16. Lời phát biểu trong buổi lễ ra mắt ứng cử viên tổ chức tại Việt Nam học xá
Từ xưa đến nay, toàn quốc chưa bao giờ tuyển cử vì xưa dân chưa bao giờ làm chủ mình, xưa dân phải nghe lời vua quan, sau phải nghe thực dân Pháp, Nhật.
Vừa rồi đây, ta vừa tranh được độc lập. Một số ít người, chỉ một số ít thôi, đã quên cái công khó nhọc của dân chúng. Ta đã phải hy sinh nhiều mới có cái quyền cầm lá phiếu ngày nay đó. Cụ Phan Đình Phùng, cụ Hoàng Hoa Thám đã khó nhọc về cái quyền dân chủ ấy lắm. Biết bao người đã bị bắn, bị chém, đã đeo cái tên chính trị phạm và bị nhốt đầy các nhà tù Sơn La, Côn Đảo, Ban Mê Thuột... mới đòi được cái quyền bầu cử ngày nay.
Làm việc nước bây giờ là hy sinh, là phấn đấu, quên lợi riêng mà nghĩ lợi chung. Những ai muốn làm quan cách mạng thì nhất định không nên bầu. Ngày mai, không ai ép, không ai mua, toàn dân sẽ thực hiện các quyền dân chủ ấy.
Nói ngày 5/1/1946.
Theo: - Báo Cứu quốc, số 135, ngày 7/1/1946
- Hồ Chí Minh, Toàn tập, T4, Sđd, tr.147
17. Lời khuyên anh em viên chức
Anh em viên chức hiện giờ đang gặp nhiều nỗi khó khăn vì giá sinh hoạt đắt đỏ. Nhưng ta chớ quên rằng nước nhà đang thời kỳ kháng chiến. Anh em viên chức, cũng như toàn thể quốc dân, muốn qua được bước khó khăn hiện tại, phải biết hy sinh một chút về tinh thần để tham dự vào công cuộc kiến quốc. Có chịu kham khổ bây giờ, mai sau mới được hưởng nhiều quyền lợi. Vậy để giúp công việc Chính phủ một cách đắc lực, để nâng cao tinh thần kháng chiến, anh em viên chức bây giờ phải có 4 đức tính là: Cần, kiệm, liêm, chính. Cần, anh em viên chức phải tận tâm làm việc, một người làm bằng hai, ba người. Và phải tôn trọng kỷ luật.
Anh em phải theo nguyên tắc là có việc mới cần đến người, chứ không phải là có sẵn người nên phải tìm việc cho làm. Kiệm, phải biết tiết kiệm đồng tiền kiếm được, cũng như các vật liệu và đồ dùng trong các sở. Rút bớt hết những sự gì không cần thiết, chớ phao phí giấy má và các thứ của công. Phao phí những thứ đó tức là phao phí mồ hôi nước mắt của dân nghèo. Chớ tưởng tiết kiệm những cái cỏn con như mẩu giấy, ngòi bút là không có ảnh hưởng. Một người như thế, trăm người như thế, vạn người như thế, công quỹ đã bớt được một số tiền đáng kể, lấy ở mồ hôi nước mắt dân nghèo mà ra. Có cần, có kiệm, không tiêu đến nhiều tiền, anh em viên chức mới có thể trở nên liêm, chính để cho người ngoài kính nể được. Anh em viên chức phải gột bỏ hẳn những ý nghĩ trái với 4 nguyên tắc trên do chính sách của bọn thực dân gây nên trong đám công chức thời Pháp và Nhật thuộc.
Nói ngày 17/1/1946.
Theo: - Báo Cứu quốc, số 146, ngày 19/1/1946
- Hồ Chí Minh, Toàn tập, T4, Sđd, tr.158-159
18. Nhiệm vụ hiện thời của đoàn thể tự vệ
...
a) Làm cho tổ chức vững chãi và phát triển, lôi kéo các phần tử thanh niên hăng hái và yêu nước vào đoàn.
b) Cần phải cùng nhau nghiên cứu chính trị để nhận rõ đường lối. Hiểu rõ đường lối chính trị thì công tác đúng.
c) Cần phải quân sự hóa đoàn thể tự vệ, nghĩa là tập dượt cho đều và có một tinh thần kỷ luật, trong công việc hàng ngày cần phải theo một chương trình nhất định có quy củ.
