm được phương pháp công tác cách mạng của Đảng, ví dụ như cách vận động quần chúng. Không đi theo đường lối quần chúng của Đảng thì sẽ mắc bệnh quan liêu, mệnh lệnh, xa rời quần chúng.

Muốn học tập có kết quả tốt thì phải có thái độ đúng và phương pháp đúng. Thời kỳ bí mật, điều kiện học tập của đảng viên rất khó khăn: Thiếu thầy, thiếu sách, thiếu tự do, nhưng cán bộ và đảng viên vẫn quyết tâm vì cách mạng mà học; dù hoàn cảnh khó khăn thế nào cũng tìm đủ mọi cách mà học. Bây giờ điều kiện thuận lợi nhiều, cho nên các cô, các chú phải ra sức học tập thật tốt.

Phương châm, phương pháp học tập là lý luận liên hệ với thực tế. Học xong, về xí nghiệp, về hợp tác xã, về cơ quan... Phải biến những điều đã học thành hành động cách mạng thực tế. Học phải đi đôi với hành, chứ không phải học để nói suông. Nhớ hồi kháng chiến, có một lần Bác đi dự hội nghị về, thấy một số đồng chí đang nghỉ ở một gốc cây đa to bóng mát, Bác hỏi:

- Các cháu đi đâu về?

- Chúng cháu đi học.

- Học những gì?

- Học Các Mác.

- Có hay không?

- Thưa Bác hay lắm.

- Có hiểu không?

Họ ấp úng:

- Thưa Bác, nhiều cái khó quá, không hiểu được. Học như thế là phí công, phí của. Chúng ta phải học tập một cách thiết thực hơn. Sau lớp học này các cấp ủy phải làm gì?

- Ban Tuyên giáo Trung ương cần căn cứ trình độ khác nhau của đảng viên mà soạn ra các chương trình học tập, đảm bảo cho đảng viên ở cơ sở có thể thường xuyên học tập.

- Các cấp ủy phải quan tâm hơn nữa đến việc giáo dục đảng viên. Từ nay trở đi công tác giáo dục đảng viên phải là một điều quan trọng trong chương trình công tác của cấp ủy. Phải bồi dưỡng giảng viên lý luận cho các chi bộ.

- Tất cả các đảng viên phải cố gắng học tập, coi việc học tập lý luận chính trị là một nhiệm vụ quan trọng của mình.

Đảng viên phải là cốt cán trong cuộc vận động "Ba xây, ba chống", trong cuộc vận động "Cải tiến quản lý, cải tiến kỹ thuật, đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp", phải gương mẫu trong sản xuất và chiến đấu, phải gương mẫu trong đạo đức cách mạng.

Hằng ngày phải tự kiểm điểm để cố gắng làm đúng 10 nhiệm vụ của đảng viên. Người ta, hằng ngày ai cũng phải rửa mặt cho sạch sẽ. Đảng viên phải coi việc tự kiểm điểm như rửa mặt. Hằng ngày mỗi đảng viên phải tự kiểm điểm mình. Phải lấy 10 nhiệm vụ của đảng viên mà tự kiểm điểm.

Năm 1945, khắp cả nước, Đảng ta chỉ có độ 5.000 đồng chí, mà đã đoàn kết và lãnh đạo được toàn dân làm Cách mạng Tháng Tám thành công. Hiện nay, riêng Hà Nội đã có gần 42.000 đảng viên, tức là hơn tám lần đảng viên cả nước trước đây, chúng ta phải cố gắng làm cho Đảng bộ Hà Nội trở nên kiểu mẫu, làm mẫu, làm đầu tàu trong học tập, sản xuất và chiến đấu.

Chúc các cô, các chú cố gắng và thành công!

(Trích trong Hồ Chí Minh, toàn tập, t12, Sđd, tr.91-96)

109. Chủ tịch Hồ Chí Minh giải thích cho nhân dân Thủ đô về việc ký Hiệp định sơ bộ

... Để có thêm thời gian chuẩn bị mọi mặt cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đồng thời đuổi 20 vạn quân Tưởng ra khỏi đất nước, Chủ tịch  Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng quyết định tạm thời hòa hoãn với Pháp bằng Hiệp định sơ bộ.

16 giờ 30 phút ngày 06/3/1946, lễ ký kết được tiến hành tại số nhà 38 phố Lý Thái Tổ với sự có mặt của đại diện nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đại diện của nước Cộng hòa Pháp, phái bộ Mỹ, lãnh sự Anh với tướng lĩnh quân đội Tưởng ở miền Bắc Đông Dương.

Đáp ứng nguyện vọng của nhân dân, làm cho nhân dân hiểu rõ ý nghĩa thắng lợi của Hiệp định sơ bộ, chiều 7/3, Thành ủy, UBND Thành phố đã huy động hơn 5 vạn đồng bào nội, ngoại thành đến Nhà hát Lớn Thành phố nghe đại biểu của Chính phủ (các đồng chí Võ Nguyên Giáp, Trần Huy Liệu, cụ Huỳnh Thúc  Kháng) nói chuyện.

Giữa buổi nói chuyện, Hồ Chủ tịch xuất hiện. Quảng trường Nhà hát Lớn rền vang tiếng hoan hô. Bằng lời lẽ ngắn gọn, súc tích với những ví dụ rất cụ thể, dễ hiểu, Hồ Chủ tịch nêu rõ thắng lợi về mặt chính trị và ngoại giao do Hiệp định sơ bộ đem lại. Người khuyên nhân dân Thủ đô bình tĩnh, đoàn kết, tôn trọng kỷ luật, luôn luôn coi người Trung Hoa như anh em... đồng thời, phải cảnh giác, sẵn sàng đối phó trước mọi tình huống. Tất cả mọi người đều lặng đi vì xúc động, trào nước mắt khi nghe Hồ Chủ tịch nói: "Tôi, Hồ Chí Minh, suốt cuộc đời đã cùng đồng bào chiến đấu cho độc lập của Tổ quốc, tôi thà chết chứ không bao giờ bán nước".

Từ giây phút đó, hình ảnh lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh mãi mãi đi vào trái tim nhân dân Thủ đô như một huyền thoại tuyệt đẹp về tấm lòng suốt đời hy sinh cho dân, cho nước của Người.

(Trích trong Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, t3, Sđd, tr. 158-159)

Thanh Huyền (tổng hợp)

 110. Nói chuyện với Đảng đoàn Bộ Công an

(Trích yếu)

Đối với Hà Nội, phải làm cho Thủ đô trong sạch về tinh thần và vật chất.

Phải có kế hoạch chung, từng bước, giải quyết từng vấn đề. Phải phân công cụ thể, công an làm gì? Các ngành có liên quan phải làm gì?

Về việc quét dọn cao bồi, buôn lậu, công an không làm được một mình mà phải dựa vào dân. Không có dân không biết bọn buôn lậu; dân biết hàng hóa ở đâu ra, gái điếm hoạt động người ta cũng biết.

Phải dựa vào dân mà giải quyết vấn đề này.

Làm trong sạch về tinh thần và vật chất ở Hà Nội, phải có kỷ luật và phải có giáo dục. Thầy giáo phải giáo dục. Hội đồng nhân dân cũng có trách nhiệm giáo dục. Khu phố Hai Bà, khu phố Đống Đa đã làm tốt, sao các khu phố khác không làm được?

Lãnh đạo phải quyết tâm làm sao cho Hà Nội được trong sạch, công an phải có kế hoạch trình Hội đồng Chính phủ và Ban Bí thư.

Công viên Thống Nhất phải giải quyết cho tốt, phải tăng thêm đồn công an, phải tăng cường tuần tra ở đây.

(Trích trong Hồ Chí Minh, toàn tập, t12, Sđd, tr.385)

111. Chủ tịch Hồ Chí Minh về xã Phú Thượng, huyện Từ Liêm

Sau khi Hà Nội khởi nghĩa thắng lợi, chính quyền cách mạng được thành lập, Trung ương Đảng và Hồ Chủ tịch từ Tân Trào quyết định nhanh chóng về Hà Nội để tiếp tục chỉ đạo công cuộc giành chính quyền và bảo vệ chính quyền trong cả nước.

Ngày 21/8/1945, đồng chí Trường Chinh cùng với một số đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng trở về Hà Nội. Khoảng 16 giờ ngày 23/8/1945, Bác  Hồ và đồng chí Trần Đăng Ninh, Ủy viên Trung ương Đảng cùng với đội tự vệ về đến bến đò thôn Phú Xá (trước gọi là làng Xù), xã Phú Thượng, huyện Từ Liêm - nay là phường Phú Thượng, quận Tây Hồ. Cán bộ địa phương đã đón Bác Hồ và các đồng chí cùng đi, đến nghỉ ở trụ sở tự vệ thôn Phú Xá (nhà Văn chỉ, gần đê). Tại đây, Bác Hồ và các đồng chí trong đoàn đã cùng cán bộ địa phương dùng bữa cơm thanh đạm chỉ có muối vừng và canh mướp.

Để đảm bảo an toàn, đồng chí Hoàng Tùng (lúc đó lấy tên là Đào Khánh  -  phụ trách an toàn khu phía Nam sông Hồng), bố trí đưa Bác Hồ cùng đoàn sang ở nhà ông Công Ngọc Kha, một trong những cơ sở cách mạng tin cậy ở thôn Phú Gia (trước gọi là làng Gạ, xã Phú Thượng). Bác Hồ ở và làm việc tại ngôi nhà này từ tối ngày 23/8 đến ngày 25/8/1945.

Ngoại thành Hà Nội vinh dự và tự hào là địa điểm đầu tiên được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh - lãnh tụ kính yêu của toàn dân tộc, trở về Hà Nội sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thắng lợi.

(Trích trong Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, Sđd, t2, tr.268-269)

112. Thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi các cụ phụ lão

Sau ngày độc lập 2/9, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết nhiều lời kêu gọi và thư gửi các tổ chức, các tầng lớp, các giới trong Mặt trận Việt Minh, động viên, cổ vũ lòng yêu nước của mọi người.

Ngày 20/9/1945, Người viết thư: "Gửi các cụ phụ lão", biểu dương lòng yêu nước nhiệt thành của các cụ. Người mong muốn các cụ tuổi cao chí càng cao, làm gương cho con cháu noi theo. Trong đoạn kết của bức thư, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trao nhiệm vụ cho các vị phụ lão Hà Nội:

"Chúng ta là bậc phụ lão, cần phải tinh thần đoàn kết trước, để làm gương cho con cháu ta. Vậy tôi mong các vị phụ lão ở Hà thành ra xung phong tổ chức "Phụ lão cứu quốc hội", để cho các phụ lão cả nước bắt chước và để hùn sức giữ gìn nền độc lập của nước nhà".

Thực hiện lời căn dặn của Bác Hồ, phong trào "Phụ lão cứu quốc" Hà Nội có nhiều hoạt động thiết thực, như: Quyên góp vàng bạc trong "Tuần lễ vàng", bài trừ mê tín dị đoan, thực hiện nếp sống mới, hưởng ứng phong trào cứu đói, tham gia học bổ túc văn hóa trong những năm 1945 - 1946. Các giai đoạn cách mạng tiếp sau, tổ chức các cụ phụ lão ở Hà Nội vẫn luôn luôn đi đầu trong các phong trào xã hội.

(Đăng trên báo Cứu quốc số 48 ngày 21/9/1945)

113. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm đội Tự vệ chiến đấu cứu quốc Hoàng Diệu

Sau cách mạng thành công, cuối tháng 8/1945, trước tình hình mới, thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc Kỳ, Thành ủy Hà Nội đã thành lập Đội tự vệ chiến đấu cứu quốc Hoàng Diệu.

Cuối tháng 9/1945, Đội tự vệ chiến đấu cứu quốc Hoàng Diệu vinh dự được đón Bác Hồ đến thăm tại trụ sở Đội ở 107 Găm-bét-ta (nay là phố Trần Hưng Đạo). Trước tiên, Người thăm bếp, nhà vệ sinh. Dừng lại ở nhà ăn, thấy rác quét dồn sau cửa, Bác nhắc nhở phải giữ cho sạch cửa mới đảm bảo tốt cho sức khỏe. Bác khen anh em biết nấu cơm ngon, đồng thời chỉ vào miếng cháy dưới bàn, bảo anh em nhặt lên không nên để lãng phí. Sau đó Bác lên hội trường - nơi anh em tề tựu đông đủ đón Bác.

Bác dành thời gian để mọi người nêu câu hỏi, sau đó trả lời, tập trung vào những vấn đề chính, về công tác ngoại giao, đối phó với bọn Tưởng, Bác nói: Ngoại giao như cái bóng, thực lực như cái cây; cây to thì bóng mới to. Muốn ngoại giao thắng lợi phải ra sức xây dựng lực lượng, về ý kiến xin trừng trị bọn phản động, Bác dặn: Giữ gìn độc lập như nâng chén ngọc. Khi nâng chén ngọc có kiến đốt cũng phải ráng chịu, vì buông tay bắt kiến thì chén ngọc sẽ vỡ.

Những lời Bác dạy giản dị mà rõ ràng, thấm sâu vào lòng từng chiến sĩ tự vệ chiến đấu cứu quốc Hoàng Diệu.

(Trích trong cuốn Quân khu Thủ đô: Đội tự vệ chiến đấu cứu quốc Hoàng Diệu, Nxb. Quân đội nhân dân, HN. 1991, tr.26)

114. Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn các đơn vị vào tiếp quản Hà Nội

Chiến thắng Điện Biên Phủ ngày 07/5/1954 đã buộc thực dân Pháp phải ký hiệp định đình chiến tại Hội nghị Giơ- ne-vơ (20/7/1954).

Thực hiện lời kêu gọi của Ban chấp hành Trung ương Đảng, các thành phố  lớn ở miền Bắc mau chóng bước vào tiếp quản. Đối với Hà Nội - một thành phố  trung tâm, sào huyệt của kẻ thù trải qua hơn 80 năm dưới ách đô hộ thực dân, nay lại nằm trong vùng tập kết 80 ngày của quân đội Pháp, lợi dụng những ngày cuối cùng, thực dân Pháp tìm mọi cách phá hoại gây khó khăn cho công tác tiếp quản của ta. Nhận thức tính chất phức tạp, khó khăn trong công việc tiếp quản Thủ đô, ngày 05/9/1954, tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến dự và căn dặn cán bộ, bộ đội, công an một số vấn đề có tính nguyên tắc và phương châm công tác khi vào tiếp quản Hà Nội:

- Chớ tự kiêu tự mãn.

- Chớ rượu chè cờ bạc, trai gái, hút thuốc phiện.

- Chớ để lộ bí mật.

- Chớ xa xỉ, tham ô lãng phí.

- Phải kính trọng nhân dân, giúp đỡ nhân dân, đoàn kết với nhân dân.

- Phải khiêm tốn, nghiêm chỉnh.

- Phải giữ gìn tính chất trong sạch, chất phác của người chiến sĩ cách mạng.

- Phải thực hiện cần, kiệm, liêm, chính.

- Phải làm cho đúng 10 điều kỷ luật.

- Phải luôn luôn cảnh giác, và phải thực hiện tự phê bình và phê bình để tiến bộ không ngừng.

Những lời dặn của Bác Hồ đã được cán bộ, chiến sĩ nghiêm túc thực hiện. Việc tiếp quản thành phố đạt được thắng lợi theo đúng thời gian và yêu cầu đã đặt ra.

(Trích trong Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, t5, Sđd, tr.528)

115. Chủ tịch Hồ Chí Minh điểm báo chí nói về tình hình Hà Nội

Dưới bút danh ĐX ngày 09/6 trên báo Cứu quốc số 2615, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã điểm dẫn lại bài báo "Hà Nội, một thành phố bị bao vây" đăng trên báo FIGARO, ngày 16/5 - tờ báo của bọn đại phản động Pháp. Bài báo này buộc phải thừa nhận tâm lý hoảng loạn của bọn thực dân Pháp ở Hà Nội trước những hoạt động mạnh mẽ của các đội du kích trinh sát và phong trào đấu tranh của quần chúng nhân dân ở Thành phố. Sau khi trích dẫn toàn bộ bài báo đó, Bác kết luận: "Bài báo đó đã chứng tỏ tinh thần của địch hoang mang. Nhưng chúng ta không vì thế mà khinh địch. Trái lại, chúng ta càng phải tỉnh táo, càng phải đẩy mạnh công tác dân vận, ngụy vận, địch vận để mở rộng thắng lợi của chiến dịch Đông Xuân".

Theo định hướng đúng đắn đó, từ tháng 6 đến trước ngày ký hiệp định Giơ-ne-vơ (20/7/1954), hoạt động của các đội du kích, biệt động kết hợp với tuyên truyền địch vận diễn ra liên tục đều khắp làm cho kẻ địch hoang mang dao động, nhiều đơn vị đã bỏ hàng ngũ địch chạy sang phía lực lượng cách mạng.

(Trích trong Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, Sđd, t5, tr.490)

116. Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi nhân ngày Giải phóng Thủ đô

Theo đúng kế hoạch tiếp quản, sáng ngày 10/10/1954, Sư đoàn bộ binh 308, trong đó có Trung đoàn Thủ đô đã từng chiến đấu oanh liệt ở Liên khu I những ngày đầu kháng chiến, từ năm cửa ô tiến về giải phóng thành phố.

15 giờ, hàng vạn nhân dân Thủ đô xúc động trang nghiêm đổ về dự lễ chào cờ chiến thắng ở cột cờ Hà Nội.

Trong ngày hội lớn đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi đồng bào Hà Nội.

Mở đầu, Người khẳng định, thắng lợi của cuộc kháng chiến giành lại hòa bình ở miền Bắc là của toàn dân, toàn quân đã đoàn kết nhất trí với Chính phủ và Trung ương Đảng, trong đó đồng bào Thủ đô đã góp phần hăng hái. Sau đó, Người đề ra những nhiệm vụ cấp bách đối với Hà Nội là: Giữ gìn trật tự; duy trì sản xuất, kinh doanh buôn bán; khôi phục mọi hoạt động văn hóa; đảm bảo sự hoạt động bình thường của ngoại kiều.

Cuối cùng, Người dành tình cảm tha thiết hỏi thăm các tầng lớp nhân dân Thủ đô. Người căn dặn với một niềm tin tưởng vững chắc rằng: "Sau cuộc biến đổi lớn, việc khôi phục lại đời sống bình thường sẽ phức tạp, khó khăn. Nhưng Chính phủ cố gắng, quyết tâm, toàn thể đồng bào Hà Nội đồng tâm nhất trí góp sức với  Chính phủ, thì chúng ta nhất định vượt được mọi khó khăn và đạt được mục đích chung: Làm cho Hà Nội thành một Thủ đô yên ổn, tươi vui và phồn thịnh".

117. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Trung đội nữ Minh khai

Đầu tháng 9/1945, Đội tự vệ chiến đấu cứu quốc Hoàng Diệu được bổ sung thêm trung đội nữ Minh Khai gồm 34 chị em từ Phụ nữ cứu quốc thành phố cử sang, hầu hết còn rất trẻ, tuổi đời từ 18 đến 22.

Giữa tháng 10/1945, Bác Hồ đến thăm trung đội Minh Khai đóng tại trường Hàm Long. Bác hỏi thăm tình hình sinh hoạt, học tập, công tác của chị em. Bác ân cần căn dặn mọi người: Dân mình xưa có câu "Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh". Nay nước nhà đã giành được độc lập, chính quyền bây giờ là chính quyền cách mạng, gái trai đều bình đẳng, các cháu phải cùng nhau gánh vác việc giữ gìn nền độc lập, đánh giặc giữ nước theo gương bà Trưng, bà Triệu.

Các cháu phải chiến đấu tốt, học tập rèn luyện tốt, luôn luôn thương yêu, đùm bọc lẫn nhau, phải giữ gìn kỷ luật, không được một phút nào lơi lỏng nhiệm vụ được giao.

(Trích trong cuốn Đội tự vệ chiến đấu Hoàng Diệu, Sđd, tr.29-30)

118. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự bữa cơm chay với các nhà sư ở chùa Quán Sứ

Trong "Tuần lễ văn hóa cứu quốc", Hội Phật giáo cứu quốc Hà Nội tổ chức ngày lễ hành nguyện Phật giáo và làm bữa cơm chay vào hồi 6 giờ chiều ngày 16/10/1945 tại chùa Quán Sứ.

Tới giờ chót, Chủ tịch Hồ Chí Minh được tin ngày lễ hành nguyện đã góp phần vào việc đoàn kết giữa hai tôn giáo: Phật giáo và Công giáo. Cảm động trước tinh thần đoàn kết đó, Người đã đến dự tiệc cơm chay.

Vì Bác Hồ đến một cách bất ngờ, nên mọi người vô cùng vui sướng, bữa tiệc trở nên ấm cúng thân mật.

Trước đông đủ mọi người có mặt trong bữa cơm chay, đáp lời một đại biểu Phật giáo, Bác Hồ đã phát biểu, đại ý như sau: "Mặc dù hai tôn giáo, có hai lý tưởng khác nhau, nhưng tôn giáo nào cũng ở từ bi, nhân đạo mà ra, thì không lý gì lúc này cùng là con Việt Nam lại không thể có sự đoàn kết giữa hai tôn giáo được".

Sau bữa cơm chay Bác Hồ đã vui vẻ dự giờ bán đấu giá bức chân dung của Người giữa hai tôn giáo để lấy tiền góp vào Quỹ Độc lập của nước nhà.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 69, ngày 17/10/1945)

119. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ xuất phát của Đội Tuyên truyền xung phong

Sáng 20/10/1945, tại Nhà hát Lớn Thành phố, hơn 500 đội viên Đội Tuyên truyền xung phong thứ nhất đã tổ chức đón nhận cờ, thư ủy nhiệm của Bộ Tuyên truyền và làm lễ xuất phát lên đường nhận nhiệm vụ.

Bộ trưởng Bộ Tuyên truyền tuyên bố khai mạc buổi  lễ, giới thiệu Chủ tịch  Hồ Chí Minh tới dự, phát biểu căn dặn các anh em trước khi nhận nhiệm vụ. Bác Hồ bước ra diễn đàn trong sự im lặng thành kính của tất cả mọi người. Bác khen ngợi lòng hăng hái của anh em tuyên truyền xung phong, tuy biết trước tất cả cái khó khăn, nặng nề trong công việc mình sắp làm, nhưng vẫn sẵn sàng nhận nhiệm vụ. Sau đó, Người chỉ ra những phẩm chất, đức tính mà người cán bộ tuyên truyền xung phong phải có:

- Phải biết rõ mục đích tuyên truyền của mình và trước khi định công tác ở đâu, phải đặt rõ kế hoạch.

- Phải biết chịu kham khổ.

- Phải biết kiên trì và nhẫn nại. Nói với người nghe một lần người ta không hiểu thì nói đến 2, 3 lần...

*

* *

- Chớ có lên mặt "quan cách mạng", chớ có tưởng đi tuyên truyền đây là đi dạy người ta chớ không cần học lại người ta, lãnh đạo người ta chứ không chịu người ta phê bình.

- Chú ý cách diễn đạt sao cho phổ thông dễ nhớ, dễ hiểu, cố vào sâu trong dân chúng. Làm sao cho được 50 người hiểu rõ còn hơn là 500 người chỉ biết lờ mờ.

Kết thúc bài phát biểu, Người còn căn dặn thêm: Trong đợt đi công tác lần này anh chị em phải chú ý góp nhặt các kinh nghiệm để rút lấy những bài học bổ ích cho những công tác sau này.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 73, ngày 22/10/1945)

Khánh Linh (tổng hợp)

 120. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm phòng triển lãm của Hội Văn hóa cứu quốc Bắc Bộ

Phòng triển lãm văn hóa do đoàn văn nghệ Bắc bộ Việt Nam tổ chức khai mạc vào buổi sáng chủ nhật, ngày 07/10/1945 (đây là ngày mở đầu cho Tuần lễ Văn hóa từ 07/10/1945 - 14/10/1945), tại hội quán cũ của Hội Khai trí Tiến Đức (nay là Trung tâm hướng dẫn nghiệp vụ Nhà văn hóa 16 Lý Thái Tổ). Triển lãm trưng bày các ấn phẩm sách báo của Mặt trận Việt Minh và tranh nghệ thuật của các họa sĩ ở Hà Nội và một số tỉnh thuộc Bắc bộ.

9 giờ sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng ông cố vấn Vĩnh Thụy, ông Bộ trưởng Tuyên truyền Trần Huy Liệu và một số vị trong Chính phủ tới dự lễ khai mạc phòng triển lãm. Đại biểu văn hóa đều có mặt đầy đủ.

Vào phòng trưng bày sách, đứng trước những giá sách, Hồ Chủ tịch trầm ngâm nói: "Dưới sự áp bức, vẫn có thơ, cố tìm cách phát triển"...

Đến phòng tranh, Người xem nhừng tác phẩm nghệ thuật của các họa sĩ, nhất là những bức tranh của một số họa sĩ nổi tiếng như Tô Ngọc Vân, Lương Xuân Thọ, Lê Văn Đệ, Nguyễn Đỗ Cung... Người nhận xét: "Những bức tranh này tỏ ra các nghệ sĩ của ta lâu nay đều đã cố gắng tìm một con đường đi. Nhưng tiếc một điều là không muốn đi ở dưới đất mà cứ muốn vụt lên trời: Chất mơ mộng nhiều quá mà cái chất thật của sự sinh hoạt rất ít".

Dừng lại trước một bức tranh khác có cảnh mây nước huyền ảo, Bác mỉm cười: "Thật là một thế giới tiên. Nhưng tôi nhớ mường tượng như Lỗ Tấn, nhà văn hào cách mạng Trung Hoa, đã nói ở đâu một cách đại ý như thế này; người trần lên tiên có lẽ cũng thích thật. Nhưng nhìn thấy mãi cái đẹp không thay đổi rồi cũng thấy chán nản, nhạt nhẽo và mới biết rằng, muốn tìm thấy sự thay đổi, sự ham mê thật, phải trở về với cuộc sống sinh hoạt thực tại của con người".

Lúc ra về, Hồ Chủ tịch còn căn dặn lại anh Nguyễn Đình Thi - Chủ tịch Liên đoàn văn nghệ Bắc bộ, đại diện cho giới văn nghệ sĩ, rằng: "Trong công cuộc kiến thiết nước nhà có 4 vấn đề cũng phải chú ý, cũng phải coi là quan trọng ngang nhau: Chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa. Nhưng văn hóa là một kiến trúc thượng tầng, những cơ sở hạ tầng của xã hội có kiến thiết rồi, văn hóa mới kiến thiết được  và đủ điều kiện phát triển được.

Ngày nay, trước khi đi đến sự kiến thiết nước nhà, chúng ta còn phải qua thời kỳ tranh đấu cực kỳ khổ sở, khốn nạn nữa. Giới văn hóa cũng phải cùng các giới đồng bào đi qua chặng đường ấy.

Mong rằng các anh em văn hóa đã cố gắng, xin cố gắng lên mãi, để cùng đồng bào đi đến chỗ hoàn toàn vẻ vang của nước nhà".

Đổi mới và sáng tạo không ngừng, nghệ thuật phải luôn luôn gắn với cuộc sống thực tế hào hùng của dân tộc - tư tưởng tỏa sáng trong những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn là phương hướng cho những công trình sáng tác của các văn nghệ sĩ nước ta từ sau cách mạng tới nay.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 61, ngày 08/10/1945)

121. Chủ tịch Hồ Chí Minh với phong trào quyên góp gạo chống đói

Trước cách mạng, từ tháng Giêng đến tháng 7/1945 ở Bắc bộ có 2 triệu người chết đói - tội ác này do phát xít Nhật gây ra. Kế đó là nạn thiên tai lũ lụt làm cho nhân dân lại thêm khốn khổ. Một trong 6 biện pháp khẩn cấp của Chính phủ lâm thời do Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu lên trong phiên họp ngày 03/9/1945 là: Phát động chiến dịch tăng gia sản xuất để chống nạn đói, mở ngay cuộc lạc quyên gạo để cứu giúp người nghèo, với khẩu hiệu "nhường cơm sẻ áo".

Trong thư kêu gọi đồng bào toàn quốc ra sức cứu đói, viết tháng 9/1945, Hồ Chủ tịch nhấn mạnh: "Lúc chúng ta nâng bát cơm mà ăn, nghĩ đến kẻ đói khổ, chúng ta không khỏi động lòng. Vậy tôi xin đề nghị với đồng bào cả nước, và tôi xin thực hành trước: Cứ 10 ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn 3 bữa. Đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo..".