Hiện thời, mình càng đi gần tới đích càng gặp nhiều nỗi khó khăn. Nhưng mặc dầu khó khăn, ta cũng phải cố gắng. Phải tin nhất định là thành công, phải thành công. Nhưng cần nhận rõ tình thế để rồi tùy cơ ứng biến mà tiến chứ không hàm hồ làm bừa một cách vô chính trị. Thái độ của ta cần giữ ôn hòa và lịch sự.
Theo: - Báo Cứu quốc, số 211, ngày 10/4/1946
- Hồ Chí Minh, Toàn tập, T4, Sđd, tr.213
19. Nói chuyện cùng đồng bào trước khi sang Pháp
Cùng đồng bào yêu quý Trung, Nam, Bắc,
Theo mệnh lệnh của Chính phủ và ý chí của quốc dân, tôi cùng đoàn đại biểu sẽ đi Pháp để mở cuộc đàm phán chính thức. Trước khi ra đi, tôi xin có mấy lời tỏ cùng đồng bào: Cả đời tôi chỉ có một mục đích, là phấn đấu cho quyền lợi Tổ quốc và hạnh phúc của quốc dân. Những khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non, hoặc ra vào chốn tù tội, xông pha sự hiểm nghèo là vì mục đích đó. Đến lúc nhờ quốc dân đoàn kết, tranh được chính quyền, ủy thác cho tôi gánh vác việc Chính phủ, tôi lo lắng đêm ngày, nhẫn nhục cố gắng - cũng vì mục đích đó.
Ngày nay, vâng lệnh Chính phủ, theo ý quốc dân, tôi phải xa xôi ngàn dặm, tạm biệt đồng bào, cùng với đoàn đại biểu qua Pháp - cũng vì mục đích đó. Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, tôi cũng chỉ theo đuổi một mục đích, làm cho ích quốc, lợi dân. Vậy nên lần này, tôi xin hứa với đồng bào rằng: Tôi cùng anh em đại biểu sẽ gắng làm cho khỏi phụ lòng tin cậy của quốc dân.
Đồng thời, tôi xin nhắc lại rằng, việc nước là việc chung, mỗi một người con Rồng cháu Tiên, bất kỳ già, trẻ, gái, trai, giàu nghèo, quý tiện, đều phải gánh một phần, đều phải ra sức giúp cho cuộc ngoại giao thắng lợi.
Giúp cách thế nào?
1. Đoàn kết chặt chẽ, tránh mọi sự chia rẽ.
2. Ra sức cần kiệm cho khỏi nạn đói khó.
3. Ra sức giữ gìn trật tự, tuyệt đối tuân theo mệnh lệnh của Chính phủ.
4. Đối với các kiều dân hữu bang, phải tử tế, ôn hòa.
Làm đúng 4 điều đó tức là giúp ích cho ngoại giao.
Đồng bào thương tôi, chắc làm theo lời tôi nói.
Nhân dịp này, tôi cũng có vài lời tỏ cùng các bạn người Pháp, người Tàu và các bạn kiều dân khác. Các bạn sống chung chạ với nhân dân Việt Nam, ra vào gặp nhau, no đói có nhau. Vậy nên nhân dân Việt Nam là bằng hữu của các bạn. Đất nước Việt Nam là Tổ quốc thứ hai của các bạn. Các bạn cùng nhân dân Việt Nam phải tương kính tương thân, thành thật hợp tác, êm thấm thuận hòa, thực hiện chữ "Tứ hải giai huynh đệ".