Hưởng ứng lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, nhân dân cả nước có nhiều sáng kiến trong việc tương trợ cứu đói, như: Tổ chức hũ gạo cứu đói, ngày đồng tâm nhịn ăn, thành lập các đoàn đi cứu đói...

Ở Hà Nội, vào chiều thứ bảy ngày 06/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh và các ông Bộ trưởng đã nhịn ăn bữa đầu tiên để dành gạo cứu giúp đồng bào bị lụt. Đến sáng ngày 11/10/1945, tại quảng trường Nhà hát Lớn Thành phố, bắt đầu tiến hành lễ khai mạc quyên góp gạo chống đói. Chủ tịch Hồ Chí Minh tới dự ngày lễ này. Noi theo tấm gương của lãnh tụ tối cao, nhân dân Hà Nội đã nhiệt thành quyên góp được hàng vạn tấn gạo vào "Quỹ cứu đói", giải quyết được một phần khó khăn trong hoàn cảnh cam go lúc bấy giờ.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 53, ngày 28/9/1945 và số 64 ngày 11/10/1945)

122. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự khai mạc "Ngày cứu quốc" của sinh viên

Trong hai ngày 20, 21/10/1945, sinh viên Hà Nội đã tổ chức ngày "Sinh viên cứu quốc" tại Ấu Trĩ viên (nay là Cung Văn hóa thiếu nhi Hà Nội). Hồ Chủ tịch đã đến dự lễ khai mạc. Sau khi nghe hai đại biểu của sinh viên nói về ý nghĩa ngày cứu quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt đồng bào Nam bộ cảm ơn toàn thể sinh viên có sáng kiến tổ chức "Ngày cứu quốc" để khuyến khích lòng yêu nước của quốc dân và ủng hộ đồng bào Nam bộ kháng chiến.

Người mong các sinh viên học tập và tham gia các phong trào yêu nước tích cực hơn nữa. Người căn dặn: Là một trí thức, sinh viên phải làm thế nào cho lòng yêu nước của quần chúng xứng đáng với dân tộc đã có những trang sử oanh liệt. Sinh viên phải luôn luôn lãnh nhiệm vụ tuyên truyền tinh thần đoàn kết cho quốc dân.

Sau đó, Bác Hồ đã đi thăm một số gian trưng bày những hoạt động ủng hộ đồng bào Nam bộ của sinh viên. Trước tiên là gian Nam bộ. Tại đây, Bác Hồ đứng trầm ngâm một phút trước đỉnh hương đồng tỏa khói. Tiếp đến các gian khoa học, gian văn học... Tại gian Nhi đồng cứu quốc, Người đã xem hình ảnh thiếu niên, nhi đồng vận chuyển vũ khí, quần áo và tiền bạc từ Bắc vào Nam giúp đồng bào Nam bộ kháng chiến. Các em thiếu nhi có mặt ở đây đã xúm quanh Người để đề đạt nguyện vọng tha thiết được vào Nam đánh giặc. Chủ tịch  Hồ Chí Minh xúc động, âu yếm xoa đầu, khuyên nhủ các em:

"Các cháu còn bé, chưa vác nổi súng, đi đánh giặc làm sao được. Các cháu có thể đánh giặc bằng cách khác. Học cho siêng, giữ gìn tính nết cho ngoan và luyện tập thân thể cho khỏe cũng là đánh giặc. Rồi khi cần đến các cháu sẽ làm trinh sát, liên lạc trong quân đội phục vụ chiến đấu ngoài mặt trận".

Thấm sâu lời Bác, sau này trong cuộc chiến đấu bảo vệ Thủ đô, nhiều sinh viên, trí thức và các em thiếu niên nhi đồng đã tham gia tích cực, lập nên nhiều chiến công xuất sắc.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 73, ngày 22/10/1945)

123. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự ngày "Ủng hộ Nam Bộ kháng chiến"

Với âm mưu xâm lược nước ta một lần nữa, thực dân Pháp nấp sau bóng quân Anh và Nhật, trở lại gây hấn, đánh úp Nam bộ. Cả nước sôi sục ủng hộ đồng bào Nam bộ kháng chiến.

Tại Hà Nội, đúng 9 giờ ngày 05/11/1945, Hồ Chủ tịch cùng Bộ trưởng Tuyên truyền Trần Huy Liệu và hầu hết các nhân viên Chính phủ đến Nhà hát Lớn dự ngày "ủng hộ Nam bộ kháng chiến" do Tổng bộ Việt Minh và Thành bộ Việt Minh Hà Nội tổ chức.

Trước lá Quốc kỳ và đỉnh hương trầm nghi ngút khói, mọi người dành phút tưởng niệm các liệt sĩ đã hy sinh trong những ngày đầu Nam bộ kháng chiến. Sau đó, Hồ Chủ tịch bước ra trước máy phóng thanh, với giọng ôn tồn nhưng cương quyết, Người đọc lời tuyên bố với quốc dân đồng bào.

Người vạch rõ âm mưu và dã tâm xâm lược của thực dân Pháp đối với nước ta. Chúng đã phản bội phe đồng minh, phản bội những hiệp ước đã ký với Chính phủ ta, vi phạm nền độc lập và quyền tự quyết của dân tộc ta.

Hồ Chủ tịch cũng khẳng định sức mạnh chính nghĩa, sức mạnh đoàn kết của dân tộc; sự ủng hộ to lớn của các lực lượng yêu chuộng hòa bình, tự do, công lý trên thế giới với cuộc chiến đấu của ta. Người kêu gọi đồng bào cả nước ủng hộ Nam bộ, quyết tâm kháng chiến, "nếu cần phải hy sinh mấy triệu chiến sĩ, nếu cần phải chiến đấu dai dẳng hàng mấy năm, chúng ta cần kiên quyết hy sinh và nhất tâm kháng chiến".

Người kết thúc bài phát biểu bằng khẩu hiệu: "Toàn quốc kháng chiến Việt Nam độc lập muôn năm!"

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 84, ngày 6/11/1945)

124. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ tốt nghiệp khóa V trường Huấn luyện cán bộ Việt Nam, thăm hỏi tình hình đời sống nhân dân khu phố Bạch Mai

Sáng ngày 14/11/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự lễ tốt nghiệp khóa V trường Huấn luyện cán bộ Việt Nam đóng ở khu phố Bạch Mai, Bác Hồ tới sớm 5 phút để thăm quan trường trước lễ khai mạc.

Trước tiên, Bác xuống thăm bếp ăn, thấy một nồi nước bỏ ngỏ, Bác hỏi: "Nước uống hay nước gì mà không đậy lại?". Ra khỏi bếp, trông sân cỏ rộng bát ngát, Bác hỏi: "Có đất tốt sao các chú lại để cỏ mọc um tùm?".

Thay mặt cho một số anh chị em có mặt ở đó, đồng chí Chủ tịch Ủy ban Bạch Mai đã tới chào và chúc sức khỏe Bác. Nghe xong, Bác cảm ơn và ân cần hỏi thăm tình hình đời sống nhân dân ở khu phố do đồng chí phụ trách. Bác nói với mọi người: Cán bộ là những người thay mặt chính quyền Nhà nước ở địa phương để chăm lo đến đời sống mọi mặt của nhân dân, do vậy cán bộ phải luôn luôn nhớ thực hiện khẩu hiệu: Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư để thu phục lòng tin cậy của nhân dân.

Sau đó Bác đã đến địa điểm tập trung nói chuyện với toàn thể anh em học viên trong khóa học.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 92, ngày 15/11/1945)

125. Chủ tịch Hồ Chí Minh tới dự Đại hội Nhi đồng Cứu quốc Hà Nội

Đại hội Nhi đồng Cứu quốc Hà Nội được tổ chức vào tối ngày 21/11/1945 tại Nhà hát Lớn Thành phố.

Chập tối hôm đó, trên các ngả phố đi về phía Nhà hát Lớn vang tiếng hát của các em trai và em gái trong Nhi đồng Cứu quốc tấp nập đi dự buổi dạ hội tổ chức riêng cho các em.

Các em đứng xếp hàng hai bên trước Quảng trường Nhà hát Lớn và đứng trên các bậc thềm từ ngoài vào đến tận trong nhà hát để chờ đón Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Đúng 18 giờ, Bác Hồ và ông Trần Huy Liệu, Bộ trưởng Bộ Tuyên truyền, cùng ông Dương Đức Hiền, Bộ trưởng Bộ Thanh niên đến Nhà hát Lớn. Tiếng hoan hô vang chuyển từ ngoài vào trong. Mấy chục em vác súng trường bằng gỗ đi hộ vệ rước Bác Hồ tới chỗ ngồi danh dự. Cả nhà hát rạo rực, xao động một không khí hân hoan, thành kính của lớp măng non Thủ đô hướng về Bác Hồ yêu kính.

Một số em nhỏ đoàn Hà Trung đứng trước máy truyền thanh tuyên bố chương trình dạ hội...

Tiếp theo, một đại biểu nhi đồng báo cáo kết quả công tác của Nhi đồng Cứu quốc và công tác tới của Nhi đồng thành phố.

Sau khi nghe báo cáo nêu lên những nhiệm vụ chính của nhi đồng: Học tập, vui chơi, rèn luyện thân thể, khi giặc đến tham gia vào các việc phục vụ chiến đấu... các em biểu diễn ca múa nhạc. Bác Hồ chăm chú lắng nghe các bản báo cáo và xem các em biểu diễn.

Hình ảnh Bác Hồ trong buổi dự đại hội 21/11/1945 ở Nhà hát Lớn Thành phố in đậm trong tâm trí hàng vạn nhi đồng Cứu quốc Hà Nội.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 99, ngày 23/11/1945)

126. Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ liên hiệp lâm thời ra mắt quốc dân

Để hạn chế những hoạt động điên cuồng chống phá cách mạng của bọn Việt quốc, Việt cách, kiên quyết làm cho cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa giành thắng lợi, Trung ương Đảng chủ trương thành lập Chính phủ liên hiệp lâm thời, trong đó, có một số người của Việt Nam quốc dân đảng và Việt Nam cách mạng đồng minh hội, và xác định nhiệm vụ: "Chính phủ này phải tổ chức tốt cuộc Tổng tuyển cử, thống nhất các lực lượng vũ trang lại và sẽ từ  chức khi triệu tập quốc dân đại hội".

Ngày 01/01/1946, Chính phủ liên hiệp lâm thời do Bác làm Chủ tịch đã làm lễ ra mắt. Trước ba vạn đồng bào Thủ đô, thay mặt cho đồng bào cả nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị Bộ trưởng trong Chính phủ thề: Kiên quyết lãnh đạo quốc dân giữ vững nền độc lập cho Tổ quốc, đem lại quyền tự do, dân chủ thực sự cho nhân dân, dù phải hy sinh đến tính mệnh.

Thay mặt Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản tuyên ngôn đoàn kết giữa các đảng phái, trình bày đường lối đối nội, đối ngoại của Chính phủ.

Kết thúc buổi lễ, Bác cảm ơn đại biểu các giới và toàn thể nhân dân Thủ đô đã tới dự lễ ra mắt của Chính phủ liên hiệp lâm thời và chúc mừng toàn thể đồng bào: "Năm mới dương lịch, chúng ta, tất cả mọi người cùng ra sức phấn đấu mới, hy sinh mới để đi đến chỗ thành công mới".

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 131, ngày 02/01/1946)

127. Chủ tịch Hồ Chí Minh tới thăm nhà pha Hỏa Lò và Sở Cảnh sát Trung ương

11 giờ kém 20 phút ngày 08/01/1946, toàn thể cán bộ, nhân viên đang làm việc ở nhà pha Hỏa Lò vô cùng bất ngờ xúc động khi thấy Hồ Chủ tịch tới thăm.

Với dáng đi nhanh nhẹn, Bác vào thăm các trại giam, nhà tắm, phòng khám bệnh, lớp học, nhà bếp, phòng làm việc trong hơn một tiếng đồng hồ. Ở đâu, Bác cũng nhìn thấy những nét đổi mới nhờ tinh thần làm việc tích cực, nhiệt tình của cán bộ trại giam. Một luồng sinh khí mới đã tràn vào khắp nơi: Phạm nhân được học chữ quốc ngữ, xóa nạn mù chữ, được tập kịch, tập hát những bài hát mới của cách mạng và làm các hàng thủ công nghệ, cải thiện đời sống. Các trại giam được lau rửa sạch sẽ, chế độ "cai trại" đã bị bãi bỏ. Mỗi tháng, phạm nhân bầu lấy người đại diện của mình để giữ gìn trật tự kỷ luật trong trại.

Đến mỗi nơi, Bác đều nghe nguyện vọng của phạm nhân và khuyên nhủ họ cố gắng sửa chữa tội lỗi để xứng đáng là dân của nước độc lập. Các phạm nhân rất cảm động, không thể ngờ rằng, cuộc đời tội lỗi của họ lại có thể được gặp vị Chủ tịch nước ân cần, bao dung với họ như vậy. Không biết nói gì hơn, tất cả phạm nhân đồng thanh hô vang: "Hồ Chủ tịch muôn năm".

Khi ra về, Hồ Chủ tịch căn dặn đồng chí giám đốc nhà pha xét lại các án từ, tha bớt những người nhẹ tội. Thay mặt cán bộ và nhân viên nhà pha, đồng chí giám đốc hứa với Bác làm tốt hơn nữa công tác quản lý và cải tạo phạm nhân.

Trên đường về, Bác vào thăm Sở Cảnh sát Trung ương phố Hàng Trống (nay là trụ sở Công an quận Hoàn Kiếm). Vừa thấy Bác tới, mọi người ùa tới vây quanh Bác. Bác lên gác thăm các phòng làm việc, ra phía sau thăm nơi ăn chốn ở của các chiến sĩ cảnh sát.

Dừng bước giữa sân, Bác nói chuyện hồi lâu với các chiến sĩ. Bác khuyên anh em khắc phục mọi khó khăn, gian khổ, cố gắng làm việc tốt hơn nữa trong lúc nước nhà vừa giành được độc lập. Ngoài việc giữ gìn trật tự trị an, các chiến sĩ còn phải là người tuyên truyền chính sách của Chính phủ cho nhân dân; phải đoàn kết, phối hợp chặt chẽ với tự vệ và nhân dân trong mọi việc. Đúng 12 giờ 30 phút, Người mới ra xe về.

Thực hiện lời căn dặn của Hồ Chủ tịch, không quản ngại khó khăn vất vả, các chiến sĩ cảnh sát đã làm tròn vai trò, nhiệm vụ của mình, diệt trừ các ổ cờ bạc, trộm cướp, làm giấy bạc giả; các ổ nhóm Việt gian, phản động, ngăn chặn, tiêu diệt mọi âm mưu và hành động phản dân hại nước, gây tội của chúng, không chỉ giữ gìn tốt trật tự trị an thành phố, các chiến sĩ đã góp phần to lớn vào việc củng cố và giữ vững chính quyền dân chủ nhân dân.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 137, ngày 09/01/1946)

Thanh Huyền (tổng hợp)

128. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào ngoại thành Hà Nội

Với lòng thành kính và tuyệt đối tin tưởng vào lãnh tụ tối cao của dân tộc trước ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa I của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đồng bào các vùng ngoại thành Thủ đô Hà Nội đã viết một bức thư gửi lên Chủ tịch Hồ Chí Minh, đề nghị Người không cần ra ứng cử. Toàn thể nhân dân sẽ bầu Người làm Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Cảm tạ tấm lòng của đồng bào ngoại thành Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh  đã viết bức thư cảm ơn sự tín nhiệm đó. Trong thư có đoạn viết: "Tôi rất cảm động thấy toàn thể đồng bào ngoại thành Hà Nội đã có lòng quá yêu tôi mà quyết nghị tôi không phải ứng cử trong kỳ Tổng tuyển cử sắp tới. Nhưng tôi là một công dân của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nên không thể vượt khỏi lệ của Tổng tuyển cử đã định...".

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 118, ngày 15/12/1945)

129. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự ngày Thu lễ đức Khổng Tử tại Đền Giám, Hà Nội

9 giờ ngày 20/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các ủy viên Bắc bộ đến đền Giám dự ngày Thu lễ Đức Khổng Tử được tổ chức theo thường lệ do các bậc văn thân của Hội tư văn Thăng Long chủ trì. Một số tướng lĩnh và quan chức cao cấp trong quân đội Tưởng cũng đến dự.

Khác với các kỳ thu lễ trước, cuộc thu lễ này thực hiện theo nghi lễ mới, hình thức lẫn nội dung của buổi lễ được cắt bỏ những phần không cần thiết hoặc quá nặng nề. Trước đỉnh hương trầm và đèn nến thắp sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh  đứng giữa làm chủ lễ, quan khách dàn thành hàng hai bên.

Việc Chủ tịch Hồ Chí Minh tham dự ngày lễ vừa biểu thị thái độ tôn trọng tự do tín ngưỡng, tôn trọng các sinh hoạt văn hóa cộng đồng của Đảng, Chính phủ ta, vừa biểu thị tinh thần đại đoàn kết các tầng lớp nhân dân, trí thức và phân hóa kẻ thù để tập trung lực lượng chống kẻ thù chính, dành thời gian củng cố nền độc lập của nước nhà. Sự kiện này còn có ý nghĩa ngoại giao, khẳng định thêm uy tín của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đối với bên ngoài.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 73, ngày 22/10/1945)

130. Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Tòa thị chính

Sáng ngày 10/11/1945, trước khi đến dự lễ khai mạc "Ngày phụ nữ cứu quốc", Chủ tịch Hồ Chí Minh đã rẽ vào thăm Tòa thị chính Thành phố (nay là trụ sở UBND thành phố Hà Nội). Lúc Bác Hồ tới, các bàn giấy trong Tòa thị chính vẫn vắng các viên chức, trong số 10 người, mới có một người tới sở. Sau khi Bác đi thăm các nơi xong, số viên chức vẫn chưa đến đủ.

Đồng chí Khuất Duy Tiến, Phó Bí thư Thành ủy, Phó Chủ tịch UBND Thành phố đã hướng dẫn Bác Hồ đi khắp các phòng trên gác và dưới nhà. Tới cạnh một bàn làm việc, Bác để bàn tay lên mặt bàn, dấu tay Người in thành hình trên mặt bàn phủ đầy bụi bặm.

Bác cúi xuống nhìn một sọt đầy giấy lộn và cầm lên một tờ giấy trắng rộng, mịn màng chưa mang một nét bút nào trên mặt giấy, Người nhắc nhở:

- Mảnh giấy này chắc là còn dùng được việc mà đã vội bỏ phí. Khi đi qua nhà vệ sinh, thấy còn bề bộn, bẩn thỉu, Người lại nhắc nhở:

- Cần phải ăn ở cho có vệ sinh.

Lần đầu tiên đến thăm cơ quan làm việc hành chính của Thành phố, tác phong sâu sát, cụ thể tỉ mỉ của người đứng đầu quốc gia đã để lại ấn tượng mạnh mẽ và bài học sâu sắc về ý thức kỷ luật, phong cách ngăn nắp, tinh thần tiết kiệm đối với anh em viên chức làm việc cho chế độ mới.

Sau đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự lễ khai mạc "Ngày phụ nữ cứu quốc". Tại đây, Người đã trao tặng Huy chương Vàng cho công dân Vũ Thị Lai - người đã ủng hộ số vàng nhiều nhất trong "Tuần lễ vàng".

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 90, ngày 13/11/1945)

131. Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các ứng cử viên dự mít tinh của nhân dân Hà Nội ủng hộ bầu cử Quốc hội và dự lễ khai mạc "Tuần lễ mừng liên hiệp quốc gia" của Hội Phật giáo cứu quốc

Nhằm giành thắng lợi quyết định trong cuộc Tổng tuyển cử tại Thủ đô Hà Nội, giáng một đòn chí mạng vào các lực lượng đế quốc và tay sai phản động muốn bóp chết nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ, chiều 05/01/1946, theo Chỉ thị của Trung ương Đảng, Thành bộ Việt Minh Hà Nội đã tổ chức cuộc mít tinh trọng thể ủng hộ cuộc bầu cử Quốc hội.

15 giờ tại Việt Nam học xá (nay là khu vực trường Đại học Bách khoa Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị đại biểu trong Chính phủ, ông Vũ Đình Hòe, cụ Nguyễn Văn Tố, Nguyễn Hải Thần tiến ra lễ đài giữa tiếng hoan hô vang dội của hơn hai vạn nhân dân Thủ đô. Thay mặt các ứng cử viên tại Hà Nội, Hồ Chủ tịch phát biểu ý kiến. Bằng lời lẽ giản dị, thấm vào lòng người, Bác nói: "Từ xưa đến nay, toàn quốc chưa bao giờ tuyển cử vì xưa chưa bao giờ làm chủ mình. Xưa, dân phải nghe lời vua quan, sau phải nghe thực dân Pháp, Nhật. Vừa rồi đây, ta vừa giành được độc lập, ta đã phải hy sinh nhiều mới có cái quyền cầm lá phiếu này... làm việc nước bây giờ là hy sinh, phấn đấu, quên lợi riêng mà nghĩ lợi chung. Những ai muốn làm quan cách mạng thì nhất định không nên bầu. Ngày mai, không ai ép, không ai mua, toàn dân sẽ thực hiện các quyền dân chủ ấy".

Kết thúc bài phát biểu, Bác cùng toàn thể nhân dân Thủ đô đồng tâm hô:

- Ủng hộ Tổng tuyển cử.

- Hoan hô Quốc hội.

- Ủng hộ kháng chiến miền Nam.

- Ủng hộ Chính phủ lâm thời liên hiệp.

Sau khi dự mít tinh ủng hộ bầu Quốc hội của nhân dân Hà Nội, 16 giờ, Hồ Chủ tịch tới chùa Bà Đá dự lễ khai mạc "Tuần lễ mừng Hội hiệp quốc gia" do Hội Phật giáo cứu quốc tổ chức để hoan nghênh sự đoàn kết giữa các đảng phái, cầu nguyện cho nền độc lập của nước Việt Nam.

Đáp lời ông Lê Ngọc Tiến - đại biểu Hội Phật giáo cứu quốc, Hồ Chủ tịch nói: "Nước Phật ngày xưa có những bốn đảng phái làm ly tán lòng dân và hai Tổ quốc. Nhưng nước Việt Nam ngày nay chỉ có một Đảng và toàn dân quyết tâm giành độc lập".

Và Người khẳng định: "Nói hy sinh phấn đấu thì dễ, nhưng làm thì khó. Trước Phật đài tôn nghiêm, trước quốc dân đồng bào có mặt tại đây, tôi xin thề hy sinh, đem thân phấn đấu để giữ vững nền độc lập cho Tổ quốc. Hy sinh, nếu cần đến hy sinh cả tính mạng, tôi cũng không từ".

Cảm phục trước lời thề và tinh thần hy sinh cao cả của Hồ Chủ tịch, các phật tử hô vang: "Hồ Chủ tịch muôn năm!"

Buổi lễ kết thúc, Bác Hồ tới dự bữa cơm chay tại chùa Quán Sứ.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 135, ngày 7/1/1946 và số 136, ngày 08/01//1946)

132. Chủ tịch Hồ Chí Minh tới thăm sinh viên ở Việt Nam học xá và dự mít tinh của nhân dân Hà Nội mừng bầu cử Quốc hội khóa I thành công

Trước khi dự mít tinh của nhân dân Hà Nội chào mừng thắng lợi to lớn của Tổng tuyển cử bầu Quốc hội khóa I, ngày 12 tháng 01, vào lúc 15 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vào thăm sinh viên ở khu nội trú của Việt Nam học xá. Vào các phòng, thấy sinh viên không thu xếp chỗ ở cho gọn gàng, ngăn nắp, Người thân ái nhắc nhở: Bất kỳ việc nhỏ hay việc lớn, cũng phải rèn cho có thói quen gọn gàng, ngăn nắp; tránh những việc làm bừa bãi, cẩu thả. Người ra thăm vườn tăng gia, sau đó, nói chuyện thân mật, cởi mở với sinh viên.

Người nói: Chính phủ hiện giờ còn nghèo, sau này nước nhà hoàn toàn độc lập thì Chính phủ có thể làm cho sinh hoạt của sinh viên dễ chịu hơn và sẽ gửi những người có tài đi du học ở nước ngoài. Bác khuyên sinh viên: Phải bỏ dần những thói quen ăn mặc xa xỉ, phụ nữ nên bớt son phấn đi để dành tiền đó cứu giúp đồng bào nghèo. Sinh viên còn phải thực hiện tốt cần và kiệm. Bác phê bình một số sinh viên thường quá bồng bột, sôi nổi, trước khi làm việc gì thường không nghĩ đến mục đích việc mình làm, anh em cần phải có thái độ phân biệt giữa đế quốc Pháp và kiều dân Pháp, không nên ngược đãi họ, làm ảnh hưởng không tốt đến chính sách đối ngoại của Chính phủ.

Trả lời câu hỏi của một sinh viên: Bao giờ nước ta mới được thế giới công nhận? Người nói: Cái đó mình Bác không trả lời được mà do toàn thể đồng bào đoàn kết góp sức vào công cuộc kiến thiết xây dựng đất nước, chống giặc ngoại xâm. Trên cơ sở đó, nước nhà ngày một hùng mạnh, nhất định thế giới phải sớm công nhận ta. Người đọc câu ca dao:

"Nghèo khó chẳng ma nào nhìn

Giàu sang có đến ba nghìn chị em".

Cuối cùng, Người mong: "Tất cả thanh niên sinh viên phải tham gia vào Thanh niên cứu quốc để góp phần tích cực nhất vào sự nghiệp cách mạng".

16 giờ, từ khu ký túc xá của sinh viên, Hồ Chủ tịch bước ra lễ đài trong tiếng hoan hô như sấm dậy. Sau đó, hơn 5 vạn nhân dân Thủ đô đồng thanh hát bài "Hồ Chí Minh muôn năm". Thay mặt các vị đại biểu Quốc hội đã trúng cử ở Hà Nội, Hồ Chủ tịch cảm ơn đồng bào Hà Nội đã tín nhiệm bầu Người và các vị đại biểu vào Quốc hội. Người nói rõ ý nghĩa, ảnh hưởng to lớn của thắng lợi này đối với đường lối đối nội và đối ngoại của Chính phủ; biểu dương đồng bào Hà Nội cũng như đồng bào cả nước, trong hoàn cảnh khó khăn phức tạp, đã làm tròn nhiệm vụ thiêng liêng của người công dân yêu nước.

Người căn dặn đồng bào: Trước mắt cần tích cực tăng gia sản xuất, thực  hành tiết kiệm, ra sức củng cố và giữ gìn độc lập, thực hiện tốt "Hoa - Việt thân thiện", hữu hảo, khoan hồng đối với Pháp kiều. Hồ Chủ tịch kết thúc bài phát biểu bằng lời thề biểu thị lòng quyết tâm sắt đá của Quốc hội: "Trước sự khó khăn của nước nhà, chúng tôi xin đi trước. Với việc giữ gìn nền độc lập, chúng tôi xin đi trước".

Cả cuộc mít tinh lại rền vang những tiếng hô "Hồ Chí Minh muôn năm", biểu lộ lòng tin tưởng tuyệt đối vào vị lãnh tụ kính yêu.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 141, ngày 14/01/1946 và số 143, ngày 16/01/1946)

133. Chủ tịch Hồ Chí Minh trong những ngày Tết cổ truyền năm Bính Tuất

Tết Bính Tuất năm 1946, Tết độc lập đầu tiên của dân tộc, nhân dân Hà Nội cảm động, sung sướng đón Bác đến chúc Tết.

19 giờ ngày 30 Tết (01/02/1946), trời mưa lâm thâm, Bác cùng đồng chí Trần Duy Hưng, Chủ tịch UBND Thành phố đi chúc Tết nhân dân.

Đầu tiên, Bác đến gia đình cụ Từ Lâm, bán sách ở phố Cửa Nam. Thấy Bác vào, cụ sửng sốt quá, chắp tay mừng, rước Bác ngồi. Bác nhắc cụ đừng làm thế, chúc cụ khỏe mạnh, sống lâu. Tạm biệt gia đình cụ Từ Lâm, Bác đến thăm khu gia đình của những người lao động nghèo khổ ở ngõ Hàng Đũa, phố Sinh Từ (nay là phố Nguyễn Khuyến). Đến cuối ngõ, Bác rẽ vào gian nhà hẹp là nơi ở chung của mấy gia đình. Nhìn thấy Bác mọi người nhìn nhau, không hiểu khách của gia đình nào. Khi biết Bác chính là lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, mọi người cảm động bàng hoàng, không nói lên lời. Bác đi ra, mọi người vẫn chưa hết xúc động, quên cả tiễn Bác.