Nước Việt Nam được thịnh vượng thì các bạn cũng được hạnh phúc. Sau hai lần gặp nhau giữa Thượng sứ Đác-giăng-li-ơ với tôi, sau cuộc Hội nghị trù bị ở Đà Lạt, sau cuộc đón tiếp thân thiện của Chính phủ và nhân dân Pháp đối với đoàn đại biểu Quốc hội ta, tôi mong rằng cuộc đàm phán chính thức ở Ba-Lê sẽ có kết quả tốt đẹp. Hai dân tộc Việt, Pháp sẽ đi đến cuộc cộng tác thật thà.
Một lần nữa tôi và anh em đại biểu trân trọng hứa với đồng bào rằng: Dù khó nhọc mấy, chúng tôi cũng cố gắng làm trọn nhiệm vụ mà Chính phủ và quốc dân giao phó cho chúng tôi.
Đồng bào chớ lo ngại.
Theo: - Báo Cứu quốc, số 254, ngày 31/5/1946
- Hồ Chí Minh, Toàn tập, T4, Sđd, tr.240-241
20. Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến
Hỡi đồng bào toàn quốc!
Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa!
Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước.
Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân! Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng để giữ gìn đất nước. Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng kiên quyết hy sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta.
Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm!
Kháng chiến thắng lợi muôn năm!
Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946
Hồ Chí Minh
Theo: Hồ Chí Minh, Toàn tập, T4, Sđd, tr.480-481
21. Thư gửi các chiến sỹ cảm tử quân Thủ đô
Cùng các chiến sĩ yêu quý Trung đoàn Thủ đô,
Các em ăn Tết thế nào? Vui vẻ lắm chứ? Tôi và nhân viên Chính phủ vì nhớ đến các em cho nên cũng không ai nỡ ăn Tết. Còn 90 phần trăm đồng bào ở hậu phương cũng giảm bớt 90 phần trăm mâm cỗ tiệc tùng, ai cũng tiết kiệm để dự bị công cuộc trường kỳ kháng chiến.
Các em là đội cảm tử. Các em cảm tử để cho Tổ quốc quyết sinh. Các em là đại biểu cái tinh thần tự tôn, tự lập của dân tộc ta mấy nghìn năm để lại, cái tinh thần quật cường đó đã kinh qua Hai Bà Trưng, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, truyền lại cho các em. Nay các em gan góc tiếp tục cái tinh thần bất diệt đó, để truyền lại cho nòi giống Việt Nam muôn đời về sau. Chí kiên quyết dũng cảm, các em đã sẵn có, đây tôi chỉ nhắc lại một vài điều mà các em phải nhớ luôn luôn:
- Phải hết sức khôn khéo, nhanh chóng, bí mật, phải biết cách "hóa chỉnh vi linh".
- Phải biết rút kinh nghiệm hằng ngày hằng giờ. Phải đề phòng Việt gian trinh thám.
- Phải hết sức cẩn thận. Phải luôn luôn có sáng kiến để tận dụng thời cơ.
- Tuyệt đối đoàn kết. Các em hăng hái tiến lên, lòng Già Hồ, lòng Chính phủ và lòng toàn thể đồng bào luôn luôn ở bên cạnh các em.
Tôi thay mặt Chính phủ và đồng bào gửi cho các em lời chào thân ái và quyết thắng.
Ngày 27 tháng 1 năm 1947
Hồ Chí Minh
Theo: Hồ Chí Minh, Toàn tập, T5, Nxb Chính trị quốc gia,
HN,1995, tr.35-36
22. Gửi Bác sĩ Vũ Đình Tụng
Thưa Ngài,
Tôi được báo cáo rằng: Con giai của Ngài đã oanh liệt hy sinh cho Tổ quốc. Ngài biết rằng tôi không có gia đình, cũng không có con cái. Nước Việt Nam là đại gia đình của tôi. Tất cả thanh niên Việt Nam là con cháu tôi. Mất một thanh niên, thì hình như tôi đứt một đoạn ruột. Những cháu và anh em thanh niên khác dũng cảm hy sinh để giữ gìn đất nước. Thế là họ đã làm rạng rỡ dân tộc, vẻ vang giống nòi. Họ chết cho Tổ quốc sống mãi, tinh thần họ đã luôn luôn sống với non sông Việt Nam. Họ là con thảo của đức Chúa, họ đã thực hiện khẩu hiệu: Thượng đế và Tổ quốc. Những thanh niên đó là anh hùng dân tộc. Đồng bào và Tổ quốc sẽ không bao giờ quên ơn họ. Ngài đã đem món của quý nhất là con của mình, sẵn sàng hiến cho Tổ quốc. Từ đây chắc Ngài sẽ thêm sức giúp việc kháng chiến để bảo vệ nước nhà thì linh hồn cháu ở trên trời cũng bằng lòng và sung sướng.