Tiếp đó, Bác đến phố Hàng Vải, vào nhà một viên chức, nhưng chủ nhà đi  vắng. Bác đến phố Phúc Kiến (nay là phố Lãn Ông, quận Hoàn Kiếm) vào thăm gia đình một hiệu buôn. Lúc đầu, chủ nhà tưởng Bác là khách hàng, nhưng khi vỡ lẽ thì rất xúc động.

Xe đưa Bác đến khu phố Harmand (nay là phố Trần Xuân Soạn), Bác thăm một gia đình công chức, rồi đến phố Hàng Lọng (nay là đường Lê Duẩn), chúc Tết một gia đình viên chức nghèo. Gia đình rất ngạc nhiên khi thấy một cụ già vào nhà mình lúc đêm khuya thanh vắng. Sau biết đó chính là Hồ Chủ tịch đến chúc Tết, gia đình rất cảm động, ngỡ ngàng. "Bác giản dị, thân tình xiết bao. Giữa cảnh bần hàn, chẳng thấy gì là Tết của gia đình, họ thấy một mùa xuân ấm áp đang về, lòng họ vui hơn Tết".

Trong không khí ấm áp, thiêng liêng của đất trời, trong niềm hân hoan, phấn khởi của nhân dân đón xuân độc lập, Bác cải trang như một ông đồ nho, hòa mình vào dòng người đang đổ về đền Ngọc Sơn, đón giao thừa.

Sáng mồng một Tết (02/02 dương lịch), vẫn giữ nếp làm việc như ngày thường, Bác tới Bắc Bộ phủ. Trên đường đi, Bác vào Sở Cảnh sát Trung ương ở Hàng Trống (nay là trụ sở Công an quận Hoàn Kiếm) chúc Tết cán bộ, chiến sĩ.

Gần 10 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Bác tiếp các đại biểu nhân dân, bộ đội, đại diện các cơ quan... đến chúc Tết.

Đúng 10 giờ, Bác đến Nhà hát Lớn. Thay mặt nhân dân cả nước, nhân dân Thủ đô đón nhận những lời chúc đầm ấm, thân thiết, giản dị của Người. Nhiệm vụ của năm tới được Bác gói trọn trong bốn câu thơ:

"Trong năm Bính Tuất mới

Muôn việc đều tiến tới

Kiến quốc chóng thành công

Kháng chiến mau thắng lợi".

Kết thúc bài chúc Tết, đứng trên bậc thềm Nhà hát Lớn, Bác hô to khẩu hiệu "Đồng bào Hà Nội muôn năm!".

16 giờ 30 phút, ngày mồng 2 Tết (03/02 dương lịch), Bác dự lễ khai mạc chợ phiên tại chùa Láng do Mặt trận Việt Minh ngoại thành tổ chức để quyên góp quỹ kháng chiến. Dọc đường vào chùa Láng và hai bên hành lang chùa trưng bày các hàng thủ công nghiệp do phụ nữ, thiếu niên các làng sản xuất và thành tích hoạt động của Nha Bình dân học vụ, Dân chủ Đảng, Cựu chiến binh, Công nhân cứu quốc ngoại thành... Bác chúc Tết, biểu dương tinh thần yêu nước của nhân dân ngoại thành và lần lượt đi thăm các gian hàng.

Sáng ngày mồng 3 Tết (04/02 dương lịch), trong không khí và hương vị Tết còn tràn ngập, đúng 7 giờ 30 phút Bác lại ngồi vào bàn làm việc đến 7 giờ tối như thường lệ.

(Đăng trên Báo Cứu  quốc, số 155, ngày 05/02/1946 và số 156, ngày 06/02/1946)

Khánh Linh (tổng hợp)

 135. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự trại của hướng đạo sinh

Mừng nước nhà vừa giành được độc lập và kỷ niệm 15 năm Ngày thành lập tổ chức hướng đạo sinh Việt Nam, sáng ngày 16/11/1945, Hướng đạo sinh ở Hà Nội tổ chức cuộc vui chơi cắm trại ở khu Việt Nam học xá, với những hình thức và nội dung mới vừa hấp dẫn, vừa bổ ích, khơi dậy lòng yêu nước niềm tự hào của dân tộc. 

Vào 8 giờ ngày 16/11/1945, Bác Hồ đã tới dự trại. Mặc dù đêm trước mưa to, trong trại nhiều chỗ ngập nước, nhưng Hồ Chủ tịch đã đến tất cả các lán trại thăm hỏi anh em. Bác xem xét tỉ mỉ nơi ăn, chỗ ở, khu vui chơi giải trí... Bác tỏ ý hài lòng khi thấy anh chị em biết tổ chức trại một cách chu đáo.

Cảm động trước sự chăm sóc ân cần của Bác, hội trại năm đó của Hướng đạo sinh diễn ra rất sôi nổi, đầy hứng thú, đóng góp một phần trong các hoạt động đẩy mạnh phong trào yêu nước hồi bấy giờ.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 95, ngày 19/11/1945)

136. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với cán bộ chỉ huy tự vệ thành Hoàng Diệu

 14 giờ ngày 08/3/1946, trên 50 Khu trưởng và Đội trưởng Tự vệ thành Hoàng Diệu đến phòng hội đồng Tòa thị chính (nay là UBND Thành phố) nghe Hồ Chủ tịch giải thích rõ thêm tinh thần cơ bản và ý nghĩa thắng lợi của Hiệp định sơ bộ.

Hồ Chủ tịch khẳng định, việc ký Hiệp định sơ bộ là thắng lợi về mặt ngoại giao đầu tiên của Chính phủ ta. Người nói đại ý: Các chiến sĩ tự vệ, nhất là cán bộ, phải nhận thức đầy đủ và đúng đắn những vấn đề đã nêu lên trong bản Hiệp định, nhất là việc ta đồng ý để cho 15.000 quân Pháp vào Bắc Việt Nam thay thế 150.000 quân Tưởng, tránh được những hy sinh xương máu không cần thiết trong khi thế và lực của ta còn nhiều hạn chế.

Ta không nên tỏ thái độ quá khích khi thấy quân đội Pháp vào để tránh những việc đáng tiếc xảy ra. Tận dụng thời gian hòa hoãn, chúng ta sẽ củng cố  lực lượng vũ trang, phát triển kinh tế, làm cho nước nhà thịnh vượng.

Cớ sao ta lại từ chối một cơ hội như vậy? Người đặc biệt nhấn mạnh: "Sự ký kết Hiệp định đình chiến ấy không phải là đã hết chiến tranh đâu, và thái độ ôn hòa, nhã nhặn của dân đối với quân Pháp cũng không phải là thái độ nhu nhược, thụ động của một dân tộc bị bảo hộ đối với quân đội đi chinh phục đâu. Trái lại, hơn bao giờ hết, ta phải luôn luôn chuẩn bị để bồi dưỡng lực lượng, nâng cao tinh thần kháng chiến của toàn dân để đối phó với những việc bất ngờ, bất cứ lúc nào cũng có thể xảy ra. Tinh thần kháng chiến, sự chuẩn bị chu đáo phải là thường trực, tiếp tục, không một giây phút nào ngừng. Những cố gắng ấy, những sự chuẩn bị ấy, nếu gặp phải trường hợp phải kháng chiến thì dùng để cứu quốc, ví bằng gặp được trường hợp thuận tiện mà tránh được chiến tranh thì đem dùng để kiến quốc, cũng là cần lắm".

Bằng cách nói giản dị, khúc chiết, Hồ Chủ tịch đã làm cho lực lượng vũ trang Thủ đô hiểu rõ sách lược "Hòa để tiến" của Đảng trong hoàn cảnh đầy gian nan, thử thách và vững tin vào bàn tay của Bác chèo lái con thuyền cách mạng đi tới đích.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 181, ngày 09/3/1946)

137. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm lớp bình dân học vụ trường Hoài Đức

Đáp lại lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch "Mọi người Việt Nam phải hiểu biết quyền lợi của mình, bổn phận của mình, phải có kiến thức mới để có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà, và trước hết phải biết học, biết viết chữ quốc ngữ", phong trào "chống nạn mù chữ" ở Hà Nội phát triển rất mạnh mẽ.

Quan tâm, khích lệ phong trào, tối thứ bảy, 20 giờ 30 phút ngày 13/4, Hồ Chủ tịch đến thăm lớp bình dân học vụ trường Hoài Đức, phố Hàng Trống.

Bác tới bất ngờ, không báo trước làm cho học sinh và giáo viên đều sửng sốt, cảm động. Đầu tiên Bác vào một lớp đang thi mãn khóa sau gần 3 tháng học tập. Mặc dù lớp học thiếu bàn, ghế, học sinh thuộc nhiều lứa tuổi, tầng lớp khác nhau, Bác vẫn thấy họ chăm chú viết chính tả, chữ đẹp và ít lỗi. Người mỉm cười hài lòng.

Lần lượt, đến thăm lớp nào, Bác cũng xem kỹ sách vở, ân cần hỏi chuyện giáo viên, học sinh. Những mái đầu bạc cặm cụi bên mái đầu xanh làm Bác rất xúc động. Trong khi kiểm tra sức học của học sinh, Bác đã áp dụng ngay phương pháp "đọc là thành tiếng" trước sự ngạc nhiên, khâm phục của giáo viên.

Trước khi ra về, Bác hỏi đồng chí phụ trách giáo dục khu 21 rất cặn kẽ về tình hình bình dân học vụ, khen ngợi nam nữ giáo viên đã tận tâm dạy học không lương và khuyên anh chị em nên kiên quyết theo đuổi công cuộc chống nạn "mù chữ" tới cùng. Người nói: "Anh chị em giáo viên bình dân học vụ là những anh hùng vô danh, anh hùng không tên tuổi, không ai biết đến". Quay lại phía học viên, Người nói tiếp: "Đó! Tổ quốc đó! Riêng có Tổ quốc biết đến các bạn thôi!".

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 217, ngày 17/4/1946)

138. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự mít tinh của nhân dân Hà Nội đón Người trở về sau gần 5 tháng đi thăm nước Cộng hòa Pháp

Trong gần 5 tháng đi thăm nước Cộng hòa Pháp, Hồ Chủ tịch cùng đoàn đại biểu của Chính phủ ta đã làm cho nhân dân Pháp và nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới hiểu rõ cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân Việt Nam; đàm phán và ký với Chính phủ Pháp Tạm ước 14/9/1946 để giành thêm thời gian, gấp rút chuẩn bị kháng chiến chống Pháp.

Tối ngày 20/10/1946, con tàu chở Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cập bến Hải Phòng trong niềm mong đợi của toàn dân. Sau khi dự mít tinh của nhân dân Hải Phòng chào đón Người, 10 giờ 30 phút ngày 21/10/1946, Hồ Chủ tịch đáp chuyến xe lửa đặc biệt về Thủ đô Hà Nội.

Qua cầu Long Biên, Hồ Chủ tịch cảm động nghẹn ngào khi thấy các cụ già râu tóc bạc phơ, áo thụng lam bên hương án, kính cẩn đón Người.

15 giờ 05 phút, đoàn xe lửa đặc biệt về đến ga Hàng cỏ (nay là ga Hà Nội).  Trước cửa ga, nhân dân Thủ đô chen vai, thích cánh hồi hộp chờ đợi giây phút Hồ Chủ tịch xuất hiện. Đoàn đại biểu Chính phủ và Quốc hội nước ta, đại diện các lãnh sự Anh, Mỹ, Trung Hoa, đại diện Chính phủ Pháp cũng ra sân ga đón Người.

Hồ Chủ tịch từ trong xe ô tô nhanh nhẹn bước ra cửa sân ga giữa tiếng hoan hô vang trời của nhân dân. Nhiều người cảm động, khóc sung sướng, níu lấy tay Bác, nghẹn ngào không nói nên lời...

Sau khi Hồ Chí Minh cùng các vị Bộ trưởng trong Chính phủ và tướng Moóc-li-e duyệt đội danh dự Việt - Pháp, 15 giờ 20 phút, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố, bác sĩ Trần Duy Hưng đã thay mặt đồng bào Thủ đô chúc mừng Hồ Chủ tịch. Người cảm ơn đồng bào Thủ đô và lên xe về Chủ tịch phủ. Dọc đường đi, đoàn xe phải dừng lại nhiều lần vì nhân dân đứng hai bên đường tràn xuống lòng đường vẫy cờ hoa chào đón Người.

Tới dinh Chủ tịch, Bác Hồ vừa vào tới phòng khách, nơi các đại biểu đang chờ đón Người, thì tiếng "Hoan hô Bác Hồ" vang lên. Bác mỉm cười bước ra ngoài. Một đoàn đại biểu nhân dân Hà Nội gồm thanh niên, phụ nữ, phụ lão, đứng đầu là các em thiếu nhi đang hô lớn các khẩu hiệu mừng Bác. Ba em nhi đồng thay mặt cho đoàn đại biểu chạy lên biếu Bác một chiếc áo len. Bác thân thiết bế các em vào lòng và âu yếm hôn các em.

Đoàn đại biểu của thanh niên tự vệ kính tặng Bác lá cờ với dòng chữ "Thanh niên tự vệ Hoàng Diệu triệt để tin tưởng ủng hộ Chủ tịch Hồ Chí Minh", Bác dành ít phút nói chuyện với anh em tự vệ. Bác thông báo cho anh em biết tin mừng: Thanh niên quốc tế đã nhận thanh niên Việt Nam làm hội viên và cử đại biểu sang. Người khuyên anh em phải hết sức cố gắng để tháng 01/1947 đi dự Hội nghị thanh niên Á châu, để xứng đáng với danh hiệu thanh niên Việt Nam.

Cuộc mít tinh của các tầng lớp nhân dân Hà Nội trước dinh Chủ tịch kéo dài từ 16 giờ 7 phút tới 17 giờ 30 phút mới chấm dứt.

Ngày hôm sau, báo Cứu quốc đưa tin và bình luận: "Hà Nội hôm qua đã sống một ngày lịch sử. Hàng vạn con người đi đón cũng như hàng triệu con người không được hân hạnh dự vào cuộc đón tiếp này đều đã gửi vào Hồ Chủ tịch một lòng kiên quyết theo tay chèo lái cứng cáp và khôn khéo của Người".

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 383, ngày 22/10/1946)

139. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Công an quận Nhất

Ngay sau khi ở Pháp về, Hồ Chủ tịch càng đặc biệt quan tâm đến lực lượng công an nhân dân - lực lượng chủ yếu diệt trừ bọn phản loạn, âm mưu lật đổ chính quyền lập nhiều chiến công trong thời gian Người đi thăm nước Cộng hòa Pháp.

6 giờ 30 phút ngày 23/10, Bác đến thăm Nha công an Bắc bộ, thăm nhà riêng đồng chí Hoàng Mỹ, Phó Giám đốc Nha công an Bắc bộ, sau đó, Bác đến thăm Ty công an quận Nhất (lúc này, công an thành phố tổ chức thành 3 quận -Ty công an quận Nhất có trụ sở ở bốt Hàng Trống), các đồng chí công an viên, trật tự viên đang chuẩn bị đi công tác. Bác nói: "Tôi mới ở Pháp về, lại thăm anh em. Khi tôi đi vắng, tôi biết anh em ở nhà làm việc vất vả lắm. Trong lúc này, ta cần phải làm việc nhiều, nên anh em lại càng phải cố gắng làm việc hơn nữa".

Bác hỏi thăm cặn kẽ đời sống của công an viên rồi xuống thăm khu "tiết độ" - tức phòng ăn, và thăm khu "giác ngộ" - tức nhà giam. Phạm nhân hoan hô Hồ Chủ tịch, có người nghẹn ngào chảy nước mắt. Bác động viên: Anh chị em vì hám lợi mà làm bậy nên phải vào đây, phải kiên nhẫn chờ cán bộ tư pháp xét xử và phải quyết tâm sửa chữa.

Sau đó, Bác lên gác thăm các phòng làm việc và phòng ngủ của các cán bộ, chiến sĩ. Bác khen đời sống của chiến sĩ công an đã được cải thiện, không phải ăn cơm đỏ như trước; phòng ở, phòng làm việc đều ngăn nắp, gọn gàng. Bác ân cần dặn dò anh em nên săn sóc hơn đến những phạm nhân bị giam, xét ngay và xét kỹ cho họ khỏi bị oan uổng. Bác tặng đồng chí Trần Dung, Quận trưởng, Huy hiệu Cờ đỏ sao vàng mang ở Pháp về. Đồng chí Quận trưởng cảm động thay mặt cán bộ, chiến sĩ công an quận Nhất hứa với Bác thực hiện tốt lời Người dạy.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 385, ngày 24/10/1946)

140. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ khai giảng trường Thương mại thực hành

Sáng 04/11, trường Thương mại thực hành vinh dự đón Hồ Chủ tịch tới dự lễ khai giảng. Trường được Bộ Quốc gia giáo dục và Bộ Quốc dân kinh tế bảo trợ. Khóa học này, trường đón hơn 100 sinh viên tới học trong 2 năm.

Sau diễn văn của ông Hiệu trưởng, Hồ Chủ tịch nói chuyện với các thầy, cô giáo, sinh viên của trường. Người khuyên nhủ sinh viên cố gắng hơn nữa trong việc thực hiện đời sống mới, học giỏi để trở thành những cán bộ kinh tế giỏi của đất nước trong tương lai.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 396, ngày 05/11/1946)

141. Chủ tịch Hồ Chí Minh tới dự ngày "Thanh niên quốc tế"

Sáng ngày 10/11, tại Quảng trường Nhà hát Lớn, thanh niên Thủ đô tổ chức ngày "Thanh niên quốc tế" để thắt chặt tình đoàn kết hữu nghị giữa thanh niên Việt Nam và thanh niên thế giới.

Sau bài diễn văn của đồng chí Đào Duy Kỳ, Phó Trưởng đoàn thanh niên Việt Nam, của ông Trần Công Tường, Trưởng đoàn thanh niên Việt Nam, đồng chí Dương Đức Hiền, Tổng Giám đốc Nha Thanh niên và thể dục Việt Nam nói về sự gia nhập của Thanh niên Việt Nam vào Liên đoàn Thanh niên dân chủ thế giới, nhiệm vụ của thanh niên trong sự nghiệp kháng chiến kiến quốc. Tiếp đó là  các cuộc thi đấu thể thao: Võ Việt Nam, điền kinh, đấu bóng tròn, quần vợt, đồng diễn thể dục...

Để khuyến khích phong trào thể dục thể thao của thanh niên, 15 giờ 15 phút, Hồ Chủ tịch tới dự, giữa lúc học sinh trường cán bộ thể dục đang đồng diễn bài thể dục phổ thông. Người phát biểu ngắn gọn với thanh niên, đại ý: Trong thanh niên còn rất nhiều người yếu ớt, cán bộ học sinh của trường cán bộ thể dục phải làm cho toàn thể đồng bào cùng khỏe, phải phổ thông hóa, đại chúng hóa, dân chủ hóa thể dục.

Sau đó, Người đã đá quả bóng danh dự giữa tiếng hoan hô vang dội của khán giả, mở đầu cuộc thi đấu bóng đá giữa liên quân Hỏa xa - Công an và liên quân Vệ quốc đoàn - Nội Châu (Nội Châu nay thuộc phường Tứ Liên, quận Tây Hồ).

Gánh vác trên vai vận mệnh của nước nhà, Bác Hồ vẫn ung dung, thư thái, hiền từ, giản dị như một người Cha, vẫn tràn đầy sức lực. Người đã nêu gương "Khỏe vì nước" cho thanh niên Thủ đô noi theo.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 402, ngày 11/11/1946)

142. Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ xung phong "Mùa Đông binh sỹ và tặng binh sĩ chiếc áo rét của Người

Theo sáng kiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tại thủ đô Hà Nội, Ủy ban vận động "Mùa Đông binh sĩ" đã được thành lập để phát động phong trào nhân dân may áo trấn thủ cho các chiến sĩ.

Mở đầu cuộc vận động, chiều 15/11, Hội Liên hiệp quốc dân Việt Nam tổ chức lễ xung phong "Mùa Đông binh sĩ".

14 giờ 30 phút, ủy ban vận động "Mùa Đông binh sĩ" mời các vị tham gia lực lượng xung phong, đến dinh Hồ Chủ tịch để chụp ảnh chung với Người. Sau đó Bác cùng với các đại biểu ra Nhà hát Lớn dự lễ.

Sau lễ chào cờ, mặc niệm, phát biểu tại buổi lễ, Hồ Chủ tịch xúc động nói: "Nước ta đã được giải phóng vì nhờ có xương máu của các chiến sĩ đã hy sinh nơi tiền tuyến. Muốn đi đến độc lập và thống nhất, người ở tiền phương, người ở hậu phương phải phân công cho đều. Ở hậu phương, chúng ta có gia đình ấm áp, ở tiền phương, các binh sĩ phải chịu rét mướt. Các đoàn thể, các báo chí, các ông, các bà ở đây, ở toàn quốc đồng tâm hiệp lực giúp các binh sĩ nên mới có buổi lễ hôm nay".

Người nói tiếp: "Chiều nay, mấy em đã chạy đến tìm tôi. Mấy em đó nói: "Bác ơi, Bác! Chúng cháu nghe nói hôm nay có lễ xung phong "Mùa Đông binh sĩ", chúng cháu nhịn ăn quà đem đến gửi Bác mua áo len đem giúp binh sĩ". Một nước mà toàn thể đồng bào đoàn kết như thế, không một sức mạnh nào có thể thắng được và nhất định chúng ta phải được độc lập và thống nhất".

Người tặng các chiến sĩ hai chiếc áo và nói: "Đây tôi có hai chiếc áo rét; một chiếc tôi đã mặc mấy năm nay và một chiếc của Ủy ban vận động "Mùa Đông binh sĩ" vừa mang biếu tôi. Cả hai chiếc tôi gửi tặng các binh sĩ ngoài mặt trận và ở sau mặt trận".

Noi theo tấm gương của Bác, ở Hà Nội, chỉ trong 2 ngày 16 và 17/01, Ủy ban vận động "Mùa Đông binh sĩ" đã nhận được gần 100.000 đồng; bông, len làm thành 75.000 lõi bông may áo. Liên đoàn thợ may khu nhà Rượu, Hồng Hà, Cổ Nhuế nhận may hơn 1 vạn chiếc áo không lấy tiền công. Phong trào may áo trấn thủ cho các chiến sĩ là biểu hiện đẹp tình cảm quân - dân cả nước và tâm lòng yêu nước của nhân dân Thủ đô.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 408, ngày 17/11/1946)

Khánh Linh (tổng hợp)

 143. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với đại biểu tự vệ thành Hoàng Diệu

Sau hơn một tháng thi hành những điều khoản của Hiệp định sơ bộ, để kịp thời uốn nắn những sai sót trong quá trình thực hiện, 8 giờ sáng này 09/4/1946, tại Phòng hội đồng ở Bắc Bộ phủ, Hồ Chủ tịch đã nói chuyện với đại biểu của các khu tự vệ thành Hoàng Diệu.

Người biểu dương anh em tự vệ đã tham gia tích cực vào phong trào cứu đói, bình dân học vụ, canh phòng, bảo vệ trật tự trị an, tuyên truyền chính sách của Chính phủ, Mặt trận Việt Minh trong nhân dân.

Người thẳng thắn, thân ái nêu một vài khuyết điểm của tự vệ (trong quan hệ với Pháp, còn hay nôn nóng, chưa thực hiện đầy đủ những điều Người đã căn dặn sau khi ký Hiệp định). Người khuyên anh em, đối với quân Pháp "một sự nhịn là chín sự lành", cần phải có thái độ ôn hòa và có tinh thần kỷ luật, cẩn thận trong việc dùng súng, tránh những việc đáng tiếc xảy ra, gây ảnh hưởng không tốt đến đường lối đối nội và đối ngoại của Chính phủ.

Về nhiệm vụ trước mắt của tự vệ thành, Hồ Chủ tịch chỉ rõ:

- Xây dựng lực lượng tự vệ thật vững chắc và phát triển, tập hợp số thanh niên hăng hái, nhiệt tình, yêu nước vào tổ chức.

- Học tập, nâng cao hiểu biết về chính trị vì có hiểu rõ đường lối chính trị thì mới hành động đúng.

- Cần phải quân sự hóa đoàn thể tự vệ, nghĩa là tập luyện cho đều, xây dựng ý thức kỷ luật. Trong việc làm hàng ngày cần phải có một chương trình quy củ.

Kết thúc buổi nói chuyện, Hồ Chủ tịch khuyên anh em: "Càng đi gần tới đích càng gặp nhiều khó khăn. Mặc dù khó khăn, ta cũng phải cố gắng, phải tin nhất định là thành công, phải thành công. Nhưng cần nhận rõ tình thế để rồi tùy cơ ứng biến mà tiến chứ không hàm hồ làm bừa một cách vô chính trị".

Thực hiện lời khuyên bảo của Bác Hồ, các chiến sĩ tự vệ thành Hoàng Diệu gấp rút củng cố và phát triển lực lượng, kiện toàn tổ chức, chuẩn bị cho cuộc kháng chiến trường kỳ.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 211, ngày 10/4/1946)

144. Chủ tịch Hồ Chí Minh tới thăm trường nữ học Trưng Vương

Mặc dù bận trăm công ngàn việc, Hồ Chủ  tịch vẫn thường xuyên chăm lo sự nghiệp giáo dục thanh thiếu niên - những chủ nhân tương lai của nước nhà.

Sáng ngày 26/10, sau khi thăm Nha dân tộc thiểu số và trường Nùng Chí Cao tại đường Nguyễn Du, Bác tới thăm trường nữ học Trưng Vương. Bác vừa tới sân, các nữ sinh ùa tới vây kín xe, hoan hô, chào đón Người, Bác đi giữa các em, hiền từ, vui vẻ.

Sau lễ chào cờ của nhà trường, bà Hiệu trưởng hướng dẫn Bác đi thăm các lớp, Bác nói chuyện trao đổi với các nữ sinh để biết cụ thể hơn tình hình và điều kiện học của các em. Người nhắc nhở các thầy cô giáo phải chú ý đến việc dạy và học ngoại ngữ trong nhà trường; quan tâm đến giáo dục toàn diện, góp phần xây dựng nước Việt Nam phồn thịnh sánh vai với các cường quốc trên thế giới.

Thay mặt giáo viên, cán bộ, học sinh nhà trường, bà Hiệu trưởng hứa với Bác sẽ đẩy mạnh dạy tốt, học tốt trong nhà trường.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 394, ngày 03/11/1946)

145. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm làng Phú Gia

Làng Phú Gia xã Phú Thượng (nay thuộc phường Phú Thượng, quận Tây Hồ) - cơ sở cách mạng của Trung ương Đảng trong những năm chuẩn bị khởi nghĩa, lại được vinh dự đón Bác về thăm lần thứ hai.

10 giờ sáng ngày 24/11, sau khi dự Hội nghị văn hóa toàn quốc, Hồ Chủ tịch về thăm làng Phú Gia.

Từ trên đê xuống, Người vào nhà ông Công Ngọc Kha, nơi Người đã ở sau khi rời căn cứ địa Việt Bắc, trở về Thủ đô. Người thân mật thăm hỏi và chụp ảnh kỷ niệm với gia đình ông Kha rồi hỏi chuyện cán bộ các đoàn thể: Thanh niên, phụ nữ, tự vệ chiến đấu của xã, khuyên cán bộ nên phát triển rộng rãi quần chúng vào tổ chức này.

Bữa cơm trưa giữa Bác và gia đình ông Kha thật đầm ấm, giản dị, thân tình.

Buổi chiều, các đồng chí Chủ tịch Ủy ban hành chính, Ủy ban bảo vệ, các ngành, các giới trong xã đến đông đủ, báo cáo tình hình của xã với Bác và nghe Bác nói chuyện. Bác hỏi tình hình sản xuất và đời sống, việc học hành, thực hiện đời sống mới của nhân dân ra sao? Cán bộ đối với nhân dân như thế nào?

Bác khuyên cán bộ xã cần phải quan tâm hơn nữa đến đời sống của nhân dân, nhanh chóng xóa nạn mù chữ, vận động nhân dân xây cầu tiêu đơn giản, giữ vệ sinh chung. Trước khi ra về, Bác căn dặn cán bộ và dân làng: Ngoại thành là vành đai của nội thành, cần phải xây dựng và củng cố ngoại thành cho vững bằng cách củng cố đoàn kết, chăm sóc việc sản xuất tốt, nên lập quỹ nghĩa hương để giúp đỡ những người thiếu vốn, phải chia công điền cho tốt.