Tôi thay mặt Chính phủ cảm ơn Ngài, và gửi Ngài lời chào thân ái và quyết thắng.
Tháng 1 năm 1947
Hồ Chí Minh
Theo: Hồ Chí Minh, Toàn tập, T5, Sđd, tr.40
23. Thư gửi Đoàn 29 (Trung đoàn Thủ đô)
Cùng đồng bào và tướng sĩ yêu mến, Bác nhận được thư các chú báo cáo thắng trận ngày 8/1/1948 và các chiến lợi phẩm các chú biếu Bác. Cảm ơn.
Các chú cần phải nghiên cứu những ưu điểm và khuyết điểm trong trận đó và những trận bại hoặc trận thắng các nơi khác để rút kinh nghiệm, để học tập thêm. Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, ta cần phải chuẩn bị sẵn sàng, đề phòng cẩn thận. Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, ta phải liên lạc mật thiết với dân, phải làm cho dân mến, dân tin. Như thế nhất định thắng lợi.
Tôi mong toàn thể tướng sĩ Đoàn 29 cố gắng để giật giải thưởng đầu trong cuộc Luyện quân đội lập chiến công. Các chú có dám hứa với Già Hồ như thế không?
Già Hồ chờ báo cáo thắng trận của các chú, để khen ngợi thêm các chú.
Chào thân ái quyết thắng
Tháng 2 năm 1948
Hồ Chí Minh
Theo: Hồ Chí Minh, Toàn tập, T5, Sđd, tr.391
24. Thư gửi du kích Thủ đô
(Nhờ UBKCHC Hà Nội chuyển)
Tôi rất vui lòng được Ủy ban kháng chiến hành chính Hà Nội báo cáo rằng: để thực hiện lời thách thi đua ái quốc với các đội du kích Sài Gòn - Chợ Lớn, Huế, Hải Phòng, v.v.., đêm ngày 4 tháng 11 năm 1948, du kích Thủ đô đã hăng hái tấn công vào Hà Nội và đã lượm được thành tích khá. Tôi thay mặt Chính phủ gửi lời khen ngợi đội du kích Thủ đô và những người đã trực tiếp hoặc gián tiếp giúp sức vào cuộc tấn công Hà Nội.
Hà Nội là quả tim quân sự, chính trị và kinh tế của địch, du kích và Vệ quốc quân cần phải thường khuấy rối quả tim của địch cho đến ngày ta tổng phản công. Du kích Thủ đô đã oanh liệt lập công lần đầu, tôi chắc rằng từ đây du kích Thủ đô sẽ lập công nhiều hơn nữa, to hơn nữa. Đồng thời du kích Sài Gòn - Chợ Lớn, Huế, Hải Phòng, v.v. chắc sẽ cố gắng thi đua, không chịu kém du kích Thủ đô. Vậy tôi khuyên các đội du kích đều ráng sức. Chính phủ đang chuẩn bị một giải thưởng đặc biệt cho đội du kích nào lập được chiến công to nhất.
Anh em hăng hái tiến lên!
Chào thân ái quyết thắng
Tháng 11 năm 1948
Hồ Chí Minh
Theo: Hồ Chí Minh, Toàn tập, T5, Sđd, tr.527
Thanh Huyền (Tổng hợp)