Bằng lời lẽ cụ thể, dễ hiểu, Bác giải thích cho cán bộ và dân làng những mặt mạnh, mặt yếu của ta và Pháp. Người nhấn mạnh, muốn thắng được giặc, phải đoàn kết được toàn dân, trên dưới một lòng, quyết tâm đánh giặc bằng mọi vũ khí, ở khắp mọi nơi.

Ghi sâu lời dạy của Bác, nhân dân làng Phú Gia đã cùng với nhân dân các làng xã xây dựng ngoại thành vành đai đỏ, làm bàn đạp và cơ sở vững chắc cho nội thành, góp phần không nhỏ trong cuộc kháng chiến chống Pháp, đánh giặc giữ làng, diệt tề, trừ gian để giải phóng Thủ đô yêu quý.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 417, ngày 26/11/1946)

146. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho các chiến sỹ cảm tử quân Thủ đô

Hưởng ứng lời kêu gọi "Toàn quốc kháng chiến" của Chủ tịch Hồ Chí Minh "Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ", quân và dân Hà Nội đã đứng lên chiến đấu vô cùng anh dũng, giành giật với địch từng tấc đất, góc phố của Thủ đô. Các chiến sĩ cảm tử quân đã không tiếc máu xương, một lòng một dạ với tinh thần quyết tử để bảo vệ Thủ đô thân yêu.

Giữa cuộc chiến đấu khốc liệt, hào hùng, đúng dịp đầu Xuân Đinh Hợi, Bác Hồ đã gửi thư cho các chiến sĩ cảm tử quân Thủ đô.

Biểu dương khí phách xả thân vì nước của các chiến sĩ cảm tử, Người viết: "Các em là đội cảm tử. Các em quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh. Các em là đại biểu cái tinh thần tự tôn, tự lập của dân tộc. Tinh thần quật cường đó, là sự tiếp nối truyền thống lịch sử vốn có từ ngàn đời của dân tộc Việt Nam".

Cuối thư Người căn dặn các chiến sĩ bốn điều:

"- Phải hết sức khôn khéo, nhanh chóng, bí mật, phải biết cách hóa chỉnh vi linh (biết phân tán lực lượng một cách khéo léo).

- Phải biết rút kinh nghiệm hàng ngày hàng giờ. Phải đề phòng Việt gian trinh thám.

- Phải hết sức cẩn thận, phải luôn luôn có sáng kiến để tận dụng thời cơ. Tuyệt đối đoàn kết".

Thư của Bác trở thành niềm khích lệ trong trái tim nóng bỏng lòng yêu nước nhiệt thành căm thù giặc sâu sắc, động viên các chiến sĩ cảm tử quân quyết xông lên sống mãi với quân thù vì Thủ đô yêu quý.

(Trích trong cuốn Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, t5, tr.35-36)

147. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Đội Du kích Thủ đô

Thực hiện chủ trương Hội nghị Trung ương Đảng mở rộng tháng 01/1948 về việc biến vùng sau lưng địch thành tiền phương kháng chiến của ta, tháng 3/1948, Hội nghị cán bộ thành phố Hà Nội đề ra nhiều chủ trương, biện pháp quan trọng, trong đó có vấn đề đẩy mạnh hoạt động vũ trang của các đội du kích.

Trong năm 1948, phối hợp với phong trào thi đua chung của các thành phố lớn trong cả nước: Sài Gòn - Chợ Lớn, Đà Nẵng, Huế, Hải Phòng, du kích Thủ đô đã lập được nhiều thành tích xuất sắc.

Ngày 01/11, du kích Nhật Tân đánh mìn lật xe tăng địch trên đê sông Hồng.

Đêm 08/11, du kích phối hợp với bộ đội, diệt đồn Đại Mỗ.

Đêm 15/11, du kích hoạt động gây rối ở phía Bắc thành phố, nhà máy nước cầu Long Biên.

Đêm 04/12/1948 đốt kho xăng cầu Đất, thiêu 36.000 lít xăng.

Nhận được báo cáo về các thành tích chiến đấu của lực lượng bán vũ trang ở Hà Nội, tháng 02 năm 1949, Bác Hồ đã gửi thư khen thành tích của các đội du kích Thủ đô. Trong thư, Người nêu một tư tưởng quân sự rất quan trọng về tác chiến trong thành phố: "Hà Nội là quả tim quân sự, chính trị và kinh tế của địch, du kích và vệ quốc quân phải thường quấy rối quả tim của địch cho đến ngày ta tổng phản công".

Người tin tưởng rằng: "Du kích Thủ đô đã oanh liệt lập công đầu, tôi chắc rằng từ đây du kích Thủ đô sẽ lập công nhiều hơn nữa, to hơn nữa".

Thi đua thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các đội du kích nội, ngoại thành phố Hà Nội ngày càng phát triển và vững mạnh, nhiều đội đã lập được chiến công xuất sắc, như du kích nam Dư Hạ, được Chính phủ tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Ba ngày 27/3/1949.

(Trích trong cuốn Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, t5, tr.527)

148. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài đăng Báo Nhân Dân về việc ổn định sinh hoạt ở Hà Nội

Cụ thể hóa thêm những nhiệm vụ mà Người đã căn dặn đồng bào Thủ đô trong lời kêu gọi nhân ngày giải phóng Thủ đô 10/10, ngày 13/10/1954 với bút danh C.B, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài: Ổn định sinh hoạt, đăng trên Báo Nhân Dân. Bài báo nói rõ thêm những nhiệm vụ cần làm của Đảng bộ và nhân dân Hà Nội nhằm mau chóng đưa mọi hoạt động của thành phố vào nề nếp. Bài báo có đoạn viết:

- Anh em công nhân phải làm cho nhà máy chạy đều; mức sản xuất giữ vững.

- Bà con tư sản và tiểu thương, tiểu chủ phải cố gắng duy trì và củng cố  việc sản xuất và việc buôn bán, việc cung cấp đầy đủ cho nhân dân.

- Các thầy giáo và học sinh phải cố gắng làm cho việc học hành được đều đặn, phát triển.

- Các gia đình và cả thành phố phải cố gắng làm cho công việc vệ sinh sạch sẽ, gọn gàng.

- Bộ đội, công an, tự vệ phải cố gắng giữ gìn trật tự, an ninh được vững chắc".

Kết luận, Người viết: "Mỗi một người dân Hà Nội, bất kỳ thuộc tầng lớp nào, bất kỳ làm công việc gì, đều cần phải cố gắng làm tròn nhiệm vụ của mình, đều cần phải góp phần vào công việc ổn định sinh hoạt của Thủ đô ta".

Thực hiện nghiêm chỉnh những lời căn dặn của Bác, Đảng bộ và nhân dân Hà Nội đã mau chóng ổn định mọi mặt hoạt động của Thủ đô. Sinh hoạt của nhân dân vẫn giữ được bình thường không gián đoạn, đảo lộn, các ngành lợi ích công cộng: Điện, nước, vệ sinh, bưu điện... vẫn hoạt động đều. Các cơ quan y tế, giáo dục, văn hóa vẫn làm việc, giao thông liên lạc được giữ vững. Tiền của ta bắt đầu chiếm lĩnh thị trường. Giá cả căn bản ổn định, việc cung cấp lương thực, thực phẩm, chất đốt và nhiều mặt hàng khác đảm bảo. Mậu dịch quốc doanh đã giữ vai trò quan trọng trong đời sống nhân dân. Đặc biệt trật tự trị an được đảm bảo tốt. Mọi người hết sức an toàn, phấn khởi hăng hái tham gia vào các mặt công tác làm cho Thủ đô ngày một đổi mới, yên vui.

149. Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu nhân dân Thủ đô Hà Nội

Bằng tấm lòng, tình cảm sâu nặng với đồng bào Hà Nội, ngay khi về Thủ đô, chiều ngày 16/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gặp gỡ, nói chuyện với đoàn đại biểu đại diện cho các tầng lớp nhân dân tại Bắc Bộ phủ.

Người biểu dương những đóng góp tích cực của bộ đội, công an, công nhân, bà con tiểu thương, giáo viên, nông dân ngoại thành đã chấp hành đúng mọi chủ trương đường lối của Chính phủ, làm cho việc tiếp quản thành công tốt đẹp.

Trong bài phát biểu, Người nhấn mạnh đến những khó khăn, phức tạp, gian khổ trước mắt và xác định Chính phủ và nhân dân Thủ dô Hà Nội cần phải đoàn kết, ra sức phấn đấu để khắc phục những khó khăn, đưa Thủ đô từng bước tiến lên.

Trong lời kết luận, Người khẳng định truyền thống cách mạng của nhân dân Thủ đô và trao nhiệm vụ cho Đảng bộ Hà Nội: "Nhân dân Thủ đô ta có truyền thống cách mạng vẻ vang và lòng nồng nàn yêu nước, tôi chắc rằng đồng bào Thủ đô sẽ hăng hái phấn đấu làm cho mọi ngành hoạt động của Thủ đô ngày càng thêm phát triển, để làm gương mẫu, để dẫn đầu cho nhân dân cả nước ta trong công cuộc củng cố hòa bình, thực hiện thống nhất, hoàn thành độc lập và dân chủ trong khắp nước ta; xây dựng một đời sống sung sướng, tươi đẹp, thái bình mãi mãi cho con cháu chúng ta".

(Trích trong cuốn Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, sđd, t5, tr.543 544)

150. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với đại biểu cán bộ công nhân viên chức Thủ đô

Ngày 30/11/1954, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gặp gỡ và nói chuyện với đại biểu cán bộ, công nhân, viên chức Thủ đô.

Bài nói chuyện của Bác tập trung vào 3 chủ đề chính: Đoàn kết, tăng năng suất lao động, học tập.

Về vấn đề đoàn kết nội bộ, Người nói: "Ai cũng biết hiện nay chúng ta có hai lớp cán bộ, cán bộ kháng chiến và cán bộ khác.

Nhưng chúng ta phải biết rằng nay hai lớp ấy đều là cán bộ của chính quyền nhân dân, tức là như anh em một nhà. Cho nên chúng ta cần phải xóa bỏ hết thành kiến, cần phẫi thật thà đoàn kết với nhau, giúp đỡ lẫn nhau để cùng  tiến bộ, để cùng phục vụ nhân dân".

Về năng suất lao động, Người nêu rõ lý do vì sao phải tăng năng suất lao động: "Bất kỳ ở địa vị nào, làm công tác gì, chúng ta đều là đầy tớ của nhân dân. Cơm chúng ta ăn, áo chúng ta mặc, vật liệu chúng ta dùng, đều do mồ hôi nước mắt của nhân dân mà ra. Vì vậy, chúng ta phải đền bù xứng đáng cho nhân dân". Muốn vậy, 4 điều cán bộ công nhân viên chức cần ghi nhớ và thực hiện là: Cần, kiệm, liêm, chính.

Đối với việc học tập, Người nhấn mạnh: Lý luận và thực hành phải đi đôi với nhau. Cán bộ, công nhân, viên chức Thủ đô đã xây dựng chương trình hành động cách mạng nhằm thực hiện tốt 3 điều cần làm của Bác Hồ, góp phần vào phong trào thi đua chung của cả nước, hoàn thành nhiệm vụ chính trị lớn trong hoàn cảnh bấy giờ.

(Trích trong cuốn Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, Sđd, t5., tr.565-566

Khánh Linh (tổng hợp)

 151. Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm một số lớp bình dân học vụ của thành phố

Song song với việc lãnh đạo quân dân ta tích cực chuẩn bị lực lượng cho cuộc kháng chiến lâu dài chống ngoại xâm, Hồ Chủ tịch vẫn không quên sự nghiệp giáo dục xóa nạn mù chữ cho nhân dân lao động.

9 giờ 30 phút, ngày 05/11, Hồ Chủ tịch đi thăm các lớp bình dân học vụ ở trường Hàng Than và ở quán Trung Bồ. Đến các lớp, Bác hỏi thăm cặn kẽ, tỉ mỉ việc học tập và đời sống của học viên. Biết học viên là những người lao động nghèo khổ thuộc nhiều ngành nghề khác nhau: Người làm phu xe, người bán kẹo, người đi ở, người chạy chợ, có người mang theo cả con nhỏ đi học, Bác rất cảm thông, trân trọng, động viên mọi người cố gắng khắc phục khó khăn, kiên trì học tập.

Ở trường Hàng Than, Bác viết vào sổ vàng lưu niệm của nhà trường mấy câu:

Thầy siêng dạy

Trò siêng học

Thế là tốt lắm.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 398, ngày 07/11/1946)

152. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn công nhân cứu quốc xã Cổ Nhuế

Cuối năm 1946, anh em thợ may, chuyên may quần áo binh sĩ trong đoàn công nhân Cứu quốc xã cổ Nhuế (nay thuộc huyện Từ Liêm) đã tự may biếu Bác Hồ một bộ quần áo bằng vải kaki và một chiếc áo lót bằng vải trắng.

Đầu tháng 12/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư cảm ơn công nhân Cứu quốc xã cổ Nhuế. Người cũng báo tin đã gửi bộ quần áo đó tới Ban vận động "Mùa đông binh sĩ" để tặng lại các chiến sĩ ngoài mặt trận.

(Đăng trên Báo Cứu quốc, số 431, ngày 10/12/1946)

153. Thư gửi Đoàn 29 (Trung đoàn Thủ đô)

Bác nhận được thư các chú báo cáo thắng trận ngày 08-01-1948 và các chiến lợi phẩm các chú biếu Bác. Bác cảm ơn.

Các chú cần phải nghiên cứu những ưu điểm và khuyết điểm trong trận đó và những trận bại hoặc thắng các nơi khác để rút kinh nghiệm, để học tập thêm.

Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, ta cần phải chuẩn bị sẵn sàng, đề phòng cẩn thận. Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, ta phải liên lạc mật thiết với dân, phải làm cho dân mến, dân tin.

Như thế nhất định thắng lợi.

Tôi mong toàn thể tướng sĩ Đoàn 29 cố gắng để giật giải thưởng đầu trong cuộc Luyện quân đội lập chiến công.

Các chú có dám hứa với Già Hồ như thế không? Già Hồ chờ báo cáo thắng trận của các chú, để khen ngợi thêm các chú.

Chào thân ái và quyết thắng

Hồ Chí Minh

(Trích trong cuốn Biên niên tiểu sử, Sđd, t4, tr.171)

154. Thư gửi đồng bào vùng Hà Nội (4-1949)

Đồng bào trong và ngoài Hà Nội đương đầu với giặc Pháp trước hết, lâu hơn hết.

Vì vậy, mà hy sinh, đau đớn, cực khổ nhiều hơn hết. Mà cũng trung thành, gan góc, kiên quyết hơn hết.

Đồng bào vùng Hà Nội đang nêu gương dũng cảm cho toàn quốc. Ngày nay chịu đựng càng nhiều, mai sau kết quả càng to.

Tôi và Chính phủ cùng toàn thể bộ đội, toàn thể đồng bào, luôn luôn nhớ đến anh em ruột thịt đang tranh đấu hết sức gay go ở vùng Hà Nội. Và dù gian nan khó nhọc mấy, cũng quyết đánh tan giặc Pháp để sớm giải phóng các đồng bào ra khỏi xiềng xích tàn bạo của lũ thực dân và bù nhìn.

Hiện nay, toàn quốc ta đang thi đua đẩy mạnh cuộc cầm cự, chuẩn bị tổng phản công. Tôi khuyên đồng bào vùng Hà Nội - trước đã cố gắng, nay cố gắng thêm; trước đã đoàn kết, nay đoàn kết hơn; tìm đủ mọi cách để phá hoại giặc, để giúp chiến sĩ ta.

Chúng ta chắc thắng, vì chúng ta quyết thắng. Tôi viết thư này với tất cả tấm lòng thương xót, yêu mến và chắc chắn.

Đồng bào cố tiến lên. Ngày vẻ vang sẽ không xa nữa.

Chào thân ái và quyết thắng

Tháng 4 nǎm 1949

HỒ CHÍ MINH

(Trích trong cuốn Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, t5, tr.589)

155. Thư khen các chiến sĩ và cán bộ của các đơn vị tiếp quản Thủ đô (11-11-1954)

Thân ái gửi các chiến sĩ và cán bộ,

Trước ngày các chú vâng lệnh về Thủ đô, Bác đã dặn dò các chú việc gì phải làm, điều gì nên tránh.

Khi vào tiếp quản Thủ đô, các chú đã cố gắng làm tròn nhiệm vụ như lời Bác dặn: Cùng anh em công an và nhân dân giữ gìn trật tự, trị an; giữ đúng kỷ luật; bảo vệ tính mệnh tài sản của đồng bào và ngoại kiều, v.v..

Vậy Bác vui lòng khen ngợi các chú, đồng thời Bác lại dặn các chú:

- Chớ vì có thành tích mà chủ quan,

- Phải luôn luôn cảnh giác và giữ kỷ luật chặt chẽ,

- Phải luôn luôn thi đua học tập và công tác, mở rộng tự phê bình và phê bình để tiến bộ mãi, để làm cho bộ đội ta càng thêm hùng mạnh, chính quyền ta càng thêm vững chắc.

Bác hôn các chú

HỒ CHÍ MINH

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 260, ngày 11-11-1954).

156. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Bệnh viện Bạch Mai

17 giờ, ngày 15/12, Bệnh viện Bạch Mai một trong những trung tâm điều trị người bệnh lớn nhất ở Hà Nội, vinh dự được đón Bác đến thăm.

Cùng đi với Bác có đồng chí Bộ trưởng Bộ Y tế và Chủ tịch Ủy ban Hành chính Thành phố. Bác đến thăm từng phòng, từng khoa, xuống bếp ăn kiểm tra công tác vệ sinh phục vụ người bệnh.

Toàn thể các y, bác sĩ, nhân viên trong bệnh viện hết sức phấn khởi được  đón Bác đến thăm, tất cả đổ dồn về phòng họp lớn nghe Bác nói chuyện.

Bác biểu dương anh chị em trong bệnh viện đã tích cực bền bỉ đấu tranh với đối phương giữ gìn được bệnh viện tương đối toàn vẹn. Bác nhấn mạnh nhiệm vụ và vai trò trách nhiệm của một công dân đối với xã hội. Người nói, trước đây khi Hà Nội còn tạm chiếm dù ai làm gì cũng là người nô lệ. Bây giờ ta làm việc cho ta.

Ta là chủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đã là người tự do, người chủ thì phải làm thế nào cho xứng đáng. Từ công việc, thái độ đến tư tưởng đều phải có tư cách người chủ.

Người còn nhắc anh chị em phải thực hiện tiết kiệm thuốc men, điện, nước và các dụng cụ y tế. Trong công tác phải đoàn kết thân ái, muốn thế phải luôn luôn đấu tranh phê bình và tự phê bình, phê bình phải chân thành, thẳng thắn. Từ giám đốc đến nhân viên ai có khuyết điểm cũng phải phê bình và sửa chữa. Làm được như thế công tác ắt sẽ phát triển, tiến bộ. Cơm ngon, thuốc đúng, người phục vụ tận tụy, nhất định bệnh nhân mau khỏi bệnh, thế là làm lợi cho Chính phủ và nhân dân, xứng đáng là chủ nhân của nhà thương, của đất nước.

Cuối cùng, Bác chúc mọi người thi đua xây dựng Bệnh viện Bạch Mai trở thành bệnh viện gương mẫu. Trước khi ra về, Bác trao tặng bó hoa của bệnh viện tặng Bác cho một nhân viên cao tuổi nhất của bệnh viện đã có nhiều thành tích trong công tác phục vụ nhân dân.

(Trích trong cuốn Biên niên tiểu sử, Sđd, t5, tr.255)

157. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm các trường phổ thông Chu Văn An, Nguyễn Trãi, Trưng Vương

Cùng với các ngành, ngành Giáo dục Thủ đô sau ngày giải phóng đã mau chóng ổn định trường, lớp, duy trì việc giảng dạy học tập một cách bình thường. Trong khung cảnh đó, sáng ngày 18/12/1954, các trường phổ thông Chu Văn An (nay thuộc quận Tây Hồ), Nguyễn Trãi (thuộc quận Ba Đình), Trưng Vương (quận Hoàn Kiếm) xúc động phấn khởi được Bác Hồ đến thăm.

Tới các trường, Bác Hồ đều vào thăm từng lớp học, xem kỹ các phòng thí nghiệm, phòng truyền thống. Bác ân cần chuyện trò với thầy, trò. Bác khuyên: Học trò phải học chăm, phải giúp đỡ cha mẹ và tham gia công tác xã hội, phải đoàn kết, thân ái giữa học sinh với học sinh, đoàn kết giữa thầy và trò, kính trọng thầy, cô giáo và nhân viên của trường.

Bác chỉ rõ: Dưới thời thực dân, học tập theo lôi nhồi sọ, nô lệ. Ngày nay học sinh học tập để xây dựng tương lai xán lạn của đất nước. Do vậy học sinh cần thực hiện tốt 5 điều:

- Yêu Tổ quốc.

- Yêu nhân dân.

- Yêu lao động.

- Yêu khoa học.

- Yêu đạo đức.

Cuối cùng Bác căn dặn: Phải đoàn kết thi đua học và hành, nếu cháu nào thi đua khá nhất Bác sẽ thưởng.

Những điều Bác dặn đối với thầy và trò đã trở thành phương châm thực hiện trong ngành Giáo dục từ ngày miền Bắc được giải phóng đến nay.

(Trích trong cuốn Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, Sđd, t5, tr.579-580)

158. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết báo biểu dương công tác bình dân học vụ ở Hà Nội

Cũng như những năm đầu giành chính quyền thắng lợi, sau khi Thủ đô giải phóng, phong trào bình dân học vụ lại phát triển sâu rộng trong toàn thành phố. Để biểu dương khích lệ phong trào, nhân điển hình cho cả nước học tập, Bác Hồ đã viết bài "Bình dân học vụ" đăng trên Báo Nhân Dân số ra ngày 16/2/1955.

Bài báo biểu dương những thành tích Hà Nội đã đạt được từ sau ngày giải phóng (đã mở 35 lớp học với gần 1.000 học viên; nhiều cơ sở sản xuất cũng tự động mở các lớp học cho công nhân...).

Bài báo cũng nhắc nhở: Bình dân học vụ là phong trào của quần chúng, nhưng các ngành và đoàn thể, như: Bộ Giáo dục, các nhà trường, Đoàn Thanh niên, Công đoàn, Nông hội nên "có kế hoạch đầy đủ và thiết thực để khuyến khích và lãnh đạo phong trào".

Xứng đáng với sự biểu dương và những lời căn dặn của Bác Hồ, công tác bình dân học vụ ở Hà Nội trong các năm 1955 - 1958 đã đạt được nhiều thành tích xuất  sắc, được Chính phủ tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì.

(Trích trong cuốn Hồ Chí Minh, Biên niên tiểu sử, t9, Sđd, tr.44)

159. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài biểu dương Đội Thanh niên xung phong Thủ đô

Dưới sự chỉ đạo của Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên thành phố, Đội Thanh niên xung phong Thủ đô - một tổ chức tập hợp thanh niên Thủ đô tham gia các mũi nhọn xung kích trong thời kỳ khôi phục và cải tạo miền Bắc, được thành lập. Phát huy truyền thống và bản chất tốt đẹp, Đội thanh niên xung phong Thủ đô ngay từ đầu mới ra đời đã lao động quên mình, lập nhiều thành tích xuất sắc, đặc biệt trên các công trường xây dựng các tuyến đường sắt phía Bắc của Tổ quốc.

Theo dõi sát hoạt động của Đội Thanh niên xung phong Thủ đô, ngày 16/5/1955, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài "Đội thanh niên xung phong Thủ đô", ký bút danh C.B, đăng trên báo Nhân Dân.

Bài báo đã điểm lại những đóng góp to lớn của thanh niên Hà Nội qua các thời kỳ cách mạng và nhấn mạnh những đóng góp mới của tuổi trẻ Thủ đô trong thời kỳ xây dựng, cải tạo lại đất nước. Bằng dẫn chứng cụ thể về tập thể lao động điển hình, với nhiều cá nhân đạt năng suất cao trên công trường đường sắt tuyến Hà Nội - Lào Cai, Bác đánh giá: "Đội thanh niên xung phong Thủ đô là một tập thể lao động gương mẫu".

Kết luận bài báo, Bác căn dặn Đội Thanh niên xung phong phải giữ vững truyền thống thi đua bền bỉ, tiến bộ và "Nam nữ thanh niên Hà Nội thì học tập tinh thần quyết tiến của Đội Thanh niên xung phong Thủ đô".

Thực hiện lời dạy của Bác Hồ, các đội viên thanh niên xung phong Thủ đô đã lao động nhiệt tình, hăng say đóng góp sức lực và tuổi thanh xuân vào sự nghiệp hàn gắn vết thương chiến tranh, xây dựng đất nước phồn vinh.

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 439, ngày 16/5/1955 và số 440, ngày 17/5/1955)

160. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài nói về phong trào thi đua ở các bệnh viện Hà Nội

Sau ngày Bác về thăm và nói chuyện với Bệnh viện Bạch Mai ngày 15/12/1954, phong trào thi đua làm theo lời Bác dạy phát triển mạnh mẽ trong các bệnh viện ở Hà Nội. Không chỉ riêng Bệnh viện Bạch Mai đạt được những thành tích tốt mà các Bệnh viện Mắt, Bệnh viện Phủ Doãn (nay là Bệnh viện Việt - Đức) cũng đạt nhiều thành tích trong công tác phục vụ điều trị người bệnh.

Ngày 11/6, trên báo Nhân Dân, Bác đã viết bài: "Phong trào thi đua ở các nhà thương", điểm lại những thành tích mà các bệnh viện đã đạt được.

Bằng dẫn chứng cụ thể Bác biểu dương ý thức tiết kiệm ở Bệnh viện Bạch Mai (trong tháng 4 năm 1955, ban giặt quần áo tiết kiệm hơn 82 vạn 5 nghìn đồng; nhà thuốc tiết kiệm hơn 79 vạn 4 nghìn đồng trong việc dùng đèn, dùng giấy..., công nhân làm ống nước, cột điện... đã tiết kiệm được 20 vạn đồng...). Bác biểu dương tấm gương hết lòng vì người bệnh của một bác sĩ đã "không ngại ngần lấy máu mình hiến cho người bệnh nặng".

Bài báo của Bác còn khẳng định đề cao nhiệm vụ vẻ vang của người thầy thuốc nhân dân: "Đối với nhân dân, cán bộ nhà thương là những chiến sĩ chống giặc bệnh tật. Với tinh thần đoàn kết chặt chẽ và thi đua bền bỉ giữa các nhà thương với nhau, chắc rằng chiến sĩ y tế sẽ làm tròn nhiệm vụ một cách vẻ vang".

(Đăng trên Báo Nhân Dân, số 465, ngày 11/6/1955)

161. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài phê bình việc đắp đê ở Hà Nội

Nằm trong vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, Hà Nội có nhiều tuyến đê xung yếu bao bọc xung quanh, hàng năm vào vụ mưa lũ thường xuyên bị uy hiếp. Vì thế sau khi Thủ đô được giải phóng, Đảng và Chính phủ rất lo lắng đến tình hình đắp đê và kè giữ bảo vệ các tuyến đê.

Tuy nhiên, trong công tác này, ở một số nơi, cán bộ vẫn chưa nhận thức rõ tầm quan trọng, nên lãnh đạo công việc còn qua loa đại khái. Nghiêm khắc phê bình khuyết điểm trên, ngày 22/6/1955, Bác Hồ viết bài "Thi đua đắp đê", bút danh C.B, đăng trên Báo Nhân Dân số 476.

Bằng dẫn chứng cụ thể, sâu sát, Bác nêu hiện tượng "Đê ngoại thành Hà Nội đắp xong trước kỳ hạn - thế là làm nhanh. Nhưng mái đê đắp không kỹ, cỏ cấy không đều, sau vài trận mưa thì đê sẽ sụt - thế là làm không tốt. Nay cần phải sửa lại, phải tốn thêm công, tốn thêm của lần nữa - thế là không làm rẻ. Không tốt, không rẻ, thì làm nhanh cũng vô ích".

Về nguyên nhân gây ra thiếu sót trên, Bác nói: "Bởi vì một số cán bộ ta còn mắc bệnh quan liêu, làm kế hoạch không cẩn thận, việc kiểm tra không chu đáo".

Bác nhắc lại: "Đắp đê, giữ đê là việc quan hệ đến tính mệnh, tài sản của nhân dân" nên cán bộ đê điều phải luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm trước công việc.

(Trích trong cuốn Hồ Chí Minh: Thủ đô Hà Nội phải là thành phố gương mẫu, Sđd, tr.81)

Thanh Huyền (tổng hợp)